So sánh giai cấp công nhân thời Mác và hiện nay | Môn Chủ nghĩa xã hội khoa học - Đại học Sư Phạm Hà Nội

lOMoAR cPSD| 61458992
Bài tập Chủ nghĩa xã hội khoa học
Câu 1: Sự tương đồng và khác biệt giữa giai cấp công nhân thời Mác và giai cấp công nhân hiện nay?
So với giai cấp công nhân truyền thống ở thế kỷ XIX thì giai cấp công nhân hiện nay vừa có
những điểm tương đồng vừa có những điểm khác biệt, có những biến đổi mới trong điều kiện lịch sử mới. • Tương đồng:
• Giai cấp công nhân là những tập đoàn người lao động trực tiếp hay gián tiếp vận
hành những công cụ sản xuất có tính chất công nghiệp ngày càng hiện đại, ngày
càng có trình độ xã hội hóa cao.
• Về địa vị kinh tế – xã hội:
o Đều là những người lao động làm thuê, không sở hữu tư liệu sản xuất,
phải bán sức lao động cho giai cấp tư sản để sinh sống. o Là lực lượng sản
xuất chủ yếu trong nền kinh tế, đóng vai trò quan trọng trong quá trình tạo ra của cải vật chất.
• Về quan hệ với tư bản:
o Công nhân vẫn bị giai cấp tư sản và chủ nghĩa tư bản bóc lột giá trị thặng dư.
o Quan hệ giữa tư bản và người lao động thuê là quan hệ đối kháng giai cấp.
• Về sứ mệnh lịch sử (theo học thuyết Mác – Lênin):
o Giai cấp công nhận vẫn thực hiện sứ mệnh lịch sử của mình: Là xoá bỏ chế
độ tư bản chủ nghĩa, xoá bỏ chế độ người bóc lột người, giải phóng giai cấp
công nhân, nhân dân lao động và toàn thể nhân loại khỏi mọi sự áp bức, bóc
lột, nghèo nàn lạc hậu, xây dựng xã hội cộng sản chủ nghĩa văn minh.
o Phong trào cộng sản và công nhân ở nhiều nước vẫn luôn là lực lượng đi
đầu trong các cuộc đấu tranh vì hòa bình, hợp tác và phát triển, vì dân sinh,
dân chủ, tiến bộ xã hội và chủ nghĩa xã hội.
 Lý luận về sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân trong chủ nghĩa Mác - Lênin vẫn mang
giá trị khoa học và cách mạng, vẫn có ý nghĩa thực tiễn to lớn, chỉ đạo cuộc đấu tranh
cách mạng hiện nay của giai cấp công nhân, phong trào công nhân và quần chúng lao
động, chống chủ nghĩa tư bản và lựa chọn con đường xã hội chủ nghĩa trong sự phát triển
của thế giới ngày nay. • Khác biệt: Tiêu chí Thời Mác Hiện nay Nguồn gốc xuất
Giai cấp công nhân thời Mác là Xu thế đô thị hóa và đông lOMoAR cPSD| 61458992 thân
giai cấp lao động, làm thuê, bị đảo cư dân đô thị đã bổ sung
bóc lột và xuất thân chủ yếu từ một lượng lớn vào nguồn nông dân và nông thôn.
nhân lực của giai cấp công nhân Cơ cấu
Phân loại công nhân theo sở Trình độ mới của sản xuất và
hữu (có cổ phần, có tư liệu sản dịch vụ cùng với cách tổ
xuất và trực tiếp lao động tại chức xã hội hiện đại cũng
nhà để sống và, không có cổ làm cho cơ cấu của giai cấp
phần). Phân loại công nhân theo công nhân hiện đại đa dạng
chế độ chính trị (công nhân ở tới mức nội hàm của nó liên
các nước phát triển theo định tục phải điều chỉnh theo
hướng xã hội chủ nghĩa, ở các hướng mở rộng: theo lĩnh
nước G7, ở các nước đang phát vực (công nghiệp - nông triển)...
nghiệp - dịch vụ) theo trình độ công nghệ. Trình độ
Thấp, chủ yếu là lao động chân Cao hơn, nhiều người có tay
trình độ kỹ thuật, thậm chí trình độ đại học
Hình thức lao dộng Chủ yếu lao động cơ bắp
Kết hợp giữa lao động chân
tay và trí óc, có công nhân công nghệ cao Tổ chức đại diện
Chưa có tổ chức bảo vệ quyền Có công đoàn, luật lao động, lợi mạnh mẽ
bảo hiểm xã hội, có thể đàm phán tập thể Mức sống
Nghèo khổ, bị bóc lột trực tiếp Nhiều người có thu nhập ổn
định hơn, điều kiện sống được cải thiện
Câu 2: Giai cấp công nhân hiện nay đã được trung lưu hóa, phải chăng họ không còn bị bóc lột nữa?
