Phân Tích Màn Đối Thoại Trương Ba và Đế Thích trong Hồn Trương Ba Da Hàng Thịt

Đề 2: Phân tích màn đối thoại Trương Ba – Đế Thích, từ đó nhận xét về quan niệm
sống tiến bộ tích cực (hoặc: từ đó nhận xét về quan niệm được sống là chính mình/
nhận xét về vẻ đẹp nhân cách tâm hồn của Trương Ba, người lao động) GỢI Ý MỞ BÀI:
- Giới thiệu khái quát về tác giả Lưu Quang Vũ và tác phẩm “Hồn Trương Ba da hàng thịt”
+ Lưu Quang Vũ một nghệ sĩ đa tài: làm thơ, viết văn, soạn kịch, làm báo, vẽ
tranh…nhưng tên tuổi Lưu Quang Vũ gắn với những vở kịch nổi tiếng: “Lời nói
dối cuối cùng”, “Bệnh sĩ”, “Tôi và chúng ta”, “Khoảnh khắc và vô tận”….Ông
không chỉ trở thành một hiện tượng đặc biệt của sân khấu kịch trường những năm
tám mươi của thế kỉ XX mà còn được đánh giá là một trong những nhà soạn kịch
tài năng nhất của nền văn học Việt Nam hiện đại. Kịch của Lưu Quang Vũ phản
ánh nhiều mặt nóng bỏng của đời sống xã hội, với những tình huống hấp dẫn, kết
hợp tính thời sự và tính cổ điển, chất kịch và chất thơ. Ngôn ngữ chau chuốt gợi
cảm, có chiều sâu triết lí.
+ Vở kịch “Hồn Trương Ba da hàng thịt” là tác phẩm đặc sắc nhất mang đậm đặc
trưng phong cách viết kịch của Lưu Quang Vũ. “Hồn Trương Ba da hàng thịt”
viết về bi kịch của Trương Ba khi bị đặt vào nghịch cảnh “bên trong một đằng, bên
ngoài một nẻo” phải sống nhờ sống tạm, trái tự nhiên trong xác hàng thịt khiến tâm
hồn nhân hậu thanh cao bị nhiễm độc và tha hóa trước sự lấn át chi phối của thể
xác thô lỗ phàm tục. Qua đó tác giả ca ngợi vẻ đẹp tâm hồn người lao động trong
cuộc đấu tranh chống lại sự giả tạo và dung tục, bảo vệ quyền được sống đích thực
và khát vọng hoàn thiện nhân cách.
- Nêu vấn đề nghị luận: Có lẽ màn đối thoại giữa Trương Ba và Đế Thích giúp ta
phần nào ta hiểu được quan niệm sống tiến bộ tích cực, được sống là chính mình,
thấy được vẻ đẹp tâm hồn nhân cách của Trương Ba và phong cách nghệ thuật của
nhà viết kịch tài năng Lưu Quang Vũ THÂN BÀI: 1. Cảm nhận chung
- Hoàn cảnh sáng tác, cảm hứng khơi nguồn
“Hồn Trương Ba da hàng thịt”được viết năm 1981 ra mắt công chúng năm
1984 gây chấn động dư luận về nội dung tư tưởng. Vở kịch được khơi nguồn từ
cảm hứng phê phán những tiêu cực trong con người, cuộc sống và xã hội Việt Nam
những năm 80 của thế kỉ XX, từ mối quan hệ triết học giữa thể xác và tâm hồn
trong một con người. Dựa theo cốt truyện dân gian, tác giả xây dựng thành vở kịch
nói hiện đại, đặt ra nhiều vấn đề mới mẻ, có ý nghĩa tư tưởng, triết lí và nhân văn
sâu sắc., được coi là vở kịch hay nhất của Lưu Quang Vũ. Vở kịch “Hồn Trương
Ba, da hàng thịt” gồm bảy hồi, đoạn đối thoại giữa Trương Ba với Đế Thích trích
từ hồi VII. Thông qua bi kịch Trương Ba, Lưu Quang Vũ đã mang đến cho người
đọc vẻ đẹp tâm hồn người lao động trong cuộc đấu tranh chống lại sự giả tạo và
dung tục, bảo vệ quyền được sống đích thực và khát vọng hoàn thiện nhân cách.
