Tiểu luận môn sinh thái học môi trường về đề tài đa dạng sinh học

Tiểu luận môn Sinh thái học môi trường về đề tài "Đa dạng sinh học" của Đại học Kiên Giang giúp sinh viên tham khảo, ôn luyện và phục vụ nhu cầu học tập của mình cụ thể là có định hướng ôn tập và làm bài tốt trong những bài kiểm tra, bài tiểu luận, bài tập kết thúc học phần, từ đó học tập tốt và có kết quả cao. Mời bạn đọc đón xem!

Trường:

Đại học Kiên Giang 38 tài liệu

Thông tin:
32 trang 11 tháng trước

Bình luận

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để gửi bình luận.

Tiểu luận môn sinh thái học môi trường về đề tài đa dạng sinh học

Tiểu luận môn Sinh thái học môi trường về đề tài "Đa dạng sinh học" của Đại học Kiên Giang giúp sinh viên tham khảo, ôn luyện và phục vụ nhu cầu học tập của mình cụ thể là có định hướng ôn tập và làm bài tốt trong những bài kiểm tra, bài tiểu luận, bài tập kết thúc học phần, từ đó học tập tốt và có kết quả cao. Mời bạn đọc đón xem!

132 66 lượt tải Tải xuống
lOMoARcPSD|10435767
Bài làm
I. ĐA DẠNG SINH HC LÀ GÌ
Theo định nghĩa của Qu Quc tế v Bo tn Thiên nhiên (World Wildlife
Fund) thì đa dạng sinh học là “Sự phn thnh ca cuc sống trên trái đất, là hàng
triệu loài động vt, thc vt vi sinh vt, nhng ngun gen ca chúng
h sinh thái phc tp cùng tôn tại trong môi trường sống”.
Đa dạng sinh hc (hay còn gọi đa dạng sinh hc sinh thái) khái nim ch
s đa dạng ca các loài sinh vt, các qun th sinh vật các môi trường sng
của chúng trên Trái đất. Đa dạng sinh hc bao gm c s đa dạng v di truyn,
hình thái, chức năng và sinh thái của các loài sinh vt.
Đa dạng sinh hc là mt yếu t quan trng trong duy trì s sng và phát trin
của Trái đất. Nó cung cấp cho con người các ngun tài nguyên thiên nhiên quan
trọng như thực phẩm, nước ung, vt liu xây dng các loại dược phẩm. Đa
dng sinh học cũng đóng vai trò quan trọng trong vic cân bng sinh thái, giúp
duy trì s ổn định ca các h sinh thái làm giảm tác động tiêu cc ca các hot
động con người lên môi trường.
II. HIN TRNG ĐA DNG SINH HỌC VÀ XU HƯỚNG CA CÁC H SINH THÁI
2.1. Hin trạng đa dng sinh hc
2.1.1. Hin trng các h sinh thái
lOMoARcPSD|10435767
Lãnh th Vit Nam trải dài trên 15 độ, t phía Bc xung phía Nam vi
chiu dài khoảng 1.650 km trên bán đảo Đông ơng với tng din tích t nhiên
trên đất lin là 330.591 km
2
. Phn ln din tích lãnh th Việt Nam là địa hình đồi
núi vi ngn núi cao nht dãy Hoàng Liên Sơn là đỉnh Phan Xi păng 3.143 m so
vi mc nước bin. ng bin Vit Nam có b biển dài hơn 3.260 km (trừ b các
đảo) với hơn 3.000 đảo ln, nh ven b và hai quần đảo Hoàng Sa và Trưng Sa.
Vùng biển đặc quyn kinh tế ca Vit Nam rng trên 1 triu km
2
. Sườn dc l
c địa có độ sâu trung bình 2.500-3.000 m, sâu nht có th n ti 4.000 m.Vùng
bin thẳm đ sâu trung bình 4.000 m, sâu nht th lên ti 5.500 m (B
TN&MT, 2019). V trí địa l Ā các yếu t địa hình, khí hu ca Việt Nam đã
to ra các cảnh quan thiên nhiên đa dng ca các h sinh thái trên phần đất
liền cũng như  vùng bin.
2.1.1.1. Các h sinh thái Vit Nam rất đa dạng
Vit Nam 3 nhóm h sinh thái chính: h sinh thái trên cn; h sinh thái
đất ngp c (gồm đất ngập nước nội địa đt ngập nước ven bin); h
sinh thái bin. Ngoài ra, còn nhóm các h sinh thái nhân tạo trên đất lin
(BTN&MT, 2020).
lOMoARcPSD|10435767
H sinh thái rng: bao gm các kiu rng: rừng kín thường xanh mưa m
nhiệt đới; rng kín na r ng m nhiệt đới; rng lá rng thường xanh trên
núi đá vôi; rừng kim t nhiên; rừng thưa cây họ du (rng khp r ng lá);
rng khô hn t nhiên (cây có gai); rừng tràm đầm lầy nước ngt; rng tre, na;
rng ngp mn (Nguyn Ngc Lung, cs., 2010). Bên cnh các kiu HST rng,
các nhà khoa hc lâm nghiệp đã phân thành 14 kiu thm thc vt rng theo các
yếu t sinh thái.
Theo B NN&PTNT (2021), Việt Nam 14.677.215 ha đất rng. Trong
đó, 10.279.185 ha là rng t nhiên và 4.398.030 ha rng trng. Diện tích đất
rừng đủ tiêu chuẩn để tính t l che ph toàn quc là 13.919.557 ha, t l che
ph là 42,01 %.
Din tích rừng theo vùng sinh thái năm 2020
lOMoARcPSD|10435767
lOMoARcPSD|10435767
(Ngun: B NN&PTNT, 2021)
Bản đồ các h sinh thái trên đt lin Vit Nam.
(Ngun: B TN&MT, WWF, 2013)
Đất ngập nước: Tng diện tích ĐNN của Vit Nam 11.847.975 ha (trong
đó chưa kể đến din tích sông sui ngập nước theo mùa sui, điểm nước
nóng, nước khoáng), chiếm đến 37% tng diện tích đt t nhiên ca Vit Nam
(Nguyn Th Thu Hà và cs., 2016). Đất ngập nước Việt Nam được phân loi
lOMoARcPSD|10435767
thành 3 nhóm vi 26 kiu ĐNN: đt ngập nước bin, ven bin có 9 kiu là nhng
vùng ĐNN mặn, l ven biển, ven các đảo, chu ảnh hưng bi thy triều; đất
ngập nước nội địa (còn gọi đất ngập ĐNN ngọt) 8 kiu những vùng ĐNN
nm trong l c đa hoc nm gn ven biển; đt ngập nước nhân to 9
kiểu: các vùng đt ngập nước được
hình thành bi tác động của con người
(Quyết định s 1093/2016/QĐ-TCMT,
2016).
H sinh thái bin: Các nhà khoa học đã chia các vùng biển Vit Nam thành
6 vùng sinh thái với các đặc trưng riêng về đa dạng sinh hc, bao gm: Vnh Bc
B ến phía Nam Đảo Cn C, tnh Qung Tr); Bin ven b Trung Trung b o
Cn C đến mũi Dinh Phan Rang-i Varella); Bin ven b Nam Trung B (mũi
Dinh đến mũi Vũng Tàu); Biển ven b Đông Nam bộ
(mũi Vũng Tàu đến mũi Cà Mau); Biển ven b Tây Nam B (mũi
Mau tới đảo PQuc thuc vnh Thái Lan); và Biển khơi (vùng biển các qun
đảo Trường Sa - Hoàng Sa).
Trong 6 vùng sinh thái bin Vit
Nam k trên, đã phân biệt 20 kiu h
sinh thái bin. Các h sinh thái bin
lOMoARcPSD|10435767
đin hình đới ven b (cũng các kiểu ĐNN biển ven bin) như bãi triều,
rng ngp mn, vùng ca sông, đầm phá, vũng vịnh bin, tùng, áng, rn san hô,
thm c biển… Ngoài ra, còn các HST vùng nước quanh các đảo ven b, vùng
bin xa b
(gm c các qun đảo Hoàng Sa và Trường Sa) (B TN&MT, 2019).
lOMoARcPSD|10435767
Bn d các vùng sinh thái bin và c
m khu bo tn bin Vit Nam.
(Ngun: Nguyn Huy Yết, 2000)
2.1.1.2. Các h sinh thái quan trng Vit Nam
Da vào các tiêu chí: mc độ đóng góp cho nền kinh tế phúc li hi,
có mức đa dng sinh học và có năng suất sinh
lOMoARcPSD|10435767
hc cao nht, các h sinh thái sau đây được xem nhng h sinh thái chính
quan trng ca Vit Nam:
Các h sinh thái rng trên cn quan trng: gm có rừng kín thường xanh
mưa m nhiệt đới, rng kín na r ng m nhiệt đới, rng rộng thường
xanh trên núi đá vôi và rừng lá kim t nhiên.
Các h sinh thái đất ngập nước quan trng: sông, sui, h t nhiên, h cha,
đầm ly than bùn, vùng ca sông, bãi triu, rng ngp mn, rn san hô, thm c
bin ( độ sâu 6m khi triu kit).
Các h sinh thái ven bin bin quan trng: đầm phá, vũng vnh, rn san
hô, thm c bin ( đ sâu trên 6m khi triu kit); đo ven b vùng bin xa
b (gm c các quần đảo Hoàng Sa, Trưng Sa).
Vit Nam h thng KBT rừng đặc d ng, KBT đất ngập nước KBT
bin (B NN&PTNT, 2017). Hu hết các h sinh thái quan trng Việt Nam đều
nm trong các h thng 176 KBT vi tng din tích 2.512.530,78 ha (7,6% din
tích c c) (B TN&MT, 2021).
Ngoài ra, mt s KBT và vùng lãnh th khác có giá tr ĐDSH cao được các t
chc thế gii hoc khu vc công nhn tm quan trng quc tế vi các danh
hiệu như sau: 06 vùng sinh thái ưu tiên toàn cu; 09 khu Ramsar vi tng din
tích 120.549 ha; 11 khu d tr sinh quyn thế gii vi tng din tích 4.900.872
ha; 06 khu Di sn thiên nhiên thế gii vi tng diện tích 1.537.952 ha; 10 vườn
di sn ASEAN vi tng din tích 355.710 ha; 63 vùng chim quan trng (IBA) vi
tng din tích 1,689,900
lOMoARcPSD|10435767
ha; 104 vùng có đa dạng sinh hc quan trng, vi tng din tích 3,35 triu ha;
07 hành lang bo tồn đa dạng sinh hc.
Theo Lut Lâm nghip (2017), rừng đc d ng được chia thành: vườn
quc gia; khu d tr thiên nhiên; KBT loài-sinh cnh; khu bo v cnh quan; and
(v) rng nghiên cu, thc nghim khoa học, trong khi đó Luật ĐDSH (2008) chia
KBT thành 4 hạng: n quc gia; khu d tr thiên nhiên; KBT loàisinh cnh; khu
bo v cnh quan.
lOMoARcPSD|10435767
Bản đồ h thng khu bo tn ca Vit Nam. (Ngun: B NN&PTNT)
lOMoARcPSD|10435767
2.1.2. Hin trng các loài sinh vt và ngun gen
Đến nay, trong sinh gii Vit Nam, khong 61.700 loài sinh vật hoang dã đã
được xác định, bao gm: khong 7.500 loài/chng vi sinh vt; 2.200 loài nm,
khong 16.977 loài thc vt trên cạn dưới nước; khong 20.000 loài côn trùng;
khoảng 1.500 loài đng vật không xương sng trên cạn; 1.932 loài đng vt
xương sống trên cn; gần 2.000 loài động vật không xương sống c
ngọt; dưới bin, có trên 11.000 loài sinh vt bin, gm vi to bin, rong, c bin,
động vt phù du, giáp xác, thân mm, da gai, rut khoang, hi miên, cá bin, bò
sát bin, thú bin…(B TN&MT, 2021). Trong thành phn loài sinh vật đã biết, s
ợng loài đặc hu cho Vit Nam chiếm mt t l khá ln (khong 30% s loài
thc vt bc cao trên cn; 4,6% s loài, phân loài chim; 27,4% s loài trai, c
c ngt; khong 58% s loài tôm, cua nước ngt…).
