Tập làm một bài thơ lục bát - Ngữ văn lớp 6
1. Hướng dẫn cách để làm một bài thơ lục bát
Thơ lục bát là một thể loại thơ truyền thống của Việt Nam và nhiều nền văn hóa khác. Nó bao gồm các cặp
câu thơ, trong đó có 6 chữ trong câu thứ nhất và 8 chữ trong câu thứ hai. Mỗi cặp câu thơ kết hợp lại tạo
thành một bài thơ hoàn chỉnh. Thể loại thơ này thường được sử dụng để diễn đạt những tình cảm, suy nghĩ,
hoặc mô tả cảnh vật. Với sự chia đối rõ ràng, thơ lục bát thường tạo nên âm nhạc và rồi làm tăng sức hấp
dẫn của bài thơ. Ngoài ra, nó cũng thường được sử dụng để kể chuyện, tường thuật về các sự kiện lịch sử,
văn hóa, hoặc đơn giản chỉ là để thể hiện sự sâu sắc của tác giả đối với một chủ đề nào đó.
Để viết được một bài thơ lục bát thì các bạn có thể thực hiện thông qua các thao tác như sau:
- Tập gieo vần, tập gieo vần là bước đầu tiên cần lưu ý và học hỏi trong quá trình làm thơ, theo đó thì gieo
vần cũng là cách tạo cho bài thơ trở nên logic và có nhịp điệu hơn. Theo đó thì việc tập gieo vần là một
bước quan trọng và cơ bản khi bạn bắt đầu học làm thơ. Gieo vần không chỉ giúp tạo ra âm nhạc, nhịp điệu
trong bài thơ mà còn làm cho nó trở nên hấp dẫn hơn đối với người đọc. Gieo vần không chỉ là về việc đặt
các từ có âm cuối giống nhau, mà còn liên quan đến cách chúng tạo ra âm thanh hài hòa và nhịp điệu trong
bài thơ. Sử dụng các từ có nhịp và âm điệu phù hợp để làm cho bài thơ trở nên sống động.
- Tiếp theo là cần phải thực hiện xác định đề tài, theo đó thì có thể chọn bất kỳ đề tài nào gợi cho chúng ta
có nhiều cảm xúc, chẳng hạn như là các chủ đề như là gia đình, quê hương, thiên nhiên, mái trường....
+ Gia đình: Mối quan hệ trong gia đình, những kỷ niệm gia đình, tình cảm với cha mẹ, anh chị em, con cái
có thể là nguồn cảm xúc phong phú cho bài thơ.
+ Quê hương: Mô tả về quê hương, những nơi quen thuộc, cảm giác khi trở về những nơi đã gắn bó với tuổi thơ.
+ Thiên nhiên: Sử dụng hình ảnh từ thiên nhiên như mùa xuân, mùa hạ, mưa, hoặc những cảnh đẹp tự
nhiên để tạo nên hình ảnh sinh động trong bài thơ.
+ Mái trường: Cảm nhận về môi trường xung quanh, ý thức về bảo vệ môi trường, những tác động của con
người đối với tự nhiên.
+ Tình yêu: Một đề tài thường xuyên xuất hiện trong thơ, tình yêu có thể được miêu tả từ nhiều góc độ khác
nhau, từ tình yêu gia đình đến tình yêu lãng mạn.
+ Xã hội và cuộc sống: Bạn cũng có thể chọn các đề tài liên quan đến xã hội, cuộc sống hàng ngày, những
thách thức và niềm vui trong cuộc sống.
- Bắt đầu bắt tay vào viết bài thơ lục bát. Một số mẫu bài thơ lục bát mà các bạn có thể theo dõi như sau:
Trong vườn cây quý đủ loài
Hồng, chanh, cam, bưởi, táo, xoài, ổi, na
Hương thơm bay khắp mọi nhà
Quả thơm mát ngọt phần bà của em
Khi viết thơ lục bát thì cần phải lưu ý về vần, nhịp, thanh điệu như sau:
Cấu trúc vần: Tiếng thứ sáu của dòng lục thứ nhất và tiếng thứ tám của dòng bát thứ nhất vần với nhau.
Tiếng thứ tám của dòng bát thứ nhất, tiếng thứ sáu của dòng lục thứ hai và tiếng thứ tám của dòng bát thứ hai vần với nhau
Cấu trúc nhịp: Cấu trúc nhịp của bài thơ được duy trì thông qua sự xen kẽ giữa các dòng lục và dòng bát.
