Soạn bài Quang Trung đại phá quân Thanh | Ngữ
văn 8 sách Kết nối tri thức Trước khi đọc
Câu 1 (trang 17, SGK Ngữ văn 8, tập 1)
Hãy kể tên một số nhân vật lịch sử mà em biết. Em thích nhất nhân vật nào? Vì sao? Hướng dẫn trả lời:
Nhân vật lịch sử mà em thích nhất là Hưng Đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn. Trần
Quốc Tuấn là một anh hùng kiệt xuất của dân tộc ta đồng thời là danh nhân quân sự
cổ kim của thế giới. Người đã ba lần tổng chỉ huy quân dân Đại Việt cản phá quân
Nguyên - Mông hung bạo, đánh cho chúng thất điên bát đảo. Trấn nam vương Thoát
Hoan phải chui vào ống đồng có người kéo qua biên ải mới thoát chết.
Câu 2 (trang 17, SGK Ngữ văn 8, tập 1)
Chia sẻ những hiểu biết của em về người anh hùng Quang Trung – Nguyễn Huệ. Hướng dẫn trả lời:
Nguyễn Huệ (1755 - 1792), còn gọi là vua Quang Trung, là người anh hùng áo vải
đã đánh đổ cả hai chính quyền phản động ở Đàng Trong và Đàng Ngoài, người đã
lập nên những chiến công hiển hách chống quân xâm lược Xiêm và Mãn Thanh,
thực hiện được khát vọng thống nhất đất nước của dân tộc vào cuối thế kỉ thứ 18. Đọc văn bản
1. Theo dõi: Thời điểm diễn ra các sự kiện và thái độ, phản ứng của Bắc Bình Vương.
Hướng dẫn trả lời:
- Thời điểm diễn ra sự kiện: Quân Thanh đến Thăng Long.
- Thái độ, phản ứng của Bắc Bình Vương: giận lắm, liền họp các tướng sĩ, định thân chinh cầm quân đi ngay.
2. Theo dõi: Những công việc Quang Trung đã tiến hành và thời điểm nhà vua hạ lệnh xuất quân.
Hướng dẫn trả lời:
- Những công việc Quang Trung đã tiến hành:
+ Cho đắp đàn ở trên núi Bân, tế cáo trời đất cùng các thần sông, thần núi; chế ra
áo cồn mũ miện, lên ngôi hoàng đế, đổi năm thứ 11 niên hiệu Thái Đức của vua Tây
Sơn Nguyễn Nhạc làm năm đầu niên hiệu Quang Trung.
+ Lễ xong, hạ lệnh xuất quân.
- Thời điểm nhà vua hạ lệnh xuất quân: 25 tháng Chạp năm Mậu Thân (1788)
3. Theo dõi: Nội dung lời dụ quân lính của vua Quang Trung.
Hướng dẫn trả lời:
– Khẳng định chủ quyền đất nước của dân tộc, lên án, tố cáo hành động xâm lược vô nghĩa của quân Thanh.
– Nhắc lại truyền thống chống ngoại xâm của dân tộc; kêu gọi quân sĩ đồng tâm hiệp lực chống giặc.
– Đề ra kỉ luật nghiêm minh.
4. Theo dõi: Lời của vua Quang Trung nói với các tướng lĩnh.
Hướng dẫn trả lời:
- Lời của Quang Trung nói với Sở và Lân . Nói trong hoàn cảnh Quang Trung cùng
quân lính đóng quân đến Thăng Long dẹp giặc, trong lúc đi có ghé qua núi Tam Điệp
- nơi của Sở, Lân: “Các ngươi đem thân thờ ta, đã làm đến chức tướng soái … sau
hỏi Văn Tuyết thì quả đúng như vậy…”
5. Dự đoán: Theo em, kết quả trận đánh giữa quân Tây Sơn và quân Thanh sẽ
như thế nào? Dựa vào đâu em dự đoán như vậy?
Hướng dẫn trả lời:
- Theo em, kết quả trận đánh là nghĩa quân Tây Sơn dưới sự lãnh đạo của Quang
Trung sẽ đại phá được quân Thanh.
- Dựa vào phương hướng hành động và lời nói của Quang Trung với binh lính để dự đoán như vậy.
