Soạn bài Sự tích Hồ Gươm - Chân trời sáng tạo 6

Soạn văn 6: Sự tích Hồ Gươm
Soạn bài Sự tích Hồ Gươm - Mẫu 1 1. Chuẩn bị đọc
Em biết những gì về Hồ Gươm (Hà Nội)? Hãy chia sẻ với bạn cùng nhóm về thắng cảnh nào?
• Hồ Gươm nằm ở trung tâm thành phố Hà Nội. Trước đây, hồ có nhiều tên
gọi như: Hồ Lục Thủy, Tả Vọng…
• Giữa hồ còn có Tháp Rùa cổ kính. Xung quanh hồ có các di tích nổi tiếng
như: cầu Thê Húc, đền Ngọc Sơn, đài Nghiên, tháp Bút…
2. Trải nghiệm cùng văn bản
Câu 1. Hãy đoán xem Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơn mượn gươm theo cách nào?
- Hoàn cảnh đất nước: giặc Minh xâm lược, coi nhân dân như cỏ rác, nghĩa
quân Lam Sơn dưới sự chỉ huy của Lê Lợi đứng lên bảo vệ đất nước.
- Long Quân cho nghĩa quân Lam Sơn mượn gươm thần nhưng bằng cách trải
qua thử thách để tìm được thanh gươm quý.
Câu 2. Theo em, khi nghe Rùa Vàng đòi gươm, nhà vua đã “hiểu ra” điều gì?
Khi nghe Rùa Vàng đòi gươm, nhà vua đã “hiểu ra” cuộc chiến đấu đã kết thúc,
đất nước đã hòa bình nên thanh gươm đã hoàn thành nhiệm vụ của nó. Bởi vậy
mà đã đến lúc phải hoàn trả lại.
3. Suy ngẫm và phản hồi
Câu 1. Theo em, vì sao thanh gươm trong truyện này được gọi là gươm thần?
Điều này thể hiện đặc điểm gì của truyền thuyết?
- Thanh gươm được gọi là gươm thần bởi: ⚫
Nguồn gốc kì lạ: Thanh gươm của đức Long Quân. Lê Thận - một người
đánh cá, cả ba lần thả lưới đều vớt được lưỡi gươm. Khi Lê Lợi đến nhà của
Lê Thận thì thanh gươm bỗng sáng rực và trên gươm có hai chữ “Thuận
Thiên”. Khi bị giặc đuổi, đi qua khu rừng, Lê Lợi bỗng thấy ánh sáng lạ trên
ngọn cây đa thì đó là cái chuôi nạm ngọc và tra vào lưỡi gươm thì vừa như in. ⚫
Sức mạnh phi thường: Trong tay Lê Lợi, thanh gươm thần tung hoành khắp
các trận địa, làm cho quân Minh bạt vía.
- Điều này đã thể hiện đặc điểm của truyền thuyết: có các chi tiết kì ảo, hoang đường.
Câu 2. Ở truyền thuyết cũng như truyện kể nói chung, các sự việc thường diễn
ra trong một thời gian, không gian nhất định. Em hãy xác định bối cảnh của việc
Long Quân cho mượn gươm, đòi lại gươm trong Sự tích Hồ Gươm và điền vào
ô tương ứng theo bảng dưới đây (làm vào vở): Sự việc Thời gian Không gian Cho
mượn Vào thời giặc Minh đặt ách Tìm thấy lưỡi gươm ở dưới gươm thần đô hộ ở nước Nam.
biển, chuôi gươm trên núi.
Đòi lại gươm Một năm sau khi đuổi giặc Hồ Tả Vọng trước kinh thành. thần Minh.
Câu 3. Trong truyền thuyết cũng như truyện kể nói chung, các sự việc thường
được sắp đặt nhằm thể hiện một ý nghĩa nào đó. Trong Sự tích Hồ Gươm, Long
Quân để cho Lê Thận tình cờ tìm thấy lưỡi gươm ở một nơi, Lê Lợi tình cờ tìm
thấy chuôi gươm ở một nơi khác. Thông qua cách cho mượn gươm như vậy, tác
giả dân gian muốn thể hiện điều gì?
• Việc cứu nước là việc vô cùng gian khổ, lâu dài.
• Lưỡi gươm tìm thấy dưới nước, chuôi gươm tìm thấy trên núi cho thấy
cách cứu nước có ở trên khắp mọi nơi.
• Việc đấu tranh bảo vệ đất nước cần có sự đồng lòng của nhân dân trên khắp đất nước.
Câu 4. Sau khi đọc Sự tích Hồ Gươm, một số bạn cho rằng truyện này chỉ đơn
giản mượn chuyện Lê Lợi trả gươm thần để “giải thích địa danh Hồ Gươm”.
Em đồng ý hay không đồng ý với ý kiến ấy? Vì sao?
- Ý kiến: Không đồng ý.