- Tóm tắt diễn biến kịch dẫn đến vị trí đoạn trích:
Trương Ba một người làm vườn chăm chỉ, chơi cờ giỏi, bị chết oan vì sự tắc
trách của Nam Tào, Bắc Đẩu. Đế Thích vì mến mộ tài chơi cờ của Trương Ba nên
đề nghị Nam Tào Bắc Đẩu sửa sai bằng cách cho hồn Trương Ba sống nhờ trong
thân xác anh hàng thịt. Khi sống nhờ thể xác của hàng thịt, hồn Trương Ba phải
chiều theo những nhu cầu dung tục của xác thịt, khiến linh hồn nhân hậu, trong
sạch và bản tính ngay thẳng của Trương Ba có nguy cơ bị tha hóa. Nhận thức rõ sự
thay đổi tiêu cực của bản thân, thấm thía nghịch cảnh bi kịch sống không được là
chính mình, đau khổ tột cùng khi người thân trách móc cự tuyệt, Trương Ba đã
quyết định châm nhang gặp Đế Thích để trả lại thân xác cho hàng thịt, để thoát
khỏi nghịch cảnh “bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo”. 2. Phân tích
a. Màn đối thoại giữa hồn Trương Ba với Đế Thích:
* Quan niệm được sống là chính mình, hài hòa giữa thể xác và tâm hồn.
- Lời độc thoại của Trương Ba trước đó “Mày đã thắng thế rồi đấy, cái thân
xác không phải của ta ạ… Nhưng lẽ nào ta lại chịu thua mày, khuất phục mày và
tự đánh mất mình?” cho thấy cuộc đấu tranh nội tâm vô cùng dữ dội ở Trương Ba .
Đó là cuộc đấu tranh giữa thể xác và tâm hồn, giữa cái tốt và cái xấu, giữa cao
thượng và dung tục, giữa khát vọng và dục vọng… Cuộc đấu tranh này thường
diễn ra trong mỗi con người để hoàn thiện nhân cách. Mặc dù lúc đầu còn bế tắc,
tuyệt vọng bần thần nhập lại xác hàng thịt nhưng hồn Trương Ba không khuất phục
mà tìm mọi cách để được sống là chính mình. Bởi vậy, Trương Ba quyết định gặp
Đế Thích để bày tỏ nguyện vọng “Tôi không thể tiếp tục mang thân anh hàng thịt
được nữa, không thể được!”. Lời thoại có tới hai lần phủ định “tôi không thể”,
“không thể được” cho thấy ý chí quyết tâm, là khát vọng cháy bỏng của Trương Ba
khi đã thấm thía bi kịch sống trái tự nhiên.
