Văn mẫu Ngữ Văn lớp 8: Phân tích tác phẩm Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn (Sơ đồ tư duy) | Kết nối tri thức

Văn mẫu Ngữ Văn lớp 8: Phân tích tác phẩm Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn (Sơ đồ tư duy) | Kết nối tri thức. Tài liệu được biên soạn dưới dạng file PDF bao gồm 49 trang tổng hợp các kiến thức chọn lọc giúp các bạn tham khảo, ôn tập và đạt kết quả cao trong kỳ thi sắp tới. Mời các bạn đón xem!

52 26 lượt tải Tải xuống

Chia sẻ Báo cáo tài liệu

Phân tích Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn

Sơ đồ tư duy Phân tích Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn

Dàn ý phân tích Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn

Dàn ý 1

1. Mở bài

• Khái quát về tác giả Trần Quốc Tuấn: một anh hùng vĩ đại trong lịch sử

chống giặc ngoại xâm của dân tộc ta

• Hịch tướng sĩ là một tác phẩm biểu hiện chân thành và sâu sắc nhất tấm

lòng yêu nước, nỗi lo cho vận mệnh đất nước của tác giả

2. Thân bài

a. Nêu gương sáng của trung thần nghĩa sĩ trong sử sách

• Các gương trung thần nghĩa sĩ hi sinh vì chủ: Kỉ Tín, Do Vũ, Dự

Nhượng, Kính Đức, Mông Kha, Cốt Đãi Ngột Lang...

• Làm nổi bật tinh thần quên mình vì chủ, vì vua, vì nước.

b. Tình hình đất nước hiện tại, nỗi lòng của chủ tướng

* Tình hình đất nước hiện tại

- Tội ác và sự ngang ngược của giặc: Đi lại nghênh ngang, sỉ mắng triều đình,

bắt nạt tể phụ, đòi ngọc lụa, thu bạc vàng…

“Bạo ngược, tham lam, vô đạo.”

- Nghệ thuật:

• Ngôn từ gợi hình, gợi cảm: Nghênh ngang, uốn lưỡi

• Hình ảnh ẩn dụ: lưỡi cú diều, thõn dê chó

• Giọng văn mỉa mai, châm biếm

⇒ Khắc hoạ sinh động hình ảnh kẻ thù, gợi cảm xúc căm phẫn cho người đọc,

bộc lộ sự căm ghét, khinh bỉ

* Nỗi lòng chủ tướng

- Được thể hiện rõ nét qua phần điệp với những câu văn biền ngắn gọn đối xứng

cân chỉnh: “Ta thường tới bữa quên ăn…ta cũng cam lòng”

- Nghệ thuật:

• Dựng nhiều dấu phẩy và dấu chấm phẩy

• Nhiều động từ chỉ trạng và hành động mãnh liệt như: Quên ăn, vỗ gối, xẻ

thịt, lột da, nuốt gan, uống máu…

• Giọng văn thống thiết, tình cảm

⇒ Tác dụng:

• Cực tả niềm uất hận dâng lên trong lòng người chủ tướng

• Khơi gợi sự đồng cảm ở người đọc, người nghe.

c. Chủ tướng phê phán biểu hiện sai lầm trong hàng ngũ quân sĩ, bộc lộ nỗi lòng

mình và kêu gọi tướng sĩ

* Phê phán sai lầm của tướng sĩ

• Phê phán hành động hưởng lạc, thái độ bàng quan trước vận mệnh đất

nước.

• Ham thú vui tầm thường: chọi gà, cờ bạc, săn bắn, ruợu ngon...

“Thái độ phê phán dứt khoát”

* Nỗi lòng người chủ tướng

- Khuyên:

• Biết lo xa

• Tăng cường võ nghệ

⇒ Chống giặc ngoại xâm.

- Chủ tướng để khích lệ tinh thần trung quân ái quốc

- Cùng cảnh ngộ: khích lệ lòng ơn nghĩa, thuỷ chung của người chung hoàn

cảnh.

