lOMoARcPSD| 45222017
ĐẠI HỌC XÂY DỰNG HÀ NỘI
KHOA KIẾN TRÚC VÀ QUY HOẠCH
------------------------- TIỂU LUẬN
LỊCH SỬ ĐÔ THỊ
Phân tích đặc điểm đặc trưng của đô thị La Mã cổ đại
Sinh viên: LƯƠNG THÀNH TRUNG
Mã số sinh viên : 2045366 Lớp : 66QH
Khoa : KIẾN TRÚC VÀ QUY HOẠCH
Hà Nội, tháng 11 năm 2023 lOMoARcPSD| 45222017 MỤC LỤC NỘI DUN G
I. SƠ LƯỢC VỀ ĐIỀU KIỆN SINH THÁI TỰ NHIÊN VÀ XÃ HỘI...............
1. ĐẶC TRƯNG SINH THÁI TỰ NHIÊN.........................................................
1.1. Vị trí địa lý:.................................................................................................
1.2. ĐẶC TRƯNG KINH TẾ - XÃ HỘI:...........................................................
1.2.1. Kinh tế:.....................................................................................................
1.2.2. Xã hội:......................................................................................................
1.2.3. Tôn giáo....................................................................................................
II. ĐÔ THỊ CỔ LA MÃ QUA CÁC THỜI KỲ:..................................................
1. Thời kỳ vương quốc :( Thế kỷ thứ VIII - VI TCN)....................................... 2.
Thời kỳ công hoà :( Thế kỷ thứ VI - I TCN).................................................. 3.
Thời kỳ Đế quốc :( Thế kỷ thứ I TCN - IV SCN).......................................... III.
NHỮNG NÉT ĐẶC TRƯNG CỦA ĐÔ THỊ CỔ LA MÃ:................................. 6
2.2. Quy hoạch ................................................................................................. 11
2.3. Phát minh thành tựu ............................................................................... 11
2.4. Một số công trình kiệt tác của la mã cổ đại........................................... 12
3. Nghệ thuật điêu khắc ........................................................................................ 14
3.1. Thể loại tượng tròn .................................................................................. 14
3.2. Thể loại chạm nổi ..................................................................................... 15
V. Các đô thị tiêu biểu của đô thị La Mã cổ đại: ............................................... 15
1. Thành phố Timgad: ....................................................................................... 15
2. Thành phố Pompei: ........................................................................................ 16
3. Thành phố Roma: .......................................................................................... 17
KẾT LUẬN ............................................................................................................ 17 lOMoAR cPSD| 45222017
1. Hình thái các đô thị La mã cổ đại:..................................................................
2. Những nét đặc trưng chính của đô thị La Mã cổ đại:...................................
IV. NHỮNG TINH HOA, THÀNH TỰU NỔI BẬT CỦA ĐÔ THỊ LA MÃ
CỔ ĐẠI.....................................................................................................................
1. Văn hóa, xã hội thời kỳ La Mã cổ đại.............................................................
2. Các phát minh và thành tựu nghệ thuật........................................................
2.1. Kiến trúc..................................................................................................... NỘI DUNG
I. SƠ LƯỢC VỀ ĐIỀU KIỆN SINH THÁI TỰ NHIÊN VÀ XÃ HỘI.
1. ĐẶC TRƯNG SINH THÁI TỰ NHIÊN.
1.1. Vị trí địa lý:
- Thành La Mã: ở miền trung bán đảo Ý là một vùng nông nghiệp trù phú,
dân cư sống bằng nghề nông, nghề chài lưới, nghề thủ công và nghề làm muối.
- Biên giới: Vào TK thứ I TCN biên giới của đế quốc La Mã bao gồm toàn
bộ khu vực Địa Trung Hải, Bắc Phi (vốn là lãnh thổ Hy Lạp cổ đại), vùng
sông Rhin (Pháp), Rhein (Đức), Riji (Hà Lan), Danube, Donau (Đức),
Duna (Hungari), Dunai (Croatia, Jugoslavija, Bulgaria), nước Anh, lãnh thổ Tiểu Á.
- Khí hậu: La Mã thuộc vùng khí hậu Địa Trung Hải
- Tài nguyên: nhiều quặng mỏ kim loại và đá quý,cảng sâu thuận lợi cho
việc phát triển công thương nghiệp và hàng hải.
- Sự phân bố dân cư:
Người Galia chiếm cứ ở Bắc Ý.
Người Etrusques cư trú ở miền Trung của bán đảo.
Người Hy Lạp ở miền Nam bán đảo . lOMoAR cPSD| 45222017
Người Italiôt ở rãi rác tại miền Trung và miền Nam bán đảo.
1.2. ĐẶC TRƯNG KINH TẾ - XÃ HỘI: 1.2.1. Kinh tế:
- Ba mặt tiếp xúc với biển nên ngoại thương phát triển.
- Nhiều quặng mỏ trên công nghiệp phát triển. 1.2.2. Xã hội:
- Thể chế chính trị: theo thể chế cộng hòa đại nghị.
- Xã hội La Mã phân thành 3 giai cấp: Quý tộc. Bình dân. Nô lệ.
- Cùng với sự phát triển lãnh thổ, giai cấp nô lệ càng ngày càng đông đã
phục dịch cho các hoạt động sản xuất và xây dựng thành quách, cung điện
của giai cấp thống trị. 1.2.3. Tôn giáo
Người La mã thờ nhiều thần, họ quan niệm điều lành, dữ đều do thần chủ
trì sắp đặt, mọi sự vật đều được gán cho một vị thần
Người La mã tin theo thần thoại Hy Lạp và xem như vị thần của mình:
Thần Zeus: Chúa tể các vị thần. Thần của bầu trời, sấm sét, pháp luật, trật tự, công bằng.
Thần Hera - vợ thần Zeus: Thần của nữ giới và hôn nhân, gia đình.
Thổ thần Demeter: Nữ thần nông nghiệp, hiện thân của sự màu mỡ, mùa màng
Thần Aphrodite: Nữ thần tình yêu và sắc đẹp.
Thần người La mã tôn thờ nhất là thần Ares ( Thần chiến tranh ) và Hestia (
Nữ thần bếp núc và gia đình ). lOMoARcPSD| 45222017
II. ĐÔ THỊ CỔ LA MÃ QUA CÁC THỜI KỲ:
1. Thời kỳ vương quốc :( Thế kỷ thứ VIII - VI TCN)
Đây là giai đoạn tồn tại của tổ chức dân chủ quân sự – hình thái quá độ từ
xã hội nguyên thuỷ sang xã hội có giai cấp nhà nước.
Quản lí xã hội thị tộc của người Roma trong thời kỳ lịch sử này là 3 cơ quan:
Viện nguyên lão ( Senat ) : là cơ quan quyền lực tối cao, có quyền quyết
định hầu hết các công việc quan trọng của người Roma
Đại hội nhân dân – người Roma gọi là đại hội Curi: có quyền quyết định
những vấn đề quan trọng trong đời sống xã hội như: tuyên chiến, xét xử, tế lễ hay bầu vua.
Vua (Rex): do đại hội Curi bầu ra cũng có thể bị đại hội Curi bãi miễn –
thực chất chỉ là thủ lĩnh quân sự.
Trong thời kì này đô thị mang nặng tính chất phòng ngự quân sự.
2. Thời kỳ công hoà :( Thế kỷ thứ VI - I TCN)
Đây là giai đoạn lãnh thổ Roma không ngừng được mở rộng.
Do xây dựng nhanh và địa hình phức tạp nên mặt bằng đô thị có dạng tự
do, thiếu một sự tổ chức có tính thống nhất.
Các Forum La mã thời kỳ này không được thiết kế trước mà là kết quả của
quá trình xây dựng các công trình kế tiếp nhau theo nhu cầu sử dụng và
điều kiện địa hình nên mang nhiều đặc điểm tự nhiên giống các tổng thể
công trình công cộng của Hi Lạp.
3. Thời kỳ Đế quốc :( Thế kỷ thứ I TCN - IV SCN) lOMoAR cPSD| 45222017
Đây là thời kỳ cải tạo và hoàn thiện Roma trên qui mô lớn do Julius Caesar khởi xướng.
Xây dựng forum mới mang tên Caesar.
