Tính dân tộc là gì? Biểu hiện của tính dân tộc trong văn học

Tính dân tộc là gì? Biểu hiện của tính dân tộc trong văn học 1. Tính dân tộc là gì?
Tính dân tộc là một phẩm chất bản chất xã hội của văn học. Mỗi dân tộc có
cách sống, cách cảm thụ thế giới và hệ giá trị riêng do truyền thống văn hoá,
phong tục tập quán, tâm lí và ngôn ngữ tạo thành. Tính dân tộc có thể được
hiểu là những đặc điểm nổi bật của cộng đồng người có chung lãnh thổ, ngôn
ngữ, phương thức và chế độ chính trị trải qua một thời kì lịch sử lâu dài. Tính
cách dân tộc là " những nét phẩm chất lặp đi lặp lại tạo thành bộ mặt tinh thần của dân tộc"
Tính dân tộc được thể hiện qua hai đặc tính sau:
1.1. Tính dân tộc là một phạm trù thẩm mĩ
Phạm trù này hoà quyện và xuyên thắm vào trong mọi yếu tố của văn học từ
nguồn gốc, đối tượng, nhiệm vụ, chức năng đến nội dung ( cả ngôn ngữ, loại
thể, thủ pháp, nghệ thuật,.. ) Trong một tác phẩm tính dân tộc là tổng hoà
những đặc điểm và nội dung, hình thức chứ không phải nằm ở một yếu tố nào.
Lâu nay, vẫn có tình trạng lấn cấn, lẫn lộn, nhập nhằng: hoặc cho rằng đại
phàm, văn chương là dân tộc. Do đó, đã không lí giải nổi tính dân tộc của tác
phẩm xấu và tác phẩm tốt. Hoặc, lại có ý kiến cho rằng những tác phẩm tốt
mới có tính dân tộc. Sự lẫn lộn, nhập nhằng đó là do không xem tính dân tộc
như là một phạm trù thẩm mĩ. Thực ra, tính dân tộc là một phạm trù thẩm mĩ.
Nó không chỉ là thuộc tính tất yếu của văn chương mà quan trọng là tiêu
chuẩn đánh giá tư tưởng và nghệ thuật trong nội dung và hình thức của tác
phẩm văn học. Do đó, tính dân tộc chủ yếu được nhìn nhận như một phạm
trù giá trị. Nghĩa là khi nói đến tinh thần dân tộc là nói đến phẩm chất, nói đến
sự kết tinh những bản sắc độc đáo của một dân tộc
1.2.Tính dân tộc là một phạm trù mang tính lịch sử
Tính dân tộc của văn học là một phạm trù mang tính lịch sử. Nó gắn liền với
những sự kiện lịch sử - xã hội nhất định. Do đó, mà nó biến đổi không ngừng.
Tính dân tộc không phải là một hệ thống khép kín những yếu tố nhất thành
bất biến nào đó. Mà ngược lại, nó gắn liền với những điều kiện lịch sử cụ thể
và biến đổi, phát triển không ngừng. Do những điều kiện lịch sử - xã hội mà
qua từng thời kỳ lịch sử tính lịch sử mang một nội dung không giống nhau.
Stalin - nhà cách mạng, chính trị gia người Liên Xô:" Mọi vật đều thay đổi...
Đời sống thay đổi và cùng với nó vấn đề dân tộc cũng thay đổi theo. Trong
các thời kỳ khác nhau thì có những giai cấp khác nhau xuất hiện trên vũ đài
đấu tranh, và mỗi giai cấp đều hiểu " vấn đề dân tộc " theo quan điểm riêng
của mình. Do đó, trong những thời kỳ khác nhau " vấn đề dân tộc " phục vụ
cho những lợi ích khác nhau, mang những sắc thái khác nhau tuỳ theo từng
thời kỳ và tuỳ theo giai cấp đề xuất ra nó". Ta có thể thấy sự thay đổi đó qua
một ví dụ sau đây: Lòng thuỷ chung trước hết là thuỷ chung với Tổ quốc, với
dân tộc. Tuy vậy, lòng thuỷ chung đó được các thời đại lịch sử hiểu qua chứ "
trung" một cách khác nhau. Giai cấp phong kiến thống trị hiểu " Trung" là "
trung quân ái quốc". Nhưng " Trung" được hiểu theo nội dung chung một
cách mù quáng: " Quân xử thần tử, thần bất tử bất trung". Đối với thời đại
chúng ta " Trung" là "trung với nước, hiếu với dân".
2. Biểu hiện tính dân tộc trong văn học
Văn học thể hiện đời sống tinh thần của một dân tộc, nên mãi mãi tính dân
tộc là một thuộc tính của văn chương. Không thể có nền văn chương của dân
tộc này lại giống nền văn chương của dân tộc khác. Lịch sử văn học Việt
Nam và thế giới đều hiển nhiên chứng tỏ điều đó. Có những dân tộc chỉ có
mấy chục nghìn người cũng có nèn văn chương riêng, trong đó có những tác
giả và tác phẩm nổi tiếng thế giới. Chỉ bao giờ một dân tộc bị hoàn toàn đồng
hoá thì nền văn học của dân tộc nó mưới dần dần bị biến mất mà thôi.
Đời sống tinh thần của một dân tộc, trong đó có văn học có sức sống rất dai
dẳng. Có những dân tộc bị mất nước, bị ngoại bang đô hộ hàng trăm năm,
thậm trí hàng nghìn năm nhưng dân tộc ấy không bị đồng hoá thì nền văn
chương riêng của họ vẫn tồn tại và phát triển. Mỗi tác phẩm văn học có giá trị
trở thành tín hiệu của một dân tộc thông báo với thế giới, góp phần cho thế
giới nhận biết về dân tộc của mình. Không thể có một tác phẩm văn học có
giá trị nào mà lại không có tính dân tộc riêng sâu sắc.
Tính dân tộc của một nền văn chương, của mỗi tác phẩm văn chương thể
hiện ở rất nhiều khía cạnh, nhưng tập trung rõ nhất ở ba mặt: tư tưởng, tâm
hồn, và những nét sinh hoạt của một dân tộc. Mỗi tác phẩm văn chương, dù
là bài thơ hai câu hay một tiểu thuyết dài nhiều tập đều mang tư tưởng nhà
văn, mà tư tưởng nhà văn thì sẽ mang tư tưởng của một dân tộc nhất định.
Nếu có nhà văn ở một dân tộc, ở một thời nào đó tư tưởng đi ngược lại tư
tưởng của dân tộc mình thì bao giờ cũng bị đào thải. Những nhà văn tiên tiến
của mọi thời đại đều là người đại diện tiêu biểu của dân tộc mình về mặt tư tưởng.
Nguyễn Trãi đại diện cho tư tưởng yêu nước và nhân nghĩa của thời đại ông;
" Truyện Kiều" của Nguyễn Du mang tư tưởng phản kháng và chủ nghĩa nhân
đạo của dân tộc ta cuối thế kỷ XVIII- đầu thế kỷ XIX, những tác phẩm của
Nguyễn Đình Chiểu mang tinh thần quật cường bất khuất của dân tộc cuối
thế kỷ XIX, những tác phẩm văn chương của Hồ Chí Minh, Tố Hữu và
nhiều nhà văn, nhà thơ hiện đại khác mang tư tưởng " Không có gì quý hơn
độc lập tự do " của dân tộc ta ở thế kỷ XX. Đồng thời, mỗi tác phẩm văn
chương đều thể hiện tâm hồn phong phú của một dân tộc. Vẻ đẹp tuyệt vời
của tâm hồn người phụ nữ Việt Nam trong câu ca dao:" Chồng ta áo rách ta
thương/ Chồng người áo gấm xông hương mặc người" không thể lẫn với các
dân tộc ở phương Tây. Đời sống tâm hồn phong phú và đa dạng của dân tộc
Việt Nam thể hiện rất đậm nét trong " Truyện Kiều" của Nguyễn Du, dẫu tác
phẩm có có khoác tấm áo cốt truyện Trung Quốc.
Tính dân tộc được bộc lộ ở tính cách, tâm hồn, tư tưởng, tình cảm, suy nghĩ,
đồng thời còn được bộc lộ qua diện mạo, y phục, hành động, động tác, cử chỉ,...
Nói về tình mẹ con, ca dao ta có câu:" Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa/ Miệng nhai
cơm búng lưỡi lừa cá xương" Đây là câu ca dao khá đặc sắc về tính dân tộc.
Nó bộc lộ tư tưởng, tâm hồn Việt Nam qua hình ảnh và phong tục, tập quán,
sinh hoạt người Việt Nam. Nghĩ về mẹ, nhớ về công lao của mẹ thường
người ta vẫn nói đến những giọt sữa ngọt ngào, hay những lời ru êm ái...
Nhưng ở đây tác giả bình dân nhớ mẹ qua hành động chăm nuôi con độc đáo
như vậy. Người mẹ mớm từng miếng cơm nhai cho con không những tiếp
cho con sự sống mà còn truyền cho con tình cảm... Nền văn chương Việt
Nam từ 1945 đến nay, những tác phẩm chân chính với nhiều đề tài phản ánh
khác nhau, thì đời sống tâm hồn con người Việt Nam bao giờ cũng hiện hệ
đẹp đẽ: Anh hùng bất khuất, tình nghĩa thuỷ chung, cần cù sáng tạo, tinh thần
quốc tế muốn làm bạn với nhân dân các nước...
Bàn về tính dân tộc trong văn học nghệ thuật, nhà nghiên cứu người Nga
A.Tôn xtoi đã từng nhận định " Nghệ thuật dân tộc là nghệ thuật mang mùi
hương đất đai, trong tiếng mẹ đẻ mỗi từ dường như có hai lần ý nghĩa nghệ
thuật..." Quan điểm đó rất đúng bởi vì tác phẩm văn học nghệ thuật là sản
phẩm riêng của cá nhân nghệ sĩ, nhưng đằng sau mỗi người nghệ sĩ bao giờ
cũng mang bóng dáng của dân tộc luôn thấm đẫm trong từng câu chữ, trong
cách cảm cách nghĩ của mỗi nhà văn, nhà thơ. Và cũng chính đặc thù của
đời sống dân tộc đã mang lại cho văn học của dân tộc ấy một bản sắc riêng
độc đáo được bảo tồn lưu giữ qua nhiều thế hệ.
Document Outline

• Tính dân tộc là gì? Biểu hiện của tính dân tộc tro
  • 1. Tính dân tộc là gì?
    • 1.1. Tính dân tộc là một phạm trù thẩm mĩ
    • 1.2.Tính dân tộc là một phạm trù mang tính lịch sử
  • 2. Biểu hiện tính dân tộc trong văn học