22 trang 3 lượt tải

Phân Tích Vấn Đề Cơ Bản Của Triết Học Mác-Lênin | Môn Triết học Mác - Lênin - Đại học Bách Khoa Hà Nội

Vấn đề cơ bản lớn của mọi Triết học đặc biệt là của Triết học hiện đại là vấn đề quan hệ giữa tư duy và tồn tại( tư duy có thể hiểu là ý thức, tinh thần ; tồn tại có thể hiểu là vật chất). Tài liệu được sưu tầm gồm 22 trang, giúp bạn ôn tập tốt hơn. Mời các bạn đón xem.

Môn: Triết học Mác - Lênin (BKHN) 237 tài liệu

Trường: Đại học Bách Khoa Hà Nội 4.4 K tài liệu

Tác giả:

Linh Giang

2 tuần trước

Tải xuống Báo cáo

Danh sách Quiz

lOMoARcPSD| 61570513

Triết học Mác Lênin

Câu 1.Vấn đề cơ bản của Triết học .Phân Tích vấn đề cơ bản của triết học (6đ)

 Khái niệm vấn đề cơ bản của Triết học, chỉ ra 2 mặt cơ bản của triết học

- Khái niệm vấn đề cơ bản của Triết học : Vấn đề cơ bản lớn của mọi Triết học đặc

biệt là của Triết học hiện đại là vấn đề quan hệ giữa tư duy và tồn tại( tư duy có thể

hiểu là ý thức, tinh thần ; tồn tại có thể hiểu là vật chất) - Vấn đề cơ bản của Triết học

có hai mặt:

+ Mặt thứ nhất trả lời câu hỏi :Giữa vật chất và ý thức cái nào có trước , cái nào

có sau, cái nào quyết định cái nào?

+ Mặt thứ hai trả lời câu hỏi: Con người có khả năng nhận thức được thế giới hay

không?

 Mối quan hệ giữa tư duy và tồn tại giữa ý thức và vật chất là vấn đề cơ bản của

triết học bởi vì :

- Trong thế giới có rất nhiều sự vật ,hiện tượng nhưng có hai hiện tượng chính là

hình tượng vật chất và ý thức tinh thần.Mối quan hệ giữa vật chất,ý thức bao trùm

toàn bộ TG

- Giải quyết mối quan hệ này là cơ sở nền tảng để giải quyết những vấn đề còn lại

của triết học

- Giải quyết mối quan hệ này là cơ sở để xác định lập trường , tư tưởng ,thế giới

quan của các nhà triết học cũng như học thuyết của họ

- Tất cả các nhà triết học đều trực tiếp ,giải quyết mối quan hệ này

 Cách giải quyết vấn đề cơ bản của Triết học - Cách giải quyết mặt thứ nhất

+Chủ nghĩa duy vật : Cho rằng vật chất có trước ,ý thức có sau ,Vật chất quyết

định ý thức.

+Cách thức của CNDV:

- CNDV Chất phác :Quan niệm về thế giới mang tính trực quan , cảm tính, chất

phác nhưng đã lấy bản thân thế thế tự nhiên để giải thích về thế giới. -CNDV

siêu hình : Quan niệm thế giới như một cỗ máy khổng lồ ,các bộ phận biệt lập tĩnh

tại.Tuy còn hạn chế về phương pháp luận siêu hình ,máy móc nhưng đã chống lại

quan điểm duy tâm tôn giáo giải thích về thế giới .

-CNDV Biện chứng : Do C.Mác & Ph.Awnghen sáng lập – V.I.Leenin phát

triển:Khắc phục hạn chế của CNDV trước đó. Đạt tới trình độ :duy vật triệt để

trong cả TN và XH ,biện chứng trong nhận thức là công cụ để nhận thức và cải tạo

thế giới

+Chủ nghĩa duy tâm:Cho rằng ý thức có trước,vật chất có sau ,YT quyết định

+ Cách thức của CNDT:

- CNDT khách quan : cho rằng Tinh thần khách quan (Thế giới tinh thần hay Ý

niệm tuyệt đối) có trước và tồn tại độc lập với con người

lOMoARcPSD| 61570513

- CNDT chủ quan : cho rằng Mọi sự vật hiện tượng trong thế giới chỉ là phức

hợp của những cảm giác ở con người + Nhị nguyên luận :

-Các nhà triết học nhị nguyên cho rằng:vật chất và ý thức cùng song song tồn

tại ,không nằm trong mối quan hệ quyết định nhau,không cái nào quyết định cái

nào.