- Nguyên nhân: Sự tích Hồ Gươm còn thể hiện được tinh thần yêu nước, quyết
tâm đấu tranh để bảo vệ nền độc lập của dân tộc. Ngoài ra, hành động trả gươm
còn thể hiện khát vọng hòa bình của nhân dân ta.
Câu 5. Tìm trong văn bản Sự tích Hồ Gươm:
- Một số từ ngữ cho thấy cách xưng hô trân trọng của các nhân vật đối với Lê Lợi: minh công, bệ hạ
- Một vài câu văn cho thấy cách bộc lộ tình cảm, cảm xúc của tác giả dân gian trong lời kể:
• Vào thời giặc Minh đặt ách đô hộ ở nước Nam, chúng coi dân ta như cỏ
rác, làm nhiều điều bạo ngược, thiên hạ căm giận chúng đến xương tủy.
• Trong tay Lê Lợi, thanh gươm thần tung hoành khắp các trận địa, làm cho quân Minh bạt vía...
Câu 6. Theo em, Sự tích Hồ Gươm thể hiện những đặc điểm nào của thể loại truyền thuyết?
• Nội dung: đề cập đến nhân vật, sự kiện lịch sử (Lê Lợi, kháng chiến
chống quân Minh), thể hiện thái độ của nhân dân với nhân vật, sự kiện
được đề cập đến (Lê Lợi - kính trọng, tự hào…)
• Nghệ thuật: Chi tiết kì ảo (gươm thần, Rùa Vàng…)
Soạn bài Sự tích Hồ Gươm - Mẫu 2
Đôi nét về tác phẩm 1. Thể loại a. Truyền thuyết
Là loại truyện dân gian, kể về các sự kiện, nhân vật lịch sử hoặc liên quan đến
lịch sử. Qua đó, truyền thuyết thể hiện nhận thức, tình cảm của tác giả dân gian
đối với các nhân vật, sự kiện lịch sử. Đặc điểm của truyền thuyết được thể hiện
qua cách xây dựng nhân vật, cốt truyện, sử dụng yếu tố kì ảo, lời kể. b. Nhân vật
Nhân vật truyền thuyết có đặc điểm:
⚫ Thường có những điểm khác lạ về lai lịch, phẩm chất, tài năng, sức mạnh…
⚫ Thường gắn với sự kiện lịch sử và có công lớn đối với cộng đồng.
⚫ Được cộng đồng truyền tụng, tôn thờ. c. Cốt truyện
Cốt truyện truyền thuyết có đặc điểm:
⚫ Thường xoay quanh công trạng, kỳ tích của nhân vật mà cộng đồng truyền tụng, tôn thờ.
⚫ Thường sử dụng yếu tố kì ảo để thể hiện tài năng, sức mạnh khác thường của nhân vật.
⚫ Cuối truyện thường gợi nhắc các dấu tích xưa còn lưu lại đến hiện tại. d. Yếu tố kì ảo
Yếu tố kì ảo trong truyền thuyết thường được sử dụng khi cần thể hiện sức
mạnh của nhân vật truyền thuyết, phép thuật của thần linh… Qua đó, thể hiện
nhận thức tình cảm của nhân dân đối với các nhân vật, sự kiện lịch sử. 2. Tóm tắt
Vào thời giặc Minh đô hộ, ở vùng Lam Sơn, có một nghĩa quân nổi dậy chống
lại chúng, nhưng trong buổi đầu thế lực còn yếu nên nhiều lần bị thua. Đức
Long Quân thấy vậy quyết định cho mượn gươm thần để họ giết giặc. Hồi ấy, ở
Thanh Hóa có một người tên là Lê Thận làm nghề đánh cá. Một đêm nọ, Lê
Thận đi thả lưới và vớt được một thanh sắt tới ba lần. Chàng bèn đưa lại cạnh
mồi lửa thì phát hiện ra đó là một lưỡi gươm. Về sau, chàng tham gia nghĩa
quân Lam Sơn. Một hôm, chủ tướng Lê Lợi đến nhà Lê Thận thấy ánh sáng
phát ra thì lại gần xem. Thấy trên thanh gươm có khắc hai chữ “Thuận Thiên.
Trong một lần nọ, bị giặc đuổi, Lê Lợi đi qua một khu rừng, nhặt được một cái
chuôi. Lê Lợi nhớ đến lưỡi gươm ở nhà Lê Thận, khi đem tra gươm vào chuôi
thì vừa như in. Có thanh gươm quý trong tay, nghĩa quân đánh đến đâu thắng
đến đó. Một năm sau khi đuổi giặc Minh, Lê Lợi cưỡi thuyền rồng dạo quanh
hồ Tả Vọng. Rùa Vàng nổi lên đòi lại gươm thần, vua bèn trả lại cho Rùa Vàng.