Forum Caesar là tập hợp các công trình kiến trúc cũ và mới, được tổ chức
theo nguyên tắc đối xứng. Do đó tổng thể không gian kiến trúc là một bố
cục chặt chẽ và có quy tắc, trong đó vai trò của công trình chính trong tổng thể được nhấn mạnh.
III. NHỮNG NÉT ĐẶC TRƯNG CỦA ĐÔ THỊ CỔ LA MÃ:
1. Hình thái các đô thị La mã cổ đại:
Qua những dấu vết của các đô thị La-Mã cổ đại có thể định hình cấu trúc
của các đô thị La mã cổ đại theo 3 loại sau :
1. Đô thị công nghiệp & buôn bán :( Đô thị Panmina, Austia, Lambasis)
Vị trí ở các vùng cảng biển, nơi có nhiều quặng mỏ, ít đồng bằng...nơi tập
trung đông giới quý tộc hoạt động trong lĩnh vực thương nghiệp trên biển
và tập trung rất nhiều nô lệ phục vụ wrong các cơ sở chế biến thủ công nghiệp.
2. Đô thị hành chính và văn hóa:(Roma, Athenes, Alechxandia)
Thủ phủ của các thành bang với những forum, đền thờ, các công trình sinh
hoạt văn hoá thể thao tập trung tại trung tâm đô thị.
3. Đô thị kiểu doanh trại :( Timgad)
Đô thị mang nặng tính chất phòng vệ, trung tâm đô thị là nơi đặt các công
trình chỉ huy quân sự, Các khu ở còn lại là nơi ở của binh lính.
2. Những nét đặc trưng chính của đô thị La Mã cổ đại:
Việc tổ chức đô thị thường gắn liền với việc tổ chức phòng ngự về quân sự:
Đô thị thường có tưởng thành bao quanh kiên cố. lOMoAR cPSD| 45222017
Khu vực trung tâm được chia thành các khu chức năng sinh hoạt rõ rệt.
Các trục định hướng của đô thị không bị chi phối bởi các quan niệm
tôn giáo. Đô thị có 2 trục định hướng chính:
o Trục Bắc Nam: trục Cardo.
o Trục Đông Tây : trục Decumanus
Dân cư phát triển bám theo các trục chính và trung tâm sinh hoạt công cộng
của đô thị, đường trong các khu dân cư bố trí theo dạng ô cờ, mỗi ô phố có
kích thước từ 70 x 70(m ) đến 150 x 150 (m).
Mật độ dân cư 250 - 500 người / ha, dân số từ 20,000 đến 100.000 người.
IV. NHỮNG TINH HOA, THÀNH TỰU NỔI BẬT CỦA ĐÔ THỊ LA MÃ CỔ ĐẠI
1. Văn hóa, xã hội thời kỳ La Mã cổ đại.
Nền mỹ thuật La mã được hình thành do nhiều nguồn ảnh hưởng. Có hai
nguồn nghệ thuật chính tạo nên dòng văn hoá La mã cổ đại là Hy Lạp và
nghệ thuật của người Êtoricxeơ, một tộc người sống ở các quốc gia đô thị
ở Bắc mỹ và chịu ảnh hưởng của người Hy Lạp, họ có thành tựu về đúc
đồng. Điều đó góp phần tạo nên sự phát triển của La mã về điêu khắc,
nhất là tượng chân dung. Người La mã đã học theo người Hy Lạp rất
nhiều lĩnh vực về thần thoại, văn học, sử thi... Mặc dù vậy, trong nghệ
thuật và nhiều lĩnh vực khác La mã có những sáng tạo riêng và góp rất lớn
cho khoa học và nghệ thuật tạo hình. Nhất là nghệ thuật kiến trúc.
Sự phát triển và giàu có của La mã góp phần thúc đẩy sự ra đời và đạt đến
định cao của một số loại hình nghệ thuật mang đặc điểm đặc trưng của La
mã. Vì vậy có thể khẳng định rằng, nền văn hóa La Mã là nơi hội tụ của lOMoAR cPSD| 45222017
nhiều tinh hoa văn hóa của nhiều vùng khác nhau trên thế giới. Song nó
vẫn có những sáng tạo riêng về nghệ thuật.