- Trước sự ngạc nhiên của Đế Thích “Sao thế? Có gì không ổn đâu?”, Hồn
Trương Ba thẳng thắn bày tỏ quan điểm “Không thể bên trong một đằng, bên
ngoài một nẻo được.”. Lời thoại cho thấy Trương Ba đã thấm thía nghịch cảnh về
sự vênh lệch giữa hồn và xác, giữa bên trong và bên ngoài: “bên trong” là linh hồn,
cảm xúc, tư tưởng, nhân cách cao đẹp của Trương Ba. Đối lập với “bên ngoài” là
phần xác thịt thô phàm với những đòi hỏi dung tục của xác hàng thịt. Tuy nhiên,
“bên ngoài” cần hiểu theo nghĩa rộng là hoàn cảnh sống, là bản năng, là nhu cầu tự
nhiên, là dục vọng thấp hèn. Hồn Trương Ba đã nhượng bộ, thỏa hiệp với nhu cầu
bản năng của xác hàng thịt, bị xác hàng thịt điều khiểm chi phối. Linh hồn cao
khiết của Trương Ba không thể hòa hợp với thể xác của hàng thịt. Nhận thức rất rõ
sự tha hóa của mình nên Trương Ba luôn sống trong dằn vặt, đau khổ và tìm mọi
cách đấu tranh để thoát khỏi nghịch cảnh. Bởi vậy gặp Đế Thích, Trương Ba tha
thiết bày tỏ khát vọng “Tôi muốn được là tôi toàn vẹn” hòa hợp giữa thể xác và
linh hồn. Bởi hơn ai hết ông đã thấm thía để nhận thức không thể có một cuộc sống
thanh thản hạnh phúc khi “hồn này xác kia” được. Cuộc sống không thuận theo lẽ
tự nhiên, không thuận theo tạo hóa, sống mà không được là chính mình thì đó là
một bi kịch nghiệt ngã. Câu nói của Trương Ba thể hiện một quan niệm sống đúng
đắn: con người chỉ có thể hạnh phúc khi sống là chính mình, hài hòa giữa tâm hồn
và thể xác giữa bên trong và bên ngoài. Đồng thời còn cho thấy hồn Trương Ba
quyết tâm thoát khỏi nghịch cảnh, trái tự nhiên.
- Trước những yêu cầu của Trương Ba, Đế Thích lập luận, phản bác “Thế ông ngỡ
tất cả mọi người đều được là mình cả ư… tôi cũng đâu có được sống theo những
điều tôi nghĩ bên trong. Mà cả Ngọc Hoàng nữa, chính người lắm khi cũng phải
khuôn ép cho xứng với danh vị Ngọc Hoàng”. Đế Thích chỉ ra rằng không chỉ
Trương Ba đang sống cảnh trong ngoài bất nhất, mà ngay cả “tôi cũng đâu có
được sống theo những điều tôi nghĩ bên trong” và thậm chí “cả Ngọc Hoàng nữa,
chính người lắm khi cũng phải khuôn ép cho xứng với danh vị Ngọc Hoàng”. Đế
Thích thuyết phục Trương Ba hãy biết cách thỏa hiệp, chấp nhận vì “Dưới đất trên
trời đều thế cả”, “không ai được là mình toàn vẹn”. Theo quan niệm của Đế Thích
thì sống có nghĩa là tồn tại, còn tồn tại như thế nào là do hoàn cảnh buộc con người
phải quy thuận. Đây là quan niệm sống sai lầm đáng lên án. Qua lời của Đế Thích,
LQV hàm ý phê phán tình trạng con người sống giả dối, sống trong vỏ bọc để phù
hợp với hoàn cảnh. Lưu Quang Vũ đã rung lên hồi chuông báo động tình trạng
sống giả tạo đang diễn ra khắp nơi, ở mọi tầng lớp trong xã hội, đồng thời gửi đến
người đọc thông điệp cần phải lên án đấu tranh với lối sống giả tạo, thực dụng.
Thói quen sống nhờ, sống gửi, sống giả dối khiến con người ta đánh mất mình. Bởi
vậy, cho dù “được sống là chính mình” không hề dễ dàng nhưng con người phải
luôn đấu tranh với bản thân, vượt lên trên nghịch cảnh để hoàn thiện nhân cách tâm hồn.