6. Đối chiếu: Em có đoán đúng kết quả trận đánh không?
Hướng dẫn trả lời:
Kết quả: Quân Thanh đại bại
Em có dự đoán đúng kết quả trận đánh
7. Theo dõi: Những chi tiết miêu tả hành động, thái độ của Tôn Sĩ Nghị.
Hướng dẫn trả lời:
- Tôn Sĩ Nghị ở thành Thăng Long, tuyệt nhiên không nghe tin cấp báo gì cả, chỉ
chăm chú vào yến tiệc vui mừng.
- Tôn Sĩ Nghị sợ mất mật, ngựa không kịp đóng yên, người không kịp mặc giáp, dẫn
bọn lính kị mã của mình chuồn trước qua cầu phao.
8. Theo dõi: Hành động, thái độ của vua Lê Chiêu Thống khi nghe tin quân Tây Sơn kéo vào thành.
Hướng dẫn trả lời:
- Vua Lê trong điện, nghe tin có biến ấy, vội vã cùng bọn Lê Quýnh, Trịnh Hiến đưa thái hậu ra ngoài.
- Cướp thuyền đánh cá khi thấy cầu phao bị đứt, ngày mồng 6 chạy đến núi Tam Tằng.
- Vua Lê đưa thái hậu đến đồn Hòa Lạc, được một người thổ hào giúp đỡ.
- Khi vua Lê nghe thấy tin quân Tây Sơn đã đuổi theo đến nơi, vua vội vã đi theo lối
tắt đến cửa ải, kịp chỗ nghỉ ngơi của Tôn Sĩ Nghị. Sau khi đọc
Câu 1 (trang 23, SGK Ngữ văn 8, tập 1)
Đoạn trích có thể chia thành mấy phần? Nêu nội dung chính của từng phần. Hướng dẫn trả lời:
Đoạn trích có thể chia ra làm 3 phần:
- Phần 1 (Từ đầu đến “…ngày 25 tháng chạp năm Mậu thân 1788”): Khi nghe tin
Quân Thanh đã đóng chiếm thành Thăng Long, Bắc Bình Vương Nguyễn Huệ đã
lên ngôi Hoàng đế rồi thân chinh cầm quân dẹp giặc.
- Phần 2 (Tiếp theo đến “….tiến binh đến Thăng Long, rồi kéo vào thành”): Kể về
cuộc hành quân thần tốc cùng chiến thắng lừng lẫy mà nghĩa quân Tây Sơn đã dành được
- Phần 3 (Còn lại): Nói đến sự thất bại của quân Thanh, tình trạng thảm hại của vua tôi Lê Chiêu Thống.
Câu 2 (trang 23, SGK Ngữ văn 8, tập 1)
Em hãy liệt kê những nhân vật và sự kiện lịch sử được tác giả đề cập trong văn bản. Hướng dẫn trả lời:
- Nhân vật được đề cập: Nguyễn Văn Tuyết, Bắc Bình Vương, Nguyễn Nhạc, Hàm
Hổ Hầu, Tôn Sĩ Nghị, Lê Chiêu Thống. - Sự kiện lịch sử:
+ Sự thảm bại của quân tướng nhà Thanh
+ Trận đánh Ngọc Hồi - Đống Đa
+ Sự bỏ chạy của vua Lê
Câu 3 (trang 23, SGK Ngữ văn 8, tập 1)
Tìm những chi tiết tiêu biểu miêu tả thái độ, lời nói và hành động của Bắc Bình
Vương khi nghe tin báo quân Thanh xâm lược nước ta. Những chi tiết đó cho thấy
đặc điểm tính cách gì của nhân vật? Hướng dẫn trả lời:
Bắc Bình Vương khi nghe tin báo quân Thanh xâm lược nước ta thì giận lắm, liền
họp các tướng sĩ, định thân chinh cầm quân đi ngay.
Những công việc mà Bắc Bình Vương đã làm: tế cáo trời đất cùng với các thần
sông, thần núi; chế ra áo cổn mũ miện, lên ngôi hoàng đế, đổi năm thứ 11 niên hiệu
Thái Đức của vua Tây Sơn Nguyễn Nhạc làm năm đầu niên hiệu Quang Trung, lễ
xong, hạ lệnh xuất quân.
