So sánh hình tượng người lính trong Đồng chí và Bài thơ về
tiểu đội xe không kính
1. Gợi ý dàn bài so sánh hình tượng người lính trong Đồng chí và Bài thơ về tiểu đội xe không kính a. Mở bài
- Tổng quan về chủ đề liên quan đến những người lính cách mạng.
- Đồng thời, giới thiệu tổng quan về hai bài thơ mang tên "Đồng chí" của Chính Hữu và "Bài thơ
về Tiểu đội xe không kính" của Phạm Tiến Duật.
- Mục tiêu của phân tích là so sánh hình ảnh của người lính cách mạng được miêu tả trong hai bài thơ trên. b. Thân bài * Giống nhau
- Cả hai bài thơ "Đồng chí" của Chính Hữu và "Bài thơ về Tiểu đội xe không kính" của Phạm
Tiến Duật chung điểm tương đồng trong việc miêu tả hình ảnh của người lính cách mạng:
+ Cả hai bài thơ đều khắc họa những con người mang trong mình vẻ đẹp đáng quý, đáng trân
trọng. Những người lính này được tạo dựng như những người có nghị lực và ý chí vững mạnh,
luôn sẵn sàng vượt qua mọi khó khăn, gian khổ và thử thách bằng niềm tin và tinh thần lạc quan.
+ Trong bài thơ "Đồng chí", Chính Hữu đã tái hiện sự gian khổ và thiếu thốn mà những người
lính đã phải đối mặt. Nhưng họ đã vượt lên trên tất cả bằng một nụ cười, nét vẽ "miệng cười buốt
giá" trở thành biểu tượng cho sức mạnh và sự kiên cường của họ.
+ Trong bài thơ "Bài thơ về Tiểu đội xe không kính", hình ảnh "bụi" và "mưa" có ý nghĩa tả
thực, nhưng nó cũng mang trong mình ý nghĩa biểu tượng của những khó khăn. Tuy nhiên,
những người lính đã vượt qua tất cả bằng ý chí và nghị lực, như được thể hiện qua việc sử dụng
cấu trúc "không có... ừ thì..." và hàng loạt hình ảnh như "phì phèo châm điếu thuốc", "nhìn nhau mặt lấm cười ha ha".
- Cả hai bài thơ "Đồng chí" và "Bài thơ về Tiểu đội xe không kính" đều thể hiện sự gắn bó và
bền chặt của tình đồng chí, đồng đội.
+ Trong bài thơ "Đồng chí", người lính hiểu rõ nhau và chia sẻ mọi niềm đau, suy nghĩ. Hình
ảnh "Thương nhau tay nắm lấy bàn tay" tượng trưng cho tình đồng chí sâu sắc và gắn bó của họ.
+ Trong "Bài thơ về Tiểu đội xe không kính", dù trên chặng đường gian nan và vất vả, những
người lính gặp nhau chỉ trong một thoáng chốc, nhưng họ trao nhau những cái bắt tay ấm áp,
biểu thị mối quan hệ đồng đội chặt chẽ. Đối với họ, những người cùng chung bát đũa không chỉ
là đồng đội mà còn là gia đình.
+ Cả hai bài thơ đều sự chủ động, ung dung và sẵn sàng chiến đấu chống lại kẻ thù xâm lược.
+ Trong "Đồng chí", hình ảnh người lính đứng ngay từ đầu, không chờ đợi kẻ thù đến gần, mà tự
tin và mạnh mẽ đối mặt với họ, không hề có sự lo lắng hay sợ hãi.
+ "Bài thơ về Tiểu đội xe không kính" nhấn mạnh tư thế hiên ngang của người lính thông qua
việc sử dụng các câu như "nhìn đất", "nhìn trời", "nhìn thẳng",... Điều này cho thấy tính quyết
tâm và sẵn sàng chiến đấu của họ trước mặt kẻ thù.
Tóm lại, cả hai bài thơ đều thể hiện sự gắn bó đồng đội và tư thế chủ động, ung dung, sẵn sàng
chiến đấu của người lính cách mạng. * Khác nhau - Hoàn cảnh xuất thân:
Trong bài thơ "Đồng chí", những người lính xuất thân từ những người nông dân, đến từ các vùng quê khác nhau.
Trong "Bài thơ về Tiểu đội xe không kính", những người lính có nguồn gốc là những tri thức trẻ.
- Hình ảnh của người lính trong "Đồng chí" được miêu tả với sự mộc mạc, chân chất, phản ánh
xuất thân từ những người nông dân. Trong khi đó, trong "Bài thơ về Tiểu đội xe không kính", họ
hiện lên với vẻ trẻ trung, hồn nhiên, tinh nghịch và hài hước.
* Lí giải nguyên nhân
- Giống nhau: Cả hai bài thơ đều viết về đề tài người lính và tôn vinh những vẻ đẹp vốn có của họ. - Khác nhau:
+ Đặc trưng văn học: Văn học là lĩnh vực đòi hỏi sự sáng tạo và sự độc đáo, không chấp nhận
việc sao chép hay lặp lại.
+ Hoàn cảnh ra đời của hai tác phẩm:
Bài thơ "Đồng chí" ra đời vào năm 1948, trong thời kỳ đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp.
Bài thơ "Bài thơ về tiểu đội xe không kính" ra đời vào năm 1969, trong giai đoạn khốc liệt và tàn
ác nhất của cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước. c. Kết bài
Khẳng định lại hình tượng người lính trong hai bài thơ và nêu cảm nghĩ của bản thân.
2. Mẫu bài văn so sánh hình tượng người lính trong Đồng chí và Bài thơ về tiểu đội xe không kính
Thơ ca được bắt nguồn từ chính cuộc sống và có lẽ vì vậy mà mỗi bài thơ mang đến sự đồng cảm
giữa người đọc, người nghe và tâm hồn của nhà thơ. Đặc biệt, những bài thơ liên quan đến hình
ảnh người lính trong hai giai đoạn kháng chiến và chống Mĩ làm cho chúng ta yêu quý cuộc sống
chiến đấu gian khổ của dân tộc hơn. Tuy nhiên, hình ảnh người lính trong mỗi giai đoạn lại có
những điểm tương đồng và khác biệt, và do đó, các bài thơ trong mỗi giai đoạn cũng miêu tả
những hình ảnh người lính khác nhau, như bài thơ "Đồng chí" của Chính Hữu và "Bài thơ về
Tiểu đội xe không kính" của Phạm Tiến Duật.
Sự khác biệt đầu tiên của họ nằm trong hoàn cảnh chiến đấu và xuất thân. Bài thơ "Đồng chí"
được Chính Hữu sáng tác vào tháng 5 năm 1948, thời điểm mà giặc Pháp tái xâm lược nước ta
sau cách mạng tháng 8. Cuộc sống trong chiến khu đối mặt với nhiều khó khăn, đặc biệt là đối
với những người nông dân nghèo khổ. Hiểu rõ nỗi đau của dân tộc, những người nông dân từ
khắp nẻo đường đất nước đã từ bỏ ruộng đồng và quê hương để lắng nghe tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc.
"Quê hương anh nước mặn đồng chua
Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá."
Phạm Tiến Duật, một nhà thơ trẻ trong thời kỳ kháng chiến chống Mĩ cứu nước, khác biệt với
Chính Hữu khi sáng tác "Bài thơ về tiểu đội xe không kính" vào tháng 5 năm 1969. Thời điểm
này đánh dấu cuộc kháng chiến đang diễn ra khốc liệt nhất, và anh gia nhập quân đội khi còn rất
trẻ. Họ ra đi khi tuổi thanh xuân còn phơi phới, đôi chân còn tràn đầy năng lượng. Những anh
hùng "xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước" ấy không quan tâm đến tương lai rộng mở, mà trái tim
họ bị níu chặt tại mặt trận, vì hai từ "yêu nước".