2. Các phát minh và thành tựu nghệ thuật. 2.1. Kiến trúc.
Có thể nói nghệ thuật kiến trúc La mã đã phát triển phù hợp với nhu cầu
của người La mã. Nó có nhiều điểm khác với Hy Lạp và nhất là Ai Cập. ở
Hy Lạp những công trình xây dựng to lớn và tráng lệ thì nhà ở La mã lại
nhỏ bé khiêm tốn. ở Ai Cập cũng chỉ chú ý đến các kiến trúc nhà ở cho
linh hồn”, và thần linh, còn nhà cho con người cũng đơn giản. Với La mã
thì khác, họ xâm chiếm được vùng nào, họ cho xây dựng, quy hoạch đô
thị, tạo tiện nghi cho cuộc sống của mình. Trong kiến trúc La mã, kiến
trúc thế tục được đặc biệt chú trọng và phát triển.
Các thể loại kiến trúc phong phú. Trong đó nổi lên là các kiến trúc công
cộng như trụ sở Viện nguyên lão, để thờ, cửa hàng, kho chứa, nhà tắm...
Ngoài ra còn có kiến trúc phục vụ cho nhu cầu về mặt tinh thần cho con
người, nhất là để tôn vinh chiến công, chiến tích của các hoàng đế La mã,
như các khải hoàn môn, trụ biểu, đấu trường, nhà hát... Bên cạnh đó họ
còn sáng tạo trong thể loại nhà ở tập thể. Đi theo với kiến trúc, trong quy
hoạch đô thị người La mã đã chú ý đến các công trình cấp thoát nước.
Kiến trúc La mã có nhiều đặc điểm khác hoàn toàn Hy Lạp. Nếu kiến trúc
Hy Lạp có vẻ đẹp đơn giản, bình dị với đường thẳng là chính thì kiến trúc
La mã lại có vẻ đẹp hùng vĩ, đồ sộ với những vòm cuốn, vòng cung nhiều
loại: Trong nghệ thuật kiến trúc, thể loại kiến trúc dân dụng phát triển nhất
và đã để lại trên đất ý ngày nay nhiều công trình danh tiếng, chứng tỏ tài
năng về mặt kiến trúc của người La mã cổ dai. lOMoAR cPSD| 45222017
La Mã có niềm tự hào về các công trình kiến trúc của họ, khi mà có sự kết
hợp các kiến thức truyền thống của nền văn minh Hy Lan kinh điển. Tuy
nhiên, do sự bành trướng của cộng hòa La Mã, mà các công trình xây
dựng của Roma gần như củng kiểu của Hy Lạp đương thời. Mặc dù vậy,
vẫn có sự khác nhau giữa hai trường phái La Mã và Hy Lạp về kiểu cách
trong xây dựng, La Mã vay mượn cứng nhắc sự chính xác, đề án phác
thảo, tính cân xứng từ Hy Lạp. Ngoài ra tử hai kiểu cột mới là kiến trúc
hỗn hợp và kiểu Toscana, một nữa là kiểu mái vòm với phong cách từ
Etruscan, Roma đã có khá nhiều cách tân vào cuối thời Cộng hòa La Mã.
Điểm đặc biệt ở thời gian thế kỷ 1 TCN, La Mã đã bắt đầu biết dùng bê
tông, thay thế cho đá cẩm thạch như nguồn vật liệu xây dựng chính và cho
phép xây dựng nhiều công trình kiến trúc phức tạp hơn. Đồng thời ở thế
kỷ 1 TCN, Vitruvius lần đầu tiên cho ghi chép các kiến thức kiến trúc xây
dựng vào sử học. Về sau thế kỷ thứ 1 CN, La Mã cũng bắt đầu cho sản
xuất thủy tinh ngay sau khi Syria phát hiện ra chúng. Đồ chạm khảm cũng
theo đoàn quân viễn chỉnh ở Hy Lạp quay về La Mã. Rất nhiều vật dụng
của La Mã được sản xuất từ bê tông.
Một trong những giá trị kiến trúc của người La Mã cổ đại thể hiện qua các
cầu vòm bằng đá. Nhờ những chiếc cẩu này mà hệ thống giao thông nối
liên các vùng của đế chế La Mã trở nên thuận lợi.