-Trong quá trình phát triển ,các nhà triết học nhị nguyên lại trượt theo chủ

nghĩa duy tâm.

- Cách thức giải quyết mặt thứ hai

+ Các nhà Triết học khả tri khẳng định con người hoàn toàn có thể hiểu được bản

chất của sự vật, hiện tượng.Những cái mà con người biết về nguyên tắc là phù hợp

với chính sự vật

+ Các nhà triết học bất khả tri :Khẳng định con người không thể hiểu được bản

chất thật sự của sự vật hiện tượng.Con người chỉ có thể hiểu được những tính chất,

đặc điểm bề ngoài,ngẫu nhiên của các sự vật,hiện tượng

Câu 2.Tại sao mối quan hệ giữa tư duy và tồn tại giữa vật chất và ý thức là vấn đề

cơ bản của Triết Học ?(4Đ)

 Khái niệm vấn đề cơ bản của Triết học, chỉ ra 2 mặt cơ bản của triết học

- Khái niệm vấn đề cơ bản của Triết học : Vấn đề cơ bản lớn của mọi Triết học đặc

biệt là của Triết học hiện đại là vấn đề quan hệ giữa tư duy và tồn tại( tư duy có thể

hiểu là ý thức, tinh thần ; tồn tại có thể hiểu là vật chất) - Vấn đề cơ bản của Triết học

có hai mặt:

+ Mặt thứ nhất trả lời câu hỏi :Giữa vật chất và ý thức cái nào có trước , cái nào

có sau, cái nào quết định cái nào?

+ Mặt thứ hai trả lời câu hỏi: Con người có khả năng nhận thức được thế giới hay

không?

 Mối quan hệ giữa tư duy và tồn tại giữa ý thức và vật chất là vấn đề cơ bản của

triết học bởi vì :

- Trong thế giới có rất nhiều sự vật ,hiện tượng nhưng có hai hiện tượng chính là

hình tượng vật chất và ý thức tinh thần.Mối quan hệ giữa vật chất,ý thức bao trùm

toàn bộ TG

- Giải quyết mối quan hệ này là cơ sở nền tảng để giải quyết những vấn đề còn lại

của triết học

- Giải quyết mối quan hệ này là cơ sở để xác định lập trường , tư tưởng ,thế giới

quan của các nhà triết học cũng như học thuyết của họ

- Tất cả các nhà triết học đều trực tiếp ,giải quyết mối quan hệ này

Câu 3 (4đ) Phân tích sự đối lập giữa phương pháp biện chứng và phương pháp siêu

hình ?Ý nghĩa của hai phương pháp tư duy đó?

 Phương pháp biện chứng :

lOMoARcPSD| 61570513

- Được thể hiện trong ba hình thức cơ bản của Phép biện chứng :Phép biện chứng

tự pháp thời cổ đại,Phép biện chứng duy tâm của Hệ ghen trong triết học cổ điển

Đức và phép biện chứng duy vật do C.Mác cùng Ph.ăng ghen xây dựng vào những

năm 40 của thế kỷ 19 - Bản chất:

+ Nhận thức các sự vật ,hiện tượng trong mối liên hệ quy định , ràng buộc, tác

động qua lại lẫn nhau ,vừa thấy bộ phận, vừa thấy toàn thể

+ Nhận thức các sự vật,hiện tượng trong trạng thái luôn vận động biến đổi nằm

trong khuynh hướng chung là phát triển .Đó là quá trình thay đổi về chất của sự

vật

+Nguồn gốc của sự phát triển nằm trong chính bản thân các sự vật hiện tượng.Đó

là quá trình đấu tranh giữa các mặt đối lập giải quyết mâu thuận nội tại của chúng

- Vai trò : Phương pháp tư duy biện chứng là công cụ hữu hiệu giúp con người nhận

thức và cải tạo thế giới  Phương pháp siêu hình :

- Được thể hiện trong chủ nghĩa duy vật siêu hình thế kỷ 17,118 - Bản chất

+ Nhận thức các sự vật ,hiện tượng ở các trạng thái cô lập tách rời ,chỉ thấy bộ

phận mà không thấy toàn thể

+ Nhận thức các sự vật, hiện tượng ở trạng thái tĩnh tại không vận động, không

phát sinh phát triển .Nếu có biến đổi chỉ là sự biến đổi về lượng của sự vật ,hiện

tượng

+Nguồn gốc của sự biến đổi nằm ngoài các sự vật ,hiện tượng

- Vai trò : Phương pháp tư duy siêu hình có vai trò nhất định trong một phạm vi nào