- Thể hiện thái độ:

• Khuyên răn, bày tỏ thiệt hơn

• Nghiêm khắc cảnh báo

• Mỉa mai, chế giễu

* Kêu gọi tướng sĩ: Vạch rõ ranh giới giữa hai con đường chính và tà ⇒ kêu gọi,

khích lệ tinh thần tướng sĩ

3. Kết bài

• Khẳng định thành công về mặt nội dung và nghệ thuật của văn bản

• Văn bản là biểu hiện sâu sắc nhất tấm lòng yêu nước của một vị chủ

tướng có tâm, suốt đời tận tụy vì sự nghiệp giải phóng dân tộc

• Đoạn trích khơi gợi lòng yêu nước và ý thức trách nhiệm trong mỗi con

người.

Dàn ý 2

1. Mở bài

Giới thiệu về hoàn cảnh ra đời và khái quát giá trị tác phẩm:

● Năm 1285, vào trước khi diễn ra cuộc kháng chiến Mông- Nguyên, Trần

Quốc Tuấn đã viết nên bài "Hịch tướng sĩ" nhằm khích lệ tinh thần đấu

tranh và học tập của các tướng sĩ trong quân đội.

● Đây thực sự là một áng văn bất hủ thể hiện rõ tư tưởng yêu nước và lòng

quyết tâm chống lại kẻ thù xâm lược.

2. Thân bài

● Dẫn ra tên tuổi của các vị anh hùng nghĩa sĩ trung quân ái quốc ->.nêu

gương cho các nghĩa sĩ tự nhìn lại mình, khẳng định nhân tài , hào kiệt

của đất nước.

● Nêu rõ thực trạng của đất nước giữa buổi thời loạn lạc, quân giặc tàn ác.

● Nỗi đau đáu, lo lắng cho vận nước, cho nhân dân đêm ngày của vị tướng

lĩnh.

● Nhắc lại những ân tình của một vị lĩnh tướng với nghĩa quân của mình ->

lên án, phê phán những hành động, ý nghĩ sai trái, vô trách nhiệm.

● Vạch ra những điều nên làm lúc bấy giờ.

3. Kết bài

Với những lời lẽ sắc bén, hợp lý, chân tình, Trần Quốc Tuấn đã lay động được

tấm lòng của hàng ngàn nghĩa sĩ, thôi thúc họ sống và rèn luyện, chiến đấu hết

mình vì nước Việt thân yêu.

Phân tích Hịch tướng sĩ ngắn gọn

Năm 1285, Thoát Hoan mang 50 vạn quân sang xâm lược nước ta. Trước đó, tại

Hội nghị quân sự Bình Than, Trần Quốc Tuấn được vua nhà Trần trao trọng

trách “Tiết chế thống lĩnh". Ông đã viết “Hịch tướng sĩ” kêu gọi ba quân nâng

cao cảnh giác, học tập binh thư, rèn luyện võ nghệ, sẵn sàng chiến đấu đánh

thắng quân xâm lược phương Bắc. Có thể xem “Hịch tướng sĩ” là một văn kiện

lịch sử trọng đại hàm chứa tình cảm yêu nước và khí phách anh hùng, đồng thời

mang tính nghệ thuật độc đáo, xứng đáng là một kiệt tác trong nền văn học cổ

Việt Nam. Vì thế khi nhận xét về tác phẩm này có ý kiến cho rằng “Hịch tướng

sĩ” của Trần Quốc Tuấn là văn sôi sục nhiệt huyết, tràn đầy khí thế quyết chiến

quyết thắng. Đó là một tác phẩm tiêu biểu cho chủ nghĩa yêu nước cao đẹp nhất

của thời đại chống Nguyên – Mông.

“Hịch tướng sĩ” là tiếng nói của vị Thống soái sục sôi nhiệt huyết. Cái lo buồn,

nỗi căm giận, niềm khao khát của Trần Quốc Tuấn thể hiện trong bài hịch sục

sôi một bầu máu nóng. Mối quan hệ của vị Quốc công với tướng sĩ là mối quan

hệ “chủ – tớ” nhưng chứa chan tình nghĩa, đồng cam cộng khổ, vào sinh ra tử có

nhau: “… lúc mạc xông pha thì cùng nhau sống chết, lúc ở nhà nhàn hạ thì cùng

nhau vui cười”.