Những chi tiết đó cho thấy Bắc Bình Vương là một quân tử yêu nước, thương dân,
là người có tầm nhìn xa trông rộng và có tài thao lược cầm binh.
Câu 4 (trang 23, SGK Ngữ văn 8, tập 1)
Nêu cảm nhận của em về nhân vật vua Quang Trung được khắc họa trong đoạn
trích, qua đó nhận xét cảm hứng của các tác giả đối với vị anh hùng dân tộc này.
Hướng dẫn trả lời:
Quang Trung chính là nhà quân sự thiên tài. Trong hoạt động quân sự, ông đã chủ
động tập trung lực lượng đánh vào những mục tiêu chiến lược trọng yếu nhất và
hành động liên tục, bất ngờ, chớp nhoáng, quyết liệt làm cho đối phương không kịp đối phó.
Đối với vị anh hùng dân tộc này, cảm hứng của tác giả là ngợi ca và tự hào về một
trang tuấn kiệt đã vươn lên nhận thức được nhiệm vụ bảo vệ dân tộc, đánh đuổi
ngoại xâm và thống nhất đất nước
Câu 5 (trang 23, SGK Ngữ văn 8, tập 1)
Nhân vật Lê Chiêu Thống được khắc họa rõ nét qua những chi tiết tiêu biểu nào?
Phân tích một chi tiết đặc sắc, thể hiện rõ bản chất của nhân vật Lê Chiêu Thống,
qua đó thấy được thái độ của tác giả đối với nhân vật này. Hướng dẫn trả lời:
- Nhân vật Lê Chiêu Thống được khắc họa rõ nét qua những chi tiết: Vua Lê ở trong
điện, nghe tin có việc biến ấy, vội vã cùng bọn Lê Quýnh, Trịnh Hiến đưa thái hậu ra
ngoài; gấp rút chạy đến Nghi Tàm, thình lình gặp được chiếc thuyền đánh cá, vội
cướp lấy rồi chèo sang bờ bắc; đêm ngày đi gấp, không dám nghỉ ngơi; cùng ăn với
bọn Quýnh, Hiến ở mâm dưới; cùng nhìn nhau than thở, oán giận chảy nước mắt…
=> Phân tích: Vua Lê Chiêu Thống và bề tôi trung thành chỉ vì lợi ích riêng của dòng
họ mà mù quáng “cõng rắn cắn gà nhà”, cấu kết với nhà Thanh, để rồi đặt vận mệnh
của dân tộc vào tay kẻ thù phương Bắc vốn không đội trời chung. Lê Chiêu Thống
không xứng đáng với vị thế của bậc quân vương. Kết cục ông phải trả giá là chịu
chung số phận thảm hại của kẻ vong quốc: “chạy bán sống, bán chết”, nhịn đói để
trốn, ông cùng kẻ cầu cạnh chỉ biết “nhìn nhau than thở, oán giận chảy nước mắt”.
Bằng một giọng văn chậm rãi tác giả đã gợi lên sự thảm bại của bọn vua tôi phản
nước, hại dân Lê Chiêu Thống. Mặt khác, đó cũng là tâm trạng ngậm ngùi của
người cầm bút trước hình ảnh của một bậc đế vương nhu nhược trong lịch sử nước nhà.
Câu 6 (trang 23, SGK Ngữ văn 8, tập 1)
Sự đối lập giữa hai nhân vật Quang Trung và Lê Chiêu Thống, giữa quân Tây Sơn
và quân Thanh có tác dụng như thế nào trong việc thể hiện chủ đề của đoạn trích?
Hãy khái quát chủ đề đó. Hướng dẫn trả lời:
Chủ đề của tác phẩm: Quang Trung – người anh hùng áo vải, vị hoàng đế với trí tuệ
sáng suốt, mạnh mẽ và quyết đoán.
Sự đối lập giữa vua Lê Chiêu Thống và vua Quang Trung, giữa quân nhà Thanh và
quân Tây Sơn đã so sánh, đánh giá những hình ảnh nổi bật của Quang Trung và
quân Tây Sơn trong chiến thắng đại phá quân Thanh, ca ngợi chiến công hiển hách
của vua Quang Trung => Qua đó làm nổi bật hình tượng vị anh hùng áo vải, vị
hoàng đế với trí tuệ sáng suốt, mạnh mẽ và quyết đoán trong lịch sử nước nhà.