-Trương Ba quyết không đồng tình với quan điểm sống của Đế Thích nên đã phản
bác “Sống nhờ vào đồ đạc, của cải của người khác, đã là chuyện không nên, đằng
này cái thân tôi cũng phải sống nhờ anh hàng thịt”. Trương Ba đưa ra sự so sánh
đồ đạc, vật chất và bản thân. Sống bằng đồ đạc, của cải vật chất của người khác đã
là chuyện không nên, còn sống nhờ, sống gửi, sống ký sinh vào thân xác của kẻ
khác là điều đáng xấu hổ đáng lên án. Câu thoại ngắn gọn, sâu sắc cho thấy một
quan niệm sống đúng đắn có tự trọng, có liêm sỉ. Chứng tỏ dù bị chi phối, điều
khiển của thân xác hàng thịt nhưng bản chất tốt đẹp của Trương Ba vẫn chưa bị hủy hoại hoàn toàn.
Không chỉ vậy, Trương Ba còn thẳng thắn chỉ trích quan niệm sai lầm của Đế
Thích: “Ông chỉ nghĩ đơn giản là cho tôi sống, nhưng sống như thế nào thì ông
chẳng cần biết!”. Đúng! Sống không chỉ là tồn tại mà cuộc sống cần có ý nghĩa
thực sự. Câu thoại còn hàm ý lên án lối sống hời hợt, vô cảm, tùy tiện vô trách
nhiệm. Bởi lòng tốt thật đáng quý nhưng lòng tốt lại thực hiện bằng sự hời hợt sẽ
không đem lại điều gì thực sự có ý nghĩa, hơn nữa sự vô tâm vô cảm có nguy cơ
đẩy người khác vào nghịch cảnh, bi kịch. Có lẽ vì vậy mà hồn Trương Ba thuyết
phục Đế Thích “Ông hãy làm cho hồn anh ta được sống lại với thân xác này”, hãy
để ông trả lại thân xác cho anh hàng thịt với quan niệm sống tích cực, suy nghĩ tiến
bộ về sự hòa hợp giữa thể xác và tâm hồn “Tầm thường nhưng đúng là của anh ta,
sẽ sống hòa thuận được với thân anh ta, chúng sinh ra là để sống với nhau”. Mỗi
con người là một phiên bản duy nhất và chỉ thực sự có giá trị khi được là chính
mình, xác hàng thịt chỉ thực sự hòa hợp với tâm hồn của anh ta. Lúc này hồn
Trương Ba đã rất quyết tâm trả lại thân xác cho anh hàng thịt “Ở đâu cũng được,
chứ không ở đây nữa”. Nhận thức rõ sự vênh lệch hồn này xác kia, thấm thía bi
kịch sống không được là chính mình, hồn Trương Ba kiên quyết trả lại xác hàng
thịt. Tuy nhiên lúc này hồn Trương Ba vẫn chưa suy nghĩ đấu tranh về sự tồn tại
hay không tồn tại và chỉ đến khi ông hình dung ra bao nhiêu sự oái oăm rắc rối khi
tồn tại trong xác cu Tị để rồi suy ngẫm về sự tồn tại trái tự nhiên của bản thân. Bởi
vậy hồn Trương Ba đã thẳn thắn chỉ trích quan niệm sống Đế Thích “Có những cái
sai không thể sửa được. Chắp vá gượng ép chỉ càng sai thêm. Chỉ có cách là đừng
bao giờ sai nữa, hoặc phải bù lại bằng một việc đúng khác”. Theo ông, trong cuộc
sống con người ta không thể tránh khỏi sai lầm nhưng cần nhận ra điều đó để
nghiêm túc sửa đổi. Không thể qua loa chắp vá tùy tiện sẽ càng sai thêm. Việc Đế
Thích để hồn Trương Ba sống trong thân xác hàng thịt đã là một sai lầm lớn. Đế
Thích không thể tiếp tục sai lầm khi thuyết phục Trương Ba sống trong xác cu Tị.