Sự chuyển đổi giữa nhịp sáu và nhịp tám tạo nên sự đổi động và phong phú. Sự xen kẽ giữa nhịp sáu và
nhịp tám giúp tạo ra sự đa dạng và sự phong phú trong bài thơ. Điều này có thể tạo ra một luồng nhịp mạnh
mẽ và hấp dẫn. Sự chuyển đổi giữa nhịp sáu và nhịp tám thường được sử dụng để tạo điểm nhấn cho
những ý quan trọng, những điều muốn nhấn mạnh trong bài thơ. Cấu trúc nhịp cũng có thể thay đổi tùy
thuộc vào ý tưởng hoặc cảm xúc bạn muốn truyền đạt. Nhịp sáu có thể tạo ra sự nhẹ nhàng, nhịp tám có
thể mang lại sự nghiêm túc và uyển chuyển. Sự lựa chọn giữa nhịp sáu và nhịp tám cần phản ánh phong
cách và nội dung của bài thơ. Một bài thơ hài hước có thể sử dụng nhịp sáu để tạo ra sự nhẹ nhàng, trong
khi một bài thơ nghiêm túc có thể chọn nhịp tám để tăng tính trang trọng.
Thanh điệu: Sự phối hợp nhịp nhàng giữa các thành bằng thanh trắc trong bài thơ tạo nên một âm thanh hài
hòa, làm cho bài thơ trở nên dễ nghe và dễ nhớ. Tất cả những yếu tố trên cùng nhau tạo nên một bức tranh
âm nhạc tinh tế, đồng thời giúp bài thơ lục bát truyền đạt thông điệp một cách mạch lạc và sâu sắc. Sự phối
hợp giữa nhịp, cấu trúc và ngôn từ giúp tạo ra một hài hòa âm thanh trong bài thơ. Điều này làm cho bài thơ
trở nên dễ nghe và có tính chất nhạc sĩ, làm tăng giá trị nghệ thuật của nó. Bài thơ lục bát thường có sự
điều chỉnh về thanh điệu để tạo ra một âm thanh lôi cuốn và dễ nhớ. Cấu trúc nhịp đều và sự xen kẽ giữa
nhịp sáu và nhịp tám có thể làm cho âm thanh trở nên nhấn mạnh và dễ nhớ hơn. Thanh điệu giúp bài thơ
truyền đạt thông điệp một cách mạch lạc và sâu sắc. Sự linh hoạt trong cấu trúc và nhịp tạo ra một bức
tranh âm thanh đa dạng, làm cho bài thơ trở nên phong phú và đầy cảm xúc. Sự tương tác giữa ngôn ngữ
và âm nhạc trong bài thơ là quan trọng. Ngôn từ được chọn cẩn thận để không chỉ truyền đạt ý nghĩa mà
còn tạo ra âm thanh hài hòa và thanh điệu. Lục bát, với cấu trúc 6-8, thường tạo ra một thanh điệu đặc
trưng. Sự chuyển đổi giữa nhịp sáu và nhịp tám tạo nên sự đổi động và sự biến động, làm cho bài thơ trở
nên sống động và đa chiều.
2. Một số mẫu thơ lục bát mà các bạn có thể tham khảo Ví dụ 1:
Cánh đồng hoa rộng mênh mông
Chiều chiều đám nhỏ hái bông ngoài đồng Sân nhà trắng xóa hoa ban
Tiếng gà trưa gọi nắng bạn mau về.
Cấu trúc vần: Dòng lục thứ nhất và dòng bát thứ nhất vần với nhau qua tiếng "mông - bông". Dòng bát thứ
nhất và dòng lục thứ hai vần với nhau qua tiếng " ban - bạn"
Cấu trúc nhịp: Cấu trúc nhịp của bài thơ tạo nên một không khí nhẹ nhàng và thoải mái, phản ánh sự yên
bình và tĩnh lặng của cảnh quan nông thôn.
Thanh điệu: Thanh điệu của bài thơ mang lại cảm giác tự nhiên và hòa mình với thiên nhiên. Sự mở cửa
như cánh cửa sổ về vẻ đẹp mênh mông của đồng quê. Ví dụ 2:
Ông em đã tuổi tám mươi
Nhưng vẫn mạnh khỏe vui tươi ngày ngày
Dành tặng cho em điều hay
Biết ơn ông đã chăm nom từng ngày.