Trước sự hoành hành của sứ giặc, trước họa xâm lăng của đế quốc Nguyên –

Mông, ông mang một tâm trạng cay đắng, thao thức suốt những đêm dài. Tâm

trạng ấy của ông là cả một bầu nhiệt huyết sôi sục: “Huống chi, ta cùng các

ngươi sinh phải thời loạn lạc, lớn lên gặp buổi gian nan. Ngó thấy sứ giặc đi lại

nghênh ngang ngoài đường, uốn lưỡi cú diều mà sỉ mắng triều đình, đem thân

dê chó mà bắt nạt tể phụ, thác mệnh Hốt Tất Liệt mà đòi ngọc để thỏa lòng tham

không cùng, giả hiệu Vân Nam Vương mà thu bạc vàng, để vét của kho có hạn.

Thật khác nào như đem thịt mà nuôi hổ đói, sao cho khỏi để tai vạ về sau”.

Bằng một nhãn quan chính trị sâu sắc, cảnh giác, vị Tiết chế đã vạch trần dã tâm

của bọn bành trướng phương Bắc muốn biến nước ta thành quận huyện của

chúng, lên án hành động vơ vét của kho, “đòi ngọc lụa ” “thu bạc vàng ” để thỏa

lòng tham không cùng của lũ sứ giặc Mông Cổ. Ông nhắc tướng sĩ không được

khoanh tay, ngồi nhìn giặc lấn tới, vì như thế “Thật khác nào như đem thịt mà

nuôi hổ đói, sao khỏi để tai vạ về sau”

Phần cuối bài hịch, là lời khuyên răn, trách cứ tướng sĩ về việc học tập binh thư

cũng sục sôi nhiệt huyết sáng ngời đạo “thần – chủ ” và lập trường “nghịch thù”.

Giọng văn hùng hồn, trang nghiêm, cảm hóa lòng người sâu sắc: “Nếu các

ngươi biết chuyên tập sách này theo lời dạy bảo của ta thì mới phải đạo thần chủ,

nhược bằng khinh bỏ sách này, trái dạy bảo của ta, tức là kẻ nghịch thù”

“Hịch tướng sĩ” còn là một tác phẩm tràn đầy khí thế quyết chiến quyết thắng

được thể hiện ở thái độ căm thù giặc, quan niệm sống và chết, nô lệ và tự do,…

Ở khía cạnh nào, biểu hiện nào, tác giả cũng biểu lộ một chí khí anh hùng, lẫm

liệt và quyết chiến quyết thắng!

Với lũ giặc Nguyên – Mông thì quyết không thể dung tha! Hiện tại chưa xả thịt,

lột da, nuốt gan, uống máu quân thù thì đau đớn vô cùng: “tới bữa quên ăn, nửa

đêm vỗ gối; ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa”. Với lũ giặc Nguyên – Mông,

tướng sĩ chỉ có một quyết tâm, một hành động, một ý chí: “Dẫu cho thân này

phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa, ta cũng vui lòng.”

Vì Tổ quốc Đại Việt muôn quý nghìn yêu mà tướng sĩ chỉ có một con đường,

một hành động “huấn luyện quân sĩ, tập dượt cung tên khiến cho người giỏi như

Bàng Mông, nhà nhà đều là Hậu Nghệ, có thể bê được đầu Hốt Tất Liệt ở của

khuyết làm rữa thịt Vân Nam Vương ở Cảo Nhai…”.

Vì Tổ quốc Đại Việt nên không thể mất cảnh giác và chiến bại, để đến nỗi “ta

cùng các ngươi sẽ bị giặc bắt, đau xót biết chừng nào” không những thế “ta kiếp

này chịu nhục, rồi đến trăm năm sau, tiếng dơ không rửa, tên xấu còn lưu, đến

gia thanh các ngươi cũng không khỏi mang tiếng là tướng bại trận..”

Vì sự sống còn và niềm vinh quang của dân tộc mà quyết tâm đánh thắng giặc

Nguyên – Mông để “tông miếu … được muôn đời tế lễ “, “tổ tông… được thờ

cúng quanh năm “, để tên họ tướng sĩ “sử sách lưu thơm”. “Hịch tướng sĩ”

truyền đến ba quân khí thế, tinh thần quyết chiến quyết thắng, biến thành sức

mạnh Sát Thát đưa đến những thắng lợi, những chiến công giòn giã: “Chương

Dương cướp giáo giặc – Hàm Tử bắt quân thù (Trần Quang Khải) bảo toàn sơn

hà xã tắc.