Trương Ba suy nghĩ và nhận thức sau sắc về cuộc sống trái tự nhiên của mình. Bởi
vậy, Trương Ba quả quyết “Không thể sống với bất cứ giá nào được…từ lúc tôi có
đủ can đản đi đến quyết định này, tôi bỗng cảm thấy mình lại là Trương Ba thật,
tâm hồn tôi trở lại thanh thản, trong sáng như xưa”. Trương Ba can đản quyết định
“Không thể sống với bất cứ giá nào được”. Để đi đến quyết định đó thật khó khăn,
ông đã phải bền bỉ đấu tranh với chính mình để “tôi bỗng cảm thấy mình lại là
Trương Ba thật, tâm hồn tôi trở lại thanh thản, trong sáng như xưa”. Hồn Trương
Ba đã chiến thắng bản thân và nghịch cảnh để được là chính mình, để tâm hồn
thanh thản, để vẫn là ông Trương Ba “hiền hậu tốt lành như xưa”. Quan niệm sống
được là chính mình thật đúng đắn và nhân văn. Chỉ khi được sống là chính mình,
sống hài hòa giữa thể xác và tâm hồn thì con người mới thanh thản. Cuộc sống thật
đáng quý nhưng không thể sống với bất cứ giá nào. Sống chắp vá, vay mượn, giả
dối thực dụng thì cuộc sống đó chứa đầy bi kịch và thật vô nghĩa. Qua những lời
thoại của hồn Trương Ba và Đế Thích ta hiểu được hồn Trương Ba đã chiến thắng
những dục vọng dung tục tầm thường của thân xác, đã vượt lên nghịch cảnh để
chiến thắng bản thân hoàn thiện nhân cách giữ tâm hồn trong sạch thanh thản.
* Phần sau của màn đối thoại là cuộc đấu tranh “tồn tại hay không tồn tại”,
sống hay không sống. Cuộc đấu tranh này toát lên nhân cách cao thượng tấm
lòng nhân ái của Trương Ba.
- Trương Ba bày tỏ nguyện vọng: “Thân thể anh hàng thịt còn lành lặn nguyên xi
đây, tôi trả lại cho anh ta. Ông hãy làm cho hồn anh ta được sống lại với thân xác
này”. Nhưng Đế Thích bác bỏ vì Đế Thích cho rằng tâm hồn đáng quý của Trương
Ba không thể thay thế cho phần hồn tầm thường của anh hàng thịt. Trương Ba
không đồng tình: “Tầm thường, nhưng đúng là của anh ta… chúng sinh ra là để
sống với nhau”. Để khẳng định với quyết tâm của mình Trương Ba trở nên mạnh
mẽ: “Nếu ông không giúp, tôi sẽ nhảy xuống sông hay đâm một nhát dao vào cổ,
lúc đó thì hồn tôi chẳng còn, xác anh hàng thịt cũng mất”. Ý chí mạnh mẽ của
Trương Ba xuất phát từ khát vọng “được sống là chính mình”, và để “được sống
là chính mình” lúc này, Trương Ba không có con đường nào khác là cái chết. Vì
chỉ khi chết đi, ông mới thực sự là chính mình, mới giữ được vẻ đẹp cao khiết của
linh hồn mình. Với Trương Ba, thiên đường đẹp nhất để linh hồn có thể trú ngụ sau
khi chết chính là phục sinh trong trái tim của những người yêu quý ông.
-Lưu Quang Vũ đặt Trương Ba vào cao trào tình huống kịch bằng sự
việc thằng cu Tị con trai độc nhất của chị Lụa chết đã làm cho cuộc đối thoại
mang tính bước ngoặt. Đế Thích muốn Trương Ba nhập hồn vào xác cu Tị “Ông
sống trong thân xác thằng bé chắc sẽ ổn”. Câu nói này của Đế Thích một lần nữa
cho thấy lối suy nghĩ đơn giản, quan niệm sống chỉ là tồn tại rất sai lầm. Thực chất
của lối suy nghĩ này là xuất phát từ chính cuộc sống của Đế Thích. Bởi tiên phật
thánh thần chẳng bao giờ chết cho nên sống là để hưởng thụ. Lối sống này ảnh
hưởng trực tiếp lên tư tưởng ấy dẫn đến những sai lầm của Đế Thích.
