Tìm Hiểu Khu Di Tích Hoàng Thành Thăng Long | Môn Di sản văn hóa Việt Nam - Đại học Sư Phạm Hà Nội

lOMoAR cPSD| 61463864
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NÔỊ KHOA VIỆT NAM HỌC
BỘ MÔN DI SẢN VĂN HÓA Ở VIỆT NAM
TIỂU LUẬN MÔN HỌC
TÌM HIỂU VỀ KHU DI TÍCH HOÀNG THÀNH THĂNG LONG Giáo viên hướng dẫn: Nguyễn Quốc Sử Sinh viên thực hiện: Đăng Quỳnh Chị MSSV: 705616014 Lớp học: K70C lOMoAR cPSD| 61463864 Phụ lục
MỞ ĐẦU..........................................................................................................................................3
1. Lý do chọn đề tài.....................................................................................................................3
2. Phạm vi nghiên cứu................................................................................................................4
3. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................................................4
4. Bố cục của bài.........................................................................................................................4
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ KHU DI TÍCH HOÀNG THÀNH THĂNG LONG...............5
1.1 Tên gọi, lịch sử hình thành và vị trí của khu di tích Hoàng thành Thăng Long..............5
1.1.1 Tên gọi..................................................................................................................................
1.1.2 Lịch sử hình thành.................................................................................................................
1.1.3 Vị trí phân bổ di tích.............................................................................................................
1.2 Các di tích trên mặt đất của khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long...........................6
1.2.1 Kỳ đài - Cột cờ Hà Nội..........................................................................................................
1.2.2 Đoan Môn.............................................................................................................................
1.2.3 Điện Kính Thiên....................................................................................................................
1.2.4 Nhà D67 và Hầm D67...........................................................................................................
1.2.5 Hậu Lâu................................................................................................................................
1.2.6 Chính Bắc Môn.....................................................................................................................
1.2.7 Tám cổng thành thời Nguyễn................................................................................................
CHƯƠNG 2: CÁC GIÁ TRỊ CỦA KHU DI TÍCH HOÀNG THÀNH THĂNG LONG...........9
2.1 Giá trị lịch sử.........................................................................................................................9
2.2 Giá trị kiến trúc....................................................................................................................9
2.3 Giá trị văn hóa....................................................................................................................10
2.4 Giá trị phát triển du lịch....................................................................................................10
CHƯƠNG 3: HIỆN TRẠNG VÀ VẤN ĐỀ BẢO TỒN CỦA.....................................................10
KHU DI TÍCH HOÀNG THÀNH THĂNG LONG....................................................................11
3.1 Hiện trạng của khu di tích..................................................................................................11
3.2 Vấn đề bảo tồn....................................................................................................................12
CHƯƠNG 4: Ý NGHĨA CỦA KHU DI TÍCH ĐỐI VỚI CỘNG ĐỒNG VÀ ĐẤT NƯỚC
VIỆT NAM.........................................................................................................................................13
4.1 Đối với cộng đồng................................................................................................................13
4.2 Đối với sự phát triển của đất nước Việt Nam...................................................................13
KẾT LUẬN....................................................................................................................................14
TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................................................15
MỤC LỤC ẢNH............................................................................................................................16 lOMoAR cPSD| 61463864 MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Thủ đô Hà Nội đã được hơn một ngàn năm tuổi kể từ khi vị vua Lý Công Uẩn quyết định
rời kinh đô Hoa Lư về thành Thăng Long vào năm 1010. Nằm ở vùng đồng bằng Bắc Bộ với
con sông Hồng như dải lụa vắt ngang thành phố bồi đắp phù sa, khí hậu bốn mùa xuân, hạ, thu,
đông lý tưởng khiến Hà Nội mang vẻ đẹp thơ mộng. Vùng đất này đã sinh ra nền văn hóa dân
gian với nhiều câu chuyện truyền thuyết, ca dao, tục ngữ, các lễ hội dân gian, các vị anh hùng.
Không những mang vẻ đẹp thơ mộng ấy mà còn được khoác trên mình sự cổ kính của các công
trình kiến trúc xưa, với hơn 300 di tích lịch sử văn hóa đã được công nhận như Văn Miếu -
Quốc Tử Giám, Chùa Một Cột, Đền Cổ Loa,… Bên cạnh những di tích lịch sử quen thuộc ấy
thì khu di tích Hoàng thành Thăng Long là một quần thể di tích gắn với sự hình thành của kinh thành Thăng Long.
Hoàng thành Thăng Long là khu di tích giữ vai trò trung tâm quyền lực trọng yếu có bề
dày lịch sử văn hóa suốt 13 thế kỷ - từ thời tiền Thăng Long, qua các triều đại Đinh - Tiền Lê,
đến thời kì Thăng Long - Hà Nội với các vương triều Lý - Trần - Lê - Nguyễn). Những di tích
trên mặt đất và được khai quật tại khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội vừa là minh
chứng cho quá trình giao lưu, tiếp nhận nhiều văn hóa, tư tưởng, học thuyết,… chủ yếu là Trung
Quốc và Vương quốc Champa, vừa là minh chứng cho lịch sử dựng nước và giữ nước của các
Vương triều cai trị đất nước Việt Nam.
Hoàng thành Thăng Long hiện nay tuy đã có nhiều thay đổi, nhưng vẫn giữ lại nhiều hiện
vật khảo cổ quý giá, những dấu vết còn sót lại của công trình kiến trúc mang tính lịch sử, kiến
trúc,… tạo thành hệ thống các di tích được xem là quan trọng bậc nhất trong các hệ thống các
di tích đô thị cổ, trung, cận, hiện đại của Việt Nam. Phản ánh một chuỗi lịch sử nối tiếp nhau
liên tục cai trị đất nước của các triều đại về mặt chính trị, tư tưởng, pháp luật, kinh tế, hành
chính và văn hóa trong gần một ngàn năm. Trên thế giời, thật khó để thấy được một di tích thể
hiện được tính lâu dài xuyên suốt như vậy của sự phát triển về chính trị và văn hóa như tại Khu
di tích Hoàng thành Thăng Long - tác phẩm vô giá về văn hóa lịch sử cần được thế hệ sau này
nghiên cứu và bảo tồn.