Có thể nói “Hịch tướng sĩ” là một tác phẩm tiêu biểu cho chủ nghĩa yêu nước

cao đẹp nhất của thời đại chống Nguyên – Mông. Thế kỉ XII, XIII trên một

vùng địa lý mênh mông, hàng chục quốc gia, hàng trăm thành trì từ Hoa Bắc

xuống Hoa Nam, từ Trung Á tới sông Vônga,… đã bị vó ngựa quân xâm lược

Mông cổ giày xéo, nghiền nát. Một nhà thơ Ác-mê-ni trong thế kỉ XIII đã viết:

“Không còn một dòng suối, một con sông nào

không tràn đầy nước mắt chúng ta;

Không còn một ngọn núi, một cánh đồng nào

không bị quân Tác-ta giày xéo”.

Quân Tác-ta là đoàn kị binh của đế quốc Mông Cổ. Thế mà, cả ba lần, giặc

Nguyên – Mông sang xâm lược nước ta đều bị đại bại thảm hại. Quân dân Đại

Việt đã đoàn kết một lòng, từ vua tới tướng sĩ đều nêu cao tinh thần quyết chiến

quyết thắng. Vai trò của Trần Quốc Tuấn là cực kì to lớn: “Tiếng thơm đồn mãi

– Bia miệng không mòn” (Đằng giang phú).

Các tướng sĩ đời Trần có một số là anh hùng – thi sĩ như Trần Quang Khải, Phi

Ngũ Lão, Trần Thánh Tông, Trần Nhân Tông cũng là những vua anh hùng – thi

sĩ. Thơ văn của họ chứa chan tinh thần yêu nước:

“Xã tắc hai phen chồn ngựa đá

Non sông nghìn thuở vững âu vàng

(Trần Nhân Tông)

“Chương Dương cướp giáo giặc

Hàm Tử bắt quân thù

Thái bình nên gắng sức

Non nước ấy nghìn thu”

(Trần Quang Khải)

Các bài thơ này đều tiêu biểu cho “Hào khí Đông A". Nhưng như đã phân tích ở

trên, nội dung và tác dụng to lớn và sâu sắc của “Hịch tướng sĩ” nó xứng đáng

là tác phẩm tiêu biểu cho chủ nghĩa yêu nước cao đẹp nhất thời đại chống

Nguyên Mông.

“Hịch tướng sĩ” cùng với các chiến công như Chương Dương, Hàm Tử, Bạch

Đằng - đã gắn liền với tên tuổi vị anh hùng Trần Quốc Tuấn, làm sáng ngời sử

sách. Nó khúc tráng ca chống xâm lăng. Nó tiêu biểu cho khí phách anh hùng,

tư thế hiên ngang, lẫm liệt của đất nước và con người Đại Việt.

Sống trong tư thế hiên ngang! Biết nhìn xa trông rộng, cảnh giác trước âm mưu

thâm độc của mọi kẻ thù! Chết vinh còn hơn sống nhục trong kiếp ngựa trâu!

v..v… Đó là những tư tưởng lớn nhất, bài học sâu sắc nhất mà Trần Quốc Tuấn

muốn bày tỏ với tướng sĩ, với nhân dân ta, với mỗi con người Việt Nam trong

mọi thời đại qua “Hịch tướng sĩ”.

Trong bài “Bạch Đằng giang phú“, Trương Hán Siêu đã viết: trận Bạch Đằng

mà đại thắng – Bởi Đại Vương coi thế giặc nhàn”. “Thế giặc nhàn” là thế giặc

dễ đánh thắng! Đó là một câu nói bất hủ của Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc

Tuấn – người anh hùng vĩ đại của dân tộc ta.

Đã trải qua hơn 800 năm nhưng “Hịch tướng sĩ”mãi là bài ca yêu nước và niềm

tự hào dân tộc. Đó là áng văn chính luận, hùng hồn đanh thép, sục sôi nhiệt

huyết, tràn đầy khí thế quyết chiến quyết thi mang sức mạnh của muôn vạn

hùng binh. Mỗi lần đọc lại tác phẩm, lòng em lại có cảm xúc tự hào về truyền

thống cha ông, truyền thống yêu nước quật cường, khí phách hiên ngang lừng

lẫy.

