Thực hành tiếng Việt (trang 113)
Câu 1. Đọc các câu sau và trả lời câu hỏi:
- Quả trứng hồng hào thăm thẳm, và đường bệ đặt lên một mâm bạc đường
kính mâm rộng bằng cả cái chân trời màu ngọc trai nước biển hửng hồng.
- Vài chiếc nhạn mùa thu chao đi chao lại trên mâm bể sáng dần lên cái chất bạc nén.
a. Những từ ngữ in đậm trên các câu trên nhằm chỉ những sự vật nào?
• Quả trứng hồng hào thăm thẳm, và đường bệ: mặt trời, mâm bạc: bầu trời.
• mân bế, chất nén bạc: bầu trời.
b. Trong những câu trên tác giả sử dụng biện pháp tu từ nào? Nêu tác dụng của
việc sử dụng biện pháp tu từ đó.
• Tác giả đã sử dụng biện pháp tu từ: ẩn dụ.
• Tác dụng: Hình ảnh mặt trời trên biển trở nên huy hoàng, rực rỡ với tài quan
sát tinh tế, cảnh mặt trời mọc ở Cô Tô được thể hiện trong sự giao thoa hân
hoan giữa con người với thế giới.
Câu 2. Chỉ ra và nêu tác dụng của những biện pháp tu từ được tác giả sử dụng trong những câu sau:
a. Mỗi viên cát bắn vào má vào gáy lúc này buốt như một viên đạn mũi kim.
• Biện pháp tu từ: so sánh
• Tác dụng: Cho thấy sức mạnh khủng khiếp của cát trong cơn bão.
b. Hình như gió bão chờ chúng tôi lọt hết vào trận địa cánh cung bãi cát, rồi mới
tăng thêm hỏa lực của gió.
• Biện pháp tu từ: nhân hóa
• Tác dụng: Gió cũng giống như con người, đang bày binh bố trận.
Câu 3. Trong Cô Tô, Nguyễn Tuân sử dụng nhiều hình ảnh so sánh sinh động. Hãy
tìm những câu văn sử dụng biện pháp tu từ so sánh trong văn bản này và nêu tác
dụng trong từng trường hợp.
- Sau trận bão, chân trời, ngấn bể sạch như tấm kính lau hết mây hết bụi.
- Tròn trĩnh phúc hậu như lòng đỏ một quả trứng thiên nhiên đầy đặn.
- Y như một mâm lễ phẩm tiến ra từ trong bình minh để mừng cho sự trường thọ
của tất cả những người chài lưới trên muôn thuở biển Đông.
=> Cho thấy vẻ đẹp sinh động của Cô Tô.
- Trông chị Châu Hoà Mãn địu con, thấy nó dịu dàng yên tâm như cái hình ảnh
biển cả là mẹ hiền mớm cá cho lũ con lành.
=> Vẻ đẹp của tình mẫu tử thiêng liêng: luôn bao la, dạt dào.
Câu 4. Viết đoạn văn (khoảng 5 - 7 câu) về một cảnh đẹp thiên nhiên trong đó có
sử dụng biện pháp tu từ so sánh, ẩn dụ. Gợi ý: Mẫu 1
Tiếng gà gáy đã đánh thức vạn vật. Ở phía đằng đông, ông mặt trời từ từ nhô lên
khỏi chân trời. Ông đang phô bày vẻ ngoài to lớn, đỏ hừng hực của mình. Ông tưới
lên những cành cây, những nẻo đường, những mái nhà thứ ánh sáng đỏ hồng xinh
đẹp. Bầu trời như tấm vải đang phai dần màu đen, để lộ lớp vải màu hồng cam rực
rỡ ở bên trong. Những cơn gió mang theo hơi sương lạnh, vẫn nghịch ngợm mà
chạy trốn khắp khu vườn làm bầy lá phải xôn xao. Tiếng chim tràn khắp mọi nơi.
Chẳng mấy chốc, ông mặt trời đã lên cao. Ánh sáng dịu dàng ấy đánh thức và đưa
những tấm màn sương đã được dệt trong cả đêm qua đi về nhà. Thế là một buổi
sáng tuyệt vời nữa lại bắt đầu.
• So sánh: Bầu trời như tấm vải đang phai dần màu đen, để lộ lớp vải màu
hồng cam rực rỡ ở bên trong.