Công trình kiến trúc La Mã nổi tiếng hay được nhắc đến là đền Parthenon,
đấu trường Côlidê và Khải hoàn môn. Kiến trúc sư La Mã nổi tiếng thời
đó là Vitruvius. Điều khắc La Mã có cùng phong cách với điêu khắc Hy
Lạp. Những bức tượng còn lại ở thành Roma và những phù điêu trên Khải
hoàn môn là hiện vật tiêu biểu cho điêu khắc La Mã. lOMoARcPSD| 45222017 2.2. Quy hoạch
Quy hoạch thành phố La Mã cổ đại là việc rất quan trọng đối với sự tăng
trưởng và phát triển của đế chế La Mã thời bấy giờ. Mô hình lưới mà họ
đã sử dụng để mở rộng ra từ một diễn đàn khu vực trung tâm thường
được xây dựng dọc theo một con sông. Việc sử dụng phương pháp quy
hoạch lưới cho phép tất cả các con đường của một thành phố dẫn đều đến
trung tâm của Rome nơi chúng ta sẽ tìm thấy các tòa nhà thành phố, các
Basilica, đền thờ, phòng tắm, các khu chợ sầm uất, thực phẩm vả nước, đặc biệt là nô lệ.
2.3. Phát minh thành tựu
Người La Mã đã phát triển một hệ thống câu dẫn nước tuyệt với vận
chuyển nước từ xa lên tới ba mươi dặm. Nhờ có hệ thống cầu dẫn nước
nên đa số dân quý tộc đều có nước chảy trực tiếp đến nhà của họ nhưng
muốn sử dụng thì họ phải mua nước tại chợ. Hệ thống dẫn nước được xây
dựng từ những mái vòm và được hỗ trợ bởi các trụ đã để phù hợp với
chiều cao của các ngọn đồi và tạo độ nghiêng cho nước chảy xuống. Dòng
chảy di chuyển về phía thành phố và cung cấp nước cho nhà riêng, nhà
tắm công cộng và hệ thống dài phun nước với một lượng nước rất đổi đảo.
Nếu lượng mưa sụt giảm thì hệ thống này sẽ cắt lưu lượng nước đến nhà
của công dân tư nhân đầu tiên, tiếp theo là các phỏng tấm công cộng và
cuối cùng mới là đài phun nước. Bao quanh thành phố được bọc bởi thành
trẻ để bảo vệ khỏi kẻ thù bên ngoài, thành có một rãnh đảo để đảm bảo
việc bảo vệ Pomarium, một vị thần La Mã. Cổng ở tất cả các bên của bức
tường đểu mở hướng về Forum của thành phố.
Mô hình phát triển tại thành phố đã được sao chép lại, ghi lại sự mở rộng
của đế quốc và những con đường có trật tự, các tòa nhà và phỏng tắm lOMoARcPSD| 45222017
phản ánh vinh quang của Roma. Sự vinh quang của Roma cảng được thể
hiện rõ hơn ở phòng tắm. Việc phát minh ra phòng tắm với sản sưởi ấm
của La Mã là một ngạc nhiên về thời gian và là một ý tưởng tuyệt vời thời
bấy giờ. Ngày nay, nhiều gia đình được xây dựng ứng dụng công nghệ của
La Mã này, một trong số đó là tắm hơi. Ngoài ra còn có hệ thống thông
khi từ lò đốt gỗ đến khu vực nhiệt độ thấp hơn cũng có khả năng cho khu
vực trong bồn tắm được sưởi ẩm vào mùa đông. phép nhiều
Bê tông cũng là một phát minh tuyệt vời, việc xây dựng thành phố, xây
dựng để chế với phát minh này đã làm thay đổi cả thế giới. Nó có khả
năng để đúc thành một khuôn và trở thành bất kỳ hình dạng nào chúng ta
muốn. Và nó trở thành lợi thế trong kho vũ khí của đế chế La Mã. Việc sử
dụng bê tông trong xây dựng nhà thờ, nhà cửa, công trình, thành phố vẫn
còn làm chúng ta kinh ngạc đến ngày hôm nay.
2.4. Một số công trình kiệt tác của la mã cổ đại
Đấu trường Colosseum (Colisée) — Rôma: Là một đấu trường lớn nhất
La mã cổ đại, được xây dựng theo hình dạng elíp: vòng ngoài có kích
thước 188 x 156m. Sân đấu bên trong là 86 x 54m. Mặt ngoài cao 49m
gồm 4 tầng, 3 tầng dưới mỗi tầng có 80 vòm uốn. Sức chứa của đấu
trường lên tới 50.000 người. Đây là sự kết hợp các thể thức kiến trúc của Hy Lạp.