Phân tích Hịch tướng sĩ lớp 8

Văn học Việt Nam ta, sinh ra vốn dĩ là để nâng cao những giá trị tốt đẹp trong

tâm hồn con người. Trong đó, chúng ta đặc biệt đề cao lòng yêu nước và tinh

thần căm thù giặc, khơi gợi ý chí quyết tâm giành lại độc lập. Khi Hịch tướng sĩ

của Trần Quốc Tuấn ra đời, nó đã hoàn thành sứ mệnh thiêng liêng ấy!

Tác phẩm Hịch tướng sĩ được viết trong những ngày đất nước chống lại quân

Mông Nguyên. Sự tàn ác của kẻ thù làm cho biết bao nhiêu máu của dân và

quân rơi xuống, tạo nên sự uất ức vô cùng. Thế nhưng, trong tình thế loạn lạc ấy,

quân lính dưới trướng của Trần Quốc Tuấn lại xao nhãng việc đại sự, chăm lo

cho đời sống cá nhân mà quên đi việc nước. Trần Quốc Tuấn, vì một lòng căm

thù giặc, vì lo cho nước cho dân mà viết bài hịch này để động viên tinh thần

chiến sĩ. Vậy nên, trong bài hịch, có tiếng nói của lòng căm thù giặc sâu sắc, có

lời thúc giục tinh thần của quân dân. Đó là điều làm nên giá trị cho bài hịch đến

ngày hôm nay.

Bài hịch được chia làm bốn phần, mỗi phần lại có một nội dung riêng. Ở phần

một, tác giả nêu ra những tấm gương về trung thần nghĩa sĩ đã được lưu danh

trong sử sách, nhằm khích lệ tinh thần của những người chiến sĩ. Đó là những

tấm gương lớn như Kỷ Tín, Do Vu hay Kính Đức, Cảo Khanh,... Đoạn tiếp theo,

tác giả lấy ngay chuyện Tống Nguyên ra nói, rằng có những Vương Công Kiên,

Nguyễn Văn Lập dám đem thành Điếu Ngư mà đấu với quân Mông Kha. Nêu

lại những tấm gương ấy, mục đích của Trần Quốc Tuấn là để thức tỉnh trong

lòng quân sĩ rằng, người xưa đã để lại những tiếng tốt như vậy, không lẽ mình

nỡ làm ô bẩn chúng?

Đoạn văn tiếp theo, Trần Quốc Tuấn chỉ ra những tội ác của giặc và lòng căm

thù với chúng. Đây có lẽ là đoạn văn thể hiện sâu sắc nhất lòng yêu nước của vị

đại tướng này. Cả dân tộc ta đang phải chịu cảnh “lén nhìn sứ ngụy đi lại

nghênh ngang ngoài đường, uốn tấc lưỡi cú diều mà lăng nhục triều đình, đem

tấm thân dê chó mà khinh rẻ tổ phụ”. Chúng ta sinh ra ở thời loạn lạc, chưa bao

giờ phải chịu nỗi nhục ê chề thế này, liệu quân sĩ các người có thể ngồi yên mà

ung dung tự tại? Trong lời nói của Trần Quốc Tuấn, ta thấy rõ một lòng căm thù

giặc sâu sắc, dùng những từ ngữ khinh bỉ để nói về chúng. Làm như vậy, cũng

để lòng quân căm thù mà dấy lên, có thêm động lực tiêu diệt kẻ thù.

Căm thù giặc là một chuyện, nhưng tấm lòng của vị đại tướng vẫn dành chỗ để

lo cho nhân dân đất nước. Đó là “đến bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối, ruột đau

như cắt, nước mắt đầm đìa”. Trong thâm tâm người chủ tướng ấy, chỉ mong sao

được đánh tan quân thù mà trả nợ. Ở đây, ngôn ngữ được dùng một cách điêu

luyện, như lột tả hết được nỗi đau và lòng căm thù.

Thế nhưng, trong lúc dân chúng lầm than đau khổ, những quân sĩ lại mặc lòng

chiều theo đời sống của mình. Trần Quốc Tuấn đã đưa ra những lí lẽ để phân

tích phải trái đúng sai, để những binh lính ấy tự giác ngộ bản thân mình. Trước

tiên, Trần Quốc Tuấn nói đến những đãi ngộ mà họ đã được nhận biết bao lâu

nay, không có mặc thì cho áo, không có ăn thì cho cơm, lộc ít thì cấp lương,...