Có người lập luận rằng ngày nay ở các nước tư bản phát triển mức sống của đa số công nhân
đã được nâng cao hơn trước rất nhiều, không ít người lao động đã mua được cổ phiếu, xuất hiện
tầng lớp trung lưu đông đảo, nên chủ nghĩa tư bản đã thay đổi bản chất, không còn là xã hội dựa
trên cơ sở bóc lột giá trị thặng dư nữa. Thực chất đây là những luận điệu nhằm cố tình che giấu
bản chất của chủ nghĩa tư bản hiện đại, phủ nhận sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân,
phủ nhận chủ nghĩa Mác.
"Trung lưu hóa" là gì?
• Trung lưu hóa nghĩa là một bộ phận công nhân hiện nay có: lOMoAR cPSD| 61458992
o Thu nhập khá hơn o Trình độ văn hóa – kỹ
năng cao o Có tài sản như nhà ở, phương tiện
cá nhân o Tiếp cận giáo dục, y tế, công nghệ thông tin
• Họ có vẻ giống như tầng lớp trung lưu trong xã hội hiện đại.
Liệu công nhân trung lưu hóa có còn bị bóc lột? Có. Vì:
• Thứ nhất, mặc dù mức sống được nâng lên, giai cấp công nhân đã có các tư liệu tiêu dùng
như: nhà cửa, xe cộ... nhưng đó chỉ là tư liệu sinh hoạt chứ không phải tư liệu sản xuất, họ
vẫn là những người làm thuê trong chủ nghĩa tư bản.
• Thứ hai, chủ nghĩa tư bản hiện đại có điều chỉnh nhưng bản chất bóc lột vẫn không thay
đổi, mà chỉ thay đổi hình thức bóc lột theo hướng ngày càng tinh vi hơn, khôn khéo hơn với
mức độ gay gắt hơn. Theo ILO, hiện nay, tỷ suất bóc lột giá trị thăng dư trong các ngành
công nghiệp ở Mỹ và Tây Âu trung bình là 300%, cá biệt có những lúc lên tới 5.000% như
tại công ty Microsoft. Vì vậy, trong chủ nghĩa tư bản hiện đại mặc dù có những thay đổi
nhưng giai cấp công nhân vẫn là những người làm thuê cho giai cấp tư sản và vẫn bị
bóc lột giá trị thặng dư với tỷ suất rất cao.
• Mối quan hệ giữa công nhân và tư bản vẫn là quan hệ đối kháng: lợi ích của người lao
động và chủ doanh nghiệp là khác nhau.
Ngày nay, phần lớn giá trị thặng dư mà những người lao động tạo ra chủ yếu nằm trong tay
một nhóm ít người trên thế giới. Tư bản không chỉ bóc lột công nhân lao động cơ bắp, mà chủ
yếu là bóc lột công nhân trí thức. Tỷ suất giá trị thặng dư ngày càng tăng lên và bóc lột rất tinh
vi, bằng phương pháp sản xuất giá trị thặng dư tương đối là chủ yếu, đồng thời với việc nâng
cao mức sống của người lao động cả về vật chất và tinh thần. Bóc lột các nước kém phát triển
thông qua xuất khẩu hàng hoá, xuất khẩu tư bản, xuất khẩu kỹ thuật… với nhiều cách thức, thủ đoạn khác nhau.
Đặc điểm nổi bật của sự bóc lột này là sự tước đoạt lao động của người khác được thực hiện
dưới hình thức giá trị nên nhìn bề ngoài dường như trong xã hội tư bản mọi quan hệ kinh tế
giữa chủ tư bản- người sở hữu tư liệu sản xuất và người lao động - kẻ bán sức lao động làm
thuê là quan hệ bình đẳng cùng có lợi, “kẻ có của, người có công” nên rất khó nhận diện.
C.Mác đã kết luận rằng sự bóc lột của tư bản với công nhân thông qua hình thức giá trị
thặng dư là tàn nhẫn. Do những tiến bộ đạt được về kỹ thuật được ứng dụng vào sản xuất đã
cho phép nâng mức độ bóc lột lên rất cao, tỷ lệ giá trị mà nhà tư bản thu được so với mức chi
phí tiền công thuê công nhân có thể lên đến 100%, 200%, thậm chí 300%. Có thể nói, đây là
hình thức bóc lột nặng nề nhất nhưng cũng là hình thức bóc lột tinh vi và che dấu nhất mà các
hình thức bóc lột đã tồn tại trong lịch sử nhân loại không thể so sánh được. Vì vậy, nó làm cho
lòng thèm khát lợi nhuận của tư bản bị kích thích đến mức độ cao nhất, thậm chí phi nhân tính.
Tinh vi và che dấu là vì nhìn bề ngoài dường như quan hệ chủ - thợ là quan hệ “sòng phẳng”,
“bình đẳng”, và “cùng có lợi”, không ai bị chế ước. Khi nói về tội ác và lòng thèm khát của tư lOMoAR cPSD| 61458992
bản với giá trị thặng dư Mác đã nói rằng tư bản ra đời có máu và bùn nhơ rỉ ra từ các lỗ chân lông của nó.
Sự điều chỉnh của chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà nước và chủ nghĩa tư bản độc quyền nhà
nước quốc tế đã làm cho sự bóc lột giá trị thặng dư mang tính chất hai mặt: vừa tăng cường,
vừa hạn chế. Tăng cường, vì có môi trường đầu tư thuận lợi, cung cấp tư liệu sản xuất chỉ dẫn,
định hướng quá trình sản xuất giá trị thặng dư, điều chỉnh dòng chảy giá trị thặng dư tư bản
hoá. Hạn chế, sử dụng các chính sách, luật lệ điều chỉnh khi sự bóc lột của các công ty tư bản
“quá ngưỡng” có thể xảy ra nguy cơ xung đột về chính trị và xã hội.
Suy cho cùng, giai cấp công nhân ngày nay không những vẫn bị bóc lột mà còn bị bóc lột
một cách tinh vi hơn, nặng nề hơn… Và vai trò, sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân trong
cuộc đấu tranh chống lại sự áp bức bóc lột của Chủ nghĩa tư bản để xây dựng xã hội mới của
mình vẫn là tất yếu.
Câu 3: Có ý kiến cho rằng giai cấp công nhân đã được trí thức hóa, và được thay thế hết
bằng máy móc, số lượng giai cấp công nhân ngày càng ít đi, sứ mệnh lịch sử của giai cấp
công nhân không còn, bạn đánh giá sao về ý kiến này?
Trong thời đại ngày nay, cùng với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học – công nghệ, đặc biệt là
cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, có nhiều ý kiến cho rằng giai cấp công nhân đang dần bị
thay thế bởi máy móc, robot; đồng thời, sự “trí thức hóa” khiến công nhân ngày nay khác xa hình
ảnh công nhân truyền thống. Từ đó, một số người cho rằng số lượng công nhân đang giảm dần và
sứ mệnh lịch sử của họ không còn nữa. Thực chất, đây chỉ là những quan điểm chống cộng đã
hoà chung vào một “dàn hợp xướng” nhằm che giấu bản chất của chủ nghĩa tư bản hiện đại,
phủ nhận sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân, hạ bệ chủ nghĩa Mác - Lê-nin.
- Giai cấp công nhân không biến mất, mà đang phát triển và biến đổi
• Thứ nhất, giai cấp công nhân không mất đi mà chỉ thay đổi hình thức.
Dưới tác động của công nghệ, lực lượng công nhân truyền thống (lao động giản
đơn, tay chân) có thể giảm ở một số ngành, nhưng:
• Lực lượng công nhân kỹ thuật cao, công nhân công nghệ, kỹ sư vận hành,... ngày càng tăng;
• Công nhân ngày nay không chỉ vận hành máy móc, mà còn thiết kế, lập trình, kiểm
soát và sửa chữa máy móc – điều này đòi hỏi trình độ kỹ thuật và tri thức.
→ Như vậy, sự "trí thức hóa" của công nhân không khiến họ mất đi bản chất,
mà càng khẳng định vị trí quan trọng của họ trong nền sản xuất hiện đại.
• Thứ hai, máy móc không thể thay thế hoàn toàn con người.
• Máy móc chỉ hoạt động theo chương trình được lập trình sẵn, vẫn cần con người kiểm soát và sửa lỗi;
• Trong nhiều ngành như xây dựng, dệt may, chế biến thực phẩm, vận tải,... lực lượng
công nhân vẫn đóng vai trò then chốt; lOMoAR cPSD| 61458992
• Đặc biệt, ở các nước đang phát triển như Việt Nam, giai cấp công nhân vẫn ngày
càng đông đảo. Ví dụ: Việt Nam hiện có khoảng 17 triệu người thuộc giai cấp công
nhân, chiếm phần lớn lực lượng lao động trong công nghiệp và dịch vụ.
→ Điều này cho thấy giai cấp công nhân không suy giảm, mà đang mở rộng
về cả quy mô và tính chất.
- Giai cấp công nhân vẫn còn nguyên sứ mệnh lịch sử
• Sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân là:
o Trở thành lực lượng lãnh đạo cách mạng, đấu tranh cho quyền lợi người lao
động và tiến bộ xã hội;
o Là động lực chính trong sản xuất, phát triển kinh tế – kỹ thuật; o Góp phần
xây dựng xã hội công bằng, văn minh, dân chủ.
• Dù hình thức lao động thay đổi, giai cấp công nhân vẫn bị bóc lột giá trị thặng dư, vì:
o Họ vẫn là người làm thuê, không sở hữu tư liệu sản xuất; o Giá trị họ tạo
ra luôn lớn hơn tiền công được trả;
o Họ chịu sự áp đặt từ các mô hình quản lý hiện đại: KPI, deadline, tăng năng
suất, giám sát qua phần mềm...
o Thêm nữa, trong lòng xã hội tư bản, các mâu thuẫn không hề mất đi mà vẫn
biểu hiện gay gắt. Tình trạng phân hóa giàu nghèo, phân biệt đối xử trong
xã hội ngày càng lớn. Theo nghiên cứu thường niên của tổ chức từ thiện
toàn cầu Oxfam công bố tại Diễn Dàn Kinh tế Thế giới tại Davos (Thụy Sĩ)
năm 2020, chỉ ra rằng khoảng cách giữa những người siêu giàu với phần
còn lại của thế giới đã đạt tới một khoảng cách rất xa. Cụ thể, 1% dân số thế
giới đang sở hữu khối tài sản gấp đôi gần 90% còn lại. Trong khi đó, có rất
nhiều người nghèo khổ, thất nghiệp, vô gia cư... ở các nước tư bản. Các
phong trào chiếm phố Wall ở Mỹ năm 2017, biểu tình chống phân biệt chủng
tộc cuối tháng 5, đầu tháng 6-2020 ở Mỹ... là hệ quả của sự phân cực giàu
nghèo, phân biệt đối xử... do sự thống trị của chế độ chiếm hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa gây ra.
→ Như vậy, quan hệ sản xuất đối kháng giữa lao động – tư bản vẫn tồn tại,
bóc lột chỉ chuyển sang hình thức tinh vi hơn.
• Đặc biệt, trong thời đại hiện nay, giai cấp công nhân:
o Có tri thức, tổ chức, ý thức giai cấp rõ ràng hơn; o Tham gia các hoạt động
chính trị, xã hội, công đoàn;
o Không chỉ là lực lượng vật chất, mà còn là lực lượng tư tưởng, có vai trò
bảo vệ quyền lợi tập thể và định hình sự phát triển xã hội. lOMoAR cPSD| 61458992
Ý kiến cho rằng “giai cấp công nhân bị thay thế và không còn sứ mệnh” là thiển cận, chỉ nhìn bề
ngoài mà bỏ qua bản chất. Giai cấp công nhân không hề mất đi, mà đang phát triển theo
hướng hiện đại hóa, trí thức hóa, có tổ chức, có trình độ và ngày càng đóng vai trò trung tâm
trong nền sản xuất xã hội.
 Vì vậy, sứ mệnh lịch sử của họ – là lực lượng đi đầu trong sự nghiệp phát triển, tiến bộ
và cách mạng – vẫn còn nguyên giá trị trong thời đại mới.