Tầng 1 là biến thể của thức Donic
Tầng 2 là một cột theo kiểu Ionic
Tầng 3 là kiểu thức Corinthian
Tầng 4 sử dụng măng đặc là chính.
Thỉnh thoảng có chỗ cửa nhỏ, kết cấu theo kiểu nhẹ dần lên. Bên cạnh
những hàng cột theo kiểu Hy Lạp là các vòm cuốn bán nguyệt mang đặc lOMoAR cPSD| 45222017
trưng kiến trúc La mã. Sự kết hợp đó đã tạo cho mặt ngoài đấu trường một
dáng vẻ đặc biệt, phản ánh được một cách rõ nét đặc điểm của nghệ thuật La mã.
Khải hoàn môn Septimus Severus: Thường được bố cục 3 cổng vòm. Nổi
bật là cổng chính ở giữa, hai bên là hai cổng nhỏ. Chúng thường có kích
thước lớn, độ rộng và sử dụng nhiều vòm, vòng cung, thường được xây
bằng gạch, đá vôi, ngoài bọc bằng đá cẩm thạch..
Khải hoàn môn thường được xây dựng để tôn vinh và ghi lại chiến thắng
của các hoàng đế La Mã. Vì vậy trang trí ở đây là phù điêu và chỉ phủ kín
mặt ngoài kiến trúc. Nó không mang lại giá trị vật chất cụ thể mà là biểu
trưng cho các hoàng đế, khẳng định quyền bá chủ dành cho người chiến
thắng: Trajan, Titus, Septimus Severus….
Trong tất cả thể loại kiến trúc La Mã tỏ ra có biệt tài trong việc xây dựng
mái vòm với kỹ thuật điêu luyện, có sự kết hợp của nhiều vật liệu: Gạch,
đá,… Họ xây dựng nhiều nhà tắm công cộng, phong tranh, thư viện,…
phục vụ cho nhu cầu của con người.
+ Cầu dẫn nước: Qua sông Gard, cao 49m, dài 274m, gồm 3 tầng móng,
lớp dưới có 6 cống vòng, lớp 2 có 11 cổng vòm, trên cùng là 35 cổng vòm,
các cổng vòm này không giống nhau. Cầu móng có độ nghiêng thích hợp
để lúc nào cũng có nước chảy. Được xây bằng gạch đá, đá để mộc. Điều
này tạo vẻ đẹp cho tác phẩm nghệ thuật này. Do tướng quân và thống đốc
La Mã Aguriba, bạn và anh em cọc chèo với hoàng đế Augustua xây dựng.
Việc xây dựng các hệ thống cầu dẫn nước, người La Mã cũng đã thiết lập
nên 1 nền tảng kỹ thuật mà hơn 1000 năm sau vẫn chưa ai vượt được qua. lOMoARcPSD| 45222017
3. Nghệ thuật điêu khắc
3.1. Thể loại tượng tròn
Ở La mã tượng chân dung, mà nhất là chân dung các hoàng đế đặc biệt
phát triển Thành tựu này khởi nguồn từ một tục lệ lâu đời của người La
mã, tục lệ mang tính tín ngưỡng, tôn giáo. Tục lệ thờ cúng tổ tiên, cha mẹ.