Bên cnh h sinh vt t nhiên đa dạng, Vit Nam thuc mt trong các Trung
tâm có ngun gen cây trng và vật nuôi địa phương đa dạng ca thế gii, gm,
khong 800 loài cây trồng, hơn 6.000 giống lúa, 887 ging vật nuôi, trong đó
khong 30 giống đang được s d ng rng rãi. Các ging vt nuôi và cây trng
đã được phát triển qua hàng trăm năm nay các đặc điểm di truyn giá
trị. Đây chính những ngun gen bản địa qu Ā của Vit Nam cn phi bo v,
gi gìn và phát trin (BTN&MT, 2021).
Nai VQG Cát Tiên
Voọc Cát Bà
lOMoARcPSD|10435767
T r a n g
Voc Cát Bà
Nai VQG Cát
2.1.3. Tri thc truy n th Āng, bản đa v bo tn và s d ng tài
nguyên sinh vt
Vit Nam có 54 dân tộc, trong đó người Kinh chiếm khong 86,5% tng dân
s Vit Nam. Do s đa dạng các dân tc và ngôn ng cùng vi nền văn hóa-tp t
c bản địa, nên tri thc truyn thng, bản địa v bo tn s d ng tài
nguyên nói chung, tài nguyên sinh vt nói riêng Vit Nam hết sức đa dng
phong phú. Đồng bào các dân tc vùng núi Vit Nam t lâu đời đã tích lũy nhiều
bài thuc gia truyn t hàng trăm cây thuốc trong rng. Viện Dược liệu đã thu
thập u tầm được 1.296 bài thuc dân gian cha bnh ca cộng đồng các
dân tc, nhng bài thuốc này đã ph c v cho vic nghiên cu sàng lc,
nghiên cu phát trin to sn phm phòng chng bnh tt (B TN&MT, 2019).
Đồng bào các dân tộc đã những hiu biết v các loài cây, các loài đng vt
hoang trong rng, kinh nghim v trng trọt chăn nuôi, chu kỳ ca thi tiết
và những đặc điểm khác ca t nhiên.
Cộng đồng các dân tc thiu s Việt Nam đã đề ra nhiu lut t c gìn gi
bo v môi trường sng, bo tn s d ng bn vng tài nguyên rng
thy sn. d , Lut t c dân tộc Ê Đê Tây Nguyên 236 điều vi trên
ới 8.000 câu, quy đnh trách nhim ca mi nhân, ca nhân vi cng
đồng trong
12 |
lOMoARcPSD|10435767
13 | T r a n g
bo v rng, chim, thú, đất đai, nguồn nước. Lut t c của người Mmông
Đắc Nông có 215 điều vi khoảng 7.000 câu, trong đó
vấn đề bo v rừng được quy định: “Khu rừng sâu đâu phải ca nai, khu rừng đó
là ca t tiên, khu rừng đó là của con cháu, khu rừng đó là ca ông bà, khu rng
đó của chúng ta”. Do đó, nếu ai phá rng s 攃 b lên án. Lut t c dân tc
Thái quy đnh v s cân bng sinh thái giữa con người vi rng núi. Lut t c
v bo v ngun li thy sản dưới sông, sui mt lut t c của đồng bào dân
tộc Mường, được các Lang, Đạo, chc sc nâng lên thành l t c. Có th xem
đây là hành động đáp ứng hết sc t nhiên của đồng bào các dân tc trong vic
bo tn và s d ng bn vng các ngun tài nguyên sinh vt nhằm ngăn chặn
s suy thoái các h sinh thái và đa dạng sinh hc.
lOMoARcPSD|10435767
14 | T r a n g
Để h tr cộng đồng dân tộc địa phương trong các hoạt động bo tn, khai
thác s d ng nguồn gen đa dạng sinh học, các văn bn luật đã những
quy định c th. Luật Đa dạng sinh hc 2008 Ngh định tNagoya về
bản đã tiếp cn ngun gen, bn quyn tri thc truyn thng v ngun gen chia
s công bng, hp l Ā lợi ích t ngun gen trong khuôn kh Công ước Đa dạng
sinh hc mà Việt Nam đã tham gia.
Lut Lâm nghip
Leiothrix lutea Paphiopedilum callosum
(2017) đã quy định
việc Nc bảo đảm cho đng bào dân tc thiu s sng ph thuc vào
rừng được giao rng gn với giao đất để sn xuất, được chia s li ích t rng
được thực hành văn hóa, tín ngưng gn vi rừng theo quy định ca Chính
ph (Điều 4 Khon 6).
2.2. Xu hướng ca các h sinh thái
2.2.1. Din tích đ che ph rng ca VN c Ā xu hướng tăng chủ
y Āu là rừng trng mi
Năm 1990, diện tích rng ca Vit Nam ch còn 9.175.000 ha, độ ph ca
rng ch 27,8%. Nh phát trin trng rng tới năm 2020, Việt Nam
14.677.215 ha đất có rừng. Trong đó,
10.279.185 ha là rng t nhiên và 4.398.030 ha là rng trng. Diện tích đất
rừng đủ tiêu chuẩn để tính t l che ph toàn quc là 13.919.557 ha, t l che
ph là 42,01 % (B NN&PTNT, 2021). Theo Báo cáo ca Chính ph (2018), trong
3 năm 2016-2018, din tích rng giảm trung bình 2.430 ha/năm. Theo thống
kê ca B NN&PTNT (2021), t 2010-2020 cho thy rng t nhiên xu hướng
gim t 10.304.816 ha vào
năm 2010 xuống 10.279.185 ha vào năm 2020. Din tích rng trồng tăng từ
3.083.300 vào năm 2010 lên 4.398.030 ha vào năm 2020.
lOMoARcPSD|10435767
15 | T r a n g
Din tích rừng nói chung tăng nhưng diện tích rng t nhiên b gim (hin
còn khong 300.000 ha). Din tích rng trồng tăng, thưng thun loài nên mc
độ đa dạng các nhóm động vt sng trong rừng cũng kém đa dạng hơn nhiều so
vi rng t nhiên vn rng nhiệt đới thường xanh nhiu tng thc vt (B
TN&MT, 2019).
Din biến din t
Āch rng t nhiên và rng trồng giai đoạn 2005-2020.
(Ngun: B NN&PTNT, 2006-2021)
lOMoARcPSD|10435767
16 | T r a n g
Din biến din t
Āch RNM giai đoạn 2007-2017.
(Ngun:VNFOREST, 2007-2018)
2.2.2. HST sông, su Āi, hồ, h cha và vùng ca sông b suy thoái và suy
gim mức ĐDSH
Sông, sui, h h cha những HST ĐNN nội địa mức ĐDSH cao.
Trong đó sông, suối là nơi phát tán các qun th động vt thy sinh cho các thy
vực nước ngt ni địa khác trên vùng lưu vc.Vit Nam hin có khong 3.450
sông, sui có chiều dài hơn 10 km, phân b 108 lưu vực sông, trong đó, 15 lưu
vc có diện tích hơn 2.500 km
2
và 10 lưu vực sông rộng hơn
10.000km
2
(B TN&MT, 2015). Hai h thng sông quan trng
lOMoARcPSD|10435767
17 | T r a n g
nht h thng sông Hng h thng sông Cu Long (sông Kông). H
thng các sông suối hàng năm được b sung ti 310 t m
3
c.
Vit Nam hin trên 100 h t nhiên vi din tích mi h t 10 ha tr lên,
khong 7.000 h cha cho thy li và thủy điện. Trong đó, hồ cha thủy điện vi
tng dung tích khong 56 t m
3
, chiếm khong 86% tng dung tích ca các h
cha trong c c. Din tích các h t nhiên b thu hep do đô thị hóa công
nghiệp hóa. Vào đầu thế k XIX, theo thng kê, riêng thành phNội (cũ) có
ti 602 h ln nh. Tuy nhiên, tri qua thi gian, con s này đã giảm đi đáng kể.
Theo s liu thng cho đến tháng 8/2012, trên đa bàn 9 qun ni thành
Ni ch còn 110 h vi tng diện tích hơn 1.000 ha.
Một đặc điểm đáng u Ā quá trình di n thế sinh thái h cha s 攃
di n ra. Đặc trưng bản tác động đến di n thế hình thái h quá trình lng
đọng trm tích, quá trình này theo thi gian tiến tới làm đầy dn lòng hồ. Khi đó,
dung tích din tích mặt nước h giảm đi, hồ cha tiến tới thành đầm ly, thm
chí thành h sinh thái cn (Đặng Ngc Thanh, H Thanh Hi và cs., 2002). Mt
thí d khác v di n thế của đầm Trà (Bình Định): trong quá trình tương tác
sông- bin và s dch chuyn cn cát, đã làm thay đổi hình thái và v trí ca ca
đầm. Đặc bit, thi gian gần đây, do tác động của con người trong vic ci to
đầm, đã gia tăng tốc đ di n thế của đầm Trà theo hướng tr thành đầm ly
than bùn và tiến ti s 攃 thành vùng đất trũng. Hiện nay, nhân dân địa phương
đã và đang khai thác than bùn phần phía Đông của đầm.
lOMoARcPSD|10435767
18 | T r a n g
Vit Nam 114 ca sông, được phân b đều (c 25 km b bin mt
ca sông) trên khp lãnh th ca 24 tnh, thành ph ven bin, to ra các qun
th sinh vt vùng ca sông đa dạng phong phú gm c các nhóm thích ng
sinh thái nước ngọt, nước lnước mn. Hai ca sông ln nht ca Vit Nam
ca sông Hng ca sông Kông. Ba Lt - ca sông chính ca sông Hng
nơi sinh sống ca nhiều loài động vt, thc vật đim dng chân ca nhiu
loài chim nước có tm quan trng quc tế trên con đường di của chúng. Định
An - ca sông ln nht trong các ca sông Cu Long cũng nơi trú sinh
sn quan trng ca nhiu loài thy sản di cư từ thượng ngun sông Mê Kông (
Đức An và cs., 2011).
Quá trình đô thị hoá công nghip hoá di n ra nhanh chóng các vùng
lưu vực sông, các vùng ca sông và ven b biển đã ảnh hưng nghiêm trng đến
chế độ thy, hải văn, lưu lượng nước, chất lượng nước, trm tích ca các dòng
sông vùng h lưu. Đặc bit thy r 攃 do quá nhiu các h đập thủy điện được
xây dng trên dòng chính ng vùng trung thượng lưu cho nên lượng
c sông Mê Kông gm c dòng trm tích tới đồng bng sông Cu Long đã suy
gim nhiều, mùa đây đã giảm v mực nước lũ, thời gian lũ. Hiện tượng sói
l các vùng b ca h thng sông Cu Long gia tăng nghiêm trọng trong thi gian
gần đây (B TN&MT, 2019).Nước thi sinh hot và công nghiệp không được x l
Ā được đổ vào các sông, h, bin ven b không được kim soát cht ch
攃 đã làm ô nhi m môi trường, làm suy thoái các h sinh thái thy vc, làm suy
giảm ĐDSH: gây hiện tưng n r thc vt ni các h c ngt nội đa, thy
triều đỏ mt s vùng bin ven b làm chết hàng loạt đng vt thủy sinh, đc
bit là cá (BTN&MT, 2019).
lOMoARcPSD|10435767
19 | T r a n g
2.2.3. Đầm ly than bùn b suy gim v diện tích đ dày tng than bùn
Đầm ly than bùn phân b ri rác Việt Nam. U Minh Thưng (tnh Kiên
Giang) U Minh H (tỉnh Mau) được xem là 2 nơi lưu giữ mt din ch rng
tràm trên đất than bùn ln nht còn sót li ti Vit Nam.Theo s liệu trước đây,
năm 1950 khu vực rng Tràm vùng U Minh có đến 400.000 ha, nhưng đến năm
1970 thì ch còn khoảng 200.000 ha. Năm 1976, C c Khảo sát đa cht Vit
Nam đã ghi nhận có 12.400 ha đất than bùn U Minh Thượng và 20.200 ha đất
than bùn U Minh H. Hin nay, diện tích đất than bùn ch còn 2.800 ha U
Minh Thượng 7.500 ha U Minh H với độ dày ca các lớp than bùn dao động
t 0,4 m đến 1,2 m (Trn Triết, 2016).
2.2.4. Bãi tri u t nhiên b tác đ ng
Mt din tích ln các bãi triều đã được s d ng đ nuôi trng thy sn
ven bin. Vic khai thác nuôi trng thu sn bừa bãi đã gây nhiều hu qu
nghiêm trng v sinh thái như sự mt cân bng ca các h sinh thái khác nhau
vùng triu. Ô nhi m môi trường vùng triều đến t vic nuôi trng thy sn thâm
canh hoc công nghip thiếu qun l Ā các hoạt động kinh tế khác ca con
người di n ra trên din rng đới ven b.
2.2.5. Đầm phá b suy thoái các mức đ khác nhau
lOMoARcPSD|10435767
20 | T r a n g
Tt c 12 HST đầm h ven bin miền Trung đã bị suy thoái mc độ khác
nhau khi c cu trúc và chức năng, diện tích phân
b th tích khối nước đầm đã bị suy gim theo các bc không gian thi
gian. Trong đó, HST đầm Ni b suy thoái nng (nghiêm trọng), đầm Th Ni
Tam Giang - Cu Hai b suy thoái mc trung bình (Nguyễn Văn Quân cs., 2015).
2.2.6. Rn san bi n Việt Nam đang suy giảm v din tích đ
ph san hô s Āng
Trong vùng bin Vit Nam, th phân bit bn vùng phân b san chính:
Vùng san hô quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa; Vùng san hô ven bin min Trung
và các đảo Đông Nam Bộ;
Vùng san phía Tây vnh Bc B; Vùng san bin Tây Nam B. Trong các
h sinh thái bin quan trng, h sinh thái rạn san được xem d b tn
thương nhất do biến đi khí hu.
lOMoARcPSD|10435767
21 | T r a n g
Trong giai đoạn 2008-2010, tng din tích tht có ca rn san hô Vit Nam
còn khong 14.130 ha (Viện Tài nguyên và Môi trưng Bin). Theo dn liu ca
Nguy n Văn Long và V 攃 Sĩ Tuấn (2014), có 403 loài san hô cng vi tng din
tích rn san vùng bin Việt Nam là 13.355 ha, trong đó 9.179 ha trong KBT
biển. Độ ph san hô sng trên rn các vùng ven b đang bị gim dn theo thi
gian. Ch khong 1% s rạn có độ ph cao (với độ ph >75%) trong khi s rn có
độ ph thp chiếm ti trên 31% (với độ ph <25%), s rạn có độ ph trung bình
và khá lần lượt là 41% và 26% (Vin Hải dương học, 2008).
Các mối đe dọa đối vi rạn san cũng được xác đnh bao gm: khai thác
quá mc, khai thác hy dit, lắng đọng trm tích, ô nhi m, s bùng n ca sinh
vật địch hại như sao biển gai,
lOMoARcPSD|10435767
22 | T r a n g
cầu gai đen, xâm thc ca hi miên, tai biến thiên nhiên như: n hoa ca to
trên din rng vịnh Cà Ná vào năm 2002; bùng n sao bin gai các vnh Nha
Trang, Vân Phong và vùng bin Cù Lao Chàm (2002 - 2004); tác động tích lũy của
nhiệt độ cao và độ mui thp trong một giai đoạn ngn Côn Đảo (2005); nước
từ đất lin ảnh hưng đến rn san hô vùng bin Lao Chàm (2006); và s ty
trng hàng lot san vùng bin Phú Quc (2010) (Tuấn cs., 2005,
2013). Các nghiên cu v hin trng ngun li sinh vt rn các vùng ven b
Việt Nam cũng phản nh thc trng quá nghèo nàn v thành phn loài ca các
nhóm cá, thân mm, da gai, giáp xác (Võ Sĩ Tuấn và cs., 2008). Điều này cho thy
mt thc trng rn san vùng bin ven b Việt Nam đang chiều hướng
suy gim nghiêm trng do các hoạt động khai thác quá mc, s d ng không
hp l Ā và ô nhi m môi trường.
2.2.7. Thm c bi n b suy gim v din tích
Theo Nguy n Văn Tiến (2013), din tích thm c bin ca Vit Nam
18.130 ha. Theo s liu thng s d ng công ngh vi n thám mới được công
b của Cao Văn Lượng và cng s (2012) thì din tích thm c bin ven b Vit
Nam vào khong 17.000 ha, phân b ri rác trong các vịnh, ven các đảo và trong
các đầm phá. Din tích c bin ln nht vùng nước nông khu vc đảo Phú
Quc (trên 10,000 ha) vi 9 loài (Tiến cs., 2006). Cao Văn Lương cộng s
(2012) đã chỉ ra rng din tích các thm c biển đã suy giảm đến 50% so với năm
1999, riêng thm c biển trong đm Tam Giang - Cầu Hai đã gim 60% din tích
so với năm 1999. Nguyên nhân suy giảm thm c bin ch yếu t các hoạt động
của con người như đánh bắt cá,
lOMoARcPSD|10435767
23 | T r a n g
neo đậu thuyn, nuôi trng thy sn gây ô nhi m môi trường cũng làm tăng độ
đ c của nước; các hoạt động xây dng cng, công trình ph c v du
lch... (B TN&MT, 2019).
2.2.8. S Ā lưng các loài b đe dọa tăng lên
Trong Sách Đỏ Vit Nam 2007, tng s các loài động vt, thc vt hoang dã
trong thiên nhiên đang bị de da hiện nay 882 loài (418 loài đng vt 464
loài thc vật), trong đó có tới 9 loài động vật được xem đã tuyt chng ngoài t
nhiên ti Vit Nam, c th là: tê giác hai sng (Dicerorhynus sumatrensis), bò
xám (Bos sauveli), heo vòi (Tapirus indicus), cy rái (Cynogale lowei), cá chép
gc (Procypris merus), chình nht (Anguilla japonica), l thân thp (Cyprinus
multitaeniata), hươu sao (Cervus nippon), cá su hoa cà (Crocodylus porosus).
S ng loài nguy cấp tăng lên: trong phạm vi đề tài độc lp cấp nhà nước
năm 2014-2017: Điều tra, đánh giá các loài nguy tuyt chng cần được
ưu tiên bảo v nhm tu chỉnh Sách đ
Vit Nam”, Vin Sinh thái Tài nguyên
sinh vt thuc Vin Hàn lâm KHCN Việt Nam là cơ quan chủ trì phi hp vi mt
s vin nghiên cứu khác đã đề xuất đưa vào Sách đỏ Việt Nam giai đoạn ti 1.211
loài vi các bc phân hng mi, gm:
600 loài thc vt nm; 611 loài động vật. Như vậy, so với Sách đ Vit Nam
2007 thì s ợng loài đề xuất vào Sách đỏ Việt Nam giai đoạn mới này tăng hơn
nhiu (B TN&MT, 2019).
2.2.9. S Ā lưng th các loài nguy c Āp bị suy gim hoc đã lâu không
th Āy
Đặc biệt, năm 2011, phân loài giác vit nam (Rhinoceros sondaicus
annamiticus) đã chính thức b tuyt chng Vit Nam (Gersmann, 2011).Trong
lOMoARcPSD|10435767
24 | T r a n g
h thc vt, loài Lan hài Vit Nam (Paphiopedilum vietnamense) đã tuyệt chng
ngoài thiên nhiên.
Các kết qu quan trc nhiều năm mt s vùng chim quan trng cho thy
s ng th các loài qu Ā, hiếm, đặc bit các loài chim di trú nguy cp toàn
cu các KBT gim dn, thm chí mt s loài nhiều năm nay không gặp li.
Theo điều tra ca Qu Bo tn Thiên nhiên Quc tế (WWF) năm 2003, Phú
Quốc Côn Đảo hai vùng bin còn li ca Vit Nam bin (Dugong dugon)
sinh sng, vi s ng không quá 100 con. Theo thông tin t Ban qun l Ā
KBT bin Phú Quốc (năm 2016) thì thời gian gần đây, biển không thy xut
hin vùng thm c bin thuc KBT bin Phú Quc na do b săn bắt suy gim
nơi cư trú.
III. NGUYÊN NHÂN LÀM SUY THOÁI ĐA DẠNG SINH HC
Đa dạng sinh hc Việt Nam đang gp phi nhiu thách thc do s tàn phá
môi trưng, biến đi khí hậu, chăn nuôi trồng trt quy ln, khai thác tài
nguyên thiên nhiên quá mc s xâm hại đến các khu vc sng thiên nhiên.
Các hoạt động này đều gây ra s suy giảm đáng kể v đa dạng sinh hc, nh
ng đến s sng ca hàng triu loài sinh vt và làm suy yếu các h sinh thái t
nhiên, c th như:
III.1. M Āt môi trường s Āng: Vic phá rng, biến đất ngập nước thành đt
canh tác, xây dựng công trình và đô thị, và khai thác khoáng sn làm mất đi môi
trường sng ca nhiu loài sinh vật. Theo đánh giá của WWF, Vit Nam đứng th
16 trong danh sách các nước có tc đ phá rng nhanh nht thế gii.
III.2. Th Āt thoát đ Āt: Hin nay, Việt Nam đang đối mt vi tình trng suy
thoái đất do nhiều nguyên nhân khác nhau như đất b phong hóa, đất mn hoá,
đất b xói mòn đất b khai thác nhiều. Điều này làm giảm đáng kể năng suất
lOMoARcPSD|10435767
25 | T r a n g
cây trng cung cp ngun thc phẩm, đồng thi ảnh hưng đến s sinh
trưng, phát trin ca nhiu loài sinh vt.
III.3. Thay đổi khí hu: S thay đổi khí hậu tác động đến chu k sinh hc, thi
gian sinh sn phân b đa l Ā của các loài sinh vt. Mt s loài sinh vt
không thích nghi đưc vi s thay đổi này và b suy gim s ợng, trong khi đó
mt s loài khác lại tăng lên và gây hại cho môi trường.
III.4. Khai thác tài nguyên thiên nhiên: Vic khai thác tài nguyên thiên nhiên
như gỗ, khoáng sản nước dẫn đến s suy gim ngun tài nguyên môi
trường sng ca nhiu loài sinh vt.
III.5. S d ng thu Āc trừ sâu và thu Āc trừ c : S d ng quá nhiu
thuc tr sâu thuc tr c để bo v nông sn cây trng làm gim s đa
dng sinh hc và gây ô nhi m môi trường.
IV. ẢNH HƯỞNG CỦA SUY THOÁI ĐA DẠNG SINH HC
Suy thoái đa dạng sinh hc mt vấn đề quan trng ảnh ng đến c
thế gii Việt Nam. Đa dạng sinh học đóng vai trò quan trng trong cung cp
thc phẩm, nước, không khí, dược phm và các sn phm t nhiên khác cho con
người. cũng đóng vai trò quan trọng trong du lch kinh tế địa phương.
Ngoài ra, đa dạng sinh học còn đóng vai trò quan trọng trong gim thiu c động
ca biến đi khí hu, bo v đất đai c, gim thiểu nguy dch bnh,
cung cp giá tr thm m cho môi trường sng.
Tuy nhiên, suy thoái đa dạng sinh học đã và đang gây ra nhiều tác động tiêu
cc đến môi trường và con người. Vic mất mát đa dng sinh hc s 攃 dẫn đến
suy giảm năng sut nông nghip, gim chất ng s ng thc phm sn
xuất được, cũng như gim kh năng chống chu của các nông trường trưc các
tác động ca biến đổi khí hậu. cũng nguyên nhân chính ca nhiu vấn đề
lOMoARcPSD|10435767
26 | T r a n g
môi trường như xói mòn đt, st l, tăng nguy cơ cháy rừng và lũ l t, ô nhi m
không khí và nước.
Việt Nam, suy thoái đa dng sinh học cũng đang gây ra nhiều ảnh hưng
tiêu cực đến kinh tế và môi trường. Vic khai thác lâm nghip, khai thác khoáng
sn m rộng đất đai canh tác đã dẫn đến mất mát đa dạng sinh hc nhiu
khu vực. Đồng thi, vic s d ng thuc tr sâu các hóa cht nông nghip
khác cũng gây ra tác đng tiêu cực đến môi trường đa dạng sinh hc. Ngoài
ra, vic mua bán, vn chuyn và s d ng các sn phm t động vt hoang dã
cũng đang ảnh hưng đến đa dạng sinh hc ca Vit Nam.
Do đó, việc gim thiu và ph c hồi suy thoái đa dạng sinh hc là mt vn
đề quan trng không ch đi vi Việt Nam còn đi vi toàn cu. Các n lc để
bo v đa dạng sinh hc ti Vit Nam có th đóng góp vào m c tiêu toàn cu
ca Liên Hp
Quc v bo v đa dạng sinh hc. Vic gim thiểu suy thoái đa dạng sinh hc
cũng s 攃 ci thin chất lưng cuc sng và giảm đói nghèo cho các cộng đồng
địa phương.
Ngoài ra, Vit Nam là mt quc gia có nhiu ngun tài nguyên thiên nhiên
đa dạng sinh học đặc bit. Vic bo v đa dng sinh hc s 攃 giúp bo v các giá
tr văn hóa địa phương, đm bo s tn ti của các loài động vt thc vt quan
trng và giúp bo v quyn li ca các cộng đồng địa phương.
Để gim thiu và ph c hồi suy thoái đa dạng sinh hc, cn có s tham gia
ca toàn hội, trong đó sinh viên vai trò rt quan trng. Sinh viên th
tham gia vào các hoạt động tình nguyn và chiến dch bo v môi trường để tăng
ng nhn thc ca cộng đồng v tm quan trng của đa dạng sinh hc và cách
lOMoARcPSD|10435767
27 | T r a n g
để bo v nó. H cũng thể hc hi áp d ng những phương pháp nuôi
trng sn xut bn vững để gim thiểu tác động tiêu cc ca hoạt động con
người đến môi trường. Ngoài ra, h cũng có thể tham gia vào các nghiên cu v
đa dạng sinh hc và cách thc bo v nó.
Tóm li, vic gim thiu và ph c hồi suy thoái đa dạng sinh hc là mt vn
đề quan trọng đi vi toàn cu Vit Nam. Sinh viên th đóng góp vào nỗ
lc này thông qua các hoạt động tình nguyn các nghiên cu, h cũng
th hc hi và áp d ng những phương pháp nuôi trồng và sn xut bn vng
để gim thiểu tác đng tiêu cực đến môi trường đa dạng sinh hc. Vic bo
v đa dạng sinh hc mt nhim v quan trng của con người, mi
nhân cũng trách nhiệm của mình để gim thiu suy thoái đa dạng sinh hc.
Điu này th đạt được thông qua vic s d ng các sn phm hu
gim thiu vic s d ng các sn phm hóa cht các loi vt liệu độc hi
khác.
Bên cạnh đó, các nhà lãnh đạo cp cao, các chính tr gia và các t chc xã hi
cũng cần phi nhn thức được tm quan trng của đa dạng sinh hc áp d
ng các chính sách, quy định và luật pháp để bo v nó. Vic qun l Ā các khu
bo tồn, vườn quốc gia các vùng đất quan trọng khác cũng cần được thc hin
cht ch 攃 để bo v các loài động vt và thc vt quan trng.
Tng kết lại, suy thoái đa dạng sinh hc mt vấn đề quan trng cần được
gii quyết ngay lp tức để đảm bo s tn ti của các loài động vt thc vt
quan trng, bo v môi trường, tăng cường chất lượng cuc sng giảm đói
nghèo cho các cộng đồng địa phương. Mỗi nhân, c sinh viên người lao
lOMoARcPSD|10435767
28 | T r a n g
động nên có trách nhim của mình đ gim thiu suy thoái đa dạng sinh hc
bo v môi trường sng ca chúng ta.
V. BIN PHÁP
Để ngăn chặn s suy thoái đa dạng sinh hc Vit Nam, cn phi áp d ng
các bin pháp bo v môi trường sng ca các loài sinh vt, bo v ph c
hi các din tích rừng, ngăn chặn ln chiếm đất đai, khuyến khích s d ng các
phương pháp canh tác và nuôi trồng bn vững, đầu tư vào nghiên cứu khoa hc
giáo d c cộng đồng để nâng cao nhn thc v bo v môi trường đa
dng sinh hc. Ngoài ra, cn thiết lp các khu bo tn thiên nhiên, qun l Ā
cht ch 攃 hoạt đng khai thác tài nguyên thiên nhiên gim thiu s d ng
các chất độc hi trong sn xut nông nghip.
Để gim thiểu c động tiêu cc của con người lên đa dạng sinh hc Vit
Nam, chúng ta cn thc hin các bin pháp bo v ph c hồi môi trường
như sau:
5.1. Gim thiu s suy gim din tích rng và các khu vc sng thiên nhiên bng
cách thúc đẩy chuyển đổi t trồng cây lâu năm sang trồng cây ngn ngày, phát
trin các mô hình trng rng bn vng và khuyến khích tái to rng t nhiên.
5.2. Kim soát hn chế khai thác tài nguyên thiên nhiên qmc bng cách
thc hin các chính sách qun l Ā tài nguyên hiệu quả, đảm bo s bn vng
và phát trin đồng đều ca kinh tế và xã hi.
lOMoARcPSD|10435767
29 | T r a n g
5.3. Thúc đẩy chuyển đổi sang các nguồn năng lượng tái to gim thiu s d
ng các nguồn năng lượng gây ô nhi m môi trường, đặc biệt là năng lượng t
các ngun hóa thch.
5.4. Bo v và ph c hi các khu vc đầm lầy, vùng đồng c, vùng bin và các
môi trường sng thiên nhiên khác bng cách thc hiện các chương trình bo tn,
giám sát, qun l Ā và phát triển các khu vc bo v thiên nhiên.
5.5. Tăng cường giáo d c và nâng cao nhn thc ca cộng đồng v tm quan
trng của đa dng sinh học và tác động của con người lên môi trường sng.
5.6. Đầu vào nghiên cu khoa hc và phát trin công ngh: Nghiên cu khoa
hc phát trin công ngh yếu t quan trng giúp chúng ta hiểu hơn v s
phong phú của đa dạng sinh học cách tác động ca các hoạt động ca con
người lên đa dng sinh hc. Vic nghiên cu phát trin công ngh cũng có thể
giúp tìm ra nhng gii pháp mới để gim thiểu tác đng của con người đến đa
dng sinh hc.
5.7. Hp tác quc tế trong bo v đa dạng sinh hc: Vấn đề suy thoái đa dạng
sinh hc không chvấn đề ca Vit Nam mà là vấn đề ca c thế gii. Vic hp
tác quc tế trong bo v đa dạng sinh hc s 攃 giúp chúng ta trao đổi kinh
nghim, kiến thc gii pháp hiu qu để gim thiểu tác đng của con người
đến đa dạng sinh hc.
5.8. Xây dng chính sách h tr đa dạng sinh học: Nhà nước cn xây dng chính
sách h tr cho các hoạt động bo v và ph c hồi đa dạng sinh hc, bao gm
c h tr tài chính các chính sách khác. Điều này s 攃 giúp tăng cường các
hoạt động bo v đa dạng sinh hc và nâng cao nhn thc của người dân v tm
quan trng ca vic bo v đa dạng sinh hc.
lOMoARcPSD|10435767
30 | T r a n g
5.9. Phát trin ngành du lch bn vng: Du lch có th góp phn vào s phát trin
kinh tế nhưng cũng thể gây tác động đến đa dạng sinh học môi trường.
Phát trin ngành du lch bn vng s 攃 giúp gim thiểu tác đng ca du lịch đến
đa dạng sinh hc, tăng cường nhn thc ca du khách v tm quan trng ca
vic bo v đa dạng sinh học và đẩy mnh phát trin du lch bn vng.
Đa dạng sinh hc tài nguyên qu Ā giá của Vit Nam, mang li nhiu li
ích kinh tế, xã hội và môi trường cho đất nước. Vic bo vphát triển đa dạng
sinh hc không ch là trách nhim ca chính ph mà còn là nhim v ca toàn
b xã hi. Cn s quan tâm và đóng góp của tt c các cá nhân và t chc trong
vic bo v phát trin tài nguyên qu Ā giá này. Các hoạt đng bo v đa
dng sinh hc không ch góp phn bo v s phong phú ca thiên nhiên, mà còn
giúp đảm bảo tương lai của con người. Vic gim thiểu tác đng của con người
lên đa dạng sinh hc vic làm cn thiết để gi gìn phát trin ngun tài
nguyên thiên nhiên cho các thế h tương lai.
Tóm lại, đ gim thiu tình trạng suy thoái đa dạng sinh hc Vit Nam,
chúng ta cn thc hin nhiu bin pháp, t qun l Ā tốt tài nguyên thiên nhiên,
hn chế s d ng các loi chất độc hại, đến nâng cao nhn thc của người dân
h tr các hoạt động bo v ph c hồi đa dạng sinh hc. Các bin pháp
này cần đưc thc hiện đồng thi và liên t c trong thời gian dài để th đạt
đưc hiu qu cao nht.
VI. TRÁCH NHIM CA SINH VIÊN
VI.1. Tăng ng nhn thc v đa dạng sinh học tác động của con người
đến môi trường. Sinh viên cn tìm hiu và cp nht các kiến thc mi nht v đa
lOMoARcPSD|10435767
31 | T r a n g
dng sinh hc các vấn đề liên quan đến môi trường, như thay đổi khí hu, ô
nhi m môi trường, và các loài động thc vật có nguy cơ tuyệt chng.
VI.2. Tham gia các hoạt động bo vphát triển đa dạng sinh học, như tham
gia các chiến dch thc hin phân loi rác, tp trung vào s d ng các sn phm
thân thin với môi trường, h tr các hoạt động ph c hồi đa dạng sinh hc.
VI.3. Thc hin các hoạt động giáo d c tuyên truyn v đa dạng sinh hc
và môi trường, cùng vi việc tăng cường kh năng lãnh đạo, giao tiếp và k năng
qun l Ā, giúp các bạn tr truyền đạt thông tin, tạo động lc thu hút s quan
tâm ca người khác.
VI.4. Tham gia các chương trình thực tp, nghiên cu khoa hc, các d án liên
quan đến đa dạng sinh học và môi trường, tạo cơ hi hc tp, trau di k năng
tích lũy kinh nghiệm trong lĩnh vực này.
VI.5. Tham gia các hoạt động đóng góp hội, tình nguyện các chương trình
giúp đỡ cộng đng, giúp sinh viên rèn luyn tinh thn trách nhim, tạo hội thc
hin các hoạt động bo v đa dạng sinh học và môi trường.
Tt c nhng hoạt động này đều có th giúp sinh viên góp phn gim thiu và
ph c hồi suy thoái đa dạng sinh học, đồng thi h tr s phát trin bn vng
của đất nước và cộng đồng quc tế.
Tài liu tham kho: https://tapchicongsan.org.vn/
https://baotainguyenmoitruong.vn/
http://moitruongviet.edu.vn/ https://www.thiennhien.net/
| 1/32

Preview text:

lOMoARcPSD| 10435767 Bài làm I.
ĐA DẠNG SINH HỌC LÀ GÌ
Theo định nghĩa của Quỹ Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên (World Wildlife
Fund) thì đa dạng sinh học là “Sự phồn thịnh của cuộc sống trên trái đất, là hàng
triệu loài động vật, thực vật và vi sinh vật, là những nguồn gen của chúng và là
hệ sinh thái phức tạp cùng tôn tại trong môi trường sống”.
Đa dạng sinh học (hay còn gọi là đa dạng sinh học sinh thái) là khái niệm chỉ
sự đa dạng của các loài sinh vật, các quần thể sinh vật và các môi trường sống
của chúng trên Trái đất. Đa dạng sinh học bao gồm cả sự đa dạng về di truyền,
hình thái, chức năng và sinh thái của các loài sinh vật.
Đa dạng sinh học là một yếu tố quan trọng trong duy trì sự sống và phát triển
của Trái đất. Nó cung cấp cho con người các nguồn tài nguyên thiên nhiên quan
trọng như thực phẩm, nước uống, vật liệu xây dựng và các loại dược phẩm. Đa
dạng sinh học cũng đóng vai trò quan trọng trong việc cân bằng sinh thái, giúp
duy trì sự ổn định của các hệ sinh thái và làm giảm tác động tiêu cực của các hoạt
động con người lên môi trường.
II. HIỆN TRẠNG ĐA DẠNG SINH HỌC VÀ XU HƯỚNG CỦA CÁC HỆ SINH THÁI
2.1. Hiện trạng đa dạng sinh học
2.1.1. Hiện trạng các hệ sinh thái lOMoARcPSD| 10435767
Lãnh thổ Việt Nam trải dài trên 15 vĩ độ, từ phía Bắc xuống phía Nam với
chiều dài khoảng 1.650 km trên bán đảo Đông Dương với tổng diện tích tự nhiên
trên đất liền là 330.591 km2. Phần lớn diện tích lãnh thổ Việt Nam là địa hình đồi
núi với ngọn núi cao nhất ở dãy Hoàng Liên Sơn là đỉnh Phan Xi păng 3.143 m so
với mực nước biển. Vùng biển Việt Nam có bờ biển dài hơn 3.260 km (trừ bờ các
đảo) với hơn 3.000 đảo lớn, nhỏ ven bờ và hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa.
