Sơ đồ lịch sử quan hệ quốc tế ( 1945 - 2000)

QUAN HỆ QUỐC TẾ (1945 -2000) ạ ướ Đầu năm 1945, CTTGII Nhanh chóng đánh b i các n c phát xít Hoàn
sắp kết thúc, nhiều vấn Tổ ch c ứ lại trật t ự th ế gi i ớ sau Chi n ế tranh cảnh
đề quan trọng đặt ra cho các nư c ớ Đ n ồ g minh Phân chia thành qu ả chi n ế th n ắ g gi a ữ các nư c ớ th n ắ g tr n ậ Th i ờ gian ngắn: T ừ 4-11/2/1945 H I Ộ Th i ờ gian và NGHỊ thành phần tham
Thành phần: Liên Xô, Mỹ, Anh IANTA dự Thống nhất m c ụ tiêu chung là tiêu di t ệ t n ậ g c ố CNPX Đ c ứ , Nh t
ậ . Liên Xô sẽ tham chi n ế ch n ố g Nh t ậ ở châu Á sau khi chi n ế tranh ở châu Âu k t ế thúc Thành l p ậ t ổ ch c ứ Liên H p ợ Qu c ố nh m
ằ duy trì hòa bình an ninh th ế gi i ớ Nội dung Th a ỏ thuận về vi c
ệ đóng quân và phân chia ph m ạ vi ảnh hư n ở g ở châu Âu và châu Á Những quy t ế đ n ị h của H i ộ ngh ịIanta cũng nh n ữ g th a ỏ thuận sau đó c a ủ ba cư n ờ g qu c ố đã tr ở thành khuôn kh ổ c a ủ tr t ậ t ự th ế gi i ớ m i ớ - Tr t ậ t ự hai c c ự Ianta Góp phần k t ế thúc nhanh chóng CTTGII Ảnh hưởng Bước đầu đánh d u ấ s ự tan rã c a ủ m i ố quan h ệ đ n ồ g minh gi a ữ Mỹ và Liên Xô Dẫn tới sự chia c t ắ m t ộ s ố quốc gia Ảnh hư n ở g đ n ế quá trình đ u ấ tranh giành đ c ộ l p ậ c a ủ các dân t c ộ trên th ế gi i ớ 1 Liên Xô: Đông Đ c
ứ , Đông Béclin, Đông Âu Hội nghị Châu Âu Ianta
Mỹ, Anh, Pháp: Tây Âu, Tây Đ c ứ , Tây Béc lin Nư c ớ trung l p ậ : Áo, Ph n ầ Lan Liên Xô Châu Á - Tham chiến ch n ố g Nh t ậ v i ớ các đi u ề ki n ệ
+ Giữ nguyên trạng Mông Cổ + Lấy l i ạ nam đ o ả Xakhalain và chi m ế 4 đ o ả thu c ộ qu n ầ đ o ả Curin + Quốc t ế hóa thư n ơ g c n ả g Đ i ạ Liên (Trung Qu c ố ) + Cùng Trung Qu c ố khai thác đư n ờ g s t ắ Nam Mãn Châu - Chi m ế đóng B c ắ Tri u ề Tiên PHÂN CHIA Mỹ: Chiếm đóng Nh t ậ B n ả , Nam Tri u ề Tiên PHẠM VI ẢNH Trung Qu c ố : Trở thành m t ộ qu c ố gia th n ố g nh t ấ và dân chủ HƯỞNG THEO HỘI
Các nước phương Tây: khôi ph c ụ n ả h hư n ở g ở các vùng còn l i ạ ở châu Á NGHỊ IANTA VÀ HỘI NGHỊ PÔTXĐAM Ở Đông Dương: vi c
ệ giải giáp quân phát xít Nh t ậ do quân đ i ộ Anh và quân đ i ộ Trung Hoa dân qu c ố Hội nghị theo th a ỏ thu n ậ : Pôtxdam B c ắ vĩ tuyến 16: Quân đ i ộ Trung Hoa Dân qu c ố Nam vĩ tuy n ế 16: Quân Anh 2 Quy t ế đ n ị h của H i ộ nghị Ianta Hoàn cảnh Từ 4-6/1945, H i ộ ngh ị50 nước h p ọ t i
ạ Xanphranxixco. Ngày 24/10 thông qua Hi n ế chư n ơ g Liên H p ợ Qu c ố
Duy trì hòa bình và an ninh th ế gi i ớ Mục tiêu