Vậy họ còn mong chờ điều gì nữa? Họ đã được phục vụ tận tình chu đáo, lẽ nào

không thể đền ơn cho đất nước. Nhưng tác giả cũng chỉ ra rằng, những kẻ ấy lại

ngồi nhìn chủ nhục mà không biết thẹn, sẵn sàng đứng hầu quân man, nghe

nhạc thái thường đãi yến sứ nguỵ. Có kẻ lại chọi gà, cờ bạc, kẻ quyến luyến vợ

con, vậy đất nước biết sẽ đi về đâu? Đó như một lời nhìn thẳng vào hiện thực, là

tấm gương những binh sĩ ấy tự soi lại mình!

Để tăng thêm lí lẽ thuyết phục, tác giả chỉ ra cái được cái mất cho binh sĩ hiểu.

Nếu họ cứ đi theo quân giặc, thờ ơ với vận mệnh của đất nước, thì khi mất nước,

chính họ cũng là người chịu thiệt hại nặng nề, lại mang danh là tướng bại trận.

Còn nếu chăm chỉ tập luyện thì gia thế của các ngươi đời đời ấm no, lại mang

tiếng thơm đến tận sau này, vậy các ngươi sẽ chọn cái gì? Đây là phép tâm lí

mạnh nhất mà Trần Quốc Tuấn dùng để đánh vào lòng binh sĩ.

Kết lại bài hịch là lời khuyên của chủ tướng dành cho binh sĩ của mình. Đó là

hãy chuyên tâm tập luyện theo bộ Binh thư yếu lược, quan tâm đến việc nước là

trước nhất, chớ nên trở thành nghịch thù mà ngàn đời căm ghét.

Như vậy, Hịch tướng sĩ là lời kêu gọi thống thiết nhất gửi đến các binh sĩ và

nhân dân của cả nước. Tác giả đã thể hiện được tài năng viết hịch của mình, qua

những lí lẽ lập luận sắc bén, câu văn biền ngẫu tạo nhịp điệu gấp gáp cho cả bài.

Qua đó, ta cũng thấy được tấm lòng yêu nước thương dân và lòng căm thù giặc

của Trần Quốc Tuấn. Điều đó đã làm nên sức sống nghìn đời của tác phẩm!

Phân tích tác phẩm Hịch tướng sĩ - Mẫu 1

Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn là vị anh hùng dân tộc văn võ toàn tài. Tên

tuổi ông gắn liền với Binh thư yếu lược, Hịch tướng sĩ và chiến công Bạch

Đằng bất tử.

Trần Quốc Tuấn được vua nhà Trần cử giữ chức Tiết chế thống lĩnh lãnh đạo

cuộc kháng chiến lần thứ hai (1285) và lần thứ ba (1288) đánh thắng quân xâm

lược Nguyên - Mông.

Hịch tướng sĩ được Trần Quốc Tuấn viết vào năm 1282 và trước hội nghị quân

sự Bình Than của các vương hầu. Đó là một luận văn quân sự nổi tiếng trong

lịch sử dân tộc, là lời kêu gọi chiến đấu quyết tâm đánh thắng quân xâm lược để

bảo vệ sơn hà xã tắc của ông cha ta hơn bảy trăm năm về trước từng làm sôi sục

lòng người. Có ý kiến cho rằng: Hịch tướng sĩ là khúc tráng ca anh hùng sáng

ngời hào khí Đông – A.

Đông – A là khái niệm mà các nhà lịch sử dùng để chỉ triều đại nhà Trần(1226-

1400), hào khí nghĩa là chí khí hào hùng, chí khí anh hùng. Câu nói trên nhằm

ca ngợi Hịch tướng sĩ là bản anh hùng ca sáng ngời chí khí hào hùng, chí khí

anh hùng của Đại Việt trong triều đại nhà Trần. Bài hịch đã vạch trần âm mưu

xâm lược của giặc Nguyên – Mông, thể hiện lòng căm thù giặc sôi sục, nêu cao

ý chí quyết chiến quyết thắng, sẵn sàng xả thân trên chiến địa để bảo vệ sơn hà

xã tắc.Hào khí Đông-A tỏa sáng trong Hịch tướng sĩ chính là lòng yêu nước

nồng nàn, khí phách anh hùng lẫm liệt của tướng sĩ nhà Trần và nhân dân ta

trong thế kỉ XIII đã ba lần đánh giặc Nguyên – Mông.

Hịch tướng sĩ là một khúc ca, bởi lẽ trước hết Trần Quốc Tuấn đã nêu cao

gương sáng các bậc trung thần nghĩa sĩ, những mẫu người lí tưởng của chế độ

phong kiến đã xả thân vì lòng trung quân ái quốc. Đó là Kỉ Tín, Do Vũ, Dự

Nhượng, Thân Khoái, Kính Đức, Cảo Khanh... đã bỏ mình vì nước, thoát khỏi

thói nữ nhi thường tình trở thành vĩ nhân lưu danh sử sách, cùng trời đất muôn

đời bất hủ.

Hịch tướng sĩ là bản hùng ca của Đại Việt sáng ngời hào khí Đông- A. Nó thể

hiện một tầm nhìn chiến lược, thấy rõ tim gan đen tối, dã tâm của quân giặc

phương Bắc, tham lam tàn bạo cực độ, của âm mưu biến nước ta thành quận,

huyện của chúng. Sứ giặc đi lại nghênh ngang ngoài đường, coi kinh thành

Thăng Long như lãnh địa của chúng. Lòng tham vô đáy, lúc thì chúng thác

mệnh Hốt Tất Liệt mà đòi ngọc lụa, lúc thì giả hiệu Vân Nam Vương mà thử

bạc vàng, để vét của kho có hạn. Chúng là cú diều, là dê chó, là hổ đói rất bẩn

thỉu, tham lam, độc ác, phải khinh bỉ và căm ghét tận xương tủy, phải tiêu diệt!

Hịch tướng sĩ là tiếng nói căm giận bốc lửa quyết không đội trời chung với lũ

giặc Nguyên – Mông. Nó là khúc tráng ca chứa chan tinh thần yêu nước, biểu lộ

khí phách của anh hùng Trần Quốc Tuấn quyết chiến quyết thắng quân xâm

lược, nguyện xả thân trên chiến trường để bảo vệ Tổ quốc Đại Việt: Ta thường

tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối, ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa, chỉ căm

tức chưa xả thịt lột da, nuốt gan uống máu quân thù. Dẫu cho trăm thân này

phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa, ta cũng vui lòng.

Có thể nói, đây là đoạn văn hay nhất, hùng tráng nhất trong Hịch tướng sĩ thể

hiện một cách tuyệt vời hào khí Đông - A.

Hịch tướng sĩ là một áng văn chính luận đanh thép nhất, hùng biện nhất thể hiện

chủ nghĩa yêu nước, chủ nghĩa anh hùng Đại Việt sáng ngời hào khí Đông - A.

Trần Quốc Tuấn đã nói với tướng sĩ đời Trần về nhục và vinh, thắng và bại, mất

và còn, sống và chết, khi vận mệnh Tổ quốc lâm nguy. Mất cảnh giác, chỉ biết

hưởng lạc như: lấy việc chọi gà làm vui đùa, ..., lấy việc đánh bạc làm tiêu

khiển,(...) lo làm giàu mà quên việc nước, ham săn bắn và quên việc binh, chỉ

thích rượu ngon,mê tiếng hát,... thì bại vong là tất yếu. Nếu có giặc Mông Cổ

tràn sang thì ta cùng các ngươi sẽ bị bắt, đau xót biết chừng nào? Bại vong là

thảm họa.

Chẳng những thái ấp của ta không còn, mà bổng lộc các ngươi cũng mất, chẳng

những gia quyến của ta bị tan, mà vợ con các ngươi cũng khốn, chẳng những xã

tắc tổ trong ta bị giày xéo mà phần mộ cha mẹ các ngươi cũng bị quật lên,

chẳng những thân ta kiếp này chịu nhục, rồi đến trăm năm sau, tiếng dơ không

rửa, tên xấu còn lưu, mà đến gia thanh các ngươi cũng không khỏi mang tiếng là

tướng bại trận.

Thân làm tướng, kẻ nam nhi trong thời loạn phải biết lo khi nhìn chủ nhục, phải

biết thẹn khi thấy nước nhục, phải biết tức khi thấy nước nhục, phải biết tức khi

phải hầu quân giặc, phải biết căm khi nghe nhạc Thái thường để đãi yến ngụy

sứ!