Chính vì ý nghĩa đó cùng với việc nhận thức được tầm quan trọng của việc bảo tồn khu di
tích Hoàng thành Thăng Long mà tôi đã lựa chọn đề tài: “Tìm hiểu về khu di tích Hoàng thành
Thăng Long” để làm báo cáo học tập của mình. lOMoAR cPSD| 61463864
2. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu của đề tài là khu di tích Hoàng thành Thăng Long bao gồm Kỳ Đài
cột cờ Hà Nội, Đoan Môn, điện Kính Thiên, nhà D67 và hầm D67, Bắc Môn, Hậu Lâu và tám
cổng thành dưới thời Nguyễn.
3. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: những cơ sở lý luận, trong sách, báo,… về khu di tích này.
- Phương pháp điền dã: khảo sát thực tế, trực tiếp đến tham quan, tìm hiểu,… để năm bắt
thông tin, thực trạng về khu di tích làm căn cứ cho việc nghiên cứu.
4. Bố cục của bài
Ngoài phần Mở đầu, Phụ lục, Mục lục ảnh và Tài liệu tham khảo thì gồm 4 chương:
- Chương 1: Tổng quan về khu di tích Hoàng thành Thăng Long
- Chương 2: Các giá trị của khu di tích Hoàng thành Thăng Long
- Chương 3: Hiện trạng và vấn đề bảo tồn của khu di tích Hoàng thành Thăng Long
- Chương 4: Ý nghĩa của khu di tích đối với cộng đồng và đất nước Việt Nam
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ KHU DI TÍCH HOÀNG THÀNH THĂNG LONG
1.1 Tên gọi, lịch sử hình thành và vị trí của khu di tích Hoàng thành Thăng Long 1.1.1 Tên gọi
- Tên thường gọi: Khu di tích Trung tâm Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội
- Tên gọi khác: Khu di tích Thành cổ Hà Nội và di tích khảo cổ học 18 Hoàng Diệu
1.1.2 Lịch sử hình thành
Khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long là một phần của kinh thành Thăng Long, cùng
với khu phố cổ và khu phố Pháp là những cấu thành quan trọng nhất tạo ra đô thị Hà Nội thời
cận đại. Khu Di tích là quần thể di tích gắn với lịch sử kinh thành Thăng Long - Đông Đô - Hà
Nội, bắt đầu từ thời Tiền Thăng Long (thế kỷ 7- 9) qua thời Đinh - Tiền Lê (thế kỷ 10) và phát
triển mạnh dưới thời Lý, Trần, Lê và thành Hà Nội dưới triều Nguyễn. Đây là trung tâm chính
trị của cả nước, được các triều vua xây dựng trong nhiều giai đoạn lịch sử và trở thành khu di
tích quan trọng bậc nhất trong hệ thống các di tích ở nước ta. lOMoAR cPSD| 61463864
Thời kỳ nhà Đường, đây là trung tâm của An Nam đô hộ phủ, lần đầu tiên vùng đất này
nắm giữ vai trò một trung tâm quyền lực chính trị. Năm 886, Cao Biền xây dựng một thành trì
mới, Tống Bình được đổi tên thành Đại La.
Năm 1009, Lý Công Uẩn lên ngôi vua, sáng lập vương triều Lý. Tháng 7 năm 1010, nhà
vua công bố thiên đô chiếu (chiếu dời đô) để dời đô từ Hoa Lư (Ninh Bình) về thành Đại La.
Tương truyền rằng khi vua Lý Công Uẩn rời kinh đô thì nhìn thấy rồng bay lên nên nhà vua đã
đổi tên kinh đô mới là Thăng Long, hay "rồng bay lên" theo nghĩa Hán Việt. Ngay sau khi dời
đô, Lý Công Uẩn đã cho gấp rút xây dựng Kinh thành Thăng Long, đến đầu năm 1011 thì hoàn
thành. Khi mới xây dựng, Kinh thành Thăng Long được xây dựng theo mô hình tam trùng thành
quách gồm: vòng ngoài cùng gọi là La thành hay Kinh thành, bao quanh toàn bộ kinh đô và
men theo nước của 3 con sông: sông Hồng, sông Tô Lịch và sông Kim Ngưu. Kinh thành là nơi
ở và sinh sống của dân cư. Vòng thành thứ hai (ở giữa) là Hoàng thành, là khu triều chính, nơi
ở và làm việc của các quan lại trong triều. Thành nhỏ nhất ở trong cùng là Cấm thành, nơi chỉ
dành cho vua, hoàng hậu và số ít cung tần mỹ nữ.
Nhà Trần sau khi lên ngôi đã tiếp quản Kinh thành Thăng Long rồi tiếp tục tu bổ, xây dựng
các công trình mới. Sang đến đời nhà Lê sơ, Hoàng thành cũng như Kinh thành được xây đắp,
mở rộng thêm ra. Trong thời gian từ năm 1516 đến năm 1788 thời nhà Mạc và Lê trung hưng,
Kinh thành Thăng Long bị tàn phá nhiều lần.
Đầu năm 1789, vua Quang Trung dời đô về Phú Xuân, Thăng Long chỉ còn là Bắc thành.
Thời Nguyễn, những gì còn sót lại của Hoàng thành Thăng Long lần lượt bị các đời vua chuyển
vào Phú Xuân phục vụ cho việc xây dựng kinh thành mới. Chỉ duy có điện Kính Thiên và Hậu
Lâu được giữ lại làm hành cung cho các vua Nguyễn mỗi khi ngự giá Bắc thành.
Năm 1805, vua Gia Long cho phá bỏ tường của Hoàng thành cũ và cho xây dựng Thành
Hà Nội theo kiểu Vauban của Pháp với quy mô nhỏ hơn nhiều. Năm 1831, trong cuộc cải cách
hành chính lớn, vua Minh Mạng đã cho đổi tên Thăng Long thành tỉnh Hà Nội. Khi chiếm xong
toàn Đông Dương, người Pháp chọn Hà Nội là thủ đô của liên bang Đông Dương thuộc Pháp
và Thành Hà Nội bị phá đi để lấy đất làm công sở, trại lính cho người Pháp. Từ năm 1954, khi
bộ đội ta tiếp quản giải phóng thủ đô thì khu vực Thành Hà Nội trở thành trụ sở của Bộ quốc
phòng. Như vậy sự hình thành của khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long – Hà Nội thể hiện
ở chỗ nó gần như chạy suốt theo cả chiều dài lịch sử hơn 10 thế kỷ của Thăng Long - Hà Nội,
kể từ thành Đại La thời tiền Thăng Long đến thời đại ngày nay.
1.1.3 Vị trí phân bổ di tích
Hiện nay, Khu di tích Trung tâm Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội (Bao gồm Thành cổ
Hà Nội và di tích Khỏa cổ học 18 Hoàng Diệu) năm trên một khuôn viên rộng lớn, gần 19ha
(186.3777,9m2), thuộc địa bàn phường Điện Biên và phường Quán Thánh, quận Ba Đình, thành
phố Hà Nội. Giới hạn bởi:
- Phía Bắc giáp: đường Phan Đình Phùng, đường Hoàng Văn Thụ lOMoAR cPSD| 61463864
- Phía Tây giáp: đường Hoàng Diệu, đường Độc Lập và khuôn viên hội trường Ba Đình
- Phía Nam giáp: đường Bắc Sơn và khuôn viên hội trường Ba Đình
- Phía Đông giáp: đường Nguyễn Tri Phương
1.2 Các di tích trên mặt đất của khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long
1.2.1 Kỳ đài - Cột cờ Hà Nội
Kỳ Đài - Cột cờ Hà Nội cao 33,4m được xây dựng vào năm 1812 trên bệ tam cấp đồ sộ
trượng trưng cho tam tài (thiên, địa, nhân). Cấp dưới cùng mỗi cạnh 42m, cấp trên cùng mỗi
cạnh 15m, cấp giữa có têm các cửa: Cửa Tây (Hồi quang) - ánh sáng phản chiếu, Cửa Đông
(Nghênh Húc) - đón ánh ban mai, Cửa Nam (Hướng Minh) - hướng về ánh sáng. Tháp có hình
bát giác với 54 bậc thang xoáy ốc lên nóc, có 39 cửa nhỏ hình hoa và 6 cửa hình dẻ quạt để soi
sáng và thông hơi. Hiện nay Cột Cờ nằm trong khuân viên Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam
- là một biểu tượng tiêu biểu của Thủ đô Hà Nội nghìn năm văn hiến. 1.2.2 Đoan Môn
Đoan Môn được xây dựng từ thời Lê. Đây là cửa chính dành cho nhà vua ra vào Cấm
thành. Cửa Đoan Môn có cấu trúc hình chữ U, từ Đông sang Tây dài 47m, giữa dày 13m, hai
bên dày 27m, có 5 vòm cổng, vòm cổng chính giữa dành cho vua đi. Phía trên là Vọng Lâu -
lầu canh gác của lính canh, đã được trùng tu lại vào năm 1999-2000. Tại di tích Đoan Môn,
năm 1999 các nhà khảo cổ học đã phát hiện được các dấu tích kiến trúc: nền sân gạch thời Lê,
con đường lát gạch hoa chanh thời Trần và dưới cùng là nền đường từ thời nhà Lý.
1.2.3 Điện Kính Thiên
Kính Thiên - là một điểm di tích quan trọng nhất trong khu trung tâm Thành cổ Hà Nội.
Hiện nay chỉ còn lại nền cũ và hai bậc thềm Rồng đá. Vào năm 1010, khi vua Lý Thái Tổ đóng
đô ở Thăng Long đã cho xây điện Càn Nguyên trên đỉnh núi Nùng (núi Long Đỗ - Rốn Rồng).
Năm 1092, đã cho xây lại điện, gọi là Thiên An và đến thời Trần vẫn giữ tên gọi ấy.
Đến năm 1428, vua Lê Thái Tổ dựng điện Kính Thiên (Long Thiên) - là nơi ngự của các vua
Nguyễn khi tuần du Bắc Hà hoặc ra nhận sắc phong của nhà Thanh. Năm 1886, sau khi chiếm
đóng thành Hà Nội, thực dân Pháp đã phá cung Kính Thiên và xây tào nhà Trụ sở chỉ huy pháo
binh. Sau này được gọi là nhà Con Rồng, nơi làm việc của Bộ Tổng tham mưu - Bộ quốc phòng
quân đội nhân dân Việt Nam.
1.2.4 Nhà D67 và Hầm D67
Vào năm 1966, Mỹ bắt đầu dùng không quân đánh phá Hà Nội. Năm 1967, mức độ đánh
phá càng ngày càng ác liệt. Để đảm bảo nơi làm việc của cơ quan Tổng hành dinh tròn chiến
tranh, Bộ quốc phòng đã quyết định xây dựng một ngôi nhà trong khu A Thành cổ Hà Nội.
Ngôi nhà được thiết kế năm 1967 nên được gọi là nhà D67. lOMoAR cPSD| 61463864
Tổng hành dinh - Nhà D67 khu A Bộ quốc phòng, Bộ chính trị và Quân ủy Trung ương đã
đưa ra những quyết định lịch sử đánh dấu những mốc son của cách mạng Việt Nam. Đây là nơi
diễn ra nhiều cuộc họp, nhiều sự kiện quan trọng gắn liền với cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu
nước của quân và dân ta. Chính vào cuộc tổng tiến công Tết Mậu Thân 1968, cuộc tiến công
năm 1972 - đánh thắng hai cuộc chiến của Mỹ mà đỉnh cao nhất là 12 ngày đêm cuối năm 1972
và tổng tiến công năm 1975 - đỉnh cao là chiến dịch Hồ Chí Minh. Phòng họp D67 chính là nơi
hôi tụ những kết tinh và tỏa sáng của tinh hoa và trí tuệ Việt Nam đưa nhân dân ta đi đến thắng
lợi cuối cùng của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
Nhìn bề ngoài D67 là một ngội nhà mái bằng bình thường, kích thước 43.02 x 20.85m
chiều cao đỉnh mái lầ 7.89m nằm dưới lùm cây. Tuy nhiên tính quân sự của nhà D67 hiện rõ
khi bước vào bên trong. Tường dày 0.6m, có cách âm, cửa có hai lớp ngoài bằng thép tấm dày
1cm. Trên mái có một lớp cát cản được mảnh róc két và bom bình thường.
Hầm D67 (hầm quân ủy trung ương) được xây dựng vào năm 1967 cùng với nhà D67.
Hầm nằm dưới khoảng sân nối giữa điện Kính Thiên và nhà D67 dành cho Bộ Chính trị và
Quân ủy trung ương. Hầm sâu khoảng 9m được xây dựng kiến cố để chống bom. Cửa hầm làm
bằng thép tấm có ba cầu thang lên xuống. Hai đường dẫn từ hầm lên hai phòng làm việc của đại
tướng Võ Nguyên Giáp và đại tướng Văn Tiến Dũng trong nhà D67. Đường hầm rộng 1,2m và
có 45 bậc thang, ngoài ra còn có một cầu thang phía Nam thông với nhà Con Rồng. 1.2.5 Hậu Lâu
Hậu Lâu - lầu Công chúa, có kiến trúc gốc thời Nguyễn, được xây dựng lại trong thời Pháp
thuộc, xưa là nơi ở của các cung tần mỹ nữ hộ giá nhà vua khi tuần du Bắc Hà. Lầu được xây
bằng gạch, phía dưới hình hộp, phía trên là các công trình kiến trúc với 5 tầng mái đan xen
nhau. Lầu dưới cùng có 3 tầng mái, lầu trên cùng có 2 tầng mái. Mái lợp theo kiểu ngói ống,
trát vữa, xi măng. Bốn góc đao cong, hai góc bờ bên ngoài lắm đầu rồng, hai đầu hồi đắp hổ
phù, hai góc đao đắp hình hồi long bằng vữa.
1.2.6 Chính Bắc Môn
Cửa Bắc - Bắc Môn, quay hướng Bắc, chếch Tây 15 độ, là cổng thành duy nhất còn lại của
Thành cổ Hà Nội, hiện nằm ở 51 Phan Đình Phùng. Cửa Bắc được xây dựng theo kiểu Vauban,
cao 8,71m, rộng 17m, dày 20,48m và có mái hình vòm cuốn cao 4,4m. Cổng thành được xây
dựng bằng gạch, mép cửa kè đá hình chữ nhật, viền trên bằng đá trang trí cánh sen, phía trên
còn có hai ống máng bằng đá được trang trí vân xoắn ốc dùng để thoát nước trên Vọng Lâu
xuống. Trên mặt thành Cửa Bắc còn lưu lại hai vết pháo đại bác (sâu 80cm) do bị
Pháp bắn vào năm 1882. Nơi đây còn thờ hai vị thống đốc đã tuẫn tiết theo thành Hà Nội là
Nguyễn Tri Phương và Hoàng Diệu. lOMoAR cPSD| 61463864
1.2.7 Tám cổng thành thời Nguyễn
Theo Đại Nam nhất thống trí năm 1805, sau khi dựng thành Hà Nội, nhà Nguyễn đã dựng
tường bao từ cửa Đoan Môn quanh nội điện làm hành cung để vua làm việc và nghỉ ngơi mỗi khi Bắc tuần.
Hiện nay trong khu Thành cổ còn tám cổng cùng với tường bao hành cung bằng gạch vồ
quanh trung tâm thành Hà Nội thời Nguyễn. Phía Nam có hai cổng bên Đoan Môn, phía Bắc có
hai cổng nằm sau trong Hậu Lâu, phía Đông có một cổng ra đường Nguyễn Tri Phương, phía
Tây có một cổng mở ra đường Hoàng Diệu và hai cổng hai bên nền điện Kính Thiên.
CHƯƠNG 2: CÁC GIÁ TRỊ CỦA KHU DI TÍCH HOÀNG THÀNH THĂNG LONG
2.1 Giá trị lịch sử
Hoàng thành Thăng Long là một di tích có nhiều giá trị lịch sử độc đáo. Đó là bề dày lịch
sử của một trung tâm quyền lực chính trị, cho đến nay vẫn giữ vai trò trung tâm của nước Việt
Nam hiện đại. Toàn bộ Khu di tích là trung tâm của Cấm thành, Hoàng thành – nơi ở và làm
việc của vua và Hoàng thất, gắn với các triều đại Lý, Trần, Lê sơ, Mạc, Lê Trung Hưng và lịch
sử thăng trầm của Kinh đô Thăng Long, kinh đô của quốc gia Đại Việt từ thế kỷ 11 đến thế kỷ
18. Trên thế giới, có nhiều kinh thành có lịch sử trên nghìn năm, nhưng thủ đô một nước trong
thời đại này có bề dày lịch sử với vai trò trung tâm quyền lực gần 13 thế kỷ, trong đó gần nghìn
năm liên tục là kinh đô thì rất hiếm. Tính liên tục và lâu dài của một trung tâm quyền lực cho
đến ngày nay, đó là đặc điểm và giá trị lịch sử nổi bật của khu di tích trung tâm Hoàng thành
Thăng Long. Với những giá trị lịch sử to lớn đó, đã khiến nơi đây là địa điểm có thể phát triển
đa dạng các loại hình du lịch như: du lịch nghiên cứu, học tập, tham quan, tìm hiểu… Đồng
thời qua đó giáo dục truyền thống yêu nước và lòng tự hào dân tộc đối với các thế hệ người Việt Nam.
2.2 Giá trị kiến trúc
Khi nhắc đến Hoàng thành người ta thường nghĩ đến kiến trúc cung đình với những tòa
thành đồ sộ, những lầu son gác tía. Tuy nhiên khác với cố cung của nhà Thanh, nhà Minh, Tử
Cấm Thành của Trung Quốc hay Kinh thành Huế của triều đại nhà Nguyễn, Hoàng thành Thăng
Long có kiến trúc là các tầng di tích và di vật được xếp chồng liên tiếp lên nhau và trải qua
nhiều triều đại lịch sử khác nhau. Mặt bằng kiên trúc rất đa dạng: hình tròn, hình lục giác, bát
giác, mặt bằng hình chữ nhật với nhiều kiểu khác nhau. Kỹ thuật xây dựng kiến trúc da dạng:
nền móng, hệ thống cột… đều rất cầu kỳ, tỉ mỉ và cũng đa dạng về vật liệu. Khu di tích có khả
năng chống chịu tốt và có sự ổn định lâu dài, mang lại những nét chung và nét riêng trong mối
quan hệ đồng đại và lịch đại. Di tích Hoàng thành Thăng Long cũng thể hiện nét đặc sắc của
nghệ thuật kiến trúc trong các kiến trúc, di vật, cách xử lý xây dựng kiến trúc đô thành, cách xử
lý quan hệ với thiên nhiên (qua các di chỉ khảo cổ dòng sông, con thuyền). Nhờ khảo cổ học, ta lOMoAR cPSD| 61463864
có thể tìm hiểu về cuộc sống cung đình, thấy sự hội tụ của kiến trúc tiêu biểu nhất của bề dày
văn hóa Việt Nam. Đó không chỉ là việc của thế hệ này, mà của cả những thế hệ sau.
2.3 Giá trị văn hóa
Khu Di sản Văn hóa Thế giới Hoàng thành Thăng Long còn mang giá trị văn hóa to lớn
mà gần như ít có thủ đô nào trên thế giới có được. Giá trị của khu Di sản Văn hóa Thế giới
Hoàng thành Thăng Long đã đáp ứng được ba trong số 6 tiêu chí đánh giá về Di sản Văn hóa
Thế giới của UNESCO đó là thể hiện ở 3 điểm điều sau: Thứ nhất, nơi đây có các di tích trên
mặt đất rất quí giá như: nền điện Kính thiên, Đoan Môn, Bắc Môn, cột cờ Hà Nội, rồi Tổng
hành dinh của Quân đội nhân dân Việt Nam của thời đại Hồ Chí Minh. Hệ thống các di tích và
di vật đã khai quật tại di tích khảo cổ học 18 Hoàng Diệu càng cho chúng ta thấy trong lòng đất
ở khu vực này chứa đựng một chuỗi văn hoá chảy suốt cả lịch sử Thăng Long - Hà Nội, bao
gồm cả thời kỳ tiền Thăng Long ngược lên thành Đại La, đặc biệt từ khi Vua Lý Thái Tổ định
đô Thăng Long cho đến ngày nay. Như vậy, Khu di tích thể hiện ở chỗ nó gần như là một "bộ
lịch sử sống" chảy suốt theo cả chiều dài lịch sử Thăng Long - Hà Nội. Thứ hai, đây là kinh
thành - nơi hội tụ các di sản văn hoá của cả nước, tinh hoa của nền văn hoá của cả nước. Hơn
thế nữa, nơi đây không phải chỉ kết tinh nền văn hoá của dân tộc, toả sáng ra trong nước, mà
còn là nơi hấp thu các giá trị văn hoá của khu vực và thế giới. Đây vừa là nơi kết tinh nền văn
hoá lâu đời của nước Đại Việt trước đây, Việt Nam hiện nay, vừa là nơi biến các yếu tố văn hoá
ngoại sinh thành nội sinh, làm phong phú và đa dạng thêm cho nền văn hoá dân tộc. Giá trị thứ
ba thể hiện ở nơi đây là trung tâm quyền lực, chính trị của đất nước. Đây là nơi các vương triều
trước đây, cũng như Đảng và Nhà nước trong thời hiện đại đã đưa ra các quyết sách trong xây
dựng đất nước, cũng như trong bảo vệ đất nước, tạo nên các thời kỳ huy hoàng của lịch sử, vượt
lên bao khó khăn, thử thách.
2.4 Giá trị phát triển du lịch
Với những giá trị nổi bật của mình hệ thống di sản Hoàng thành Thăng Long sẽ biến Hà
Nội thành một địa chỉ du lịch lớn của thế kỷ 21. Hoàng thành Thăng Long có đầy đủ các yếu tố
để phát triển du lịch một cách bền vững nhất. Hơn thế nữa, nơi đây có lợi thế hơn so với các
kinh thành ở Việt Nam như kinh thành Huế hay Cố đô Hoa Lư bởi Hoàng thành Thăng Long
nằm ở giữa khu trung tâm của Thủ đô Hà Nội – trung tâm văn hóa, chính trị của cả nước. Nơi
đây có các điểm du lịch gần kề nhau như Văn Miếu Quốc Tử Giám, Lăng Chủ Tịch Hồ Chí
Minh, Viện Bảo Tàng, Hồ Gươm, Đền Ngọc Sơn... Chính vì vậy, đây là điều kiện thuận lợi cho
những nhà làm du lịch có thể thiết kế những tour du lịch vừa ý nghĩa lại đặc sắc, thuận lợi cho
du khách khi đến du lịch trong ngày có thể tham quan được nhiều nơi mà khoảng cách giữa các
điểm đến lại rất hợp lý. Cùng với những tài liệu lịch sử, những phát hiện khảo cổ học từ lòng
đất Khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long thì đây là một điểm đến tiềm năng để phát triển
du lịch. Vì thế, đây không chỉ là điểm du lịch văn hóa ngay giữa trung tâm Hà Nội mà còn gắn
bó mật thiết với bề dày của kinh đô ngàn năm văn hiến. lOMoAR cPSD| 61463864
CHƯƠNG 3: HIỆN TRẠNG VÀ VẤN ĐỀ BẢO TỒN CỦA
KHU DI TÍCH HOÀNG THÀNH THĂNG LONG
3.1 Hiện trạng của khu di tích
Vào năm 2010, khu di tích gắn liền với lịch sử kinh thành Thăng Long - Khu Trung tâm
Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới.
Trải qua hơn 1000 năm - 10 thế kỉ là quãng thời gian dài đằng đẵng cùng với chiến tranh và
thiên tai đã vùi lấp đi nhiều thứ nhưng diện mạo của kiến trúc kinh thành xưa thì vẫn chưa phai
mờ. Tuy nhiên hiện nay khu di tích đang đứng trước nguy cơ bị loại khỏi danh sách Di sản văn
hóa thế giới do sau khi được cộng nhận, khu di tích vẫn chưa thực hiện đầy đủ cam kết của
Chính phủ với UNESCO, tình trạng xuống cấp đã xảy ra.
Di tích bị lấm bùn: mặc dù Ban Quản lý đã phối hợp với Viện Khảo cổ để khắc phục nhưng
do công tác thi công đào đất xung quanh đã làm việc sụt, lún đất tiếp tục xảy ra. Thêm vào đó
việc đào máy, khoan đã làm nứt vỡ kết cấu các tầng đất của khu di tích phía Bắc. Khu vực tường
bị đổ hiện nay vẫn chưa được xử lý hiệu quả, đất vẫn tiếp tục sụt, lún sâu ảnh hưởng đến những
hố bảo tồn di tích. Ở một số khu vực, máy xúc đã khoét sâu xuống tầng đất thời Đại La, đã vượt
qua chỉ giới bảo tồn di tích ở phía Đông. Viện Khảo cổ nhiều lần yêu cầu dừng việc sử dụng
máy xúc thi công và đưa ra những biện pháp khả thi hơn nhằm đàm bảo khu di tích không bị phá hủy.
Hiện tượng sa mạc hóa: xuất hiện trên mặc di tích đang diễn ra nhanh vì bị rút cạn nguồn
nước ngầm, do bụi công nghiệp, do rung chấn từ máy thi công,… dự báo tốc độ xuống cấp của
khu di tích sẽ nhanh hơn và mức độ phá hủy là có nguy cơ trong tương lai.
Vấn đề quản lý: do nhà khách Bộ Quốc phòng và hai gia đình đang sử dụng đất thuộc khu
vực khu di tích vẫn chưa thể di dời đi nên ảnh hưởng đến vấn đề quản lý. Việc thi công nhà
Quốc hội và Hội trường Ba Đình không tuân theo quy định xây dựng, nhiều dự định bàn giao
được thực hiện rất chậm, có khi chưa hoàn thành. Mỗi một khu vực chịu sự quản lý từ các đơn
vị khác nhau khiến việc bảo tồn chưa được thống nhất. Việc phân công, quản lý không rõ ràng,
thiếu sự phối hợp đã dẫn đến việc khu di tích không được chăm sóc, giữ gìn theo đúng cách nó
cần như việc chống nấm mốc, bảo tồn vật liệu,…
Chính vì vậy trong tương lai, Hà Nội nói chung, khu di tích Hoàng thành Thăng Long nói
riêng cần phải xem xét lại việc bảo tồn và quản lý. Bởi nếu không thực hiện đúng nguyên lý,
đúng kỹ thuật sẽ dẫn đến hậu quả không lường trước được. Nên có kế hoạch mở rộng diện tích
khai quật, nghiên cứu làm rõ giá trị các kiến trúc di tích tại khu Trung tâm Thành cổ.
3.2 Vấn đề bảo tồn
Hiện nay, để bảo tồn, tôn tạo và phát triển giá trị của khu di tích, Trung tâm Bảo tồn Di
sản Thăng Long - Hà Nội đã hợp tác với các chuyên gia để nghiên cứu, khai quật khảo cổ trong
vùng phạm vi của khu di tích, tăng cường công tác bảo quản di tích, di vật, tổ chức thực nghiệm
chống rêu mốc,… Lấy ý kiến, tư vấn, tiếp thu của các tổ chức quốc tế về bảo tồn và xây dựng lOMoAR cPSD| 61463864
các chương trình nghiên cứu Khu di tích Hoàng thành Thăng Long. Tổ chức nhiều hoạt động
tuyên truyền quảng bá, giới thiệu di sản. Trong đó tập trung tổ chức trưng bày, triển lãm theo
chuyên đề phục vụ nhân dân và khách tham quan trong các dịp lễ, tết.
Trong quá trình quy hoạch, bảo tồn cần có sự phân cấp quản lý từng hạng mục, quy định
những trách nhiệm, quyền hạn trong việc quản lý, bảo vệ, tu bổ một cách cụ thể để phát huy
được hết giá trị của các công trình kiến trúc cổ. Cần nhận thức và hiểu biết về giá trị của các
kiến trúc một cách sâu sắc, hạn chế làm tổn hại khu di tích, coi đó là việc làm cần thiết để giữ
gìn giá trị di sản mới được bền vững và có sức lan tỏa qua nhiều thế hệ sau.
Bảo tồn nguyên trạng các dấu tích trên mặt đất tránh bị ẩm mốc, biến dạng. Quy hoạch các
hố đã khai quật thành bảo tàng tại chỗ. Huy động kinh phí để tiến hành sửa chữa, phục hồi
những công trình kiến trúc bị hư hại, xuống cấp. Mời những chuyên gia có sự hiểu biết sâu về
văn hóa, kiến trúc đồng thời tuân theo nguyên tắc phục hồi nguyên trạng tránh làm biến dạng
kết cấu hay bị thay đổi chi tiết. Tìm các nguyên vật liệu xây dựng thay thế có tính tương đồng
cao, tránh ghép nối làm ảnh hưởng đến diện mạo của kiến trúc. Hiện nay, việc phục hồi và sử
dụng nguyên vật liệu truyền thống đang trở thành xu hướng kiến trúc trong việc bảo tồn các
công trình cổ. Lựa chọn giữ lại một số vị trí có các di tích quan trọng, tiêu biểu, đặc sắc nhất để
bảo tồn nguyên trạng nhất kết hợp với việc trưng bày sản phẩm, mô hình dấu tích kiến trúc của
tất cả những công trình khai quật được và các tư liệu có liên quan. Lấp lại các hố khai quật khi
nào đủ điều kiện thì tiếp tục để phát huy được hết giá trị di tích.
Tổ chức các chương trình cộng đồng ngày càng nhiều, phát huy vai trò của nhân dân trong
công tác bảo tồn và phát huy giá trị di tích, kết nối người dân với khu di sản. Để thu hút khách
tham quan, các hoạt động trưng bày, triển lãm được tổ chức, đổi mới về hình thức, hấp dẫn về
nội dung. Nhiều công nghệ mới được phát triển và triển khai trên môi trường số như thực tại
ảo, trình diễn và tương tác 3D, trình diễn 360 độ, trưng bày online… Di tích Hoàng thành Thăng
Long đã trở thành điểm đến hấp dẫn, mang đậm dấu ấn văn hóa lịch sử của Thủ đô Hà Nội.
Tóm lại, những kế hoạch, dự định bảo tồn, tôn tạo cần phải cân nhắc, tính toán, đồng bộ
để đảm bảo nguyên vẹn giá trị của khu di tích. Phát huy hết hiệu quả tiềm năng giá trị lịch sử
văn hóa của Hoàng thành Thăng Long, đặc biệt là trong lĩnh vực du lịch vì đó là cách bảo tồn bền vững nhất.
CHƯƠNG 4: Ý NGHĨA CỦA KHU DI TÍCH ĐỐI VỚI CỘNG ĐỒNG VÀ ĐẤT NƯỚC VIỆT NAM
4.1 Đối với cộng đồng
Khu di tích Hoàng thành Thăng Long đã trở thành một trong những điểm đến không thể
thiếu đối với khách du lịch đến tham quan Hà Nội cũng như các bạn nhỏ đang ngồi trên ghế
nhà trường được đến tham quan, tìm hiểu về nơi đây.
Trung tâm Bảo tồn di sản văn hóa Thăng Long - Hà Nội từng tổ chức chương trình “Em
làm nhà khảo cổ” cho các em học sinh 10,11 tuổi làm quen với dụng cụ khai quật, tiếp xúc với
các cổ vật, hướng dẫn một số kỹ năng khai quật khảo cổ, làm sạch di vật,… Các em còn được lOMoAR cPSD| 61463864
tham gia hoạt động tương tác tại “Góc khám phá” để trải nghiệm việc khai quật giả định, xếp
lại hình hài các mẫu vật như cột cờ, tượng đầu rồng,… Việc làm này đã giúp các em có tình yêu
với di sản. Ngoài ra, còn hoạt động khám phá và chụp ảnh các di sản trong chương trình “Tiếng
nói nhiếp ảnh”. Các nhà khoa học khuyến khích nên tăng cường những hoạt động tương tác như
vậy để đưa các di sản văn hóa đến gần hơn với cộng đồng, giúp cộng đồng hiểu biết, quan tâm đến di sản.
Đáp ứng nhu cầu khám phá mới lạ, tăng cường hiểu biết cho khách du lịch đến tham quan
thì ngoài việc đào tạo kỹ năng nghiệp vụ du lịch thì cần tổ chức các khóa đào tạo về kiến thức
văn hóa lịch sử cho hướng dẫn viên. Xây dựng cho người tham quan một lộ trình phù hợp, kèm
theo các dịch vụ thỏa mãn nhu cầu khách như chụp ảnh, mua quà lưu niệm,…
4.2 Đối với sự phát triển của đất nước Việt Nam
Trong quá trình hình thành lịch sử, có những cuộc định đô và dời đô: vua Hùng với đất
Phong Châu, Mê Linh của Hai Bà Trưng, Hoa Lư của Đinh Bộ Lĩnh,… Nhưng đến Lý Công
Uẩn thay vì chọn quê hương mình sinh ra thì ông đã chọn Đại La làm kinh đô. Sau đó đổi tên
Đại La thành Thăng Long. Vị trí đất Thăng Long là khu vực rất quan trọng về chính trị, kinh tế,
văn hóa đối với đồng bằng Bắc Bộ nói riêng và cả nước nói chung. Trong thời kì giữ vai trò là
kinh thành, Khu di tích trung tâm Hoàng thành Thăng Long thực chất là một bộ phận của Cấm
thành - trung tâm quyền lực, chính trị và văn hóa của đất nước, tập hợp nhiều sản phẩm cao cấp
nhất của nền kinh tế, cũng là nơi hội tụ những giá trị của văn hóa dân tộc. Công trình kiến trúc
mang trong mình nhiều giá trị để có thể giáo dục ý thức của nhân dân về dân tộc mình. Hiểu và
biết được quá trình hình thành và xây dựng đất nước của cha ông ta ngày xưa qua bao thời kì
từ huy hoàng đến suy tàn. Nhận thấy được sự quan trọng trong việc khai quật ra công trình kiến
trúc vĩ đại này là hiện thân của lịch sử mà Khu di tích Hoàng thành Thăng Long đem lại cho
dân tộc Viêt Nam cũng như sự phát triển của đất nước Việt Nam. KẾT LUẬN
Thật khó để có một bức tranh tổng quát và hoàn mỹ về diện mạo kiến trúc qua nhiều thế
kỷ. Khu di tích Hoàng thành Thăng Long bộc lộ một bề dày lịch sử kéo dài 13 thế kỉ gồm thời
tiền Thăng Long, thời Thăng Long và Hà Nội, các tầng di tích xếp chồng lên nhau liên tục qua
nhiều thời kì lịch sử. Với những gì còn sót lại, tuy ít ỏi nhưng vẫn có thể là sự phác họa cơ bản
nhất của di sản kiến trúc nghìn năm. Một khu di tich lịch sử - văn hoá trải dài qua nhiều thời kỳ
lịch sử như vậy giữa vùng đất trung tâm của thủ đô và thật hiếm có thủ đô một nước có lịch sử
lâu đời lại phát hiện một quần thể di tích chảy dài suốt bề dày lịch sử như vậy. Các di tích kiến
trúc và một khối lượng rất lớn di vật cho thấy một phân quy mô và diện mạo của Khu di tích
Hoàng thành Thăng Long cùng với đời sống cung đình của vua quan, quý tộc qua các thời kỳ lOMoAR cPSD| 61463864
lịch sử. Tầng tầng lớp lớp di tích - di vật hiện lên như một bộ sứ nghìn năm văn hiến của Thăng
Long - Hà Nội phản chiếu trình độ và bản sắc dân tộc của một khu trung tâm văn hóa lớn nhất
và lâu đời nhất của đất nước. Các phát hiện khảo cổ học đã cung cấp nhiều dữ liệu khoa học để
xác định vị trị trung tâm của thành Thăng Long - Đông Đô - Đông Kinh, cũng để hiểu thêm mối
quan hộ giữa thành Đại La với thành Thăng Long thời Lý, Trần, Lê và thành Hà Nội thời Nguyên.
Đây là một di sản văn hóa vô giá của dân tộc nằm giữa thủ đô Hà Nội và đã được UNESCO
công nhận là Di sản Văn hóa Thế giới. Một di sản văn hoá như vậy đã làm tăng thêm địa vị của
thủ đô Hà Nội, phát huy tốt tác dụng sâu sắc trong giáo dục truyền thống dân tộc cũng như trong
các hoạt động giao lưu văn hoá và du lịch. Mặc dù công việc khai thác và bảo quản các hiện vật
phát hiện được còn gặp không ít khó khăn nhưng không vì thế mà chúng ta không gánh vác
trách nhiệm gìn giữ một di sản văn hoá vô giá mà bao nhiêu thế hệ tổ tiên đã sáng tạo nên và
lòng đất đã gìn giữ cho đến hôm nay. Thế hệ chúng ta phải tiếp tục bảo tồn, phát huy rồi chuyển
giao lại cho các thế hệ mai sau.
TÀI LIỆU THAM KHẢO Nguồn internet:
1. Sở văn hóa và thể thao thành phố Hà Nội:
http://sovhtt.hanoi.gov.vn/hoang-thanh-thang-long-la-di-san-van-hoa-gioi/
2. Báo Xây dựng: https://baoxaydung.com.vn/hoang-thanh-thang-long-
vanhung-gia-tri-truong-ton-121395.html
3. Báo Nhân dân: https://nhandan.vn/di-san/bao-ton-di-tich-hoang-
thanhthang-long-bang-moi-gia-471021
4. Website chính thức của khu di tích Hoàng thành Thăng Long:
https://www.hoangthanhthanglong.vn/
5. Cổng thông tin điện tử chính phủ Thủ đô Hà Nội:
http://thanglong.chinhphu.vn/bao-ton-va-phat-huy-gia-tri-di-san-thang-long-xua
6. Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=1jnH4jzBSrs 7. Báo Công an nhân dân:
https://cand.com.vn/Chuyen-dong-van-hoa/CANDTET_T20_Danh-thuc-di-san-
Hoang-thanh-Thang-Long-Ha-Noi-i595889/
8. Cục di sản văn hóa: http://dsvh.gov.vn/di-tich-lich-su-va-khao-co-
khutrung-tam-hoang-thanh-thang-long-ha-noi-2945 lOMoAR cPSD| 61463864
9. Wikipedia: https://vi.wikipedia.org/wiki/Ho%C3%A0ng_th %C3%A0nh_Th%C4%83ng_Long 10.
Di sản Tràng An: https://disantrangan.vn/hoang-thanh-thang- long MỤC LỤC ẢNH
Sơ đồ Khu di tích Hoàng thành Thăng Long Đoan Môn lOMoAR cPSD| 61463864
Kỳ Đài - Cột cờ Hà Nội
Điện Kính Thiên còn là bí ẩn cho đến ngày nay
Cửa Bắc - Chính Bắc Môn Hậu Lâu Nhà D67