Thế nào là rửa tiền? Tội rửa tiền bị phạt tù bao nhiêu năm?
Thế nào là rửa tiền? Tội rửa tiền bị phạt tù bao nhiêu năm?
Môn: Xã hội 1.5 K tài liệu
Trường: Văn hóa - Xã hội - Nghệ thuật 1.6 K tài liệu
Tác giả:
Preview text:
Thế nào là rửa tiền? Tội rửa tiền bị phạt tù bao nhiêu năm?
1. Rửa tiền là gì? Quy định về tội rửa tiền
Toàn cầu hóa đem lại nhiều lợi ích cho nhân loại song nó cũng làm trầm trọng
hơn một số tệ nạn. Một trong những hậu quả đáng tiếc ấy là rửa tiền trở nên
dễ dàng hơn, do đó khuyến khích những hoạt động phi pháp khác. Vậy Rửa tiền là gì?
Bài viết dưới đây phần nào sẽ giúp các bạn giải đáp thắc mắc:
1.1. Rửa tiền là gì?
Rửa tiền là việc biến đổi thu nhập phi pháp thành tài sản mà các cơ quan
công quyền không thể truy ra nguồn gốc phi pháp ấy. Rửa tiền không phải là
một hiện tượng mới. Theo nhiều sử gia, thương nhân Trung Quốc đã biết
“rửa tiền” hơn ba ngàn năm trước để tránh thuế của triều đình. Tuy nhiên,
hoạt động này đã bùng nổ với toàn cầu hóa, gây nhiều hậu quả nghiêm trọng
về kinh tế và xã hội, đặc biệt ở các nước đang phát triển hoặc chuyển tiếp.
1.2. Ai cần rửa tiền?
Có thể xếp những người rửa tiền (ngoài các tổ chức khủng bố, một hiện
tượng tương đối mới) làm ba nhóm:
Những người buôn lậu (ma túy, vũ khí, lao động bất hợp pháp…). Những người tham nhũng.
Những người muốn tránh thuế, nói chung là những người muốn giữ kín thu
nhập thật sự (dù là hợp pháp) của mình.
Tiền bẩn có thể từ các doanh nghiệp làm ăn công khai, chẳng hạn khi họ
chuyển tiền từ nước này sang nước khác để tránh thuế. Có hai phương pháp
để làm việc này. Một là khai gian giá trị những dịch vụ mà bản chất là hợp
pháp. Hai là khai (như trong hóa đơn) một dịch vụ hoàn toàn không có (kể cả
việc lập công ty ma). Trong các nguồn tiền cần rửa thì có lẽ nguồn kinh doanh
là phản ánh tính toàn cầu hóa nhiều nhất, mà một trong những biểu hiện là
việc khai man giá chuyển giao (transfer price) để tránh thuế của các công ty xuyên quốc gia.
Tất nhiên, ba nhóm trên không hoàn toàn biệt lập: tham nhũng, rửa tiền, và
kinh doanh bất chính có nhiều chỗ giống nhau, cấu kết với nhau, và tiếp sức
cho nhau. Ví dụ, tham nhũng thì cần có người để rửa tiền hối lộ, người rửa
tiền này có thể là tội phạm chuyên nghiệp, hoặc công ty ma. Ngược lại, tội
phạm và doanh nghiệp cũng thường đút lót các quan chức tham ô để làm ngơ dịch vụ rửa tiền.
1.3 Công nghiệp rửa tiền?
Dù không ít tội phạm đích thân rửa tiền bẩn của mình, một ngành “công
nghiệp” rửa tiền đã xuất hiện để phục vụ những cá thể có tiền bẩn. Đội ngũ
của ngành này, chủ chốt là những người rửa tiền chuyên nghiệp, ngày càng
được tăng cường với nhiều luật sư cao giá, người giao dịch chứng khoán,
mua bán bất động sản, cố vấn thuế vụ, kế toán... Thật vậy, có lẽ biến tướng
nổi bật nhất của bộ máy rửa tiền là càng ngày nó càng xâm nhập sâu vào
nhiều lĩnh vực kinh doanh, ngành nghề tương đối có uy tín trong xã hội (như
các ngân hàng lớn, hiệp hội thể thao, cơ sở văn hóa, thậm chí các cơ quan từ
thiện). Qua đó, cách thức và phương tiện rửa tiền ngày càng tinh vi, đa dạng, quy mô hơn.
Nhìn chung, hình thức rửa tiền cũng đang trải qua nhiều thay đổi: ít dựa vào
tiền mặt, vào hệ thống ngân hàng… mà sử dụng nhiều hơn các công cụ và thị
trường tài chính khác (như chứng khoán) hoặc hình thức “hàng đổi hàng” (ví
dụ: ma túy đổi lấy vũ khí).
Từ thập kỷ 1990, công nghiệp rửa tiền lại được thêm nhiều “cú hích” do các
thay đổi về thể chế và chính sách tài chính cũng như những tiến bộ về công nghệ.
Thứ nhất, hầu hết mọi quốc gia đều nới lỏng kiểm soát ngoại hối, nhất là từ
đầu thập kỷ 1990. Ở nhiều nước, việc đổi nội tệ ra ngoại tệ, và ngược lại, là
hoàn toàn tự do. Lượng tiền hoán đổi hàng ngày đã tăng từ 590 tỷ USD năm
1989 lên 1.880 tỷ năm 2004. Đi xa hơn, nhiều quốc gia đã chính thức sử
dụng chung một thứ tiền (trường hợp đồng euro), hoặc công nhận USD hay
euro như là nội tệ bán chính thức của họ. Một số công cụ tài chính mới (như
các loại hợp đồng chứng khoán), đôi khi rất phức tạp, đã xuất hiện. Nhờ thế,
một lượng tiền (sạch hay bẩn) khổng lồ có thể được chuyển từ nước này
sang nước khác trong nháy mắt, ngoài tầm kiểm soát của cơ quan công lực.
Thứ hai, tiến độ mở cửa kinh tế ở hầu hết các nước đã tăng vọt, nhất là từ
10-15 năm gần đây. Các thị trường tài chính (đặc biệt là vốn) trở nên thông
thoáng hơn. Số lượng tiền lưu hành toàn cầu đã tăng gấp ba (từ 6.800 tỷ
USD năm 1990 lên đến 19.900 tỷ USD năm 2005), mức độ phức tạp cũng
tăng lên. Hiển nhiên, càng nhiều loại hình dịch vụ tài chính thì càng lắm cơ
hội và cách thức để chuyển tiền phi pháp, hoặc đưa tiền bẩn vào luồng tiền sạch.
Thứ ba, cạnh tranh thu hút vốn ngày càng kịch liệt giữa các nước, các công ty
phát hành chứng khoán, các ngân hàng và các loại định chế tài chính trung
gian khác. Đây cũng là sự kiện làm những người rửa tiền thích thú vì họ biết
rằng sớm muộn gì cũng có ngân hàng, hay các công ty chứng khoán, sẵn
sàng nhận tiền của họ mà không cần biết nguồn gốc tiền ấy.
Thứ tư, là tác động của cuộc cách mạng thông tin. Ở rất nhiều nước, ngân
hàng là lĩnh vực đưa tiến bộ công nghệ thông tin vào ứng dụng sớm và
nhanh nhất. Những thành quả của cuộc cách mạng thông tin đã được những
người rửa tiền lợi dụng triệt để, trong khi đó, ở lĩnh vực này, các cơ quan
công lực tỏ ra chậm chạp hơn nhiều, nhất là khi họ cần phối hợp giữa nhiều
địa phương hay xuyên quốc gia.
Cuối cùng, phải kể đến những lối rửa tiền mới, sử dụng internet. Những trang
web “đen” như trang sex, cờ bạc, cá cược... thường được dùng để rửa tiền vì
các cơ quan công lực khó có thể truy ra tiền ấy từ đâu đến và vào tay ai.
1.4.Hậu quả và chính sách phòng chống rửa tiền?
Cũng có người cho rằng, một số quốc gia, nhất là ở phương Tây, đã có lợi nhờ tiền bẩn.
Khách quan nhìn từ quan điểm phân bố nguồn lực (tạm gác qua một bên
những phán đoán đạo lý và pháp luật), một số nhà kinh tế cực đoan (tôn sùng
thị trường) cho rằng không có tiền nào là bẩn, tiền nào là sạch. Theo họ, “rửa
tiền” chỉ là phản ứng “hợp lý” của mọi “cá thể kinh tế”: không ai muốn trả thuế
và ai cũng muốn vận dụng tài sản của mình vào những hoạt động đem lại
nhiều lợi nhuận nhất. Như vậy, tiền bẩn, theo họ, đã giúp phát triển kinh tế.
Song, ngay trên cơ sở thuần lý thuyết, ý kiến này là hoàn toàn sai lầm. Tự
bản chất của nó, sự phân bố tài nguyên do rửa tiền không chỉ theo tín hiệu lợi
nhuận, mà phần lớn là để trốn tránh luật pháp. Hoạt động rửa tiền vừa lãng
phí nguồn lực kinh tế của xã hội (vào các hoạt động tội phạm sinh ra tiền bẩn,
thay vì vào các hoạt động sản xuất thật sự hữu ích), vừa bóp méo sự phân bố các nguồn lực ấy.
Ngoài những ảnh hưởng về phân bố tài nguyên, luồng tiền bẩn cũng sẽ làm
sai lệch các thống kê kinh tế. Ngoài ra, ảnh hưởng của mỗi loại tiền bẩn có
khác nhau (chẳng hạn tiền bẩn do tham nhũng có ảnh huởng khác tiền bẩn
do buôn lậu). Thiếu những con số chính xác, tất nhiên là chính sách kinh tế
(nhất là về tiền tệ, như việc điều chỉnh lãi suất) sẽ không thể đúng liều lượng và hữu hiệu được.
Tiền bẩn và hoạt động rửa tiền cũng ảnh hưởng sâu sắc đến phân bố thu
nhập (tạo bất công) và làm chao đảo sự tín nhiệm của xã hội vào các thị
trường tài chính. Nhìn từ quan điểm tăng trưởng vĩ mô, có thể đây là tai hại nguy hiểm nhất.
Làm sao để chống rửa tiền? Rõ ràng là cần sự quyết tâm của mọi quốc gia và
sự phối hợp toàn cầu. Một khó khăn căn bản hiện nay là mỗi nước đánh giá
tính quan trọng của mỗi loại tiền bẩn một khác. Ở các nước chậm tiến thì nạn
tham nhũng rửa tiền là vấn đề nhức nhối nhất. Trái lại, các nước phương tây
thì xem việc rửa tiền bẩn liên hệ đến khủng bố là quan trọng nhất và không
hề “chê” tiền bẩn do tham nhũng ở các nước khác.
2. Tội hợp pháp hoá tiền, tài sản do phạm tội mà có? Luật sư phân tích:
Điều 324 Bộ luật hình sự 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017 (BLHS) có quy
định về tội danh tội rửa tiền, tài sản do phạm tội mà có:
Điều 324. Tội rửa tiền
1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây,
thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm:
a) Tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp vào giao dịch tài
chính, ngân hàng hoặc giao dịch khác nhằm che giấu nguồn
gốc bất hợp pháp của tiền, tài sản do mình phạm tội mà
có hoặc biết hay có cơ Sở để biết là do người khác phạm tội mà có;
b) Sử dụng tiền, tài sản do mình phạm tội mà có hoặc biế
t hay có cơ sở để biết là do người khác thực hiện hành
vi phạm tội mà có vào việc tiến hành các hoạt động kinh
doanh hoặc hoạt động khác;
c) Che giấu thông tin về nguồn gốc, bản chất thực sự, vị
trí, quá trình di chuyển hoặc quyền sở hữu đối với tiền,
tài sản do mình phạm tội mà có hoặc biết hay có cơ sở để
biết là do người khác phạm tội mà có hoặc cản trở việc
xác minh các thông tin đó;
d) Thực hiện một trong các hành vi quy định tại các điểm
a, b và c khoản này đối với tiền, tài sản biết là có đư
ợc từ việc chuyển dịch, chuyển nhượng, chuyển đổi tiền,
tài sản do người khác thực hiện hành vi phạm tội mà có.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì
bị phạt tù từ 05 năm đến 10 năm:
a) Có tổ chức;
b) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;
c) Phạm tội 02 lần trở lên;
d) Có tính chất chuyên nghiệp;
đ) Dùng thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt;
e) Tiền, tài sản phạm tội trị giá từ 200.000.000 đồng đế
n dưới 500.000.000 đồng;
g) Thu l ợ i b ấ t chính t ừ 50.000.000 đ ồ ng đ ế n dư ớ i 100.000.000 đồng;
h) Tái phạm nguy hiểm.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì
bị phạt tù từ 10 năm đến 15 năm:
a) Tiền, tài sản phạm tội trị giá 500.000.000 đồng trở lên;
b) Thu lợi bất chính 100.000.000 đồng trở lên;
c) Gây ảnh hưởng xấu đến an toàn hệ thống tài chính, ti
ền tệ quốc gia.
4. Người chuẩn bị phạm tội này, thì bị phạt tù từ 06
tháng đến 03 năm.
5. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 20.000.000
đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm
hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05
năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.
6. Pháp nhân thương mại phạm tội quy định tại Điều này,
thì bị phạt như sau:
a) Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 1 Điều
này, thì b ị ph ạ t ti ề n t ừ 1.000.000.000 đ ồ ng đ ế n 5.000.000.000 đồng;
b) Phạm tội thuộc một trong các trường hợp quy định tại
các điểm a, c, d, đ, e, g và h khoản 2 Điều này, thì bị
phạt tiền từ 5.000.000.000 đồng đến 10.000.000.000 đồng;
c) Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 3 Điều
này, thì b ị ph ạ t ti ề n t ừ 10.000.000.000 đ ồ ng đ ế n
20.000.000.000 đồng hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn
từ 01 năm đến 03 năm;
d) Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại Điều 79 của B
ộ luật này, thì bị đình chỉ hoạt động vĩnh viễn;
đ) Pháp nhân thương m ạ i còn có th ể b ị ph ạ t ti ề n t ừ
1.000.000.000 đ ồ ng đ ế n 5.000.000.000 đ ồ ng, c ấ m kinh
doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định hoặc
cấm huy động vốn từ 01 năm đến 03 năm.
Căn cứ quy định trên, em trai bạn bị Cơ quan điều tra bắt về hành vi phạm tội
rửa tiền trong trường hợp bị truy tố và xét xử tại Tòa thì tùy theo tính chất và
mức độ phạm tội và nhân thân để Tòa án xem xét tuyên một bản án phù hợp
với hành vi phạm tội. Xem thêm: Luật sư tư vấn, tranh tụng trong lĩnh vực hình sự
3. Như thế nào sẽ bị truy cứu trách nhiệm về tội rửa tiền?
Thưa Luật sư, tôi có câu hỏi cần tư vấn như sau: Có một người quốc tịch Anh
gởi cho tôi gói hàng từ Malaysia về Vietnam qua công ty S. Công ty này yêu
cầu tôi đóng một số tiền là 5500USD để làm thủ tục nhận hàng.
Tôi đã đóng được 3000USD và không thể tiếp tục đóng tiếp vì lý do tài chính.
Tôi yêu cầu họ cho tôi thanh toán phần còn lại sau khi gói hàng đến tay
nhưng họ không đồng ý và nói sẽ thưa tôi ra tòa án quốc tế về tội rửa tiền. Số
tiền tôi chuyển cho họ qua một tài khoản ở Vietnam tại Ngân hàng B.
Vậy tôi có phải là người rửa tiền không? Nói thật là tôi không muốn nhận gói
hàng này vì theo tôi biết bên trong là tiền và đồ trang sức bằng vàng. ?
Mong nhận được phản hồi sớm của quý công ty. Chân thành cảm ơn! Người gửi: K.A Trả lời:
Theo quy định của Bộ luật hình sự 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017 tại điều
324 (như trích dẫn ở trên), hành vi rửa tiền có thể khẳng định, khi một người
có một trong các hành vi trên thì sẽ được xem là có hành vi rửa tiền. Do đó,
với trường hợp của bạn, vì bạn chưa nêu rõ các tình tiết nên chúng tôi sẽ
chia thành các trường hợp sau:
Trường hợp 1: bạn biết rõ tài sản mà người nước ngoài gửi cho bạn là tài sản
do phạm tội mà có mà bạn vẫn tiến hành các giao dịch chuyển tiền, nhận
hàng thông qua ngân hàng B. Trong trường hợp này, hành vi của bạn có thể
cấu thành tội rửa tiền theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 324 Bộ luật hình sự.
Trường hợp 2: bạn biết rõ tài sản mà người nước ngoài gửi cho bạn là tài sản
hợp pháp hoặc bạn không biết tài sản bạn nhận là do phạm tội mà có, việc
nhận hàng không liên quan đến các tài sản bất hợp pháp thì hành vi của bạn
không phải là hành vi rửa tiền và không bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Việc
bạn nhận hàng và chuyển tiền trong trường hợp này chỉ đơn thuần là một
giao dịch dân sự. Vì thế bên công ty S không có quyền kiện bạn ra tòa án
quốc tế về tội rửa tiền mà chỉ có thể khởi kiện vụ án dân sự về việc bạn
không hoàn thành nghĩ vụ thanh toán theo hợp đồng nếu như bạn và họ
không có thỏa thuận khác hoặc họ không đồng ý gia hạn thời gian thanh toán cho bạn.
Vì thế, hành vi của bạn có cấu thành tội rửa tiền hay không phải tùy thuộc vào
các tình tiết khách quan của vụ việc như chúng tôi đã phân tích ở trên.
Cảm ơn bạn đã tin tưởng và lựa chọn công ty chúng tôi.
4. Tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán & tội rửa tiền
“Cố ý công bố thông tin sai lệch hoặc che giấu sự thật trong hoạt động chứng
khoán”; “sử dụng thông tin nội bộ để mua bán chứng khoán; thao túng giá
chứng khoán” và “rửa tiền” là những tội danh lần đầu tiên được đưa vào Bộ
luật hình sự và chính thức có hiệu lực từ ngày 1-1-2010. Nếu quí vị là một
doanh nhân hoặc quan tâm đến lĩnh vực tài chính, thì đây là những thông tin không thể không biết.
Luật hình sự là văn bản qui định thế nào là những hành vi phạm tội và các
hình phạt tương ứng với hành vi phạm tội đó.
Bộ luật hình sự lần gần đây nhất tại Việt Nam ban hành vào năm 2015 sửa đổi bổ sung 2017.
Ngày 20-07-2000, Trung tâm Giao dịch chứng khoán TP.HCM (nay là Sở
Giao dịch Chứng khoán ) chính thức khai trương, đánh dấu sự ra đời của thị
trường chứng khoán Việt Nam. Đến năm 2005, Trung tâm Giao dịch Chứng
khoán Hà Nội đi vào hoạt động.
Ngày 29-6-2006, Quốc Hội thông qua Luật Chứng khoán, có hiệu lực từ ngày
1-1-2007. Đây là nền tảng pháp lý quan trọng trong hoạt động của thị trường
chứng khoán tại Việt Nam.
Có thể nói khoảng 5 năm trở lại đây, hoạt động kinh doanh chứng khoán đã
và đang diễn ra khá sôi động với đủ sắc thái hỉ nộ ái ố. Tính tới nay đã có trên
100 sàn giao dịch chứng khoán được thành lập và hoạt động. Chỉ số chứng
khoán sau vài năm đầu “thẳng tiến” hai năm qua đã biến động theo chiều
hướng đi đúng theo qui luật, tức là bám sát “giá trị thật” của chứng khoán.
Tuy vậy, có thể thấy việc chỉ số chứng khoán lên - xuống hiện vẫn còn theo
tâm lý đám đông, với sự tác động từ rất nhiều kênh – chính thống lẫn tin đồn
và nhiều khi hoàn toàn không chính xác. Những sự tác động không theo một
luật lệ nào và nằm ngoài sự kiểm soát rõ ràng đã và tác động xấu đến hoạt
động đầu tư chứng khoán lành mạnh và cần phải được điều chỉnh bằng pháp luật.
Tại các nước tư bản, các qui định của pháp luật trong lĩnh vực tài chính là rất
nghiêm ngặt. Chuyện quan chức, nhân viên làm việc tại các sàn chứng khoán
bị xử lý về mặt hình sự là điều khá bình thường, tất yếu. ( Xem bài tư liệu cuối bài viết này).
Bộ luật hình sự năm 2015 sửa đổi bổ sung 2017 có những tội danh về chứng khoán như sau:
Điều 209. Tội cố ý công bố thông tin sai lệch hoặc che giấu thông tin
trong hoạt động chứng khoán: "Người nào cố ý công bố thông tin sai lệch
hoặc che giấu thông tin trong hoạt động chào bán, niêm yết, giao dịch, hoạt
động kinh doanh chứng khoán, tổ chức thị trường, đăng ký, lưu ký, bù trừ
hoặc thanh toán chứng khoán"
Điều 210. Tội sử dụng thông tin nội bộ để mua bán chứng khoán: "Người
nào biết được thông tin liên quan đến công ty đại chúng hoặc quỹ đại chúng
chưa được công bố mà nếu được công bố có thể ảnh hưởng lớn đến giá
chứng khoán của công ty đại chúng hoặc quỹ đại chúng đó mà sử dụng thông
tin này để mua bán chứng khoán hoặc tiết lộ, cung cấp thông tin này hoặc tư
vấn cho người khác mua bán chứng khoán trên cơ sở thông tin này, thu lợi
bất chính từ 300.000.000 đồng đến dưới 1.000.000.000 đồng hoặc gây thiệt
hại cho nhà đầu tư từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.500.000.000 đồng"
Điều 211. Tội thao túng thị trường chứng khoán: "Người nào thực hiện
một trong các hành vi sau đây thu lợi bất chính từ 500.000.000 đồng đến
dưới 1.500.000.000 đồng hoặc gây thiệt hại cho nhà đầu tư từ 1.000.000.000
đồng đến dưới 3.000.000.000 đồng"
Điều 212. Tội làm giả tài liệu trong hồ sơ chào bán, niêm yết chứng
khoán: "Người nào làm giả tài liệu trong hồ sơ chào bán, niêm yết chứng
khoán thu lợi bất chính từ 1.000.000.000 đồng đến dưới 2.000.000.000 đồng
hoặc gây thiệt hại cho nhà đầu tư từ 1.500.000.000 đồng đến dưới 3.000.000.000 đồng" Tội rửa tiền
“Rửa tiền” là một thuật ngữ không mới trong lĩnh vực tài chính. Nhưng đây
cũng là lần đầu tiên khái niệm và tội danh “rửa tiền” được chính thức đưa vào
pháp luật hình sự Việt Nam.
Điều 324. Tội rửa tiền
1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây,
thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm:
a) Tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp vào giao dịch tài
chính, ngân hàng hoặc giao dịch khác nhằm che giấu nguồn
gốc bất hợp pháp của tiền, tài sản do mình phạm tội mà
có hoặc biết hay có cơ Sở để biết là do người khác phạm tội mà có;
b) Sử dụng tiền, tài sản do mình phạm tội mà có hoặc biế
t hay có cơ sở để biết là do người khác thực hiện hành
vi phạm tội mà có vào việc tiến hành các hoạt động kinh
doanh hoặc hoạt động khác;
c) Che giấu thông tin về nguồn gốc, bản chất thực sự, vị
trí, quá trình di chuyển hoặc quyền sở hữu đối với tiền,
tài sản do mình phạm tội mà có hoặc biết hay có cơ sở đ
ể biết là do người khác phạm tội mà có hoặc cản trở việ
c xác minh các thông tin đó;
d) Thực hiện một trong các hành vi quy định tại các điểm
a, b và c khoản này đối với tiền, tài sản biết là có đư
ợc từ việc chuyển dịch, chuyển nhượng, chuyển đổi tiền,
tài sản do người khác thực hiện hành vi phạm tội mà có.
Tội phạm trong hoạt động chứng khoán quốc tế :
Tỷ phú Mỹ bị bắt vì buôn chứng khoán phi pháp
Hãng tin Reuters đưa tin ngày 16-10-2009, tỷ phú Mỹ Raj Rajaratnam, Chủ
tịch quỹ đầu tư Gal eon Group, đã bị bắt tại thành phố New York vì liên quan
tới hàng loạt phi vụ chứng khoán có sử dụng những thông tin mật và các tư
liệu nội bộ của các tập đoàn tài chính.
Tỷ phú 52 tuổi cùng 5 cộng sự đã bị truy tố về các tội danh mua bán đầu tư
và thu lợi bất hợp pháp số tiền lên đến 25 triệu USD. Theo bản cáo trạng,
nghi can cùng các cộng sự đã bỏ tiền mua chuộc các nhân viên cao cấp của
công ty IBM, Intel... để nắm được những tin tức quan trọng trước khi chúng
được công bố, từ đó mua hay bán các cổ phiếu của các công ty trên nhằm
kiếm lợi bất hợp pháp.
Tờ "Nhật báo phố Wal " (Wal Street Journal) còn cho biết, nhà tỷ phú Mỹ gốc
Sri Lanka này, cùng một số đồng hương giàu có, đã cung cấp tiền bạc cho
lực lượng Những con hổ giải phóng Tamil mà Mỹ liệt vào danh sách các tổ chức khủng bố.
Với một loạt tội danh, tỷ phú Rajaratnam có thể đối mặt với mức án 200 năm
tù giam. Hiện nghi can đã đóng 100 triệu USD tiền bảo lãnh để được tại ngoại chờ ngày ra tòa.
Rajaratnam mang hai quốc tịch Mỹ và Sri Lanka, đến Mỹ du học từ nhiều năm
trước và tốt nghiệp một trường đại học danh tiếng. Rajaratnam thành lập Quỹ
đầu tư Gal eon Group vào năm 1996 với các chi nhánh ở New York,
California, Trung Quốc, Đài Loan và Ấn Độ.
Quỹ đầu tư Gal eon hiện quản lý 7 tỷ USD tiền đầu tư của khách hàng.
Theo tạp chí Forbes, Rajaratnam là người giàu thứ 559 ở Mỹ với số tài sản
lên đến 1,3 tỷ USD. Ông đang sống trong một căn nhà trị giá 10 triệu USD ở thành phố New York.
--------------------------------------
5. Phòng chống rửa tiền ở Việt Nam trong bối cảnh hội nhập
kinh tế quốc tế
Ngày nay, thuật ngữ “rửa tiền” không còn xa lạ trong đời sống kinh tế quốc tế.
“Rửa tiền (money laundering) cách nói ẩn dụ là "làm sạch đồng tiền" phù hợp
theo luật pháp, là hoạt động giao dịch tài chính đặc biệt để giấu tên, nguồn và
nơi đến của đồng tiền, nó là hoạt động chính của kinh tế ngầm. Nói một cách
dễ hiểu, rửa tiền là việc biến đồng tiền phạm pháp thành đồng tiền hợp pháp để sử dụng”1.
Chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố đã và đang trở thành một trong
những mối quan tâm hàng đầu của các quốc gia và các tổ chức quốc tế trong
suốt gần 20 năm qua2. Việt Nam đã gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới
(WTO), không thể đứng bên lề cuộc chiến chống rửa tiền của các quốc gia và
tổ chức quốc tế. Vậy Việt Nam nên bắt đầu phòng chống rửa tiền từ đâu?
Đây là một vấn đề rất phức tạp, không dễ đưa ra câu trả lời. Bài viết này
không có tham vọng trả lời câu hỏi trên mà chỉ bước đầu nhận dạng các hoạt
động kinh tế có nguy cơ trở thành công cụ rửa tiền ở Việt Nam, từ đó đưa ra
định hướng phát triển hoạt động phòng chống rửa tiền trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.
5.1. Khái niệm rửa tiền theo pháp luật Việt Nam
Luật các Tổ chức tín dụng năm 1997 đã có quy định về trách nhiệm của các
tổ chức tín dụng đối với các khoản tiền có nguồn gốc bất hợp pháp nhưng
chưa sử dụng có thuật ngữ “rửa tiền”. Theo Điều 19 Luật các tổ chức tín
dụng “1. Tổ chức tín dụng và các tổ chức khác có hoạt động ngân hàng
không được che giấu, thực hiện bất kỳ dịch vụ nào liên quan đến khoản tiền
đã có bằng chứng về nguồn gốc bất hợp pháp. 2. Trong trường hợp phát hiện
các khoản tiền có dấu hiệu bất hợp pháp, tổ chức tín dụng và các tổ chức
khác có hoạt động ngân hàng phải thông báo ngay cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền.”
Ngày 07/6/2005, Chính phủ ban hành Nghị định số 74/2005/NĐ-CP về
phòng, chống rửa tiền. Trong Nghị định này, lần đầu tiên thuật ngữ rửa tiền
được sử dụng và giải thích như sau:
“Rửa tiền là hành vi của cá nhân, tổ chức tìm cách hợp pháp hoá tiền, tài sản
do phạm tội mà có thông qua các hoạt động cụ thể sau đây:
a) Tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp vào một giao dịch liên quan đến tiền, tài sản do phạm tội mà có;
b) Thu nhận, chiếm giữ, chuyển dịch, chuyển đổi, chuyển nhượng, vận
chuyển, sử dụng, vận chuyển qua biên giới tiền, tài sản do phạm tội mà có;
c) Đầu tư vào một dự án, một công trình, góp vốn vào một doanh nghiệp hoặc
tìm cách khác che đậy, nguỵ trang hoặc cản trở việc xác minh nguồn gốc, bản
chất thật sự hoặc vị trí, quá trình di chuyển hoặc quyền sở hữu đối với tiền, tài
sản do phạm tội mà có”.
Như vậy, thực chất quy định về chống rửa tiền thông qua hoạt động ngân
hàng đã có từ năm 1997, nhưng đến Nghị định số 74/2005/NĐ-CP thuật ngữ
“rửa tiền” mới được sử dụng và phạm vi của thuật ngữ này được hiểu khá
hẹp, chỉ giới hạn trong 3 nhóm hành vi mà thôi.
5.2. Nhận diện quá trình rửa tiền:
Việc rửa tiền thường được tiến hành theo một chu trình cơ bản bao gồm 3
giai đoạn: phân phối, dàn trải, hội nhập.
- Giai đoạn phân phối (placement): Phân phối nguồn tiền từ các hoạt động phi
pháp vào các định chế tài chính mà không bị phát hiện bởi các cơ quan luật
pháp. Các tội phạm rửa tiền thực hiện đầu tư phân tán bằng cách chia các
khoản “tiền bẩn” thành nhiều khoản tiền nhỏ dưới mức quy định.
– Giai đoạn dàn trải (layering): Tiền được chuyển từ tổ chức tài chính nầy
sang tổ chức tài chính khác để che giấu nguồn gốc và chủ sở hữu của tiền.
Thực chất đây là quy trình tạo ra một chuỗi các giao dịch nhằm mục đích che
đậy các nguồn tiền từ các hoạt động phi pháp và làm cho chúng ngày càng xa nguồn gốc ban đầu.
- Giai đoạn hội nhập (integration): Tiền được đầu tư vào những hoạt động kinh doanh hợp pháp.
5.3 Nhận diện hoạt động kinh tế có khả năng là công cụ rửa tiền ở Việt Nam:
Cách đây 3 năm, Ngân hàng Thế giới (World Bank) đã đưa ra cảnh báo: Việt
Nam đang trở thành mục tiêu của hoạt động rửa tiền vì hệ thống thanh tra,
giám sát, hệ thống kế toán và tìm hiểu khách hàng của các ngân hàng còn
kém phát triển; mức độ sử dụng tiền mặt và các luồng chuyển tiền không
chính thức khá lớn khiến cho việc kiểm soát các giao dịch, thanh toán trở nên khó khăn4.
Quan sát tình hình kinh tế Việt Nam những năm gần đây, chúng ta dễ dàng
nhận ra thị trường bất động sản và thị trường chứng khoán là hai thị trường
mà tốc độ phát triển của chúng rất khó dự đoán, dễ đi từ trạng thái phát triển
nóng chuyển sang đóng băng. Không đi sâu vào diễn biến của hai thị trường
này, nhưng nhìn chung chỉ số VN –Index của thị trường chứng khoán liên tục
tăng cao trong năm 2007 và đầu năm 2008. Tương tự thị trường bất động
sản cũng tăng cao trong nửa cuối năm 2007, nổi bật với hình ảnh những vụ
chen lấn nhau mua căn hộ cao cấp tại TP.HCM từ căn hộ The Manor, Phú
Mỹ Hưng, The Mansio5, sau đó là The Vista đến Sky Garden 36, với giá bán
được đẩy từ 1.600 USD lên đến 2.800 USD/m2 chỉ trong vài ngày7! Điều này
cho thấy gì? Có một luồng tiền rất lớn đã đổ vào thị trường này! Nhưng việc
kiểm tra nguồn gốc của lượng tiền này không được quan tâm đúng mức.
Ngay trong tháng 3/2007, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Phùng Khắc
Kế đã có cảnh báo rửa tiền tham nhũng qua thị trường chứng khoán "Nói đến
nguồn trong nước, tôi cũng phải nói thêm một điều mà lâu nay báo chí và các
chuyên gia kinh tế chưa nói đến là có một lượng tiền hình thành từ tiền thất
thoát hay là tham nhũng cũng vậy. Chúng ta biết rằng, nguồn vốn xây dựng
cơ bản và nguồn vốn đầu tư nói chung là rất lớn; chỉ với con số thanh tra nêu
là 10% thất thoát vào túi các cá nhân trong các lĩnh vực này thì cũng đã là
một con số rất lớn. Ví dụ, một năm đầu từ 200 ngàn tỷ thì 10% thì con số này
là 20 ngàn tỷ; số vốn này nếu chuyển qua đầu tư chứng khoán cũng là một
yếu tố thúc đẩy sự nóng lên của thị trường trong thời gian qua”8. Ngoài ra,
cũng chưa kiểm tra, giám sát được nguồn vốn của các quỹ đầu tư nước
ngoài đang hoạt động tại Việt Nam mặc dù số lượng các quỹ không nhiều.
Đối với thị trường bất động sản, căn hộ trị giá cả tỷ đồng, nhưng đa số đều
thanh toán bằng tiền mặt, nhưng hoạt động điều tra, phân tích các giao dịch
này chưa được thực hiện.
5.4 Hoạt động phòng chống rửa tiền hiện nay và định hướng phát triển:
5.4.1. Hoạt động phòng chống rửa tiền hiện nay:
Nhằm mục tiêu phòng chống rửa tiền, Trung tâm thông tin chống rửa tiền
thuộc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã được thành lập theo Quyết định số
1002/QĐ-NHNN ngày 08/7/2005 của Thống đốc NHNN Việt Nam. Theo
Quyết định số 1002/QĐ-NHNN, Trung tâm thông tin chống rửa tiền thuộc
NHNN chính thức đi vào hoạt động từ 01/8/2005. Đến nay, Trung tâm này đã
nhận được khoảng 20 báo cáo về các giao dịch tình nghi là rửa tiền. Tuy
nhiên, chưa một vụ nghi vấn nào được kết luận là hành vi rửa tiền9. Chưa có
hành vi nghi vấn nào được kết luận là hành vi rửa tiền có thể hiểu là tại Việt
Nam chưa có hành vi rửa tiền? Hoàn toàn không phải vậy. Các giao dịch về
tài chính ở VN chủ yếu là tiền mặt trao tay, ít dùng các công nghệ thanh toán
như các nước trên thế giới. Điều này khiến việc kiểm tra hoạt động rửa tiền
gần như không thể thực hiện.
Đầu tháng 10/2008, vụ án rửa tiền xuyên quốc gia đầu tiên ở VN đã được
phát hiện, xác định rõ nguồn gốc xuất xứ tiền phạm pháp và bắt được đối
tượng phạm tội là người nước ngoài. Bọn tội phạm đánh cắp từ một tài khoản
có uy tín tại nước ngoài, chuyển vào VN tại 2 chi nhánh ngân hàng thương
mại tại Đà Nẵng và Bà Rịa – Vũng Tàu. Từ đó, đối tượng tên Baggio Carlitos
Linska (quốc tịch Mozambique), kẻ đã mở tài khoản và rút trên 4,1 tỷ đồng tại
Đà Nẵng đã bị bắt tạm giữ tại sân bay Tân Sơn Nhất (TP.HCM) ngày 24-9.
Cùng lúc, Phòng An ninh kinh tế (PA17) Công an Đà Nẵng cũng phối hợp với
Công an tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu bắt tạm giữ khẩn cấp đối với Massamba
Lendebe Elvis, quốc tịch Mozambique tại Bà Rịa – Vũng Tàu. Riêng đối
tượng Niaty Lokasso Djamba, quốc tịch Congo – kẻ đã mở tài khoản và được
chuyển số tiền trên 3,34 tỷ đồng tại Bà Rịa – Vũng Tàu đã bỏ trốn10.
5.4.2. Định hướng phát triển:
Việt Nam trở thành thành viên (Member Jurisdiction) thứ 33 của Nhóm Châu
Á – Thái Bình Dương (Asia Pacific Group – APG)- tổ chức quốc tế mang tính
tự quản và hợp tác- về chống rửa tiền vào tháng 5/200711. Là thành viên của
APG, Chính phủ VN cam kết thi hành theo đúng các điều khoản phòng chống
rửa tiền, đặc biệt là phải thực thi 40 khuyến nghị12 của lực lượng đặc nhiệm
tài chính về chống rửa tiền (Financial Action Task Force on Money-
Laundering – FATF13). Điều này có nghĩa là Việt Nam vừa tuân thủ theo các
quy định quốc tế vừa phải để cho FATF giám sát và theo dõi cơ chế chống
rửa tiền một cách chặt chẽ và cũng như phải được các cơ quan độc lập khác
đánh giá, xem xét14. Như vậy, hoạt động phòng chống rửa tiền hiện nay cần
phải theo định hướng phát triển sau:
Thứ nhất, hoàn thiện hệ thống pháp luật về chống rửa tiền theo tiêu chuẩn quốc tế.