Phát triển các mối quan h ệ hữu ngh ịgi a ữ các dân t c ộ , hợp tác qu c ố t ế trên c ơ s ở tôn tr n ọ g nguyên t c ắ bình đ n ẳ g và quy n ề t ự quyết c a ủ các dân t c ộ Bình đ n ẳ g ch ủ quyền giữa các qu c ố gia và quy n ề t ự quyết c a ủ các dân t c ộ LIÊN H P Ợ ọ ẹ ổ ộ ậ ị ủ ấ ả ướ Nguyên tắc
Tôn tr ng toàn v n lãnh th và đ c l p chính tr c a t t c các n c QUỐC hoạt động Không can thi p ệ và công việc n i ộ b ộ c a ủ b t ấ kì nư c ớ nào Gi i ả quy t ế các tranh ch p ấ b n ằ g bi n ệ pháp hòa bình Chung sống hòa bình và s ự nhất trí c a ủ 5 nư c ớ l n
ớ (Liên Xô, Mĩ, Anh, Pháp và Trung Qu c ố Là di n ễ đàn qu c ố t ế v a ừ hợp tác v a ừ đ u ấ tranh nh m
ằ duy trì hòa bình, an ninh th ế gi i ớ Vai trò Gi i ả quy t ế tranh ch p ấ , xung đ t ộ ở nhiều khu v c ự b n ằ g phư n ơ g pháp hòa bình Thúc đẩy mối quan h ệ h u ữ ngh ,ị h p ợ tác qu c ố tế Giúp đ ỡ các dân t c ộ v ề kinh t , ế văn hóa, giáo d c ụ , y t , ế nhân đ o ạ Cơ quan Gồm: Đ i ạ h i ộ đ n
ồ g, Hội đồng bảo an, Ban th ư ký, H i ộ đ n ồ g kinh t ế và xã h i ộ , H i ộ đ n ồ g qu n ả thác, Tòa án chính qu c ố tế H i
ộ đồng Bảo an: cơ quan giữ vai trò tr n ọ g y u
ế trong việc duy trì hòa bình, an ninh th ế gi i ớ Năm 1977, gia nh p ậ LHQ, thành viên 149 Việt Nam – Liên 3 Hợp Quốc Ủy viên không thư n ờ g tr c ự nhi m
ệ kì 2008-2009 và 2020-2021 - S ự đối l p ậ về mục Nguyên Liên xô ch ủ trư n
ơ g: duy trì hòa bình, an ninh th ế giới; b o ả vệ tiêu và chi n ế lư c ợ c a ủ thành qu ả c a ủ CNXH và đ y
ẩ mạnh phong trào cách m n ạ g th ế nhân Liên Xô và Mỹ gi i ớ Mỹ ch ủ trư n ơ g: ch n
ố g phá Liên Xô và các nư c ớ XHCN, đ y ẩ lùi phong trào CM nh m ằ th c ự hiện m u ư đ ồ bá ch ủ th ế gi i ớ Mỹ lo ng i ạ ảnh hư n ở g c a ủ Liên Xô, thắng l i ợ c a ủ CM ở Đông Âu và Trung Qu c ố Mỹ t ự cho mình quy n ề lãnh đ o ạ th ế gi i ớ 12/3/1947, thông đi p ệ c a ủ T n ổ g th n ố g Truma -> kh i ở đầu Chi n ế tranh l n ạ h MÂU Biểu hiện 6/1947, Mỹ thông qua “k ế ho c ạ h Mác san” nh m ằ : ph c ụ h i ồ n n ề kinh t
ế Tây Âu và lôi kéo các nư c ớ này THUẪN vào liên minh quân s ự ch n
ố g các nước Đông Âu. ĐÔNG TÂY
1/1949, Liên Xô cùng các nư c ớ Đông Âu thành l p ậ H i ộ đ n ồ g tư n ơ g tr ợ kinh t ế SEV VÀ KHỞI -> t o ạ s ự đ i
ố lập về chính tr ịvà kinh t
ế giữa Tây Âu và Đông Âu ĐẦU CHIẾN TRANH Năm 1949, Mỹ và các nư c ớ Tây Âu thành l p ậ T ổ ch c ứ Hi p ệ ư c ớ B c ắ Đ i ạ Tây Dư n ơ g (NATO) LẠNH
5/1955, Liên xô và Đông Âu thành l p ậ T ổ ch c ứ Hi p ệ ư c ớ Vacsava. S
ự ra đời của NATO và Hi p ệ ư c ớ Vacsava đã đánh d u ấ s ự xác l p ậ c a ủ c c ụ di n ệ hai c c ự , hai phe. Chi n ế ạ ả ế ớ Hệ quả