Cấu trúc vần: Dòng lục thứ nhất và dòng bát thứ nhất vần với nhau qua tiếng "mươi- tươi". Dòng bát thứ
nhất và dòng lục thứ hai vần với nhau qua tiếng "hay - ngày".
Cấu trúc nhịp: Cấu trúc nhịp của bài thơ giữ cho nó trôi chảy và dễ đọc, tạo nên một tâm trạng nhẹ nhàng và vui tươi.
Thanh điệu: Thanh điệu của bài thơ làm nổi bật tình cảm tôn trọng và yêu thương, mang đến một không khí
ấm áp và tràn đầy niềm vui.
Bài thơ này thể hiện sự quý trọng cuộc sống và giữ gìn tình cảm gia đình. Việc dành tặng lời đẹp ý hay là
một cách diễn đạt lòng biết ơn sâu sắc và lòng tri ân đối với ông, người đã chăm sóc và dìu dắt suốt những năm tháng dài.
3. Thơ lục bát thường có ý nghĩa như thế nào?
Thơ lục bát, một thể loại thơ truyền thống của Việt Nam, không chỉ mang lại vẻ đẹp ngôn ngữ mà còn chứa
đựng nhiều ý nghĩa và tác dụng trong việc diễn đạt, truyền đạt cảm xúc, tư tưởng và thông điệp. Dưới đây
là một số ý nghĩa chính của thơ lục bát:
Diễn đạt cảm xúc: Thơ lục bát thường được sử dụng để diễn đạt cảm xúc cá nhân của tác giả. Cấu trúc vần
và nhịp của nó tạo điều kiện cho sự biểu đạt mạnh mẽ, có thể là niềm vui, buồn bã, tình yêu, hay nỗi lòng sâu sắc.
Truyền đạt tư tưởng và ý kiến của tác giả: Thông qua thơ lục bát, tác giả có thể truyền đạt tư tưởng, ý kiến
về cuộc sống, xã hội, văn hóa, và nhiều chủ đề khác. Cấu trúc của thể loại này giúp làm cho những ý tưởng
này trở nên rõ ràng và dễ hiểu. Thơ lục bát thường được sử dụng để kể chuyện, tường thuật về những sự
kiện lịch sử, truyện ngắn, hay những hình ảnh đẹp của cuộc sống hàng ngày. Sự chia đối rõ ràng giúp
người đọc theo dõi câu chuyện một cách dễ dàng.
Gìn giữ văn hóa dân gian: Là một thể loại thơ dân gian, thơ lục bát đóng vai trò quan trọng trong việc gìn
giữ và truyền thống văn hóa dân gian. Nó thường xuất hiện trong các dịp lễ, hội, và được sử dụng như một
phương tiện truyền thống. Thơ lục bát thường sử dụng ngôn ngữ dân gian, tục ngữ và lối diễn đạt đặc trưng
của văn hóa dân gian. Việc duy trì và truyền đạt những yếu tố này giúp bảo tồn ngôn ngữ và di sản văn hóa.
Thơ lục bát thường chứa đựng những tri thức, tâm huyết và giá trị văn hóa truyền thống. Việc sử dụng nó
trong các dịp lễ, hội họp cộng đồng giúp truyền đạt những giá trị này từ thế hệ này sang thế hệ khác. Thơ
lục bát thường được sử dụng để kể về lịch sử, truyền thuyết và tâm linh của cộng đồng. Những câu chuyện
và hình ảnh trong thơ có thể là nguồn thông tin quý báu về quá khứ và cảm nhận về thế giới.
Hình ảnh mô tả và sự sáng tạo nghệ thuật: Thơ lục bát thường sử dụng hình ảnh mô tả để làm phong phú
thêm văn bản. Sự sáng tạo trong ngôn ngữ, tượng trưng và so sánh giúp tạo nên những tác phẩm nghệ
thuật độc đáo và sâu sắc.
Tóm lại, thơ lục bát không chỉ là một thể loại thơ truyền thống mà còn là một phương tiện mạnh mẽ để diễn
đạt và truyền đạt những ý nghĩa, cảm xúc và tư tưởng đa dạng.
Trên đây là toàn bộ nội dung bài viết mà chúng tôi muốn cung cấp cho các bạn có liên quan đến tập làm thơ
lục bát. Mong rằng đã cung cấp cho các bạn những thông tin hữu ích. Ngoài ra các bạn có thể tham khảo thêm: