Thị trường cạnh tranh không hoàn hảo là gì? Ví dụ ưu nhược điểm

Thị trường cạnh tranh không hoàn hảo là gì? Ví dụ ưu nhược điểm
1. Thị trường cạnh tranh không hoàn hảo là gì?
"Thị trường" là thuật ngữ được dùng để mô tả bất kỳ nơi nào mà người mua
và người bán gặp nhau (có thể là gặp nhau trực tiếp hoặc thông qua bên thứ
ba) để tiến hành giao dịch. Có ba loại cấu trúc thị trường gồm: cạnh tranh
hoàn hảo, cạnh tranh không hoàn hảo và độc quyền. Trong đó, cạnh tranh
không hoàn hảo là hình thức cạnh tranh chiếm ưu thế và phổ biến hơn hẳn.
Cạnh tranh là một khái niệm rất rộng, xuất hiện trong hầu hết các lĩnh vực
khác nhau của đời sống xã hội, trải dài từ đời sống sinh hoạt hàng ngày đến
các lĩnh vực như kinh tế, chính trị, văn hóa, ... Trong khoa học kinh tế, cạnh
tranh có nhiều cách hiểu khác nhau, song có thể hiểu khái quát đấy là sự
ganh đua giữa các chủ thể kinh doanh trên thị trường nhằm mục đích lôi kéo
càng nhiều khách hàng về phía mình càng tốt. Cạnh tranh có thể xuất hiện
giữa nhiều chủ thể kinh doanh với nhau, cũng có thể xuất hiện giữa người
bán với người mua và cũng có thể xảy ra trong các đối tượng mua hàng với nhau.
Theo Từ điển kinh tế học, cạnh tranh không hoàn hảo là một dạng cạnh tranh,
trong thị trường đó, các điều kiện cần thiết cho việc cạnh tranh hoàn
hảo không được thỏa mãn. Trên thực tế, hình thức cạnh tranh không hoàn
hảo là hình thức cạnh tranh phổ biến trên thị trường, ở nhiều lĩnh vực, nhiều
ngành của nền kinh tế. Nếu như trong cạnh tranh hoàn hảo, không có ai có
đủ khả năng chi phối thị trường, thì trong cạnh tranh không hoàn hảo, do các
điều kiện để sự hoàn hảo tồn tại không đầy đủ nên mỗi thành viên của thị
trường đều có một mức độ quyền lực nhất định đủ để tác động đến giá cả
của sản phẩm. Tùy từng biểu hiện của hình thức cạnh tranh này mà cách
thức tác động đến giá cả sẽ là khác nhau.
Từ đó, thị trường cạnh tranh không hoàn hảo được hiểu là những thị trường
mà trong đó cạnh tranh hoàn hảo không được đảm bảo vì ít nhất có một
người bán hoặc người mua tương đối lớn, đủ để tác động đến giá cả thị
trường. Khác với thị trường cạnh tranh hoàn hảo, thị trường cạnh tranh không
hoàn hảo có sự can thiệp của Nhà nước và các tổ chức độc quyền.
Thị trường cạnh tranh không hoàn hảo được dịch sang tiếng Anh là
Imperfectly Competitive Market.
2. Đặc điểm của thị trường cạnh tranh không hoàn hảo
Thị trường cạnh tranh không hoàn hảo được hiểu là thị trường không có các
điều kiện của một thị trường cạnh tranh hoàn hảo. Tức là, thị trường cạnh
tranh không hoàn hảo không có các điều kiện, tiêu chí sau:
- Các công ty bán sản phẩm giống hệt nhau;
- Các công ty không thể tác động đến giá mà họ tính cho các sản phẩm này;
- Thị phần không ảnh hưởng đến giá cả của sản phẩm;
- Mọi người đều được biết thông tin như nhau;
- Các công ty có thể tham gia hoặc thoát khỏi thị trường mà không phải chịu bất kỳ chi phí nào.
Ta nhận thấy, trên thị trường thực tế, có rất ít doanh nghiệp có thể hoạt động
theo các tiêu chí của thị trường cạnh tranh hoàn hảo. Nếu có thì có thể là các
nhà kinh doanh chuyên cung cấp tại chợ nông dân. Và khi không đáp ứng
các điều kiện, tiêu chí trên thì thị trường cạnh tranh không hoàn hảo hình thành.
Thị trường cạnh tranh không hoàn hảo là một cơ hội "béo bở", tạo ra nhiều lợi
nhuận hơn cho các doanh nghiệp. Trong đó, các doanh nghiệp bán các sản
phẩm và dịch vụ khác nhau thì có quyền đặt ra mức giá riêng của họ, phải
đấu tranh giành lại thị phần của thị trường và thường được bảo vệ bởi hơn so
với các công ty mới tham gia thị trường.
Theo đó, thị trường cạnh tranh không hoàn hảo sẽ có những đặc điểm nổi bật như sau:
- Có những sự hấp dẫn hơn về hàng hóa và về con người
Trong thực tế kinh doanh, mặc dù hàng hóa đem ra rao bán là giống nhau
nhưng giữa các doanh nghiệp cùng bán một loại hàng hóa thì có thể khác
nhau về các yếu tố như: bao bì hàng hóa, nhãn hiệu hàng hóa, cách lắp đặt,
hình thức thanh toán, phong cách bán hàng, thời gian bán hàng ... Chính
những sự khác nhau này đã tạo nên những sự hấp dẫn riêng biệt của từng
doanh nghiệp. Điều này đã lý giải được vì sao cùng một loại hàng hóa
nhưng có những người thích mua ở công ty sản xuất này, ở cửa hàng này
mà không thích mua ở công ty sản xuất khác, cửa hàng khác.
- Thiếu cái nhìn tổng quát và đầy đủ về thị trường
Đối với người bán hàng hóa, điều này có thể hiểu là họ không có được thông
tin đầy đủ về giá và lượng tiêu thị của những người bán khác khi các bên
cùng bán một loại hàng hóa. Bên cạnh đó, người bán cũng không có khả
năng biết được đường cầu của riêng mình.
Đối với người mua hàng hóa thì điều này có nghĩa là họ không thể đánh giá
đầy đủ và có cái nhìn khách quan về chất lượng hàng hóa được chào bán.
Họ cũng không có được lượng thông tin một cách đầy đủ về giá cả của
những người bán khác bán cùng một loại hàng hóa với loại hàng hóa mà họ được chào mời.
- Tốc độ phản ứng của các thành viên trước những thay đổi của tín hiệu thị trường
Trong thị trường cạnh tranh không hoàn hảo, trước những thay đổi của các
thông tin như giá cả hàng hóa, của lượng cung ứng hàng hóa, lượng nhu cầu
của khách hàng, ... thì không phải doanh nghiệp nào cũng đều có thể nằm bắt
ngay được sự thay đổi đó, cũng như khó có doanh nghiệp nào cũng đều
phản ứng ngay lập tức được. Sự tiếp nhận thay đổi thông tin thị trường và
giải quyết sự thay đổi đó, đòi hỏi các doanh nghiệp cần một thời gian nhất định.
Các doanh nghiệp trong thị trường này có hai vai trò, vừa là người cung ứng
hàng hóa, vừa là người mua hàng hóa. Do vậy, sự không hoàn hảo của thị
trường có thể tác động đến cả hai vai trò này của doanh nghiệp. Từ đó,
doanh nghiệp sẽ tìm cách để có thể phát huy những mặt tích cực của thị
trường, đồng thời hạn chế những mặt tiêu cực của thị trường cạnh tranh không hoàn hảo này.
3. Các hình thức của thị trường cạnh tranh không hoàn hảo
Tùy theo số lượng các doanh nghiệp, quy mô của các doanh nghiệp, quyền
kiểm soát giá cả cũng như điều kiện gia nhập và rút lui của các doanh nghiệp
tham gia thị trường này thì thị trường cạnh tranh không hoàn hảo được sử
dụng để thể hiện bất kỳ một hình thái thị trường không hoàn hảo nào, dưới
các dạng hình thức như sau:
Một là, độc quyền thuần túy
Độc quyền thần túy bao gồm:
- Độc quyền bán: Là thị trường mà chỉ có một người bán một mặt hàng, một loại sản phẩm.
- Độc quyền mua: Là thị trường mà chỉ có một người mua một mặt hàng, một loại sản phẩm.
Hai là, độc quyền nhóm
Trong độc quyền nhóm, hình thức cạnh tranh được tồn tại trong một số
ngành. Trong một số ngành đó chỉ tồn tại một số ít doanh nghiệp tham gia và
mỗi doanh nghiệp đều nhận thức được rằng giá cả hàng hóa của mình bị chi
phối bởi năng suất của chính doanh nghiệp đó và hoạt động của các đối thủ
cạnh tranh trong ngành. Ở mô hình độc quyền nhóm, điều đáng quan tâm
không phải là tính thuần nhất của hàng hóa mà chỉ quan tâm đến một số vấn
đề sau: số lượng thành viên tham gia thị trường, đặc thù công nghệ của một
số ngành sản xuất, quy mô sản xuất tối thiểu có dạt được hiệu quả lớn đến
mức không phải ai cũng có thể đáp ứng hay không. Chỉ một số lượng nhỏ
doanh nghiệp với tiềm lực tài chính và khả năng về công nghệ có thể tham
gia đầu tư, ví dụ như sản xuất ôtô, sắt, thép, cao su, xi măng, ... Khi đó, sự
thay đổi về giá cá của mỗi doanh nghiệp sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến nhu cầu
đối với sản phẩm của doanh nghiệp khác và ngược lại. Ngoài ra, việc thay đổi
sản lượng của doanh nghiệp cũng sẽ tác động trực tiếp đến mối quan hệ
cung cầu của hàng hóa đó và tác động đến sự thay đổi của giá cả hàng hóa.
Độc quyền nhóm bao gồm:
- Độc quyền nhóm bán: Là thị trường trong đó chỉ có một số lượng nhỏ người bán.
- Độc quyền nhóm mua: Là thị trường trong đó chỉ có một số lượng nhỏ người mua.
Ví dụ: Năm 2007, Apple ra mắt chiếc Iphone đầy tiên. Tại thời điểm đó, một
mình hãng điện tử Apple chiếm lĩnh thị trường khách hàng cao cấp và nó đã
trở thành một hãng độc quyền nhóm bán. Một thời gian ngắn sau đó, vào
năm 2019, hãng điện tử Samsung cũng cho ra mắt dòng sản phẩm Samsung
Galaxy. Từ đó đến nay, hai tập đoàn điện tử lớn Apple và Samsung đã chiếm
lĩnh hoàn toàn thị trường điện thoại cao cấp và thị trường này đã trở thành thị
trường độc quyền nhóm bán. Và mỗi khi Apple ra mắt dòng điện thoại Iphone
mới thì Samsung cũng tìm hiểu về sản lượng máy mà phía Apple sản xuất
cũng như giá cả của sản phẩm điện thoại bên Apple. Hai vấn đề sản lượng
sản xuất và giá cả của phía Apple sẽ ảnh hưởng đến giá cả và sản lượng sản
xuất của dòng điện thoại đời tiếp theo của Samsung sau này.
Ba là, cạnh tranh mang tính độc quyền
Là thị trường có nhiều người bán nhưng mỗi người bán - doanh nghiệp đều
tìm cách làm cho hàng hóa của mình trở nên khác biệt. Sản phẩm hoặc dịch
vụ được chào bán trong một cuộc cạnh tranh độc quyền là những sản phẩm
gần nhau và có thể thay thế cho nhau nhưng không thể thay thế hoàn toàn.
Do đó, các doanh nghiệp có hàng hóa giống nhau này luôn nỗ lực thực hiện
cá biệt hóa hàng hóa của mình. Sự thành công trong việc dị biệt hóa sản
phẩm phải phù hợp với sự đa dạng và sự thay đổi của nhu cầu thị trường để
quyết định được mức độ độc quyền và thành công của doanh nghiệp. Các
tiêu chí được sử dụng để phân biệt các loại hàng hóa giống nhau có thể là:
mẫu mã, bao bì, chất lượng, nhãn hiệu, dịch vụ bán hàng, thời gian bán hàng, giá cả, ...
Ví dụ: Trên thị trường thực phẩm ăn liền tại Việt Nam, cùng một loại mì tôm
như mì tôm Hảo hảo và mì tôm 3 con tôm thì mì tôm Hảo Hảo có thời gian gia
nhập thị trường lâu hơn, bao bì bắt mắt, giá thành rẻ hơn, mùi vị hợp vị của
số đông nên loại mì Hảo Hảo thường có mặt ở hầu hết các cửa hàng tiện lợi
và được nhiều người tiêu dùng lựa chọn mua hơn loại mì 3 con tôm.
4. Ưu điểm, nhược điểm của thị trường cạnh tranh không hoàn hảo
Về ưu điểm của thị trường cạnh tranh không hoàn hảo
Thị trường cạnh tranh không hoàn hảo giúp cho thị trường được đa dạng hóa
sản phẩm, dịch vụ, giúp cho người tiêu dùng có nhiều sự lựa chọn khách
nhau phù hợp với từng nhu cầu và mức thu nhập khác nhau của các đối
tượng người tiêu dùng. Đồng thời, thị trường cạnh tranh không hoàn hảo
cũng giúp tăng mức lợi nhuận của từng doanh nghiệp khác nhau, thúc đẩy sự
phát triển của các doanh nghiệp khác cùng tham gia thị trường. Ngoài ra,
hoạt động nghiên cứu và phát triển hàng hóa (sản phẩm và dịch vụ), phát
triển công nghệ mới được chú trọng, đặc biệt là trong các ngành dược phẩm,
thực phẩm, tiêu dùng, ...
Về nhược điểm của thị trường cạnh tranh không hoàn hảo
Thị trường cạnh tranh không hoàn hảo sẽ tồn tại những hạn chế cơ bản như sau:
- Tính cạnh tranh giữa các doanh nghiệp tham gia thị trường cạnh tranh
không hoàn hảo là rất lớn. Điều này có thể khiến cho các doanh nghiệp muốn
được lợi nhiều thì họ sẽ nghĩ đến những mánh khóe xấu, gây ảnh hưởng đến
chất lượng của hàng hóa, ảnh hưởng trực tiếp đến người tiêu dùng.
- Các hàng hóa được bán trong thị trường cạnh tranh không hoàn hảo thì
tương tự nhau, giống nhau nhưng giá cả của các loại hàng hóa tương tự
nhau thì lại khác nhau. Điều này ảnh hưởng đến quyền lợi của người tiêu
dùng vì cùng một loại hàng hóa nhưng để lựa chọn hàng hóa mà mình thích
nhưng có giá thành cao hơn thì phải bỏ ra khoản tiền lớn hơn để mua hàng hóa đó.
- Trong thị trường cạnh tranh không hoàn hảo thì vấn đề quảng cáo được sử
dụng triệt để nên thông tin hàng hóa không được toàn diện, dẫn đến trường
hợp người tiêu dùng có thể bị đnah lừa. Chi phí cho việc quảng cáo thường
sẽ được cộng vào giá thành của sản phẩm, dịch vụ.
Document Outline

• Thị trường cạnh tranh không hoàn hảo là gì? Ví dụ
  • 1. Thị trường cạnh tranh không hoàn hảo là gì?
  • 2. Đặc điểm của thị trường cạnh tranh không hoàn h
  • 3. Các hình thức của thị trường cạnh tranh không h
  • 4. Ưu điểm, nhược điểm của thị trường cạnh tranh k