tranh l nh đã bao trùm c th gi i Chấm dứt quan h ệ đ n ồ g minh gi a
ữ Mỹ và Liên Xô, hai nư c ớ chuy n ể sang th ế đ i ố đ u ầ căng th n ẳ g Là cu c ộ đối đầu căng th n ẳ g gi a
ữ 2 phe – Phe TBCN do Mỹ đ n ứ g đ u
ầ và phe XHCN do Liên Xô làm tr ụ c t ộ Chiến tranh lạnh là cu c ộ chiến gi n ằ g co không phân th n ắ g b i ạ
Diễn ra trên tất cả các lĩnh v c ự ngoại tr ừ xung đ t ộ quân s ự tr c ự ti p ế gi a ữ 2 cư n ờ g qu c ố Liên Xô - Mỹ ộ ế ế ư ế ớ ạ ư ệ Chiến tranh Là cu c chi n tranh khô 4
ng có ti ng súng nh ng làm cho th gi i luôn trong tình tr ng “đu đ a bên mi ng hố chi n ế tranh” lạnh
Chiến tranh lạnh thực chất là cu c ộ ch y ạ đua vũ trang gi a
ữ hai phe TBCN và XHCN, là cu c ộ chi n ế tranh có
quy mô lớn kéo nhiều nư c ớ tham gia Cu c ộ kh n ủ g ho n ả g năng lư n ợ g 1973 Nguyên S ự vư n ơ lên c a ủ Tây Âu và Nh t ậ B n ả nhân S ự t n ổ th t ấ c a
ủ Liên Xô và Mỹ trong quá trình ch y ạ đua vũ trang Cu c
ộ cách mạng khoa học – công ngh ệ di n ễ ra m n ạ h mẽ Thành công c a ủ phong trào GPDT và s ự vư n ơ lên c a ủ các nư c ớ sau đ c ộ l p ậ đã giảm n ả h hư n ở g c a ủ Liên Xô và Mỹ Th i ờ gian: xu t ấ hiện vào nh n ữ g năm 70 c a ủ th ế k ỉXX XU THẾ Năm 1972: Hi p ệ ư c ớ v ề hạn ch ế h ệ th n ố g phòng ch n ố g tên l a ử (ABM) và Hi p ệ đ n ị h h n ạ ch ế vũ khí ti n ế công chi n ế ượ HÒA Biểu hiện l c (SALT 1
-> Mỹ và Liên Xô đã đ t ạ đư c ợ thế cân b n ằ g v ề quân s ự và h n ạ chế ch y ạ đua vũ trang, góp ph n ầ làm gi m ả tình tr n ạ g HOÃN căng th n ẳ g trong quan h ệ quốc tế ĐÔNG – TÂY VÀ 1972, Hiệp đ n ị h về nh n ữ g c ơ s ở trong quan h ệ gi a ữ Đông Đ c ứ và Tây Đ c ứ đư c ợ kí k t ế -> làm gi m ả tình tr n ạ g CHIẾN căng th n ẳ g ở nư c ớ Đ c ứ , góp ph n ầ làm gi m ả rõ r t ệ tình hình căng th n ẳ g ở châu Âu TRANH LẠNH
Năm 1975, Mỹ và các nước châu Âu đã ký Hi p ệ đ n ị h Henxinki đ m ả b o ả an ninh ở châu Âu -> T o ạ ra m t ộ c ơ ch ế gi i ả CHẤM quyết các vấn đ ề liên qua đ n ế hòa bình an ninh ở châu Âu DỨT 12/1989, t i ạ cu c ộ g p ặ g ỡ không chính th c ứ t i ạ đ o
ả Manta, Liên Xô và Mỹ tuyên b ố ch m ấ d t ứ Chi n ế tranh lạnh
Việc chạy đua vũ trang kéo dài đã làm suy gi m ả s c ứ m n ạ h c a ủ Liên Xô và Mỹ Nguyên nhân CTL chấm dứt S ự vư n ơ lên c a ủ Tây Âu và Nh t ậ B n ả Liên Xô lâm vào tình tr n ạ g trì tr , ệ kh n ủ g ho n ả g
Chiến tranh lạnh chấm dứt đã m ở ra chiều hư n ớ g và nh n ữ g đi u ề ki n ệ gi i ả quy t ế các cu c ộ xung đ t ộ
đang diễn ra ở nhiều nơi 5 Mở ra th i ờ kì hòa bình, đ i
ố thoại và hợp tác trên thế gi i ớ Tác động Làm cho tình hình th ế gi i ớ không còn căng th n ẳ g, gi m ả nguy c ơ chi n ế tranh th ế gi i ớ m i ớ Trật t ự th ế giới m i
ớ đang trong quá trình hình thành và ngày càng theo xu th ế “đa c c ự ” nhi u ề trung tâm
Các quốc gia đều điều chỉnh chi n ế lược phát triển, t p ậ trung vào phát tri n ể kinh t ế (l y ấ phát tri n ể kinh t ế làm tr n ọ g tâm). S c ứ m n ạ h t n ổ g h p ợ c a ủ m i ỗ qu c
ố gia dựa trên: Kinh tế, tài chính, công ngh ệ và qu c ố phòng) Mĩ vư n ơ lên th ế “đ n ơ cực” nh n ư g khó th c ự hi n ệ Tuy hòa bình th
ế giới được củng cố nhưng xung đột, trang ch p ấ và n i ộ chi n ế v n ẫ diễn ra ở nhi u ề n i ơ . Ch ủ nghĩa kh n ủ g b ố xu t ấ hiện đã gây ra nh n ữ g khó khăn, th ử thách đ i ố v i ớ hòa bình, an ninh c a ủ các dân t c ộ
Dưới tác động của cuộc CMKH CN, trên th ế giới đang di n ễ ra xu th ế toàn c u ầ hóa, tác đ n ộ g đ n ế tất c ả các nư c ớ và khu v c ự THẾ GIỚI Xu th ế ch ủ đ o ạ của th
ế giới ngày nay là hòa bình, n ổ đ n ị h, h p ợ tác đ ể phát tri n ể SAU CHIẾN S c ứ mạnh nội lực c a ủ m i ỗ qu c ố gia TRANH Nh n ữ g nhân t ố tác đ n ộ g đến quan h ệ qu c ố LẠNH t ế đầu th ế kỉ XX S ự phát tri n ể c a ủ các l c ự lư n
ợ g cách mạng, hòa bình, dân ch ủ và ti n ế b ộ xã h i ộ S ự phát tri n ể c a ủ CMKH CN, đe d a ọ c a ủ ch ủ nghĩa kh n ủ g bố 6
LIÊN XÔ VÀ CÁC NƯỚC ĐÔNG ÂU (1945-1991). LIÊN BANG NGA (1991-2000) B ịt n ổ th t ấ nặng n ề trong CTTGII 1945- Hoàn cảnh B ịMỹ và các nư c ớ t ư b n ả bao v y ậ kinh t , ế cô l p ậ chính trị 1950 Phong trào cách m n ạ g th ế gi i
ớ đang trên đà phát tri n ể m n ạ h mẽ Mục tiêu Khôi ph c ụ kinh tế Thông qua k Biện pháp ế ho c ạ h 5 năm LIÊN XÔ (1945- Hoàn thành k ế ho c ạ h trư c ớ 9 tháng: CN, NN đ t ạ và vư t ợ m c ứ trư c ớ chi n ế tranh Kết quả 1991) Năm 1949, chế t o
ạ thành công bom nguyên t ử -> phá v ỡ th ế đ c ộ quy n ề c a ủ Mỹ Nguyên Tinh thần tự lực t ự cường c a ủ nhân dân Xô vi t ế nhân S ự lãnh đ o ạ đúng đ n ắ c a
ủ Đảng Cộng sản và Nhà nước Liên Xô
Đã hoàn thành xong công cu c ộ khôi ph c ụ kinh tế Hoàn cảnh
Chiến tranh lạnh đang diễn ra quy t ế li t ệ Phong t 7rào GPDT ở nhi u ề nư c
ớ trên thế giới nhất là châu Á đang giành th n ắ g l i ợ to l n ớ Mục tiêu Xây d n ự g cơ sở v t ậ ch t ấ – kĩ thuật c a ủ CNXH Công nghiệp: đứng th ứ 2 thế giới (sau Mỹ) Thành tựu Nông nghiệp: S n ả lư n ợ g trung bình 16%/năm
1957, phóng vệ tinh nhân t o ạ Khoa h c ọ – kĩ thu t ậ 1950- 1970 1961, phóng tàu vũ tr ụ Phư n ơ g Đông đ a ư nhà du hành vũ tr
ụ Gagarin bay vòng quanh Trái Đ t ấ ->
Mở đầu k ỉnguyên chinh ph c ụ vũ tr ụ loài ngư i ờ Xã hội: công nhân chi m ế 55%, trình đ ộ h c ọ v n ấ đư c ợ nâng cao Thực hi n
ệ chính sách bảo vệ hòa bình th ế gi i ớ Ủ ộ ộ ả ỡ ướ LIÊN XÔ
ng h phong trào dân t c và gi i đ các n c XHCN Đối ngoại (1945- Tiến hành chi n ế tranh l n ạ h v i ớ Mỹ 1991)
Đi đầu trong việc ủng hộ sự nghiệp đấu tranh vì đ c ộ l p ậ dân t c ộ , dân ch ủ và ti n ế bộ xã hội Đề ra nhi u ề sáng kiến quan tr n ọ g nh m ằ gi ữ v n
ữ g và đề cao vai trò c a ủ Liên H p ợ
Quốc, củng cố hòa bình, tôn tr n ọ g đ c ộ l p ậ , ch
ủ quyền của các dân t c ộ và h p ợ tác qu c ố tế Nâng cao đ i ờ s n ố g vật chất, tinh th n ầ c a ủ nhân dân Tính u ư 8 vi t ệ c a ủ CNXH Ý nghĩa Thành trì v n ữ g ch c ắ c a ủ cách mạng th ế giới Nâng cao uy tín c a ủ Liên Xô trên trư n ờ g qu c ố tế ổ Đường l i ố lãnh đ o
ạ mang tính chủ quan, duy ý chí. C ơ ch ế t p ậ trung quan liêu, bao c p ấ . Chủ quan S ự thi u ế công b n
ằ g và dân chủ gây bất mãn trong qu n ầ chúng Không b t ắ k p ị bư c ớ phát triển c a ủ KH - KT Ph m ạ nhi u ề sai lầm trong cải t ổ làm cho kh n ủ g ho n ả g thêm tr m ầ tr n ọ g Nguyên nhân sụp Khách quan S ự chống phá c a ủ các th ế l c ự thù đ c ị h trong và ngoài nư c ớ đổ CNXH ự ụ ổ ủ ượ ự ế ọ ở Liên Xô Là s s p đ c a mô hình đ
c xây d ng thi u khách quan, không khoa h c và Đông Gây nên nh n ữ g h u ậ quả nặng n : ề h ệ th n ố g XHCN không còn t n ồ t i ạ . Âu Nhận xét Trật t ự hai c c ự Ianta tan rã Để l i
ạ nhiều bài học kinh nghi m ệ cho các nư c ớ XHCN Là nư c ớ k ế t c ụ Liên Xô 1990-1995: GDP âm 1996: ph c Kinh tế ụ h i ồ và tăng trư n ở g 2000: t c ố đ ộ tăng trư n ở g 9% Chính trị Nga theo th ể ch ế T n ổ g th 9ống Liên bang Liên Bang g ự ấ ữ ả Nga
S tranh ch p gi a các đ ng phái (1991 Đối nội Tì h t g g đ t ộ ắ tộ
CÁC NƯỚC Á, PHI, MĨ LATINH Là khu vực r n ộ g l n ớ , đông dân nh t ấ th ế giới Điều kiện Khái quát về khu vực tự nhiên
Tài nguyên thiên nhiên phong phú Đông Bắc Á Gồm: Trung Qu c ố , Nh t ậ B n ả , Tri u ề Tiên, Hàn Qu c ố B ịch ủ nghĩa th c ự dân nô d c ị h tr ừ Nh t ậ B n ả Trước năm 1945 Phong trào gi i ả phóng dân t c ộ di n ễ ra m n ạ h mẽ nh n ư g không thành công KHU VỰC 10/1949, nư c ớ CHDCND Trung Hoa ra đ i ờ ĐÔNG Chính trị ả ề ị ắ ề ố ả BẮC Á Sau năm
Bán đ o Tri u Tiên b chia c t: Tri u Tiên, Hàn Qu c => là s n 1945 phẩm của Chi n ế tranh l n ạ h, s ự đ n ụ g đ u ầ tr c ự ti p ế đ u ầ tiên gi a ữ hai phe Nh t
ậ Bản xóa bỏ chủ nghĩa quân phi t ệ , tr ở thành nư c ớ TB 10