Tháng 2/2004, Cơ quan phòng chống ma túy và tội phạm của Liên hiệp quốc
(LHQ) đã công bố ấn phẩm “An overview of the UN conventions and the
international standards concerning anti-money laundering legislation”15. Ấn
phẩm này tập hợp, hệ thống hóa quy định của các công ước của Liên hợp
quốc và các tiêu chuẩn quốc tế liên quan đến chống rửa tiền theo 16 nhóm
chủ đề như sau: các định nghĩa về tài chính, nhận diện khách hàng, lưu giữ
thông tin, báo cáo.… Trong tài liệu này không chỉ giới thiệu quy định của các
công ước của LHQ mà còn có các Chỉ thị (Directive) của Nghị viện châu Âu,
các khuyến nghị (recommendations) của Lực lượng đặc nhiệm tài chính
chống rửa tiền (FATF). Tháng 1/2007, ấn phẩm này được cập nhật các quy
định mới của Hội đồng châu Âu. Trong 40 khuyến nghị của FATF mà Việt
Nam phải tuân thủ có khuyến nghị số 1 và số 2 chỉ rõ việc hình sự hóa hành
vi rửa tiền cần phải phù hợp với tiêu chuẩn công bố trong Công ước
Viên và Công ước Palermo. Đối chiếu yêu cầu hình sự hóa của Công ước
Viên và Công ước Palermo và khuyến nghị của FATF, Việt Nam đã hình sự
hóa khá nhiều các hành vi rửa tiền, tuy nhiên vẫn còn phải bổ sung các tội
danh mới vào Bộ luật Hình sự cho phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế về chống
rửa tiền và tài trợ khủng bố như tội giao dịch nội gián, tội thao túng thị trường,
tội tài trợ khủng bố, tội buôn người (BLHS năm 1999 chỉ có tội buôn bán phụ
nữ (Điều 119), tội mua bán, đánh tráo hoặc chiếm đoạt trẻ em (Điều 120)), tội
đưa người nhập cư bất hợp pháp.
Bên cạnh việc bổ sung thêm tội danh mới vào Bộ luật Hình sự, Việt Nam cần
sửa đổi khái niệm rửa tiền trong Nghị định số 74/2005/NĐ-CP cho phù hợp
với tiêu chuẩn quốc tế. Điều lưu ý về mặt thuật ngữ, Công ước Viên của Liên
hợp quốc chưa sử dụng thuật ngữ rửa tiền; Công ước Palermo và Công ước
về chống tham nhũng sử dụng thuật ngữ “laundering of proceeds of crime”,
theo sát nghĩa của thuật ngữ này, chúng ta có thể gọi là rửa tiền/tài sản có
nguồn gốc từ tội phạm; khuyến nghị của FATF sử dụng thuật ngữ “money
laundering”, có nghĩa là rửa tiền. Tất cả các văn bản trên không đưa ra định
nghĩa về “laundering of proceeds of crime” hay “money-laundering” mà chỉ
xác định các hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến tài sản có nguồn gốc
bất hợp pháp hoặc do phạm tội mà có cần phải được quy định là tội phạm.
Về mặt hình thức văn bản, chúng tôi đồng ý với ông Ric Power, cố vấn phòng
chống tội phạm rửa tiền và tài trợ khủng bố, chương trình toàn cầu phòng
chống rửa tiền, cơ quan Phòng chống ma túy và tội phạm của Liên hiệp quốc
là Việt Nam cần tiến tới xây dựng Luật Phòng chống rửa tiền16.
Thứ hai, xây dựng cơ quan tình báo tài chính (Financial Intel igence Unit-FIU)
với chức năng và vai trò theo khuyến nghị số 26 của FATF. Hiện nay, Trung
tâm thông tin chống rửa tiền thuộc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, mà Ngân
hàng nhà nước Việt Nam chỉ là cơ quan ngang bộ – quy định tại Điều 1 của
Luật Ngân hàng Nhà nước năm 1997 và Điều 1 Nghị định số 96/2008/NĐ-CP
ngày 26/8/2008 quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức
của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, chưa có vị trí độc lập như các cơ quan
tình báo tài chính của các quốc gia khác. Ví dụ như Indonesia đã có FIU vào
năm 2002 theo 1 đạo luật của quốc hội; Philippines có Hội đồng chống rửa
tiền (AMLC), cũng là FIU của Philippines, luật chống rửa tiền cho phép AMLC
huy động sử hỗ trợ của bất kỳ nhánh nào thuộc Chính phủ….
Thứ ba, phát triển hệ thống thanh toán không dùng tiền mặt. Đây là một vấn
đề khó khăn, nhưng Việt Nam phải từng bước thực hiện. Việc phát triển hệ
thống thanh toán không dùng tiền mặt như thế nào là xứng đáng là một đề tài
nghiên cứu khoa học được đầu tư thỏa đáng.
5.5 Tổ chức tín dụng có trách nhiệm trong phòng chống rửa tiền như thế nào?
- Không được che giấu, thực hiện hoạt động kinh doanh liên quan đến khoản
tiền đã có bằng chứng về nguồn gốc bất hợp pháp;
- Xây dựng quy định nội bộ về phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố;
- Thực hiện các biện pháp phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố;
- Hợp tác với cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong việc điều tra hoạt động
rửa tiền, tài trợ khủng bố.
Document Outline
- Thế nào là rửa tiền? Tội rửa tiền bị phạt tù bao n
- 1. Rửa tiền là gì? Quy định về tội rửa tiền
- 1.1. Rửa tiền là gì?
- 1.2. Ai cần rửa tiền?
- 1.3 Công nghiệp rửa tiền?
- 1.4.Hậu quả và chính sách phòng chống rửa tiền?
- 2. Tội hợp pháp hoá tiền, tài sản do phạm tội mà c
- 3. Như thế nào sẽ bị truy cứu trách nhiệm về tội r
- 4. Tội phạm trong lĩnh vực chứng khoán & tội rửa t
- 5. Phòng chống rửa tiền ở Việt Nam trong bối cảnh
- 5.1. Khái niệm rửa tiền theo pháp luật Việt Nam
- 5.2. Nhận diện quá trình rửa tiền:
- 5.3 Nhận diện hoạt động kinh tế có khả năng là côn
- 5.4 Hoạt động phòng chống rửa tiền hiện nay và địn
- 5.5 Tổ chức tín dụng có trách nhiệm trong phòng ch
- 1. Rửa tiền là gì? Quy định về tội rửa tiền