Vùng biển đặc quyền kinh tế của Việt Nam rộng trên 1 triệu km2. Sườn dốc l 甃
⌀c địa có độ sâu trung bình 2.500-3.000 m, sâu nhất có thể lên tới 4.000 m.Vùng
biển thẳm có độ sâu trung bình 4.000 m, sâu nhất có thể lên tới 5.500 m (Bộ
TN&MT, 2019). Vị trí địa l 礃 Ā và các yếu tố địa hình, khí hậu của Việt Nam đã
tạo ra các cảnh quan thiên nhiên và đa dạng của các hệ sinh thái trên phần đất
liền cũng như ở vùng biển.
2.1.1.1. Các hệ sinh thái ở Việt Nam rất đa dạng
Ở Việt Nam có 3 nhóm hệ sinh thái chính: hệ sinh thái trên cạn; hệ sinh thái
đất ngập nước (gồm đất ngập nước nội địa và đất ngập nước ven biển); và hệ
sinh thái biển. Ngoài ra, còn có nhóm các hệ sinh thái nhân tạo trên đất liền (BộTN&MT, 2020). lOMoARcPSD| 10435767
Hệ sinh thái rừng: bao gồm các kiểu rừng: rừng kín thường xanh mưa ẩm
nhiệt đới; rừng kín nửa r 甃⌀ng lá ẩm nhiệt đới; rừng lá rộng thường xanh trên
núi đá vôi; rừng lá kim tự nhiên; rừng thưa cây họ dầu (rừng khộp r 甃⌀ng lá);
rừng khô hạn tự nhiên (cây có gai); rừng tràm đầm lầy nước ngọt; rừng tre, nứa;
rừng ngập mặn (Nguyễn Ngọc Lung, và cs., 2010). Bên cạnh các kiểu HST rừng,
các nhà khoa học lâm nghiệp đã phân thành 14 kiểu thảm thực vật rừng theo các yếu tố sinh thái.
Theo Bộ NN&PTNT (2021), Việt Nam có 14.677.215 ha đất có rừng. Trong
đó, 10.279.185 ha là rừng tự nhiên và 4.398.030 ha là rừng trồng. Diện tích đất
có rừng đủ tiêu chuẩn để tính tỷ lệ che phủ toàn quốc là 13.919.557 ha, tỷ lệ che phủ là 42,01 %.
Diện tích rừng theo vùng sinh thái năm 2020 lOMoARcPSD| 10435767 lOMoARcPSD| 10435767
(Nguồn: Bộ NN&PTNT, 2021)
Bản đồ các hệ sinh thái trên đất liền ở Việt Nam.
(Nguồn: Bộ TN&MT, WWF, 2013)
Đất ngập nước: Tổng diện tích ĐNN của Việt Nam là 11.847.975 ha (trong
đó chưa kể đến diện tích sông suối ngập nước theo mùa và suối, điểm nước
nóng, nước khoáng), chiếm đến 37% tổng diện tích đất tự nhiên của Việt Nam
(Nguyễn Thị Thu Hà và cs., 2016). Đất ngập nước ở Việt Nam được phân loại lOMoARcPSD| 10435767
thành 3 nhóm với 26 kiểu ĐNN: đất ngập nước biển, ven biển có 9 kiểu là những
vùng ĐNN mặn, lợ ở ven biển, ven các đảo, chịu ảnh hưởng bởi thủy triều; đất
ngập nước nội địa (còn gọi đất ngập ĐNN ngọt) có 8 kiểu là những vùng ĐNN
nằm trong l 甃⌀c địa hoặc nằm gần ven biển; và đất ngập nước nhân tạo có 9
kiểu: là các vùng đất ngập nước được
hình thành bởi tác động của con người
(Quyết định số 1093/2016/QĐ-TCMT,
Hệ sinh thái biển: Các nhà khoa học đã chia các vùng biển Việt Nam thành
6 vùng sinh thái với các đặc trưng riêng về đa dạng sinh học, bao gồm: Vịnh Bắc
Bộ (đến phía Nam Đảo Cồn Cỏ, tỉnh Quảng Trị); Biển ven bờ Trung Trung bộ (Đảo
Cồn Cỏ đến mũi Dinh ở Phan Rang-mũi Varella); Biển ven bờ Nam Trung Bộ (mũi
Dinh đến mũi Vũng Tàu); Biển ven bờ Đông Nam bộ
(mũi Vũng Tàu đến mũi Cà Mau); Biển ven bờ Tây Nam Bộ (mũi
Cà Mau tới đảo Phú Quốc thuộc vịnh Thái Lan); và Biển khơi (vùng biển các quần
đảo Trường Sa - Hoàng Sa).
Trong 6 vùng sinh thái biển Việt
Nam kể trên, đã phân biệt 20 kiểu hệ
sinh thái biển. Các hệ sinh thái biển 2016). lOMoARcPSD| 10435767
điển hình ở đới ven bờ (cũng là các kiểu ĐNN biển và ven biển) như bãi triều,
rừng ngập mặn, vùng cửa sông, đầm phá, vũng vịnh biển, tùng, áng, rạn san hô,
thảm cỏ biển… Ngoài ra, còn các HST vùng nước quanh các đảo ven bờ, vùng biển xa bờ
(gồm cả các quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa) (Bộ TN&MT, 2019). lOMoARcPSD| 10435767
Bản dồ các vùng sinh thái biển và c 甃⌀m khu bảo tồn biển Việt Nam.
(Nguồn: Nguyễn Huy Yết, 2000)
2.1.1.2. Các hệ sinh thái quan trọng ở Việt Nam
Dựa vào các tiêu chí: mức độ đóng góp cho nền kinh tế và phúc lợi xã hội,
có mức đa dạng sinh học và có năng suất sinh lOMoARcPSD| 10435767
học cao nhất, các hệ sinh thái sau đây được xem là những hệ sinh thái chính và
quan trọng của Việt Nam:
Các hệ sinh thái rừng ở trên cạn quan trọng: gồm có rừng kín thường xanh
mưa ẩm nhiệt đới, rừng kín nửa r 甃⌀ng lá ẩm nhiệt đới, rừng lá rộng thường
xanh trên núi đá vôi và rừng lá kim tự nhiên.
Các hệ sinh thái đất ngập nước quan trọng: sông, suối, hồ tự nhiên, hồ chứa,
đầm lầy than bùn, vùng cửa sông, bãi triều, rừng ngập mặn, rạn san hô, thảm cỏ
biển (ở độ sâu 6m khi triều kiệt).
Các hệ sinh thái ven biển và biển quan trọng: đầm phá, vũng vịnh, rạn san
hô, thảm cỏ biển (ở độ sâu trên 6m khi triều kiệt); đảo ven bờ và vùng biển xa
bờ (gồm cả các quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa).
Việt Nam có hệ thống KBT rừng đặc d 甃⌀ng, KBT đất ngập nước và KBT
biển (Bộ NN&PTNT, 2017). Hầu hết các hệ sinh thái quan trọng ở Việt Nam đều
nằm trong các hệ thống 176 KBT với tổng diện tích 2.512.530,78 ha (7,6% diện
tích cả nước) (Bộ TN&MT, 2021).
Ngoài ra, một số KBT và vùng lãnh thổ khác có giá trị ĐDSH cao được các tổ
chức thế giới hoặc khu vực công nhận có tầm quan trọng quốc tế với các danh
hiệu như sau: 06 vùng sinh thái ưu tiên toàn cầu; 09 khu Ramsar với tổng diện
tích 120.549 ha; 11 khu dự trữ sinh quyển thế giới với tổng diện tích 4.900.872
ha; 06 khu Di sản thiên nhiên thế giới với tổng diện tích 1.537.952 ha; 10 vườn
di sản ASEAN với tổng diện tích 355.710 ha; 63 vùng chim quan trọng (IBA) với tổng diện tích 1,689,900 lOMoARcPSD| 10435767
ha; 104 vùng có đa dạng sinh học quan trọng, với tổng diện tích 3,35 triệu ha; và
07 hành lang bảo tồn đa dạng sinh học.
Theo Luật Lâm nghiệp (2017), rừng đặc d 甃⌀ng được chia thành: vườn
quốc gia; khu dự trữ thiên nhiên; KBT loài-sinh cảnh; khu bảo vệ cảnh quan; and
(v) rừng nghiên cứu, thực nghiệm khoa học, trong khi đó Luật ĐDSH (2008) chia
KBT thành 4 hạng: vườn quốc gia; khu dự trữ thiên nhiên; KBT loàisinh cảnh; khu bảo vệ cảnh quan. lOMoARcPSD| 10435767
Bản đồ hệ thống khu bảo tồn của Việt Nam. (Nguồn: Bộ NN&PTNT) lOMoARcPSD| 10435767
2.1.2. Hiện trạng các loài sinh vật và nguồn gen
Đến nay, trong sinh giới Việt Nam, khoảng 61.700 loài sinh vật hoang dã đã
được xác định, bao gồm: khoảng 7.500 loài/chủng vi sinh vật; 2.200 loài nấm,
khoảng 16.977 loài thực vật trên cạn và dưới nước; khoảng 20.000 loài côn trùng;
khoảng 1.500 loài động vật không xương sống trên cạn; 1.932 loài động vật có
xương sống trên cạn; gần 2.000 loài động vật không xương sống và cá ở nước
ngọt; dưới biển, có trên 11.000 loài sinh vật biển, gồm vi tảo biển, rong, cỏ biển,
động vật phù du, giáp xác, thân mềm, da gai, ruột khoang, hải miên, cá biển, bò
sát biển, thú biển…(Bộ TN&MT, 2021). Trong thành phần loài sinh vật đã biết, số
lượng loài đặc hữu cho Việt Nam chiếm một tỷ lệ khá lớn (khoảng 30% số loài
thực vật bậc cao trên cạn; 4,6% số loài, phân loài chim; 27,4% số loài trai, ốc
nước ngọt; khoảng 58% số loài tôm, cua nước ngọt…).
Bên cạnh hệ sinh vật tự nhiên đa dạng, Việt Nam thuộc một trong các Trung
tâm có nguồn gen cây trồng và vật nuôi địa phương đa dạng của thế giới, gồm,
khoảng 800 loài cây trồng, hơn 6.000 giống lúa, 887 giống vật nuôi, trong đó có
khoảng 30 giống đang được sử d 甃⌀ng rộng rãi. Các giống vật nuôi và cây trồng
đã được phát triển qua hàng trăm năm nay và có các đặc điểm di truyền có giá
trị. Đây chính là những nguồn gen bản địa qu 礃 Ā của Việt Nam cần phải bảo vệ,
giữ gìn và phát triển (BộTN&MT, 2021). Voọc Cát Bà Nai VQG Cát Tiên lOMoARcPSD| 10435767 VI. VII. VIII. Tiên Voọc Cát Bà Nai VQG Cát
2.1.3. Tri thức truy n th Āng, bản địa v bảo tồn và sử d 甃ng tài nguyên sinh vật
Việt Nam có 54 dân tộc, trong đó người Kinh chiếm khoảng 86,5% tổng dân
số Việt Nam. Do sự đa dạng các dân tộc và ngôn ngữ cùng với nền văn hóa-tập t
甃⌀c bản địa, nên tri thức truyền thống, bản địa về bảo tồn và sử d 甃⌀ng tài
nguyên nói chung, tài nguyên sinh vật nói riêng ở Việt Nam là hết sức đa dạng và
phong phú. Đồng bào các dân tộc ở vùng núi Việt Nam từ lâu đời đã tích lũy nhiều
bài thuốc gia truyền từ hàng trăm cây thuốc ở trong rừng. Viện Dược liệu đã thu
thập và sưu tầm được 1.296 bài thuốc dân gian chữa bệnh của cộng đồng các
dân tộc, những bài thuốc này đã ph 甃⌀c v 甃⌀ cho việc nghiên cứu sàng lọc,
nghiên cứu phát triển tạo sản phẩm phòng chống bệnh tật (Bộ TN&MT, 2019).
Đồng bào các dân tộc đã có những hiểu biết về các loài cây, các loài động vật
hoang dã trong rừng, kinh nghiệm về trồng trọt và chăn nuôi, chu kỳ của thời tiết
và những đặc điểm khác của tự nhiên.
Cộng đồng các dân tộc thiểu số Việt Nam đã đề ra nhiều luật t 甃⌀c gìn giữ
bảo vệ môi trường sống, bảo tồn và sử d 甃⌀ng bền vững tài nguyên rừng và
thủy sản. Ví d 甃⌀, Luật t 甃⌀c dân tộc Ê Đê ở Tây Nguyên có 236 điều với trên
dưới 8.000 câu, quy định trách nhiệm của mỗi cá nhân, của cá nhân với cộng đồng trong 12 | T r a n g lOMoARcPSD| 10435767
bảo vệ rừng, chim, thú, đất đai, nguồn nước. Luật t 甃⌀c của người M’mông ở
Đắc Nông có 215 điều với khoảng 7.000 câu, trong đó
vấn đề bảo vệ rừng được quy định: “Khu rừng sâu đâu phải của nai, khu rừng đó
là của tổ tiên, khu rừng đó là của con cháu, khu rừng đó là của ông bà, khu rừng
đó là của chúng ta”. Do đó, nếu ai phá rừng s 攃̀ bị lên án. Luật t 甃⌀c dân tộc
Thái quy định về sự cân bằng sinh thái giữa con người với rừng núi. Luật t 甃⌀c
về bảo vệ nguồn lợi thủy sản dưới sông, suối là một luật t 甃⌀c của đồng bào dân
tộc Mường, được các Lang, Đạo, chức sắc nâng lên thành lệ t 甃⌀c. Có thể xem
đây là hành động đáp ứng hết sức tự nhiên của đồng bào các dân tộc trong việc
bảo tồn và sử d 甃⌀ng bền vững các nguồn tài nguyên sinh vật nhằm ngăn chặn
sự suy thoái các hệ sinh thái và đa dạng sinh học. 13 | T r a n g lOMoARcPSD| 10435767
Để hỗ trợ cộng đồng dân tộc địa phương trong các hoạt động bảo tồn, khai
thác và sử d 甃⌀ng nguồn gen đa dạng sinh học, các văn bản luật đã có những
quy định c 甃⌀ thể. Luật Đa dạng sinh học 2008 và Nghị định thư Nagoya về cơ
bản đã tiếp cận nguồn gen, bản quyền tri thức truyền thống về nguồn gen và chia
sẻ công bằng, hợp l 礃 Ā lợi ích từ nguồn gen trong khuôn khổ Công ước Đa dạng
sinh học mà Việt Nam đã tham gia. Luật Lâm nghiệp Leiothrix lutea
Paphiopedilum callosum (2017) đã quy định
việc Nhà nước bảo đảm cho đồng bào dân tộc thiểu số sống ph 甃⌀ thuộc vào
rừng được giao rừng gắn với giao đất để sản xuất, được chia sẻ lợi ích từ rừng
và được thực hành văn hóa, tín ngưỡng gắn với rừng theo quy định của Chính phủ (Điều 4 Khoản 6).
2.2. Xu hướng của các hệ sinh thái
2.2.1. Diện tích và đ che phủ rừng của VN c 漃 Ā xu hướng tăng chủ
y Āu là rừng trồng mới
Năm 1990, diện tích rừng của Việt Nam chỉ còn 9.175.000 ha, độ phủ của
rừng chỉ 27,8%. Nhờ phát triển trồng rừng mà tới năm 2020, Việt Nam có
14.677.215 ha đất có rừng. Trong đó,
10.279.185 ha là rừng tự nhiên và 4.398.030 ha là rừng trồng. Diện tích đất
có rừng đủ tiêu chuẩn để tính tỷ lệ che phủ toàn quốc là 13.919.557 ha, tỷ lệ che
phủ là 42,01 % (Bộ NN&PTNT, 2021). Theo Báo cáo của Chính phủ (2018), trong
3 năm 2016-2018, diện tích rừng giảm trung bình là 2.430 ha/năm. Theo thống
kê của Bộ NN&PTNT (2021), từ 2010-2020 cho thấy rừng tự nhiên có xu hướng
giảm từ 10.304.816 ha vào
năm 2010 xuống 10.279.185 ha vào năm 2020. Diện tích rừng trồng tăng từ
3.083.300 vào năm 2010 lên 4.398.030 ha vào năm 2020. 14 | T r a n g lOMoARcPSD| 10435767
Diện tích rừng nói chung tăng nhưng diện tích rừng tự nhiên bị giảm (hiện
còn khoảng 300.000 ha). Diện tích rừng trồng tăng, thường thuần loài nên mức
độ đa dạng các nhóm động vật sống trong rừng cũng kém đa dạng hơn nhiều so
với rừng tự nhiên vốn là rừng nhiệt đới thường xanh nhiều tầng thực vật (Bộ TN&MT, 2019).
Diễn biến diện t Āch rừng tự nhiên và rừng trồng giai đoạn 2005-2020.
(Nguồn: Bộ NN&PTNT, 2006-2021) 15 | T r a n g lOMoARcPSD| 10435767
Diễn biến diện t Āch RNM giai đoạn 2007-2017. (Nguồn:VNFOREST, 2007-2018)
2.2.2. HST sông, su Āi, hồ, hồ chứa và vùng cửa sông bị suy thoái và suy giảm mức ĐDSH
Sông, suối, hồ và hồ chứa là những HST ĐNN nội địa có mức ĐDSH cao.
Trong đó sông, suối là nơi phát tán các quần thể động vật thủy sinh cho các thủy
vực nước ngọt nội địa khác trên vùng lưu vực.Việt Nam hiện có khoảng 3.450
sông, suối có chiều dài hơn 10 km, phân bố ở 108 lưu vực sông, trong đó, 15 lưu
vực có diện tích hơn 2.500 km2 và 10 lưu vực sông rộng hơn
10.000km2 (Bộ TN&MT, 2015). Hai hệ thống sông quan trọng 16 | T r a n g lOMoARcPSD| 10435767
nhất là hệ thống sông Hồng và hệ thống sông Cửu Long (sông Mê Kông). Hệ
thống các sông suối hàng năm được bổ sung tới 310 tỷ m3 nước.
Việt Nam hiện có trên 100 hồ tự nhiên với diện tích mỗi hồ từ 10 ha trở lên,
khoảng 7.000 hồ chứa cho thủy lợi và thủy điện. Trong đó, hồ chứa thủy điện với
tổng dung tích khoảng 56 tỷ m3, chiếm khoảng 86% tổng dung tích của các hồ
chứa trong cả nước. Diện tích các hồ tự nhiên bị thu hep do đô thị hóa và công
nghiệp hóa. Vào đầu thế kỷ XIX, theo thống kê, riêng ở thành phố Hà Nội (cũ) có
tới 602 hồ lớn nhỏ. Tuy nhiên, trải qua thời gian, con số này đã giảm đi đáng kể.
Theo số liệu thống kê cho đến tháng 8/2012, trên địa bàn 9 quận nội thành Hà
Nội chỉ còn 110 hồ với tổng diện tích hơn 1.000 ha.
Một đặc điểm đáng lưu 礃 Ā là quá trình di n thế sinh thái hồ chứa s 攃̀
di n ra. Đặc trưng cơ bản tác động đến di n thế hình thái hồ là quá trình lắng
đọng trầm tích, quá trình này theo thời gian tiến tới làm đầy dần lòng hồ. Khi đó,
dung tích và diện tích mặt nước hồ giảm đi, hồ chứa tiến tới thành đầm lầy, thậm
chí thành hệ sinh thái ở cạn (Đặng Ngọc Thanh, Hồ Thanh Hải và cs., 2002). Một
thí d 甃⌀ khác về di n thế của đầm Trà Ổ (Bình Định): trong quá trình tương tác
sông- biển và sự dịch chuyển cồn cát, đã làm thay đổi hình thái và vị trí của cửa
đầm. Đặc biệt, thời gian gần đây, do tác động của con người trong việc cải tạo
đầm, đã gia tăng tốc độ di n thế của đầm Trà Ổ theo hướng trở thành đầm lầy
than bùn và tiến tới s 攃̀ thành vùng đất trũng. Hiện nay, nhân dân địa phương
đã và đang khai thác than bùn ở phần phía Đông của đầm. 17 | T r a n g lOMoARcPSD| 10435767
Việt Nam có 114 cửa sông, được phân bổ đều (cứ 25 km bờ biển có một
cửa sông) trên khắp lãnh thổ của 24 tỉnh, thành phố ven biển, tạo ra các quần
thể sinh vật vùng cửa sông đa dạng và phong phú gồm cả các nhóm thích ứng
sinh thái nước ngọt, nước lợ và nước mặn. Hai cửa sông lớn nhất của Việt Nam
là cửa sông Hồng và cửa sông Mê Kông. Ba Lạt - cửa sông chính của sông Hồng
là nơi sinh sống của nhiều loài động vật, thực vật và là điểm dừng chân của nhiều
loài chim nước có tầm quan trọng quốc tế trên con đường di cư của chúng. Định
An - cửa sông lớn nhất trong các cửa sông Cửu Long cũng là nơi cư trú và sinh
sản quan trọng của nhiều loài thủy sản di cư từ thượng nguồn sông Mê Kông (Lê Đức An và cs., 2011).
Quá trình đô thị hoá và công nghiệp hoá di n ra nhanh chóng ở các vùng
lưu vực sông, các vùng cửa sông và ven bờ biển đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến
chế độ thủy, hải văn, lưu lượng nước, chất lượng nước, trầm tích của các dòng
sông vùng hạ lưu. Đặc biệt thấy r 攃̀ do có quá nhiều các hồ đập thủy điện được
xây dựng trên dòng chính Mê Kông ở vùng trung và thượng lưu cho nên lượng
nước sông Mê Kông gồm cả dòng trầm tích tới đồng bằng sông Cửu Long đã suy
giảm nhiều, mùa lũ ở đây đã giảm về mực nước lũ, thời gian lũ. Hiện tượng sói
lở các vùng bờ của hệ thống sông Cửu Long gia tăng nghiêm trọng trong thời gian
gần đây (Bộ TN&MT, 2019).Nước thải sinh hoạt và công nghiệp không được xử l
礃 Ā được đổ vào các sông, hồ, và biển ven bờ không được kiểm soát chặt ch
攃̀ đã làm ô nhi m môi trường, làm suy thoái các hệ sinh thái thủy vực, làm suy
giảm ĐDSH: gây hiện tượng nở rộ thực vật nổi ở các hồ nước ngọt nội địa, thủy
triều đỏ ở một số vùng biển ven bờ làm chết hàng loạt động vật thủy sinh, đặc
biệt là cá (BộTN&MT, 2019). 18 | T r a n g lOMoARcPSD| 10435767
2.2.3. Đầm lầy than bùn bị suy giảm v diện tích và đ dày tầng than bùn
Đầm lầy than bùn phân bố rải rác ở Việt Nam. U Minh Thượng (tỉnh Kiên
Giang) và U Minh Hạ (tỉnh Cà Mau) được xem là 2 nơi lưu giữ một diện tích rừng
tràm trên đất than bùn lớn nhất còn sót lại tại Việt Nam.Theo số liệu trước đây,
năm 1950 khu vực rừng Tràm vùng U Minh có đến 400.000 ha, nhưng đến năm
1970 thì chỉ còn khoảng 200.000 ha. Năm 1976, C 甃⌀c Khảo sát địa chất Việt
Nam đã ghi nhận có 12.400 ha đất than bùn ở U Minh Thượng và 20.200 ha đất
than bùn ở U Minh Hạ. Hiện nay, diện tích đất than bùn chỉ còn 2.800 ha ở U
Minh Thượng và 7.500 ha ở U Minh Hạ với độ dày của các lớp than bùn dao động
từ 0,4 m đến 1,2 m (Trần Triết, 2016).
2.2.4. Bãi tri u tự nhiên bị tác đ ng
Một diện tích lớn các bãi triều đã được sử d 甃⌀ng để nuôi trồng thủy sản
ven biển. Việc khai thác và nuôi trồng thuỷ sản bừa bãi đã gây nhiều hậu quả
nghiêm trọng về sinh thái như sự mất cân bằng của các hệ sinh thái khác nhau ở
vùng triều. Ô nhi m môi trường vùng triều đến từ việc nuôi trồng thủy sản thâm
canh hoặc công nghiệp thiếu quản l 礃 Ā và các hoạt động kinh tế khác của con
người di n ra trên diện rộng ở đới ven bờ.
2.2.5. Đầm phá bị suy thoái ở các mức đ khác nhau 19 | T r a n g lOMoARcPSD| 10435767
Tất cả 12 HST đầm hồ ven biển miền Trung đã bị suy thoái ở mức độ khác
nhau khi cả cấu trúc và chức năng, diện tích phân
bố và thể tích khối nước đầm đã bị suy giảm theo các bậc không gian và thời
gian. Trong đó, HST đầm Nại bị suy thoái nặng (nghiêm trọng), đầm Thị Nại và
Tam Giang - Cầu Hai bị suy thoái mức trung bình (Nguyễn Văn Quân và cs., 2015).
2.2.6. Rạn san hô ở bi ऀn Việt Nam đang suy giảm v diện tích và đ phủ san hô s Āng
Trong vùng biển Việt Nam, có thể phân biệt bốn vùng phân bố san hô chính:
Vùng san hô quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa; Vùng san hô ven biển miền Trung
và các đảo Đông Nam Bộ;
Vùng san hô phía Tây vịnh Bắc Bộ; và Vùng san hô biển Tây Nam Bộ. Trong các
hệ sinh thái biển quan trọng, hệ sinh thái rạn san hô được xem là d bị tổn
thương nhất do biến đổi khí hậu. 20 | T r a n g lOMoARcPSD| 10435767
Trong giai đoạn 2008-2010, tổng diện tích thật có của rạn san hô Việt Nam
còn khoảng 14.130 ha (Viện Tài nguyên và Môi trường Biển). Theo dẫn liệu của
Nguy n Văn Long và V 攃̀ Sĩ Tuấn (2014), có 403 loài san hô cứng với tổng diện
tích rạn san hô ở vùng biển Việt Nam là 13.355 ha, trong đó 9.179 ha trong KBT
biển. Độ phủ san hô sống trên rạn ở các vùng ven bờ đang bị giảm dần theo thời
gian. Chỉ khoảng 1% số rạn có độ phủ cao (với độ phủ >75%) trong khi số rạn có
độ phủ thấp chiếm tới trên 31% (với độ phủ <25%), số rạn có độ phủ trung bình
và khá lần lượt là 41% và 26% (Viện Hải dương học, 2008).
Các mối đe dọa đối với rạn san hô cũng được xác định bao gồm: khai thác
quá mức, khai thác hủy diệt, lắng đọng trầm tích, ô nhi m, sự bùng nổ của sinh
vật địch hại như sao biển gai, 21 | T r a n g lOMoARcPSD| 10435767
cầu gai đen, xâm thực của hải miên, tai biến thiên nhiên như: nở hoa của tảo
trên diện rộng ở vịnh Cà Ná vào năm 2002; bùng nổ sao biển gai ở các vịnh Nha
Trang, Vân Phong và vùng biển Cù Lao Chàm (2002 - 2004); tác động tích lũy của
nhiệt độ cao và độ muối thấp trong một giai đoạn ngắn ở Côn Đảo (2005); nước
lũ từ đất liền ảnh hưởng đến rạn san hô vùng biển Cù Lao Chàm (2006); và sự tẩy
trắng hàng loạt san hô ở vùng biển Phú Quốc (2010) (Võ Sĩ Tuấn và cs., 2005,
2013). Các nghiên cứu về hiện trạng nguồn lợi sinh vật rạn ở các vùng ven bờ
Việt Nam cũng phản ảnh thực trạng quá nghèo nàn về thành phần loài của các
nhóm cá, thân mềm, da gai, giáp xác (Võ Sĩ Tuấn và cs., 2008). Điều này cho thấy
một thực trạng là rạn san hô vùng biển ven bờ Việt Nam đang có chiều hướng
suy giảm nghiêm trọng do các hoạt động khai thác quá mức, sử d 甃⌀ng không
hợp l 礃 Ā và ô nhi m môi trường.
2.2.7. Thảm c 漃ऀ bi ऀn bị suy giảm v diện tích
Theo Nguy n Văn Tiến (2013), diện tích thảm cỏ biển của Việt Nam là
18.130 ha. Theo số liệu thống kê sử d 甃⌀ng công nghệ vi n thám mới được công
bố của Cao Văn Lượng và cộng sự (2012) thì diện tích thảm cỏ biển ven bờ Việt
Nam vào khoảng 17.000 ha, phân bố rải rác trong các vịnh, ven các đảo và trong
các đầm phá. Diện tích cỏ biển lớn nhất là ở vùng nước nông khu vực đảo Phú
Quốc (trên 10,000 ha) với 9 loài (Tiến và cs., 2006). Cao Văn Lương và cộng sự
(2012) đã chỉ ra rằng diện tích các thảm cỏ biển đã suy giảm đến 50% so với năm
1999, riêng thảm cỏ biển trong đầm Tam Giang - Cầu Hai đã giảm 60% diện tích
so với năm 1999. Nguyên nhân suy giảm thảm cỏ biển chủ yếu từ các hoạt động
của con người như đánh bắt cá, 22 | T r a n g lOMoARcPSD| 10435767
neo đậu thuyền, nuôi trồng thủy sản gây ô nhi m môi trường cũng làm tăng độ
đ 甃⌀c của nước; các hoạt động xây dựng cảng, công trình ph 甃⌀c v 甃⌀ du
lịch... (Bộ TN&MT, 2019).
2.2.8. S Ā lượng các loài bị đe dọa tăng lên
Trong Sách Đỏ Việt Nam 2007, tổng số các loài động vật, thực vật hoang dã
trong thiên nhiên đang bị de dọa hiện nay là 882 loài (418 loài động vật và 464
loài thực vật), trong đó có tới 9 loài động vật được xem đã tuyệt chủng ngoài tự
nhiên tại Việt Nam, c 甃⌀ thể là: tê giác hai sừng (Dicerorhynus sumatrensis), bò
xám (Bos sauveli), heo vòi (Tapirus indicus), cầy rái cá (Cynogale lowei), cá chép
gốc (Procypris merus), cá chình nhật (Anguilla japonica), cá lợ thân thấp (Cyprinus
multitaeniata)
, hươu sao (Cervus nippon), cá sấu hoa cà (Crocodylus porosus).
Số lượng loài nguy cấp tăng lên: trong phạm vi đề tài độc lập cấp nhà nước
năm 2014-2017: “Điều tra, đánh giá các loài có nguy cơ tuyệt chủng cần được
ưu tiên bảo vệ nhằm tu chỉnh Sách đ ऀ Việt Nam”, Viện Sinh thái và Tài nguyên
sinh vật thuộc Viện Hàn lâm KHCN Việt Nam là cơ quan chủ trì phối hợp với một
số viện nghiên cứu khác đã đề xuất đưa vào Sách đỏ Việt Nam giai đoạn tới 1.211
loài với các bậc phân hạng mới, gồm:
600 loài thực vật và nấm; 611 loài động vật. Như vậy, so với Sách đỏ Việt Nam
2007 thì số lượng loài đề xuất vào Sách đỏ Việt Nam giai đoạn mới này tăng hơn
nhiều (Bộ TN&MT, 2019).
2.2.9. S Ā lượng cá th ऀ các loài nguy c Āp bị suy giảm hoặc đã lâu không th Āy
Đặc biệt, năm 2011, phân loài Tê giác việt nam (Rhinoceros sondaicus
annamiticus) đã chính thức bị tuyệt chủng ở Việt Nam (Gersmann, 2011).Trong 23 | T r a n g lOMoARcPSD| 10435767
hệ thực vật, loài Lan hài Việt Nam (Paphiopedilum vietnamense) đã tuyệt chủng ngoài thiên nhiên.
Các kết quả quan trắc nhiều năm ở một số vùng chim quan trọng cho thấy
số lượng cá thể các loài qu 礃 Ā, hiếm, đặc biệt các loài chim di trú nguy cấp toàn
cầu ở các KBT giảm dần, thậm chí một số loài nhiều năm nay không gặp lại.
Theo điều tra của Quỹ Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (WWF) năm 2003, Phú
Quốc và Côn Đảo là hai vùng biển còn lại của Việt Nam có bò biển (Dugong dugon)
sinh sống, với số lượng không quá 100 con. Theo thông tin từ Ban quản l 礃 Ā
KBT biển Phú Quốc (năm 2016) thì thời gian gần đây, bò biển không thấy xuất
hiện ở vùng thảm cỏ biển thuộc KBT biển Phú Quốc nữa do bị săn bắt và suy giảm nơi cư trú. III.
NGUYÊN NHÂN LÀM SUY THOÁI ĐA DẠNG SINH HỌC
Đa dạng sinh học ở Việt Nam đang gặp phải nhiều thách thức do sự tàn phá
môi trường, biến đổi khí hậu, chăn nuôi và trồng trọt quy mô lớn, khai thác tài
nguyên thiên nhiên quá mức và sự xâm hại đến các khu vực sống thiên nhiên.
Các hoạt động này đều gây ra sự suy giảm đáng kể về đa dạng sinh học, ảnh
hưởng đến sự sống của hàng triệu loài sinh vật và làm suy yếu các hệ sinh thái tự nhiên, c 甃⌀ thể như:
III.1. M Āt môi trường s Āng: Việc phá rừng, biến đất ngập nước thành đất
canh tác, xây dựng công trình và đô thị, và khai thác khoáng sản làm mất đi môi
trường sống của nhiều loài sinh vật. Theo đánh giá của WWF, Việt Nam đứng thứ
16 trong danh sách các nước có tốc độ phá rừng nhanh nhất thế giới.
III.2. Th Āt thoát đ Āt: Hiện nay, Việt Nam đang đối mặt với tình trạng suy
thoái đất do nhiều nguyên nhân khác nhau như đất bị phong hóa, đất mặn hoá,
đất bị xói mòn và đất bị khai thác nhiều. Điều này làm giảm đáng kể năng suất 24 | T r a n g lOMoARcPSD| 10435767
cây trồng và cung cấp nguồn thực phẩm, đồng thời ảnh hưởng đến sự sinh
trưởng, phát triển của nhiều loài sinh vật.
III.3. Thay đổi khí hậu: Sự thay đổi khí hậu tác động đến chu kỳ sinh học, thời
gian sinh sản và phân bố địa l 礃 Ā của các loài sinh vật. Một số loài sinh vật
không thích nghi được với sự thay đổi này và bị suy giảm số lượng, trong khi đó
một số loài khác lại tăng lên và gây hại cho môi trường.
III.4. Khai thác tài nguyên thiên nhiên: Việc khai thác tài nguyên thiên nhiên
như gỗ, khoáng sản và nước dẫn đến sự suy giảm nguồn tài nguyên và môi
trường sống của nhiều loài sinh vật.
III.5. Sử d 甃ng thu Āc trừ sâu và thu Āc trừ c 漃ऀ: Sử d 甃⌀ng quá nhiều
thuốc trừ sâu và thuốc trừ cỏ để bảo vệ nông sản và cây trồng làm giảm sự đa
dạng sinh học và gây ô nhi m môi trường. IV.
ẢNH HƯỞNG CỦA SUY THOÁI ĐA DẠNG SINH HỌC
Suy thoái đa dạng sinh học là một vấn đề quan trọng và ảnh hưởng đến cả
thế giới và Việt Nam. Đa dạng sinh học đóng vai trò quan trọng trong cung cấp
thực phẩm, nước, không khí, dược phẩm và các sản phẩm tự nhiên khác cho con
người. Nó cũng đóng vai trò quan trọng trong du lịch và kinh tế địa phương.
Ngoài ra, đa dạng sinh học còn đóng vai trò quan trọng trong giảm thiểu tác động
của biến đổi khí hậu, bảo vệ đất đai và nước, giảm thiểu nguy cơ dịch bệnh, và
cung cấp giá trị thẩm mỹ cho môi trường sống.
Tuy nhiên, suy thoái đa dạng sinh học đã và đang gây ra nhiều tác động tiêu
cực đến môi trường và con người. Việc mất mát đa dạng sinh học s 攃̀ dẫn đến
suy giảm năng suất nông nghiệp, giảm chất lượng và số lượng thực phẩm sản
xuất được, cũng như giảm khả năng chống chịu của các nông trường trước các
tác động của biến đổi khí hậu. Nó cũng là nguyên nhân chính của nhiều vấn đề 25 | T r a n g lOMoARcPSD| 10435767
môi trường như xói mòn đất, sạt lở, tăng nguy cơ cháy rừng và lũ l 甃⌀t, ô nhi m không khí và nước.
Ở Việt Nam, suy thoái đa dạng sinh học cũng đang gây ra nhiều ảnh hưởng
tiêu cực đến kinh tế và môi trường. Việc khai thác lâm nghiệp, khai thác khoáng
sản và mở rộng đất đai canh tác đã dẫn đến mất mát đa dạng sinh học ở nhiều
khu vực. Đồng thời, việc sử d 甃⌀ng thuốc trừ sâu và các hóa chất nông nghiệp
khác cũng gây ra tác động tiêu cực đến môi trường và đa dạng sinh học. Ngoài
ra, việc mua bán, vận chuyển và sử d 甃⌀ng các sản phẩm từ động vật hoang dã
cũng đang ảnh hưởng đến đa dạng sinh học của Việt Nam.