Vì hoàn cảnh và xuất thân khác nhau, lý tưởng chiến đấu và ý thức giác ngộ của họ cũng không
tránh khỏi sự khác biệt. Trong bài thơ "Đồng chí", nhận thức về chiến tranh của người lính còn
đơn giản, chưa sâu sắc. Họ chỉ biết rằng chiến đấu để thoát khỏi ách thống trị tàn bạo của thực
dân Pháp, để giành lại tự do và quyền làm người. Trong tâm hồn của họ, tình đồng chí và đồng
đội là món quà thiêng liêng và quý giá nhất mà họ nhận được trong suốt quãng thời gian dài gắn bó với khẩu súng.
"Súng bên súng, đầu sát bên đầu,
Đêm rét chung chăn thành đôi tri kỉ. Đồng chí!"
Trong thời kỳ kháng chiến chống Mĩ, khái niệm về tinh thần yêu nước và thống nhất quốc gia đã
thấm sâu vào lòng mỗi cá nhân trong chiến khu. Họ hiểu rằng trong giai đoạn này, khi miền Bắc
đang tiến hành xây dựng chế độ CNXH, miền Nam vẫn phải đối mặt với khó khăn do xâm lược
của đế quốc Mĩ. Và "thống nhất" trở thành mục tiêu hàng đầu của dân tộc Việt Nam. Trái tim của
người Việt Nam, trong đó có những người lính Trường Sơn, tràn đầy tinh thần lạc quan, ý chí
quyết thắng để giải phóng miền Nam, cùng với tình đồng chí đã hình thành từ thời kỳ kháng chiến.
"Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước:
Chỉ cần trong xe có một trái tim."
Thật là thiếu sót nếu ta không nhắc đến vẻ đẹp của hai bài thơ này. "Đồng chí" tươi đẹp trong sự
giản dị và mộc mạc, nhưng lại mang trong mình sự sâu sắc. Tình đồng chí được thể hiện tự nhiên
và hòa hợp trong tinh thần yêu nước mãnh liệt và lòng chia sẻ giữa những người bạn. Còn "Bài
thơ về tiểu đội xe không kính" rực rỡ với nét trẻ trung, tinh thần lạc quan và dũng cảm, đầy sự
yêu thương quê hương trong tim. Sự khao khát và niềm tin của họ được truyền tải qua những
chiếc xe không kính, là phương tiện mang họ vượt qua dãy Trường Sơn, trực tiếp tiến vào miền Nam yêu dấu.
Tuy nhiên, những người lính ấy, dù ở thời kỳ nào, vẫn mang trong lòng những nỗi nhớ mãi
không phai về quê hương. Sống giữa chiến trường với tình đồng chí thiêng liêng, trái tim của
những người nông dân luôn rạng rỡ mỗi khi hình ảnh mẹ già, vợ yêu hay con thơ hiện lên trong
tâm trí. Những người lính cảm thấy xót xa khi nghĩ về ruộng đồng bỏ hoang, cỏ dại mọc um tùm,
hay ngôi nhà trống trải cảm giác cô đơn trống trải.
"Ruộng nương anh gửi bạn thân cày,
Gian nhà không, mặc kệ gió lung lay,
Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính."
Người lính chống Mĩ lại mang sự khác biệt, nỗi nhớ của họ chạm đến kí ức trường học, như một
sự tiếc nuối về những trang sách còn mới mẻ. Họ cảm thấy buồn bởi những giấc mơ sáng rực
trên hành trình tương lai phải bị ngăn chặn. Tuy nhiên, họ nhận thức rằng trách nhiệm với quê
hương vẫn còn đó, và vì thế họ quyết tâm đấu tranh hết mình. Họ biến con đường ra chiến trường
thành ngôi nhà chung, kết nối những trái tim với tinh thần đồng lòng chống lại sự xâm lược ngoại bang.
"Bếp hoàng cầm ta dựng giữa trời,
Chung bát đũa nghĩa là gia đình đấy."
Khi xét về nghệ thuật của hai bài thơ, chúng ta dễ dàng nhận thấy sự khác biệt tương đối rõ ràng.
Chính Hữu sử dụng phong cách lãng mạn, xây dựng biểu tượng cho tình đồng chí trong thơ của
mình, như "đầu súng trăng treo". Cảm hứng tràn đầy rồi lại lắng đọng trong tâm hồn, biến thành
hình ảnh của chiến đấu và hòa bình, tạo nên một bài thơ trữ tình sâu sắc và hấp dẫn. Trái ngược
với đó, Phạm Tiến Duật xây dựng hình ảnh người lính bằng những thực tế trong cuộc sống chiến
đấu, gần gũi như "xe không kính". Hình ảnh thơ này thực sự độc đáo, khiến người đọc lần đầu
tiên cảm thấy ngạc nhiên bởi tính đột phá và sự đơn giản đầy tinh tế trong "bài thơ về tiểu đội xe không kính".
Dù khác nhau về hoàn cảnh và xuất thân, cũng như lý tưởng chiến đấu, nhưng họ cùng chung
một mục tiêu duy nhất: chiến đấu cho hòa bình, độc lập, và tự do của tổ quốc. Quyết tâm là nền
tảng, tinh thần là cơ sở mạnh mẽ để họ tiến về tương lai, được xây dựng bởi tình đồng chí. Dù
biết rằng trong cuộc chiến, có những người đã hy sinh, nhưng đó lại là động lực lớn hơn, tiếp
thêm sức mạnh cho ước mơ của những chiến sĩ bay xa, bay cao. Hình tượng người lính trong hai
thời kỳ đều chứa đựng những phẩm chất cao đẹp của anh hùng đội cụ Hồ, chúng ta cần trân trọng và yêu quý.
Tóm lại, người lính mãi là biểu tượng tươi đẹp và sống động nhất của chiến tranh, dù trong thời
kỳ phong kiến hay chống Mỹ. Họ hiện ra gần gũi và thân thương, với tình đồng đội ấm áp đã,
đang và sẽ mãi ấp ủ trong trái tim. Họ là những cây xương rồng kiên cường, vươn lên giữa sa
mạc khô cằn. Họ là ngọn đèn chiếu sáng con đường quê hương, dẫn dắt đất nước đi đến hòa bình
và phát triển như ngày hôm nay.
3. Lưu ý khi viết bài so sánh hình tượng người lính trong Đồng chí và Bài thơ về
tiểu đội xe không kính
Khi viết bài so sánh hình tượng người lính trong hai bài thơ "Đồng chí" và "Bài thơ về tiểu đội
xe không kính", dưới đây là một số lưu ý cần lưu ý:
- Phân tích và so sánh hình tượng: Xem xét cách mà hai tác giả xây dựng hình tượng người lính
trong từng bài thơ. Nêu rõ những đặc điểm độc đáo và những yếu tố mà hình tượng đó đại diện cho.
- Sự khác biệt trong biểu tượng hóa: Nhấn mạnh sự khác biệt giữa hai bài thơ trong việc sử dụng
biểu tượng hóa để miêu tả người lính. Xác định cách mà mỗi tác giả sử dụng các từ ngữ, hình
ảnh và phong cách biểu tượng hóa để tạo nên hình tượng đặc trưng cho người lính.
- Tác động và ý nghĩa: Đánh giá tác động của hình tượng người lính trong từng bài thơ. Trình
bày ý nghĩa mà hình tượng mang lại cho tác phẩm và cảm nhận của người đọc. Đặt câu hỏi: Tại
sao tác giả chọn hình tượng đó? Ý nghĩa của hình tượng đó là gì?
- Đánh giá tác giả và phong cách: So sánh phong cách và sự khác biệt trong cách viết của hai tác
giả. Xem xét cách mà họ sử dụng ngôn ngữ, câu thơ, và biểu đạt ý tưởng của mình qua hình tượng người lính.
- Kết luận: Tổng kết lại những điểm tương đồng và khác biệt quan trọng nhất giữa hai hình tượng
người lính trong "Đồng chí" và "Bài thơ về tiểu đội xe không kính". Đưa ra ý kiến cá nhân về tác
động và giá trị của từng hình tượng trong việc truyền đạt thông điệp và tạo nên hiệu ứng trong tác phẩm.
Lưu ý, khi viết bài so sánh, cần tránh thiên vị và cung cấp bằng chứng và ví dụ cụ thể để minh
họa những điểm mà bạn đưa ra.