Câu 7 (trang 24, SGK Ngữ văn 8, tập 1)
Ở đoạn trích này, những yếu tố đặc trưng nào của truyện lịch sử đã được tác giả sử
dụng? Hãy nhận xét về nghệ thuật kể chuyện lịch sử của tác giả. Hướng dẫn trả lời:
Đặc trưng của truyện lịch sử: theo lối biên niên, kể về các biến cố lịch sử qua các
thời đại, tái hiện lại các nhân vật lịch sử, các cuộc chiến tranh, các hoạt động bang
giao. Tác phẩm viết về đề tài lịch sử này có chứa đựng các nhân vật và các chi tiết
hư cấu, tuy nhiên nhân vật chính và sự kiện chính thì được sáng tạo trên các sử liệu
xác thực trong lịch sử, tôn trọng lời ăn tiếng nói, trang phục, phong tục, tập quán phù
hợp với giai đoạn lịch sử ấy. Văn học lịch sử thường mượn chuyện xưa nói chuyện
đời nay, hấp thu những bài học của quá khứ, bày tỏ sự đồng cảm với những con
người và thời đại đã qua.
Đây là những thể loại văn học vừa thuộc phạm trù khoa học lịch sử, vừa thuộc phạm
trù khoa học văn học nghệ thuật do phẩm chất riêng của từng tác phẩm như miêu tả
sinh động, khắc họa chân dung, tính cách, chi tiết chọn lọc, gợi cảm, tái hiện tình
huống, không khí, ngôn từ lịch sử,…
Viết kết nối với Đọc
(trang 23, SGK Ngữ văn 8, tập 1)
Viết đoạn văn (khoảng 7 – 9 câu) nêu cảm nhận về một chi tiết trong văn bản Quang
Trung đại phá quân Thanh để lại cho em ấn tượng sâu sắc nhất. Hướng dẫn trả lời:
Mờ sáng ngày mùng 5 Tết, quân ta đánh đồn Ngọc Hồi - Thanh Trì - Hà Nội. Đây là
đồn quan trọng nhất của địch với hàng vạn quân tinh nhuệ đóng giữ. Đồn lũy được
xây đắp kiên cố, xung quanh đều cắm chông sắt và chôn địa lôi dày đặc. Vua Quang
Trung thấy thế, truyền lấy sáu chục tấm ván, cứ ghép liền ba tấm làm thành một
bức, bên ngoài lấy rơm dấp nước phủ kín, tất cả là hai mươi bức. Đoạn kén hạng
lính khoẻ mạnh, cứ mười người khiêng một bức, lưng giắt đao ngắn, hai mươi
người khác đều cầm binh khí theo sau, dàn thành trận chữ "nhất". Quân Thanh nổ
súng bắn ra, chẳng trúng người nào cả. Nhân có gió bắc, quân Thanh liền dùng ống
phun khói lửa, toả khói mù trời, cách gang tấc không thấy gì hòng làm quân Nam rối
loạn. Không ngờ trong chốc lát sau đó, trời chuyến gió, kẻ địch thành ra tự đốt mình.
Vua Quang Trung liền gấp rút sai dội khiêng ván vừa che vừa xông thẳng lên trước.
Khi gươm giáo hai bên đã chạm nhau thì quăng ván xuống đất, ai nấy cầm dao
ngắn chém bừa, những người cầm binh khí theo sau cũng nhất tề xông tới mà đánh.
Quân Thanh không chống đỡ nổi, bỏ chạy tán loạn, giày xéo lên nhau mà chết, thây
ngổn ngang đầy đồng, máu chảy thành suối. Trước đó nhà vua Tây Sơn đã sai một
toán quân theo bờ đê Yên Duyên kéo lên, mở cờ gióng trống để làm nghi binh ở
phía đông. Đến lúc đó, quân Thanh lại càng sợ tìm lối tắt đế trốn. Chợt lại thấy voi từ
Đại Áng tới, quân Thanh đều hết hồn hết vía, vội trốn xuống Đầm Mực, làng Quỳnh
Đô. Quân Tây Sơn lùa voi cho giày đạp chết hàng vạn người.
-----------------------------------------------------------------------------------