Do đó, việc giảm thiểu và ph 甃⌀c hồi suy thoái đa dạng sinh học là một vấn
đề quan trọng không chỉ đối với Việt Nam mà còn đối với toàn cầu. Các nỗ lực để
bảo vệ đa dạng sinh học tại Việt Nam có thể đóng góp vào m 甃⌀c tiêu toàn cầu của Liên Hợp
Quốc về bảo vệ đa dạng sinh học. Việc giảm thiểu suy thoái đa dạng sinh học
cũng s 攃̀ cải thiện chất lượng cuộc sống và giảm đói nghèo cho các cộng đồng địa phương.
Ngoài ra, Việt Nam là một quốc gia có nhiều nguồn tài nguyên thiên nhiên và
đa dạng sinh học đặc biệt. Việc bảo vệ đa dạng sinh học s 攃̀ giúp bảo vệ các giá
trị văn hóa địa phương, đảm bảo sự tồn tại của các loài động vật và thực vật quan
trọng và giúp bảo vệ quyền lợi của các cộng đồng địa phương.
Để giảm thiểu và ph 甃⌀c hồi suy thoái đa dạng sinh học, cần có sự tham gia
của toàn xã hội, trong đó sinh viên có vai trò rất quan trọng. Sinh viên có thể
tham gia vào các hoạt động tình nguyện và chiến dịch bảo vệ môi trường để tăng
cường nhận thức của cộng đồng về tầm quan trọng của đa dạng sinh học và cách 26 | T r a n g lOMoARcPSD| 10435767
để bảo vệ nó. Họ cũng có thể học hỏi và áp d 甃⌀ng những phương pháp nuôi
trồng và sản xuất bền vững để giảm thiểu tác động tiêu cực của hoạt động con
người đến môi trường. Ngoài ra, họ cũng có thể tham gia vào các nghiên cứu về
đa dạng sinh học và cách thức bảo vệ nó.
Tóm lại, việc giảm thiểu và ph 甃⌀c hồi suy thoái đa dạng sinh học là một vấn
đề quan trọng đối với toàn cầu và Việt Nam. Sinh viên có thể đóng góp vào nỗ
lực này thông qua các hoạt động tình nguyện và các nghiên cứu, và họ cũng có
thể học hỏi và áp d 甃⌀ng những phương pháp nuôi trồng và sản xuất bền vững
để giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và đa dạng sinh học. Việc bảo
vệ đa dạng sinh học là một nhiệm v 甃⌀ quan trọng của con người, và mỗi cá
nhân cũng có trách nhiệm của mình để giảm thiểu suy thoái đa dạng sinh học.
Điều này có thể đạt được thông qua việc sử d 甃⌀ng các sản phẩm hữu cơ và
giảm thiểu việc sử d 甃⌀ng các sản phẩm hóa chất và các loại vật liệu độc hại khác.
Bên cạnh đó, các nhà lãnh đạo cấp cao, các chính trị gia và các tổ chức xã hội
cũng cần phải nhận thức được tầm quan trọng của đa dạng sinh học và áp d 甃
⌀ng các chính sách, quy định và luật pháp để bảo vệ nó. Việc quản l 礃 Ā các khu
bảo tồn, vườn quốc gia và các vùng đất quan trọng khác cũng cần được thực hiện
chặt ch 攃̀ để bảo vệ các loài động vật và thực vật quan trọng.
Tổng kết lại, suy thoái đa dạng sinh học là một vấn đề quan trọng và cần được
giải quyết ngay lập tức để đảm bảo sự tồn tại của các loài động vật và thực vật
quan trọng, bảo vệ môi trường, tăng cường chất lượng cuộc sống và giảm đói
nghèo cho các cộng đồng địa phương. Mỗi cá nhân, cả sinh viên và người lao 27 | T r a n g lOMoARcPSD| 10435767
động nên có trách nhiệm của mình để giảm thiểu suy thoái đa dạng sinh học và
bảo vệ môi trường sống của chúng ta. V. BIỆN PHÁP
Để ngăn chặn sự suy thoái đa dạng sinh học ở Việt Nam, cần phải áp d 甃⌀ng
các biện pháp bảo vệ môi trường sống của các loài sinh vật, bảo vệ và ph 甃⌀c
hồi các diện tích rừng, ngăn chặn lấn chiếm đất đai, khuyến khích sử d 甃⌀ng các
phương pháp canh tác và nuôi trồng bền vững, đầu tư vào nghiên cứu khoa học
và giáo d 甃⌀c cộng đồng để nâng cao nhận thức về bảo vệ môi trường và đa
dạng sinh học. Ngoài ra, cần thiết lập các khu bảo tồn thiên nhiên, quản l 礃 Ā
chặt ch 攃̀ hoạt động khai thác tài nguyên thiên nhiên và giảm thiểu sử d 甃⌀ng
các chất độc hại trong sản xuất nông nghiệp.
Để giảm thiểu tác động tiêu cực của con người lên đa dạng sinh học ở Việt
Nam, chúng ta cần thực hiện các biện pháp bảo vệ và ph 甃⌀c hồi môi trường như sau:
5.1. Giảm thiểu sự suy giảm diện tích rừng và các khu vực sống thiên nhiên bằng
cách thúc đẩy chuyển đổi từ trồng cây lâu năm sang trồng cây ngắn ngày, phát
triển các mô hình trồng rừng bền vững và khuyến khích tái tạo rừng tự nhiên.
5.2. Kiểm soát và hạn chế khai thác tài nguyên thiên nhiên quá mức bằng cách
thực hiện các chính sách quản l 礃 Ā tài nguyên hiệu quả, đảm bảo sự bền vững
và phát triển đồng đều của kinh tế và xã hội. 28 | T r a n g lOMoARcPSD| 10435767
5.3. Thúc đẩy chuyển đổi sang các nguồn năng lượng tái tạo và giảm thiểu sử d
甃⌀ng các nguồn năng lượng gây ô nhi m môi trường, đặc biệt là năng lượng từ các nguồn hóa thạch.
5.4. Bảo vệ và ph 甃⌀c hồi các khu vực đầm lầy, vùng đồng cỏ, vùng biển và các
môi trường sống thiên nhiên khác bằng cách thực hiện các chương trình bảo tồn,
giám sát, quản l 礃 Ā và phát triển các khu vực bảo vệ thiên nhiên.
5.5. Tăng cường giáo d 甃⌀c và nâng cao nhận thức của cộng đồng về tầm quan
trọng của đa dạng sinh học và tác động của con người lên môi trường sống.
5.6. Đầu tư vào nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ: Nghiên cứu khoa
học và phát triển công nghệ là yếu tố quan trọng giúp chúng ta hiểu hơn về sự
phong phú của đa dạng sinh học và cách tác động của các hoạt động của con
người lên đa dạng sinh học. Việc nghiên cứu và phát triển công nghệ cũng có thể
giúp tìm ra những giải pháp mới để giảm thiểu tác động của con người đến đa dạng sinh học.
5.7. Hợp tác quốc tế trong bảo vệ đa dạng sinh học: Vấn đề suy thoái đa dạng
sinh học không chỉ là vấn đề của Việt Nam mà là vấn đề của cả thế giới. Việc hợp
tác quốc tế trong bảo vệ đa dạng sinh học s 攃̀ giúp chúng ta trao đổi kinh
nghiệm, kiến thức và giải pháp hiệu quả để giảm thiểu tác động của con người đến đa dạng sinh học.
5.8. Xây dựng chính sách hỗ trợ đa dạng sinh học: Nhà nước cần xây dựng chính
sách hỗ trợ cho các hoạt động bảo vệ và ph 甃⌀c hồi đa dạng sinh học, bao gồm
cả hỗ trợ tài chính và các chính sách khác. Điều này s 攃̀ giúp tăng cường các
hoạt động bảo vệ đa dạng sinh học và nâng cao nhận thức của người dân về tầm
quan trọng của việc bảo vệ đa dạng sinh học. 29 | T r a n g lOMoARcPSD| 10435767
5.9. Phát triển ngành du lịch bền vững: Du lịch có thể góp phần vào sự phát triển
kinh tế nhưng cũng có thể gây tác động đến đa dạng sinh học và môi trường.
Phát triển ngành du lịch bền vững s 攃̀ giúp giảm thiểu tác động của du lịch đến
đa dạng sinh học, tăng cường nhận thức của du khách về tầm quan trọng của
việc bảo vệ đa dạng sinh học và đẩy mạnh phát triển du lịch bền vững.
Đa dạng sinh học là tài nguyên qu 礃 Ā giá của Việt Nam, mang lại nhiều lợi
ích kinh tế, xã hội và môi trường cho đất nước. Việc bảo vệ và phát triển đa dạng
sinh học không chỉ là trách nhiệm của chính phủ mà còn là nhiệm v 甃⌀ của toàn
bộ xã hội. Cần sự quan tâm và đóng góp của tất cả các cá nhân và tổ chức trong
việc bảo vệ và phát triển tài nguyên qu 礃 Ā giá này. Các hoạt động bảo vệ đa
dạng sinh học không chỉ góp phần bảo vệ sự phong phú của thiên nhiên, mà còn
giúp đảm bảo tương lai của con người. Việc giảm thiểu tác động của con người
lên đa dạng sinh học là việc làm cần thiết để giữ gìn và phát triển nguồn tài
nguyên thiên nhiên cho các thế hệ tương lai.
Tóm lại, để giảm thiểu tình trạng suy thoái đa dạng sinh học ở Việt Nam,
chúng ta cần thực hiện nhiều biện pháp, từ quản l 礃 Ā tốt tài nguyên thiên nhiên,
hạn chế sử d 甃⌀ng các loại chất độc hại, đến nâng cao nhận thức của người dân
và hỗ trợ các hoạt động bảo vệ và ph 甃⌀c hồi đa dạng sinh học. Các biện pháp
này cần được thực hiện đồng thời và liên t 甃⌀c trong thời gian dài để có thể đạt
được hiệu quả cao nhất. VI.
TRÁCH NHIỆM CỦA SINH VIÊN
VI.1. Tăng cường nhận thức về đa dạng sinh học và tác động của con người
đến môi trường. Sinh viên cần tìm hiểu và cập nhật các kiến thức mới nhất về đa 30 | T r a n g lOMoARcPSD| 10435767
dạng sinh học và các vấn đề liên quan đến môi trường, như thay đổi khí hậu, ô
nhi m môi trường, và các loài động thực vật có nguy cơ tuyệt chủng.
VI.2. Tham gia các hoạt động bảo vệ và phát triển đa dạng sinh học, như tham
gia các chiến dịch thực hiện phân loại rác, tập trung vào sử d 甃⌀ng các sản phẩm
thân thiện với môi trường, hỗ trợ các hoạt động ph 甃⌀c hồi đa dạng sinh học.
VI.3. Thực hiện các hoạt động giáo d 甃⌀c và tuyên truyền về đa dạng sinh học
và môi trường, cùng với việc tăng cường khả năng lãnh đạo, giao tiếp và kỹ năng
quản l 礃 Ā, giúp các bạn trẻ truyền đạt thông tin, tạo động lực và thu hút sự quan tâm của người khác.
VI.4. Tham gia các chương trình thực tập, nghiên cứu khoa học, các dự án liên
quan đến đa dạng sinh học và môi trường, tạo cơ hội học tập, trau dồi kỹ năng và
tích lũy kinh nghiệm trong lĩnh vực này.
VI.5. Tham gia các hoạt động đóng góp xã hội, tình nguyện và các chương trình
giúp đỡ cộng đồng, giúp sinh viên rèn luyện tinh thần trách nhiệm, tạo cơ hội thực
hiện các hoạt động bảo vệ đa dạng sinh học và môi trường.
Tất cả những hoạt động này đều có thể giúp sinh viên góp phần giảm thiểu và
ph 甃⌀c hồi suy thoái đa dạng sinh học, đồng thời hỗ trợ sự phát triển bền vững
của đất nước và cộng đồng quốc tế.
Tài liệu tham khảo: https://tapchicongsan.org.vn/
https://baotainguyenmoitruong.vn/
http://moitruongviet.edu.vn/ https://www.thiennhien.net/ 31 | T r a n g