-Trước yêu cầu của Đế Thích, Trương Ba ngập ngừng: “Ông cho tôi suy
nghĩ một lát đã”. Sự phân vân của Trương Ba cho thấy: cuộc sống đáng quý thật,
được tồn tại mãi mãi là điều còn quý giá hơn. Sự phân vân này cũng cho thấy
Trương Ba rất ham sống, vẫn muốn được sống. Trương Ba lại tiếp tục trải qua
cuộc đấu tranh nội tâm dữ dội. Ông hình dung thấy trước mắt là cuộc sống tương
lai của mình trong cơ thể của một thằng bé lên mười: “Có khi tôi còn phải sang
nhà chị Lụa ở… Bà vợ tôi, các con tôi sẽ nghĩ ngợi, xử sự thế nào, khi chồng mình,
bố mình mang thân một thằng bé lên mười…”. Hình dung ra mọi sự vô lí nhất là
khi ông nhìn thấy được sự cô đơn của bản thân khi: “Vẫn phải sống suốt bao năm
tháng dằng dặc. Mình tôi giữa đám người hậu sinh… Tôi sẽ như ông khách ngồi ở
nhà người ta… Tôi sẽ bơ vơ lạc lõng”. Để rồi ông đi đến quyết định dứt khoát
không sống nhờ thân xác của bất cứ ai nữa. Tuy nhiên, điều khiến chúng ta trân
trọng ở Trương Ba là tấm lòng nhân hậu, vị tha cao thượng: “Tôi không thể cướp
cái thân thể non nớt của cu Tị” và cũng chính cái chết của cu Tị cùng với khát
vọng được cứu sống thằng bé đã khiến Trương Ba trở nên mạnh mẽ. Trương Ba
lên tiếng khẩn khoản cầu cứu Đế Thích “Ông hãy cứu nó! Ông phải cứu nó!… vì
con trẻ… Ông hãy giúp tôi lần cuối cùng”.
-Đế Thích vẫn muốn Trương Ba tiếp tục tồn tại nhưng Trương Ba đã thẳng
thắn chỉ ra sai lầm của Đế Thích: “Có những cái sai không thể sửa được. Chắp vá
gượng ép chỉ càng làm sai thêm. Chỉ có cách là đừng bao giờ sai nữa, hoặc phải
bù bằng một việc đúng khác”. Ông cũng yêu cầu Đế Thích phải phải sửa sai bằng
một việc làm đúng, đó chính là làm cho cu Tị được sống lại. Những suy nghĩ tốt
đẹp của Trương Ba và đức hi sinh cao thượng của ông cuối cùng cũng thay đổi
được tư duy của Đế Thích. Cu Tị được sống, thân xác anh hàng thịt trả lại cho gia
đình anh ta vì chị vợ anh ta cũng rất đáng thương. Còn Trương Ba quyết định trở
về với chính mình, để không còn “cái vật quái gở mang tên hồn Trương Ba, da hàng thịt nữa”.
- Đoạn kết của vở kịch giàu chất thơ, chất triết lí và giá trị nhân văn sâu sắc.
Hồn Trương Ba nhập vào cảnh vật quen thuộc trong gia đình và mãi mãi còn lại
trong tình cảm, kí ức của những người thân. Trương Ba đã phục sinh linh hồn mình
trong trái tim của những người yêu thương. Linh hồn ông mãi mãi bất tử.
3.Quan niệm sống là chính mình
- Con người tồn tại gồm phần con và phần người. Phần con thuộc về bản
năng, phần người thuộc về nhân cách, sự cao thượng đẹp đẽ của tâm hồn. Phần con
và phần người đã tạo ra con người đúng nghĩa. Ở đây hai hình tượng hồn và xác
cũng là ẩn dụ cho phần con và phần người. Hồn Trương Ba ẩn dụ cho những gì
đẹp đẽ, thanh cao; xác hàng thịt ẩn dụ cho sự dung tục, thô phàm. Tác giả Lưu
Quang Vũ nhấn mạnh không thể có một tâm hồn thanh cao trong một thân xác
phàm tục. Con người chỉ thực sự hạnh phúc khi được sống là chính mình, được hoà
hợp giữa thể xác và tâm hồn, giữa bên ngoài và bên trong. Cuộc sống chắp vá, giả
tạo “bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo” thì còn khổ hơn cái chết.
- Muốn được sống là chính mình thì mỗi chúng ta cần phải biết hài hoà giữa
việc chăm lo cho tâm hồn cũng như biết quý trọng và chăm sóc cho những nhu cầu
thiết yếu của thể xác. Thông qua đó Lưu Quang Vũ cũng góp phần phê phán hai lối
sống cực đoan trong xã hội: một loại chỉ biết trau chuốt vẻ ngoài và chạy theo
những ham muốn vật chất mà không chăm lo cho đời sống tâm hồn. Loại khác thì
luôn coi thường những giá trị vật chất, bỏ bê sự chăm sóc bản thân lây cớ là tâm
hồn mới đáng trọng. Thông qua màn đối thoại, Lưu Quang Vũ bày tỏ quan niệm
phải sống là chính mình đó mới chính là hạnh phúc thật sự của con người. Bởi vậy
trong cuộc sống chúng ta phải biết đấu tranh với sự dung tục tầm thường và chiến
thắng nghịch cảnh để hoàn thiện nhân cách của bản thân. Có như vậy chúng ta mới
được là chính mình toàn vẹn.
4. Đặc sắc nghệ thuật: Làm nên thành công của đoạn trích nói riêng và tác phẩm
nói chung, Lưu Quang Vũ đã sử dụng một số thủ pháp nghệ thuật độc đáo. Từ cốt
truyện dân gian, nhà văn đã sáng tạo nên vở kịch mang đậm chất hiện đại mà vẫn
giữa được những giá trị truyền thống qua đó gửi gắm những tư tưởng mang chiều
chiều sâu triết lí. Nghệ thuật phát triển kịch tính vừa hấp dẫn vừa làm rõ cuộc đấu
tranh nội tâm gay gắt trong mỗi con người để chiến thắng bản thân, chiến thắng
nghịch cảnh. Đoạn trích phê phán mạnh mẽ những hiện tượng tiêu cực trong đời
sống đương thời và đưa ra triết lí về quan niệm sống tiến bộ. Nghệ thuật dựng cảnh,
dựng đối thoại, độc thoại nội tâm, hành động lời nói của nhân vật phù hợp với hoàn
cảnh, tính cách, góp phần làm nên thành công của vở kịch. Xây dựng những hình
tượng nhân vật phong phú đa nghĩa: Hồn Trương Ba ẩn dụ cho phần tâm hồn, xác
hàng thịt ẩn dụ cho thể xác của một con người nhằm cụ thể hóa sự gắn bó hoà hợp
giữa thể xác và tâm hồn trong một con người cần thiết như thế nào. Ngôn ngữ trau
chuốt gợi cảm, có chiều sâu triết lí, đặc biệt đoạn kết vừa giàu chất thơ vừa lãng
mạn bay bổng mang đậm phong cách nghệ thuật kịch nói Lưu Quang Vũ. KẾT BÀI:
- Qua màn đối thoại ta hiểu được quan niệm sống tiến bộ tích cực và vẻ đẹp tâm
hồn nhân cách của Trương Ba.
-Vở kịch Hồn Trương Ba da hàng thịt của Lưu Quang Vũ đặt ra nhiều vấn đề trong
đời sống xã hội. Qua đó nhà văn bày tỏ quan niệm sống, niềm tin tưởng vào nhân
cách cao đẹp, tâm hồn trong sáng của người lao động.