Trong nhà người La mã cổ có một chiếc tủ đựng chân dung bằng sáp của
những người thân đã qua đời. Giống như người Ai Cập cổ, họ tin rằng
những chân dung hình ảnh đó có linh hồn. Họ cũng tín rằng những con
người đó vẫn tồn tại và hiện diện trong cuộc sống gia đình, tham gia vào
mọi sinh hoạt của những người còn sống, Khi có tang lễ, người ta khiêng
cả chiếc tủ dụng chân dung thờ đó đi theo đám tang. Lúc đầu người ta
dùng sáp nóng đổ lên mặt người hồng có sự chính xác và chân dung giống
thực một cách tối đa. Sau này họ tạo ra được các pho tượng, vẫn mang
theo tinh thần trọng thực. Nhờ những hiểu biết về cấu trúc và đặc điểm
của đầu người qua việc đổ trực tiếp bằng sáp nóng. Có thể nói tượng chân
dung La mã mang tính tả thực cao độ và là tượng mang tính đặc tả tính
cách nhân vật. Tuy nhiên cũng không thể bỏ qua sự kết hợp với tính chất
lý tưởng hoá trong một số bức tượng chân dung của La mã cổ đại. Tính
chất đó có thể biểu hiện ở hình dáng, trang phục, hay các pho tượng nhỏ
kèm theo. Tượng Hoàng đế Ô guýt ở Prima - Poỏta 20 - 17: Nhà điêu khắc
đã rất giỏi khi thể hiện các nếp gấp mềm mại, buông rủ trên cánh tay trái
của Ô quýt, tay phải Ô guýt giơ cao, tay trái cầm cây gậy quyền lực dưới
chân phải là biểu tượng tiểu thần tình yêu cưỡi trên cá độ phin (cá heo).
Đẩy chính là nét lý tưởng hoá trong các pho tượng La mã. Tuy vậy dù
dưới hình thức nào thì các pho tượng đó vẫn mang tính hiện thực. Dưới
các hình thức đó, các công dân La mã vẫn nhận ra những nét tính cách lOMoARcPSD| 45222017
riêng của các vị hoàng đế của mình. Bên cạnh các chân dung hoàng đế La
mã vừa mang tinh hiện thực vừa mang tính lý tưởng hoá còn có một loại
chân dung hoàn toàn mang tính hiện thực một cách sâu sắc. Loại chân
dung này mang đậm chất La mã hơn. Chân dung kiểu này trong nghệ thuật
điêu khắc Hy Lạp chưa thấy xuất hiện.
3.2. Thể loại chạm nổi
Nghệ thuật La mã mang tính chất tôn vinh ca ngợi các hoàng đế La mã,
hoặc họ được thần thánh che trở, hoặc họ là những bậc vĩ nhân. Trong
những bức chạm nổi mang tính chất lịch sử đó, với chủ đề xoay quanh
chuyện thần thoại, mang tính tập thể và khái quát chung, ở La mã lại là vai
trò tôn vinh cá nhân. Điều này được thể hiện trong các trụ tưởng niệm, hay
phù điêu trang tri ở bề mặt các khải hoàn môn. Một hình thức thứ hai sử
dụng diện phù điêu trang trí nhiều là những cái quách dùng trong các tang
lễ. Hình thức này mang theo phong cách của từng xưởng sản xuất, từng
vùng trên đất La mã. Điều này cũng quy định sự khác nhau giữa các mảng
phù điêu. Có thể dùng nhiều hình tượng nhân vật, sắp đặt các hình tượng
thưa hay dày thể hiện những đoạn thần thoại, hay các vị thần, hoặc trang
trí bằng các tràng hoa và nhiều hình tượng khác rất phong phú.
V. Các đô thị tiêu biểu của đô thị La Mã cổ đại:
1. Thành phố Timgad:
Thành phố Timgad thuộc đất nước An-giê-ri ở bắc phi được xây dựng vào
năm 100 SCN dùng để phòng thủ quân sự ở vùng phía Bắc dãy núi Aures.
Mặt bằng hình chữ nhật(gần vuông 327x324(m)), xây dựng trên một địa
hình bằng phẳng, chung quanh có tường thành bao bọc với cổng thành kiên cố. lOMoARcPSD| 45222017
Có hai trục chính theo hướng Đông-Tây và Bắc Nam
Trung tâm đô thị gồm nhiều công trình công cộng như: hội trường, điện
Capitole, đền thờ, thư viện, khu chợ. Forum (diện tích 50 x 43 m), Ba-
xilich-ca, nhà tắm công cộng, khải hoàn môn, nhà hát kiểu nửa hình tròn....
Dân cư được tổ chức trong các ô phố hình bàn cờ.
2. Thành phố Pompei:
Thành phố được xây dựng vào thế kỷ thứ VII- V TCN trong thời Hy
Lạp trên sườn dốc cao hơn mặt biển 42m.