Từ đó, hồ Tả Vọng cũng có tên là Hồ Gươm hay hồ Hoàn Kiếm. 3. Bố cục Gồm 2 phần:
⚫ Phần 1: Từ đầu đến “không còn bóng một tên giặc nào trên đất nước”. Đức
Long Quân cho nghĩa quân mượn gươm thần để đánh giặc.
⚫ Phần 2: Còn lại. Long Quân đòi gươm sau khi đánh bại giặc Minh. 4. Nội dung
Giải thích nguồn gốc tên gọi của Hồ Gươm, ca ngợi công việc chống giặc ngoại
xâm, bảo vệ đất nước. 5. Nghệ thuật
Yếu tố tưởng tượng, kì ảo; lối kể chuyện dân gian;…
Đọc - hiểu văn bản
1. Đức Long Quân cho nghĩa quân mượn gươm thần đánh giặc
- Hoàn cảnh: Giặc Minh xâm lược nước ta, chúng coi nhân dân như cỏ rác, làm
nhiều điều trái ngược, nhân dân hết sức oán giận chúng. Bấy giờ ở vùng Lam
Sơn, có nghĩa quân nổi dậy chống lại nhưng trong buổi đầu thế lực còn non yếu
nên nhiều lần nghĩa quân bị thua.
=> Lạc Long Quân quyết định cho mượn gươm thần để đánh giặc. Đó là sự
giúp sức cần thiết trong hoàn cảnh khó khăn lúc này.. - Quá trình mượn gươm: ⚫
Lê Thận là người dân bình thường, làm nghề đánh cá: Trong một lần thả
lưới, vớt được một thanh sắt liền vứt xuống nước, liên tiếp vớt được tới lần
thứ ba thì lấy làm lạ. Chàng bèn đưa thanh sắt lại cạnh mồi lửa nhìn xem thì
phát hiện ra đó là một lưỡi gươm.
=> Người nhặt được lưỡi gươm quý nhưng không phát hiện ra. ⚫
Lê Lợi là chủ tướng lãnh đạo nghĩa quân: Một lần bị giặc truy đuổi, lúc rút
lui đi qua một khu rừng. Lê Lợi thấy ánh sáng lạ trên ngọn đa. Ông trèo lên
mới biết đó là chuôi gươm nạm ngọc. Lúc này mới nhớ đến lưỡi gươm ở
nhà Lê Thận và hiểu ra đó là một vật báu.
=> Lê Lợi là người hợp nhất thanh gươm thần cũng chính vì ông chính là vị chủ
gươm lại cho Long Quân”. ⚫
Trên lưỡi gươm có hai chữ “Thuận Thiên” có nghĩa là thuận theo ý trời.
=> Cuộc khởi nghĩa của nghĩa quân Lam Sơn là một cuộc khởi nghĩa đúng với
ý trời, lòng dân. Cuộc khởi nghĩa tất yếu của nhân dân ta trước sự hung bạo của quân xâm lược. - Kết quả: ⚫
Việc nhặt được gươm quý khiến cho lòng quân ngày một tăng. ⚫
Lê Lợi có thanh gươm trong tay tung hoành khắp các trần địa, làm cho quân Minh kinh hồn bạt vía. ⚫
Gươm thần giúp nghĩa quân đánh bại quân xâm lược, cho đến khi không
còn bóng một tên giặc nào trên đất nước.
=> Kết quả tất yếu khi có sự trợ giúp của thần linh và sức mạnh đoàn kết của
toàn quân cùng sự ủng hộ của nhân dân.
2. Long Quân đòi gươm sau khi đánh bại giặc Minh
- Thời gian: Một năm sau khi đuổi giặc Minh
- Địa điểm: hồ Tả Vọng, Thăng Long.
- Nhân vật đòi lại gươm: Rùa Vàng, là sứ giả của đức Long Quân.
- Hoàn cảnh: đất nước đã đánh tan giặc Minh, Lê Lợi lên ngôi vua cai trị đất
nước, nhân dân sống trong thái bình.
=> Hoàn cảnh thích hợp để đòi lại gươm thần. Việc đòi lại gươm thần là việc tất yếu có mượn có trả. - Quá trình trả gươm: ⚫
Lê Lợi cưỡi thuyền rồng dạo quanh hồ Tả Vọng. ⚫
Long Quân sai Rùa Vàng lên đòi gươm thần. ⚫
Khi thuyền rồng tiến ra phía giữa hồ, Rùa Vàng ngoi lên khỏi nước. Vua
thấy lưỡi gươm thần động đậy. ⚫
Rùa Vàng không sợ người, đứng nổi trên mặt nước và nói: “Xin bệ hạ hoàn ⚫
Vua nâng gươm về phía Rùa Vàng, Rùa há miệng đớp lấy thanh gươm và lặn xuống nước.
=> Việc trả gươm ở hồ Tả Vọng cũng giải thích cho sự ra đời tên gọi của Hồ
Gươm (hay hồ Hoàn Kiếm).