đó nhưng bị hạn chế khi giải quyết các vấn đề về vận động và các mối liên hệ

Câu 4:Tại sao nói triết học Mác ra đời là một tất yếu lịch sử ?(6đ)

 Điều kiện kinh tế xã hội (2đ)

- Nửa đầu TK19 trên nền tảng cuộc cách mạng công nghiệp phương thức sản xuất tư

bản chủ nghĩa ở các nước Tây Âu phát triển mạnh mẽ dẫn đến mâu thuẫn trong

lòng xã hội giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất và từ đó xuất hiện của

giai cấp công nhân nổ ra ở khắp Châu Âu : Anh, Pháp, Đức. Điều đó chứng tỏ giai

cấp công nhân đã trở thành lực lượng chính trị độc lập, tiêu phong trong cuộc đấu

tranh đủ công bằng tiến bộ xã hội. Thực tiễn, Cách mạng của giai cấp công nhân

đòi hỏi cần phải có lý luận khoa học soi sáng.Chủ nghĩa Mác ra đời đã đáp ứng

yêu cầu đó của công nhân

 Nguồn gốc lí luận

- Triết học cổ điển Đức (đại biểu Heeghen và Phơbách): Mác đã kế thừa toàn bộ các

tư tưởng tiến bộ của nhân loại đặc biệt là Triết học cổ điển Đức .Heghen là nhà

triết học cổ điển Đức.Ông là người xây dựng phép biện chứng một cách hoàn chỉnh

nhất nhưng phép biện chứng của ông là phép biện chứng là phép biện chứng duy

tâm cho lên Mác chỉ kế thừa phép biện chứng của Heeeghen trên cơ sở lọc bỏ các

lOMoARcPSD| 61570513

yếu tố duy tâm thần bí để xác định biện chứng duy vật.Đồng thời Mác kế thừa các

tư tưởng duy vật tiến bộ của Phơ -bách để xác định chủ nghĩa duy vật biện chứng

- Kinh tế chính trị cổ điển Anh ( đại biểu A.Smit và D.Ricacdo)Mác thừa kế các

quan điểm kinh tế tiến bộ ,đặc biệt là học thuyết và giá trị của A.Smith và D.Ricado

để làm cơ sở xây dựng các quan điểm duy vật về lịch sử,xã hội.

 Chủ nghĩa xã hội không tưởng Pháp(Xanhximong và S.Pharie) Mác thừa kế các tư

tưởng tiến bộ về xã hội của XanhXimong và Pharie là cơ sở xác định chủ nghĩa xã

hội khoa học không tưởng

 Tiền đề khoa học tự nhiên (3 tiền đề) (1đ)

- Sự phát triển của khoa học tự nhiên cuối thế kỉ 18-đầu thế kỉ 19 đặc biệt là ba phát

minh:

- Định luật bảo toàn và chuyển hóa năng lượng : Đây chính là cơ sở KHTN khẳng

định rầng tất cả các dạng vật chất tồn tại trên TG đều có mối quan hệ với nhau một

cách trực tiếp hoặc gián tiếp

- Học thuyết tế bào của M.Slaiden: Học thuyết tế bào là cơ sở KHTN chứng minh

giữa giới thực vật và động vật không tách rời nhau mà có chung nguồn gốc và hình

thái là các tế bào

- Học thuyết tiến hóa của Đacuyn: Học thuyết tiến hóa là cơ sở KHTN chứng minh

rằng giữa các loài trực tiếp hoặc gián tiếp phải có mối liên hệ với nhau bởi vì tất

cả các loài đều được sinh ra từ các loài trước đó bằng con đường chọn lọc tự nhiên

Vai trò :Những phát minh trên đã vạch ra mối liên hệ giữa những dạng tồn tại khác

nhau,các hình thức vận động khác nhau trong tính thống nhất vật chất của thế giới

.Đồng thời cung cấp cơ sở tri thức khoa học để phát triển tu duy biện chứng vượt

khỏi tính tự phát của PBC ( phép biện chứng) cổ đại,thoát khỏi vỏ thần bí của PBC

duy tâm

Câu 5:Phân tích định nghĩa vật chất của Lê nin và rút ra ý nghĩa khoa học của

định nghĩa?(6đ)

 Quan điểm của CNDV trước Mác về vật chất (0,5 đ)

Thời kỳ cổ đại :Đồng nhất vật chất với nước ,lửa ,không khí ,”nguyên tử”....

- Thế kỷ XVII-XVIII: Đồng nhất vật chất với khối lượng ,giải thích sự vận động của

thế giới trên nền tảng cơ học ,tách rời vật chất khỏi vận động.