Mặt bằng được bao bọc bởi 2 lớp tường thành xây bằng đá kiên cố
Tổng thể thành phố Pompei được chia ra làm 2 khu vực:
Khu trung tâm sinh hoạt công cộng : được chọn vị trí trên địa hình cao,
hệ thống giao thông không theo quy luật trực giao. Khu trung tâm công
cộng bao gồm các công trình : đền thờ thần Apollon (thần bảo hộ thành
phố), viện nguyên lão, đền thờ thần Vespasianus, toà án, nhà họp hội
đồng, thư viện, kho bạc, kho hàng, xưởng thủ công. Các công trình này
được đặt bao quanh Forum hình chữ nhật 38 X 142m với các hiện cột thức chạy chu vi.
Khu dân cư: được xây dựng theo quy tắc hình học với những ô phố
vuông, mạng lưới giao thông theo hình ô cờ, nhà được xây dựng liền kề
quay mặt ra 4 con đường chính.
- Thành phố Pompei được người Hy Lạp và La Mã quan tâm như một nơi
thắng cảnh vừa có cảng biển giao lưu về kinh tế thuận lợi.
- Năm 79 thành phố đã bị chôn vùi dưới lớp nham thạch dày 6m trong 1500
năm và mới được khai quật vào năm 1748. lOMoARcPSD| 45222017 3. Thành phố Roma:
Khi các bộ tộc Latin định cư ở bên bờ sông Tibre, nơi đây được cộng đồng
người La Mã cho xây dựng thành bang lấy tên vị vua Romulus để đặt tên
cho thành phố thủ phủ thành bang của mình (năm 753TCN). Rome nằm
trên một địa thế khá đặc biệt với 8 ngọn đồi cùng hướng vào một đất bằng
phẳng có tên là Palatinus.
Trong thời kỳ thống trị của người Hy Lạp, Rome đã được kiến thiết theo
kiểu thức của người Etrusques có qui mô nhỏ 285 ha với vòng tường thành
bao quanh theo dạng tự do với vùng đồi cao nhất Capitol là Acropole và
khu bằng phẳng của vùng Palatinus là khu vực Agora và khu dân cư buôn bán sầm uất.
Rome được người La Mã xem như thủ phủ của các thời kỳ hoàng kim của
người La Mã nên được của lãnh tụ của các triều đại quan tâm kiến thiết
nhiều công trình công cộng hoành tráng. Đặc biệt là các Forum của các vị
Hoàng đế La Mã từ thời Cộng Hoà. Người La Mã đã cho xây dựng những
công trình công cộng phục vụ cho những ý tưởng đề cao quyền lực và sức
mạnh ấy. Ở khu vực đồi Aventinus là đấu trường Maximus (năm 329
TCN) ở khu vực Campus Martius là đấu trường Flammius (221TCN),
Khải hoàn môn và hàng hiên cột hoàng tráng Metelus (149 TCN), nhà hát
Pompeius (50TCN), Basilica (tòa án).... KẾT LUẬN
Cái nhìn tổng quan về đô thị La Mã cổ đại, nó được chia thành 2 loại chính:
o Loại 1 chiếm đa số là các thành phố phát triển tự phát, qua nhiều thế
kỉ tạo thành một tổ chức phức tạp, không thống nhất.
o Loại thứ 2 phát triển có chủ ý, dựa trên một mô hình nhất định. lOMoAR cPSD| 45222017
Dạng Castrum dựa trên mô hình phát triển của doanh trại quân đội viễn chinh Roman.
Hầu hết các thành phố của Roman được phát triển dựa trên hai cực trên, -
Mỗi thành phố có 1 forum, nhà hát, nhà tắm, chợ....
Rất nhiều thành phố xây dựng lại phiên bản địa phương các công trình nổi tiếng tại Roma.
Trung tâm của thành phố là các công trinh công cộng, thường là các forum hoặc nhà hát.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Vi.Wikipedia.org – En.Wikipedia.org
Văn minh La Mã cổ đại – Culture of Ancient Rome
La Mã cổ đại – Ancient Rome Bài giảng
Kiến trúc Roman – Thầy Nguyễn Mạnh Trí – Bộ môn LT&LSKT, ĐHXD
Lược khảo lịch sử đô thị - Ths-Kts. Nguyễn Dương Tử
Một số tài liệu khác trên Internet.