Văn bản thông tin là gì? Thế nào là văn bản thông tin tổng hợp?
Việc giảng dạy văn bản thông tin trong môn Ngữ văn đã tồn tại từ lâu trên toàn thế giới và được đa dạng
hóa với nhiều thể loại khác nhau. Tuy nhiên, tại Việt Nam, khái niệm văn bản thông tin vẫn còn khá mới mẻ
đối với cả giáo viên và học sinh. Trong bài viết này, các bạn hãy cùng chúng tôi tìm hiểu về văn bản thông tin nhé!
1. Văn bản thông tin là gì?
Văn bản thông tin là một hình thức viết nhằm truyền đạt thông tin và kiến thức một cách chính xác và trung
thực. Loại văn bản này rất phổ biến và hữu ích trong đời sống hàng ngày. Nó bao gồm nhiều thể loại khác
nhau, như thông báo, chỉ dẫn, mô tả công việc, hướng dẫn sử dụng sản phẩm, lịch biểu, cơ sở dữ liệu, hợp
đồng quảng cáo, các văn bản hành chính, từ điển và bản tin.
Mục đích chính của văn bản thông tin là truyền đạt thông tin một cách khách quan và trung thực. Người đọc
hoặc người nghe có thể hiểu chính xác những gì được mô tả và giới thiệu trong văn bản này. Điều này đòi
hỏi người viết phải sử dụng ngôn từ rõ ràng, logic và tránh sử dụng yếu tố hư cấu hay tưởng tượng.
Thông tin trong văn bản có thể được tổ chức theo nhiều cách khác nhau. Một số cách tổ chức thông tin phổ
biến bao gồm: theo nguyên nhân-kết quả, theo trật tự thời gian, theo so sánh và phân loại, và theo vấn đề
và giải pháp. Cách tổ chức thông tin phụ thuộc vào mục đích và đối tượng của văn bản.
Để hỗ trợ người đọc tìm kiếm thông tin một cách nhanh chóng và hiệu quả, người viết thường sử dụng các
phương tiện và cách thức khác nhau. Ví dụ, việc sử dụng bảng chú thích, in đậm, in nghiêng, gạch chân,
dấu sao, dấu hoa thị hoặc hình ảnh minh họa có thể giúp người đọc dễ dàng xác định vị trí và mối quan hệ
của các thông tin trong văn bản. Những yếu tố này giúp tăng tính trực quan và hấp dẫn của văn bản thông
tin, đồng thời cung cấp sự hỗ trợ trong việc hiểu nội dung.
Tóm lại, văn bản thông tin là một công cụ quan trọng để truyền đạt thông tin và kiến thức một cách chính
xác và trung thực. Qua cách tổ chức thông tin một cách logic và sử dụng các phương tiện hỗ trợ, nó giúp
người đọc hiểu và tiếp thu thông tin một cách dễ dàng. Vì vậy, khả năng viết văn bản thông tin hiệu quả là
một kỹ năng quan trọng mà mọi người nên học để truyền đạt thông tin một cách hiệu quả trong các lĩnh vực
khác nhau của cuộc sống.
2. Đặc điểm chính của văn bản thông tin
Văn bản thông tin là một thể loại văn bản quan trọng trong việc truyền đạt thông tin cho người đọc về thế
giới tự nhiên và xã hội. Khác với tiểu thuyết và các hình thức phi hư cấu khác, văn bản thông tin không có
yếu tố hư cấu và tập trung vào việc cung cấp thông tin một cách chính xác và rõ ràng.
Mục đích chính của văn bản thông tin là thông báo cho người đọc về một vấn đề cụ thể. Người viết văn bản
thông tin sử dụng ngôn ngữ chuyên ngành và các danh từ chung để truyền tải thông tin một cách hiệu quả.
Các tác giả của văn bản thông tin có thể sử dụng nhiều cấu trúc khác nhau nhằm hỗ trợ người đọc tìm kiếm
thông tin nhanh chóng. Các cấu trúc này có thể bao gồm bảng mục lục, chỉ mục, in đậm hoặc in nghiêng,
bảng chú giải cho từ ngữ đặc biệt, phụ lục chứa định nghĩa, minh họa, truyền thuyết, biểu đồ và bảng.
Một đặc điểm quan trọng của văn bản thông tin là nó thường không tuyến tính. Điều này có nghĩa là thông
tin không được trình bày theo một thứ tự câu chuyện tuyến tính, mà thay vào đó nó được tổ chức theo cấu
trúc phù hợp với từng chủ đề. Điều này giúp người đọc dễ dàng định vị một mẩu thông tin liên quan đến lĩnh vực quan tâm của mình.
Văn bản thông tin phổ biến vì nó mang lại sự tiện lợi cho độc giả. Người đọc có thể tìm kiếm và đọc một
mẩu thông tin cụ thể mà không cần phải đọc toàn bộ nội dung. Với sự tổ chức rõ ràng và cung cấp thông tin
một cách rõ ràng, văn bản thông tin giúp người đọc tiếp cận thông tin một cách nhanh chóng và hiệu quả.
Một điểm đáng chú ý khác là văn bản thông tin thường tránh lặp lại và tập trung vào việc cung cấp thông tin
mới. Người viết cần đảm bảo rằng thông tin được trình bày một cách rõ ràng và không gây nhầm lẫn cho người đọc.
Tổng kết lại, văn bản thông tin là một thể loại văn bản quan trọng trong việc truyền đạt thông tin chính xác
và rõ ràng cho người đọc. Nó sử dụng ngôn ngữ chuyên ngành và các cấu trúc khác nhau để hỗ trợ tìm
kiếm thông tin nhanh chóng. Với tính không tuyến tính và sự tránh lặp lại, văn bản thông tin đáp ứng nhu
cầu của độc giả trong việc tìm hiểu và tiếp cận thông tin một cách hiệu quả.
3. Thế nào là văn bản thông tin tổng hợp?
Văn bản thông tin tổng hợp là một dạng văn bản mà nhiệm vụ chính của nó là thu thập và trình bày thông tin
từ nhiều nguồn khác nhau về một chủ đề cụ thể. Thông qua quá trình tổng hợp, văn bản này tập trung vào
việc tạo ra một tài liệu tổng quan và toàn diện về chủ đề đó.
Mục đích chính của văn bản thông tin tổng hợp là giúp người đọc có cái nhìn tổng quan về chủ đề mà
không cần phải tìm hiểu từ nhiều nguồn khác nhau. Thông qua việc thu thập thông tin từ các nguồn đáng tin
cậy và đa dạng, văn bản thông tin tổng hợp cung cấp cho người đọc một cái nhìn đa chiều và phong phú về
chủ đề mà họ quan tâm.
Để tạo ra một văn bản thông tin tổng hợp, người viết thường phải tiến hành các bước sau:
Thu thập thông tin: Người viết tìm kiếm và thu thập thông tin từ nhiều nguồn khác nhau như sách, bài báo,
nghiên cứu, báo cáo, trang web chuyên ngành và nguồn tin đáng tin cậy khác liên quan đến chủ đề.
Phân loại và lựa chọn thông tin: Sau khi thu thập thông tin, người viết phải phân loại và lựa chọn những
thông tin quan trọng, có giá trị và liên quan nhất đến chủ đề của văn bản. Các thông tin được chọn lọc phải
được kiểm tra tính chính xác và đáng tin cậy.
Tổ chức thông tin: Người viết sắp xếp thông tin theo một cấu trúc logic và hợp lý. Có thể sử dụng các
phương pháp tổ chức thông tin như phân loại theo chủ đề, sắp xếp theo thứ tự thời gian hoặc theo mức độ quan trọng.
Trình bày thông tin: Người viết sử dụng các phương pháp trình bày thông tin như định dạng văn bản, đánh
số, đánh dấu, đồ họa, biểu đồ, bảng và hình ảnh để làm cho thông tin dễ hiểu và hấp dẫn hơn.
Kiểm tra và chỉnh sửa: Sau khi hoàn thành việc viết, người viết cần kiểm tra và chỉnh sửa văn bản để đảm
bảo tính chính xác, mạch lạc và mượt mà của thông tin.
Văn bản thông tin tổng hợp đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin đa chiều và toàn diện cho
người đọc. Nó giúp người đọc tiết kiệm thời gian và công sức trong việc tìm hiểu và nắm bắt các khía cạnh
quan trọng về một chủ đề cụ thể.
4. Tiếp cận văn bản thông tin theo hướng nào?
Chiến thuật đọc hiểu thông tin là một phương pháp, kỹ thuật, hoặc quy trình nhất định nhằm hướng dẫn quá
trình nhận thức của học sinh để hiểu và tạo ý nghĩa từ văn bản một cách tích cực, chủ động và hiệu quả. Để
thúc đẩy sự tích cực và chủ động của học sinh trong việc đọc hiểu và tránh sự nhàm chán trong quá trình
học văn, giáo viên có thể áp dụng nhiều chiến thuật khác nhau để thu hút và hấp dẫn học sinh.
Một trong những chiến thuật mà giáo viên có thể sử dụng là "cuộc giao tiếp văn học" - một chiến thuật tạo ra
sự kết nối đa chiều khi đọc văn bản. Đây là một phương pháp khá lạc quan, giúp học sinh phát triển từng
bước để trở thành người đọc độc lập, thành thạo và sáng tạo trong học tập và cuộc sống. Học sinh sẽ có
cảm giác tham gia vào sự việc, lắng nghe ý kiến và đánh giá từ các quan điểm khác nhau về vấn đề được
thảo luận. Đồng thời, họ có cơ hội thể hiện suy nghĩ và quan điểm của mình.
Cách thức thực hiện chiến thuật này là giáo viên sẽ thiết kế một mẫu phiếu học tập phù hợp theo sơ đồ bốn
điểm nhìn và hướng dẫn học sinh thực hiện. Trung tâm của sơ đồ là vấn đề chính hoặc một câu hỏi lớn đặt
ra, một thông điệp, khái niệm quan trọng hoặc một quan điểm. Trong giờ học, giáo viên sẽ là người tổ chức
và định hướng các hoạt động học của học sinh. Sau khi học sinh đưa ra quan điểm của mình, giáo viên có
thể tổ chức buổi thảo luận cho cả lớp hoặc các nhóm nhỏ, và đồng thời khen ngợi và khích lệ ý tưởng hay,
giải pháp sáng tạo. Tuy nhiên, cần chia sẻ ý kiến trái chiều với thái độ ân cần, tôn trọng và động viên học
sinh tự tin bày tỏ quan điểm của mình. Điều này giúp buổi học trở nên sôi nổi hơn và giảm khoảng cách
giữa giáo viên và học sinh, cũng như giữa các học sinh với nhau. Lớp học sẽ trở nên gần gũi và thân thiện hơn.
Sử dụng chiến thuật "cuộc giao tiếp văn học" không chỉ giúp học sinh phát triển kỹ năng đọc hiểu mà còn
khuyến khích khả năng tư duy logic, phân tích, suy luận và sáng tạo của họ. Nó tạo ra một môi trường học
tập động lực, khuyến khích sự tham gia tích cực của học sinh và giúp họ xây dựng các kỹ năng quan trọng
cho việc đọc và hiểu văn bản.