 Hoàn cảnh ra đời của định nghĩa : Cuối thế kỉ 19, Khoa học tự nhiên phát triển,hàng

loạt các phát minh ra đời.Các nhà KH đã tìm ra cấu tạo nguyên tử, do đó nguyên

tử không còn là dạng vật chất bé nhất không thể chia được.Từ đó dẫn đến khủng

hoảng về thế giới quan trong lĩnh vực nghiên cứu vật lý cũng như khủng hoảng về

thế giới quan duy vật.CNDT đã lợi dụng cơ hôi này để chống CNDV.Trong hoàn

cảnh đó,các nhà triết học DV cần phải có một định nghĩa mới về vật chất.

 Định nghĩa vật chất của Lê nin (1,0 đ)

lOMoARcPSD| 61570513

- Vật chất là một phạm trù triết học dùng để chỉ thực tại khách quan được đem lại cho

con người trong cảm giác của chúng ta chép lại ,chụp lại ,phản ánh và tồn tại không

lệ thuộc vào cảm giác

 Nội dung định nghĩa : 2,5đ

- Lê nin đã sử dụng phương pháp đặc biệt : đem đối lập phạm trù vật chất với phạm

trù ý thức để định nghĩa phạm trù vật chất .Vật chât là một phạm trù triết học (khai

niệm rộng nhất trong triết học) chứ không phải vật chất trong các khoa học cụ thể

- Vật chất là thực tại khách quan tức là tất cả những gì tồn tại bên ngoài, độc lập với

ý thức con nguời dù cong người đã nhận thức được hoặc chưa nhận thức được .Do

đó tồn tại khách quan là thuộc tính cơ bản nhất ;phổ biến nhất của mọi dạng vật

chất

- Vật chất là cái gây nên cảm giác ở con người khi trực tiếp hoặc gián tiếp tác động

lên các giác quan của con người.Ý thức con người chỉ là sự phản ánh thế giới vật

chất vào bộ não người

 Ý nghĩa khoa học của định nghĩa: 1đ

- Giải quyết triệt để cả hai mặt vấn đề cơ bản của triết học trên lập trường của

CNDVBC

- Khắc phục được hạn chế trong quan niệm về vật chất của CNDV trước Mác.Bác

bỏ quan niệm của CNDT và bất khả tri luận

- Định hướng cho các nhà khoa học cụ thể trong việc tìm kiếm những hình thức tồn

tại mới của vật chất.Tạo lập cơ sở lí luận cho việc xây dựng quan điiểm duy vật về

lịch sử

Câu 7: Phân tích quan điểm của CNDVBC về nguồn gốc và bản chất của ý thức

? (6đ)

 Nguồn gốc của ý thức  Nguồn gốc tự nhiên

- Khái niệm phản ánh: Là sự tái tạo những đặc điểm của một hệ thống vật chất này

ở một hệ thống vật chất khác trong quá trình tác động qua lại của chúng.Mọi

dạng VC đều có thuộc tính phản ánh.Có 3 hình thức phản ánh( từ thấp đến cao)

- Các hình thức phản ánh

+ Phản ánh lý hóa :Đặc trưng cho giới tự nhiên vô sinh, mang tính thụ động, chưa

có định hướng, lựa chọn. Ví dụ: dấu chân in lên cát, soi gương, viết bảng,. . . +

Phản ánh sinh vật :Đặc trung cho giới tự nhiên sống,có tính định hướng lựa

chọn,được thể hiện ở tính kích thích( thực vật ), tính phản xạ( động vật có hệ thần

kinh),tính tâm lý(động vật cấp cao có bộ não). Ví dụ: tính kích thích: cây hướng

dương quay về phía mặt trời.

+Phản ánh ý thức : là thuộc tính của một dạng vật chất sống có tổ chức cao nhất là

bộ não người. VD:Phản xạ có điều kiện ở người

lOMoARcPSD| 61570513

- Bộ não người: Có cấu trúc đặc biệt phát triển,rất tinh vi và phức tạp, là khí quan

vật chất của ý thức.Ý thức là thuộc tính của một dạng vật chất sống có tổ chức

cao nhất là bộ não con người.Ý thức phản ánh thế giới khách quan vào trong bộ

não ngươi.

Kết luận : Phản ánh ý thức chỉ có ở con người.Ý thức là thuộc tính của một dạng

vật chất có tổ chức cao là bộ não người,ý thức phản ánh thế vật chất vào trong bộ

não người một cách năng động sáng tạo.

Do đó bộ não người cùng với thế giới VC tác động vào bộ não người là nguồn gốc

TN của ý thức.

- Nguồn gốc xã hội :

Vai trò của lao động, hoạt động thực tiễn của con người đối với hình thành ý thức

• - Lao động giải phóng co người khỏi thế giới động vật.Thông qua quá trình lao

động, bộ não và các giác quan của con người ngày càng phát triển và hoàn thiện,

năng lực,phản ánh của bộ não con người ngày càng phát triển

• - Nhờ lao động, con người tác động vào thế giới khách quan, làm cho thế giới quan

bộc lộ những thuộc tính,đặc điểm.Dựa vào đó, con người có thể nhận thức được

chúng sâu sắc hơn.

• -Thông qua quá trình lao động của con người ngôn ngữ được hình thành *Vai trò

của ngôn ngữ đối với việc hình thành ý thức:

- Ngôn ngữ là hệ thống tín hiệu vật chất mang nội dung,ý thức, là ‘vỏ vật chất của

tư duy, là phương thức để ý thức tồn tại với tư cách là sản phẩm xã hội – lịch sử.

-Ngôn ngữ có vai trò to lớn đối với sự hình thành và phát triển của ý thức

+ Ngôn ngữ là phương tiện giao tiếp, là công cụ của tư duy

+Ngôn ngữ giúp con người giao tiếp, trao đổi tư tưởng, giúp con người lưu trữ , kế

thừa tri thức, kinh nghiệm tích lũy qua các thời kỳ lịch sử.

+Nhờ ngôn ngữ, con người có thể khái quát hóa, trừu tượng hóa, hệ thống hóa các

tri thức đã đạt được

Do đó, nếu không có ngon ngữ thì không có ý thức

 Quá trình lao động, hoạt động thực tiênx của con người là nguồn trực tiếp quyết

định sự ra đời của ý thức – Đó là nguồn gốc xã hội của ý thức.

 Bản chất của ý thức ( thiếu ví dụ)

- Ý thức là sự phản ánh tính tích cực, sáng tạo.Trong đó, sáng tạo là thuộc tính đặc

trưng bản chất nhất của ý th

- Ý thức là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan.Nội dung ý thức phản ánh là

khách quan, còn hình thức phản ánh là chủ quan bởi vì ý thức phản ánh thế giới

vật chất ở thế giới vật chất ở trong bộ não người mà hình ảnh bởi chi phối bởi

trình độ nhận thức , mục đích nhận thức của mỗi người

- Ý thức là hiện tượng xã hội và mang chất xã hội bởi vì ý thức có nguồn gốc xã hội

cho nên ngoài bị chi phối bởi các quy luật tự nhiên,ý thức còn bị chi phối bởi các

quy luật xã hội

lOMoARcPSD| 61570513

Câu 8 (6đ).Phân tích cơ sở lý luận của Nguyên tắc Toàn diện ?.ĐCSVN đã vận

dụng nguyên tắc như thế nào trong thời kì đổi mới?

 Nguyên tắc toàn diện yêu cầu (1,5Đ)

- Trong nhận thức và hoạt động thực tiễn cần xem xét các sự vật,hiện tượng trong

mối quan hệ biện chứng tác động qua lại giữa các mặt ,các bộ phận,các yếu tố của

chính sự vật hiện tượng đó và trong sự tác động qua lại giữa sự vật hiện tượng đó

với các sự vật hiện tượng khác

- Đồng thời ,phân loại từng mối liên hệ ,xác định rõ mối liên hệ tất yếu ,cơ bản nhất

của các sự vật ,hiện tượng

Cơ sở lý luận của Nguyên Tắc Toàn diện là nguyên lí về mối liên hệ phổ biến

 Nội dung nguyên lý về mối liên hệ phổ biến - Khái niệm mối liên hệ (1đ)

+ Mối liên hệ là một phạm trù triết học dùng để chỉ các mối ràng buộc tương hỗ

,quy định và ảnh hưởng lẫn nhau giữa các yếu tố ,bộ phận trong một số đối tượng

với nhau

+Tất cả mọi sự vật ,hiện tượng trong thế giới luôn tồn tại trong mối liên hệ phổ

biến,quy định ràng buộc lẫn nhau .Không có sự vật hiện tượng nào tồn tại cô lập

không liên hệ với các sự vật ,hiện tượng khác

- Tính chất của mối liên hệ (2,5đ)

+Tính khách quan:Mối liên hệ phổ biến là cái vốn có của các sự vật hiện tượng,

tồn tại độc lập với ý thức con người; con người chỉ nhận thức sự vật thông qua các

mối liên hệ vốn có của nó.

VD: Động vật hấp thụ O2 và nhả ra CO2 trong hô hấp còn thực vật hấp thụ CO2

và nhả ra O2 khi quang hợp. Thực vật muốn tồn tại được cần phải có các điều kiện:

nhiệt độ, nước, ánh sáng, chất dinh dưỡng phù hợp để sinh trưởng phát triển; do

vậy khi trồng cây, con người phải nắm được những đặc tính này để tạo ra các môi

trường sinh trưởng phát triển phù hợp cho cây chứ không thể làm trái ngược, kể

cả khi đã áp dụng các khoa học – kỹ thuật cao trong nông nghiệp, chẳng hạn không

cần đất có thể trồng rau thủy canh nhưng phải có nước, chất dinh dưỡng, có thể

trồng rau trong nhà kính nhưng mỗi loại rau có cơ chế sinh học khác nhau nên phải

điều chỉnh nhiệt độ cho phù hợp

+ Tính phổ biến: Mọi sự vật hiện tượng trong thế giới đều liên hệ với nhau. Các

mặt, các yếu tố cấu thành sự vật, hiện tượng cũng liên hệ với nhau. Các mối liên

hệ này xảy ra ở mọi lĩnh vực: tự nhiên, xã hội và trong tư duy con người.

VD : * Giữa các sự vật, hiện tượng: Trong tự nhiên: lưới thức ăn trong hệ sinh thái

rừng. Trong xã hội: mối liên hệ giữa các quốc gia, dân tộc; giữa thầy cô với sinh

viên, giữa các sinh viên với nhau, giữa Đảng – Nhà nước với nhân dân,... Trong tư

duy: trong quá trình học tập, tư duy chúng ta tồn tại kiến thức cũ và kiến thức mới,

giúp ta ngày càng hoàn thiện nhận thức hơn, có cái nhìn rộng mở hơn về sự vật,

hiện tượng. * Giữa các mặt, các yếu tố của mỗi sự vật, hiện tượng: Trong tự nhiên:

mối liên hệ giữa các bộ phận trong cơ thể người. (Liên hệ câu chuyện Chân, Tay,

lOMoARcPSD| 61570513

Tai, Mắt, Miệng). Trong xã hội: nền kinh tế nhiều thành phần của nước ta. Trong

tư duy: yêu – ghét, thiện – ác,…

+ Tính đa dạng, phong phú: Mọi sự vật, hiên tượng khác nhau đều có mối liên hệ

khác nhau và giữ vị trí, vai trò khác nhau. Ở những điều kiện khác nhau thì mối

liên hệ cũng có tính chất và vai trò khác nhau.

VD: Để quá trình học tập của học sinh đạt được thành công thì: Mối liên hệ giữa

sự thông minh và sự chăm chỉ (yếu tố chủ quan) là mối liên hệ trực tiếp, quyết định

sự thành công trong học tập của học sinh. Mối liên hệ giữa gia đình và nhà trường

(yếu tố khách quan) chỉ là mối liên hệ gián tiếp, góp phần vào sự thành công trong

học tập của học sinh. Theo từng cấp độ trường lớp, mối liên hệ giữa thầy – trò có

sự thay đổi: Mầm non, tiểu học: học sinh còn non nớt nên cần nhiều sự chăm sóc

từ thầy cô cả về thể chất lẫn tinh thần, bên cạnh việc học tập, nhận thức các tri

thức. THCS, THPT: học sinh đang trong quá trình phát triển toàn diện nên tiếp tục

cần sự quan tâm của thầy cô. Đại học, cao đẳng,...: sinh viên được coi là người

trưởng thành nên độc lập hơn, thầy cô chỉ đóng vai trò là người hướng dẫn, định

hướng.

 Vận dụng (1đ)

- Trong xu thế toàn cầu hoá quốc tế hoá hiện nay, ĐCSVN chủ trương đổi mới toàn

diện tất cả các mặt của đời sống xã hội: từ kinh tế đến chính trị, văn hóa xã hội...

Đồng thời, ĐCSVN đã chủ động hội nhập kinh tế quốc tế theo lộ trình phù hợp

với những điều kiện lịch sử cụ thể của nước ta với phương châm: hội nhập mà

không hòa tan.

- Trong mỗi giai đoạn của quá trình đổi mới phát triển đất nước, ĐCSVN luôn xác

định khâu theo chốt và tập trung mọi nguồn lực để giải quyết, tạo tiền đề cho sự

phát triển của các khâu khác.

- Câu 12( 6 điểm). Phân tích nội dung quy luật từ những thay đổi về lượng dẫn đến

thay đổi về chất và ngược lại? Ý nghĩa phương pháp luận của việc nghiên cứu quy

luật này?

 Vị trí và vai trò của quy luật:

Vị trí: Là một trong ba quy luật của phép duy vật biện chứng

Vai trò: Chỉ ra cách thức chung nhất của sự vận động và phát triển, khi cho thấy

sự thay đổi về chất chỉ xảy ra khi sự vật, hiện tượng đã tích lũy những thay đổi về

lượng đạt 26 đến ngưỡng nhất định.

 Nội dung quy luật :

- Khái niệm chất: Chất là khái niệm dùng để chỉ tính quy định khách quan vốn có

của sự vật, hiện tượng, là sự thống nhất hữu cơ của các thuộc tính, yếu tố tạo nên

sự vật, hiện tượng làm cho sự vật, hiện tượng là nó mà không phải là sự vật, hiện

tượng khác.

- Ví dụ: Khi ta nói đến muối ăn là nói đến chất của muối (NaCl) và thuộc tính của

muối là: Thể kết tinh, tan trong nước, có vị mặn… Thể kết tan, tan trong nước, vị

lOMoARcPSD| 61570513

mặn là những tính chất (thuộc tính) quy định vốn có của sự vật (muối) không lệ

thuộc ý muốn của con người, do vậy mang tính khách quan + Chất của sự vật,

hiện tượng được xác định bởi:

o Các thuộc tính khách quan vốn có của nó. VD: kim loại có ánh kim, tính dẫn điện,

tính dẫn nhiệt

o Cấu trúc của nó (tức phương thức liên kết các yếu tố cấu thành sự vật) VD: Kim

cương và than chì: đều có cùng thành phần hóa học do các nguyên tố cacbon tạo

nên nhưng do phương thức liên kết khác nhau, vì thế chất của chúng hoàn toàn

khác nhau. Kim cương rất cứng, than chì mềm; Trong một tập thể nhất định nếu

phương thức liên kết giữa các cá nhân biến đổi thì tập thể đó có thể trở nên vững

mạnh, hoặc sẽ trở thành yếu kém, nghĩa là chất của tập thể biến đổi. + Chất là tổng

hợp nhiều thuộc tính, chỉ những thuộc tính cơ bản mới tạo thành chất sự vật. Chất

của sự vật được biểu hiện thông qua các thuộc tính cơ bản này. Mỗi sự vật, hiện

tượng có nhiều thuộc tính, do đó một sự vật, hiện tượng có thể có nhiều chất. VD:

Trong quan hệ với động vật thì các thuộc tính có khả năng chế tạo, sử dụng công

cụ, có tư duy là thuộc tính cơ bản. Song trong quan hệ giữa những con người cụ

thể với nhau thì những thuộc tính của con người về nhân dạng, dấu vân tay,… lại

trở thành thuộc tính cơ bản.

+Thuộc tính:Chỉ những đặc điểm,tính chất của sự vật ,hiện tượng

- Khái niệm lượng 1đ : Lượng là khái niệm dùng để chỉ tính quy định vốn có của sự

vật, hiện tượng về mặt quy mô, trình độ phát triển, các yếu tố biểu hiện ở số lượng

các thuộc tính, ở tổng số các bộ phận, ở đại lượng, ở tốc độ và nhịp điệu vận động

và phát triển của sự vật, hiện tượng.

Ví dụ: Đối với mỗi phân tử nước (H2O) - Lượng là số nguyên tử tạo thành nó, tức

là 2 nguyên tử Hidro và 1 nguyên tử Oxi. - Chất là nước là nguyên chất không có

hình dạng nhất định, không màu, không mùi, không vị. Sôi ở 100 độ C (ở áp suất

khí quyển là 760mm Hg (1atm). Hóa rắn ở 0 độ C, gọi là nước đá, khác với nước

đá khô là hóa rắn. Khối lượng riêng của nước (ở 4 độ C) là 1g/ml (hoặc 1 kg/l).

- + Lượng có nhiều biểu hiện khác nhau: Số lượng ( ít – nhiều), quy mô (lớn -

nhỏ), trình độ (cao – thấp), nhịp điệu (nhanh – chậm), kích thước (dài – ngắn, to –

nhỏ)….

Ví dụ: Có những lượng ta có thể đo đếm được chính xác như trọng lượng của cơ

thể, chiều cao của một người… Có những lượng phải khái quát, trừu tượng chúng

ta mới nhận thức được như lượng tri thức hiểu biết của một lớp học cao hay thấp…

- Khái niệm độ ,điểm nút,bước nhảy 1đ

+ Độ là khái niệm dùng để chỉ mối liên hệ thống nhất và quy định lẫn nhau giữa

chất và lượng; là giới hạn tồn tại của sự vật hiện tượng mà trong đó, sự thay đổi về

lượng chưa dẫn đến sự thay đổi về chất; sự vật, hiện tượng vẫn là nó, chưa chuyển

hóa thành sự vật, hiện tượng khác.

+Điểm nút là thời điểm mà tại đó diễn ra sự thay đổi về chất của sự vật hiện tượng

lOMoARcPSD| 61570513

+Bước nhảy dùng để chỉ quá trình chuyển hóa về chất của sự vật do sự thay đổi về

lượng trước đó của sự vật gây ra

- Mối quan hệ giữa chất và lượng: 2đ

+Lượng biến đổi dần dần dẫn đến sự thay đổi về chất

o .Mỗi sự vật, hiện tượng tồn tại đều là một thể thống nhất giữa hai mặt chất và

lượng. Hai mặt này tác động qua lại lẫn nhau. Sự thay đổi về lượng có thể sẽ dẫn

đến sự thay đổi về chất của các sự vật, hiên tượng đó.

o .Lượng là yếu tố động, luôn thay đổi (tăng hoặc giảm). Lượng biến đổi dần dần,

tuần tự và có xu hướng tích lũy. Vượt qua giới hạn độ sẽ đạt tới điểm nút. Tại điểm

nút, diễn ra sự nhảy vọt (bước nhảy), đó là quá trình biến đổi về chất của sự vật.

Chất cũ mất đi, chất mới ra đời thay thế cho nó.

o Quá trình này diễn ra liên tục, lặp đi lặp lại, tạo thành phương thức cơ bản, phổ

biến của sự vận động phát triển của các sự vật, hiện tượng trong thế giới.

Ví dụ: Một sinh viên A tốt nghiệp, khi ra trường xin vào làm thực tập sinh ở công

ty sản xuất B. Sau khi trải qua 3 tháng làm thực tập sinh, A được công ty xét duyệt

lên vị trí nhân viên chính thức, sau khi làm 5 năm, A được bổ nhiệm lên làm Trưởng

phòng. Như vậy, A từ sinh viên mới ra trường chập chững vào nghề, qua quá trình

làm việc chăm chỉ, học hỏi và trau dồi kiến thức, kinh nghiệm, kỹ năng, A dần tích

lũy đủ cho mình một lượng kiến thức, kỹ năng và kinh nghiệm trong công việc ->

sự tích lũy về lượng dẫn đến sự thay đổi về chất (A dần bước qua những vị trí từ

thấp đến cao trong công việc của mình).

+ Chất mới ra đời, tác động ngược trở lại lượng của sự vật o Chất mới ra đời sẽ

có một lượng mới tương ứng với nó. Chất mới có thể là thay đổi kết cấu, quy mô,

trình độ, nhịp điệu vận động và phát triển của các sự vật hiện tượng

o .Chất mới ra đời cũng làm thay đổi giới hạn độ, điểm nút, tạo ra những biến đổi

mới về lượng của sự vật

o Do đó, không chỉ những thay đổi về lượng dẫn đến những thay đổi về chất mà

những thay đổi về chất cũng dẫn đến những thay đổi về lượng của các sự vật hiện

tượng.

lOMoARcPSD| 61570513

Ví dụ: Từ Tiểu học, THCS, THPT được gọi là học sinh (tích lũy về lượng: kiến

thức,…). Thi đỗ đại học, được gọi là sinh viên (chất mới ra đời) – lượng mới tương

ứng: tri thức mới, số lượng bạn bè, khối lượng kiến thức nhiều hơn

 Ý nghĩa phương pháp luận : 1đ

- - Trong nhận thức và hoạt động thực tiễn phải biết tích luỹ về lượng để có biến

đổi về chất. Khi lượng đã đạt đến điểm nút thì thực hiện bước nhảy là yêu cầu

khách quan của sự vận động của sự vật, hiện tượng.

- Trong nhận thức và hoạt động thực tiễn, cần tránh hai khuynh hướng:

+ Nôn nóng, chủ quan, duy ý chí đốt cháy giai đoạn, chưa tích lũy đủ về lượng

đã muốn thay đổi về chất của sự vật, hiện tượng.

+ Bảo thủ trì trệ, không thực hiện bước nhảy khi đã tích lũy đủ về lượng.

Câu 13 (4 điểm). Có thể đồng nhất chất của sự vật với thuộc tính của sự vật được

không? Tại sao?