• Ẩn dụ: Tiếng chim tràn khắp mọi nơi. Mẫu 2
Quê hương em có con sông chảy qua. Mỗi lần về thăm quê, em lại cùng các bạn ra
bờ sông chơi. Con sông như một dải lụa trắng mềm mại vắt qua cánh đồng xanh
mướt. Ánh nắng giòn tan đổ xuống dòng sông lấp loáng. Hàng tre xanh soi bóng
xuống mặt sông. Sông như một người mẹ hiền từ ôm lấy xóm làng. Nhờ có phù sa
của con sông bồi đắp, những cánh đồng xung quanh trở nên tươi tốt. Cuộc sống
của con người cũng trở nên sung túc hơn. Em yêu lắm con sông quê hương. ⚫
So sánh: Con sông như một dải lụa trắng mềm mại vắt qua cánh đồng xanh mướt. ⚫
Ẩn dụ: Ánh nắng giòn tan đổ xuống dòng sông lấp loáng. Mẫu 3
Hoàng hôn trên quê hương thật đẹp đẽ. Sau một ngày dài, ánh nắng đã dịu hẳn, rồi
dần dần biến mất. Thời tiết trở nên dễ chịu hơn, không còn oi bức như buổi trưa.
Thỉnh thoảng, từng đợt gió thổi từ cánh đồng khiến con người dễ chịu hơn. Tiếng
ve kêu đã bắt đầu râm ran. Chùm phượng vị đang thắp lên ngọn lửa đỏ trên những
tán cây. Trên cao, cả một khoảng trời nhuộm đỏ. Ông mặt trời giống như một quả
cầu khổng lồ, lặn dần về phía chân trời. Có lẽ, sau một ngày lao động vất vả, ông
đã thấm mệt. Những đám mây với nhiều hình thù kỳ dị đang di chuyển một cách
lười biếng. Cánh đồng lúa chín vàng ươm đã thu hoạch được một nửa. Hương lúa
thơm vị ngọt ngào của đất trời. Trời sắp tối mà các bác nông dân đang miệt mài
làm việc. Họ cố gắng làm nốt xong phần công việc trong ngày. Trên con đê đầu
làng, đàn trâu vẫn say sưa gặm cỏ. Một nhóm trẻ con đang chơi thả diều. Từng con
diều bay lượn trên bầu trời lộng gió. Xa xa, con sông như một người mẹ hiền từ
đang ôm lấy xóm làng. Quê hương thật đẹp đẽ. Tôi cảm thấy vô cùng yêu mến quê hương của mình. ⚫
So sánh: Xa xa, con sông như một người mẹ hiền từ đang ôm lấy xóm làng. ⚫
Ẩn dụ: Chùm phượng vị đang thắp lên ngọn lửa đỏ trên những tán cây.
* Bài tập ôn luyện:
Câu 1. Xác định biện pháp tu từ trong các c a. Kiến Hành quân Đầy đường (Mưa, Trần Đăng Khoa) b.
Ngôi nhà như trẻ nhỏ
Lớn lên với trời xanh. (Đồng Xuân Lan) c.
Từ giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng
(Mùa xuân nho nhỏ, Thanh Hải) d.
Một cây làm chẳng nên non
Ba cây chụm lại nên hòn núi cao. (Tục ngữ) Gợi ý: a. Nhân hóa b. So sánh
c. Ẩn dụ chuyển đổi cảm giác d. Hoán dụ
Câu 2. Viết một đoạn văn có sử dụng ít nhất hai biện pháp tu từ. Gợi ý:
Mỗi lần về thăm quê, em lại được dạo chơi trên cánh đồng lúa rộng mênh mông.
Ông mặt trời đã thức giấc sau một giấc ngủ say để đánh thức vạn vật. Ánh nắng ấm
áp làm tan những giọt sương sớm còn đọng trên chiếc lá. Cánh đồng lúa rộng mênh
mông, xa đến tận chân trời. Cơn gió thổi khiến cho hàng lúa đung đưa như đang
nhảy múa trước gió. Trên con đường làng, các bác nông dân vừa đi vừa trò chuyện
thật vui vẻ. Một ngày mới bận rộn lại bắt đầu. Trên cao, tiếng chim gọi nhau ríu rít
nghe thật vui tai. Hương lúa thơm theo những cơn gió lan tỏa khắp cánh đồng.
Những chú trâu được thả đang thung thăng gặm cỏ. Đàn cò trắng chao lượn vài
vòng trên không rồi đáp xuống nghỉ ngơi. Mỗi người một công việc của mình, ai
cũng thật bận rộn. Một không khí tươi vui hòa quyện tạo ra một bức tranh làng quê
thật yên bình và tràn đầy sức sống. Bây giờ, quê hương em ngày càng trở nên hiện
đại. Những cánh đồng lúa cũng không còn nhiều như lúc trước. Nhưng hình ảnh
đẹp đẽ này vẫn còn in đậm trong tâm trí của em. ⚫
So sánh: Cơn gió thổi khiến cho hàng lúa đung đưa như đang nhảy múa trước gió ⚫
Nhân hóa: Những chú trâu được thả đang thung thăng gặm cỏ.