Thân làm tướng phải cảnh giác, sẵn sàng chiến đấu: huấn luyện quân sĩ, tập

dượt cung tên, khiến cho người người giỏi như Bàng Mông, nhà nhà đều là Hậu

Nghệ, có thể bêu đầu Hốt Tất Liệt ở cửa khuyết, làm rữa thịt Vân Nam Vương ở

Cảo Nhai. Đó là quyết chiến quyết thắng, là vinh quang.

Hịch tướng sĩ sáng ngời hào khí Đông-A, nó có tác dụng khích lệ, động viên

tướng sĩ quyết chiến quyết thắng giặc Nguyên- Mông. Hịch của vị Tiết chế

Quốc công như tiếng kèn xung trận vang dội núi sông. Nó đã góp phần không

nhỏ tạo nên sức mạnh của đoàn dũng sĩ Sát Thát lập nên bao chiến công oai

hùng như Chương Dương, Hàm Tử, Bạch Đằng Giang,...

Hịch tướng sĩ đã phản chiếu sáng ngời hào khí Đông-A qua những tấm gương

đầy khí phách lẫm liệt. Là tiếng nói sắt đá vang lên trong những giờ phút hiểm

nghèo: Nếu bệ hạ muốn hàng, xin chém đầu thần trước đã! Là tư thế lẫm liệt

hiên ngang của Trần Bình Trọng: Ta thà làm quỷ nước Nam, chứ không thèm

làm vương đất Bắc. Là chí khí anh hùng của Trần Quốc Toản: phá cường địch,

báo hoàng ân. Là dũng khí của Phạm Ngũ Lão với đạo quân phụ- tử chi binh

trăm trận trăm thắng:

Múa giáo non sông trải mấy thâu,

Ba quân hùng khí át sao ngưu.

(Thuận hoài – Phạm Ngũ Lão)

Tóm lại, Hịch tướng sĩ là tác phẩm lớn nhất, tráng lệ nhất,biểu hiện tinh thần

yêu nước của văn học đời Trần. Qua bài hịch, ta càng thêm ngưỡng mộ và biết

ơn vị anh hùng dân tộc Trần Quốc Tuấn. Hịch tướng sĩ, còn có tác dụng to lớn,

sâu sắc bồi dưỡng lòng yêu nước, khí phách anh hùng, tinh thần tự lập tự cường

cho thế hệ trẻ Việt Nam.

Phân tích tác phẩm Hịch tướng sĩ - Mẫu 2

Trước cuộc xâm lược của quân Mông - Nguyên lần thứ hai (1285), tình hình

giao thiệp giữa chúng và nước ta rất căng thẳng. Bọn sứ giả trịch thượng,

nghênh ngang, yêu sách đủ điều. Thời kỳ hoãn binh không kéo dài được nữa.

Phải chuẩn bị gấp rút hơn.

Trần Quốc Tuấn thấy tình hình tướng lĩnh chưa được sẵn sàng, soạn ra cuốn

Binh thư yếu lược là một cuốn sách nói những điều cốt yếu về chiến lược, chiến

thuật quân sự, rồi viết bài hịch này đế khuyên răn các tướng lĩnh nhận rõ tình

hình bấy giờ, ra sức nghiên cứu binh thư, rèn luyện võ nghệ, chuẩn bị chống

giặc. Bài hịch, do đó, coi như là một bài mở đầu cho việc phổ biến cuốn sách

kia. Không thấy đâu chép thời điểm sáng tác bài văn, nhưng căn cứ vào nội

dung thì phải một thời gian trước khi quân Mông - Nguyên xâm lược lần thứ

hai.

Hịch là một thể văn kêu gọi chiến đấu. Nó không theo công thức nào. Nó là một

bài chính luận. Thường dùng văn xuôi, có khi dùng văn biền ngẫu. Đế kêu gọi

thành công, phải nêu lý lẽ xác đáng nhưng chủ yếu nhằm chinh phục tình cầm.

Bài hịch hay thường đậm chất trữ tình. Văn học của ta không nhiều bài hịch

lắm.

Nêu gương xả thân vì việc nghĩa của người xưa và của người đương thời, vạch

ra tình hình Tổ quốc đang gặp hiểm nguy, bị đe dọa… xâm lược, rồi liên hệ phê

phán thái độ cầu an hưởng lạc của tướng lĩnh, thức tỉnh họ về trách nhiệm cứu

nước. Trần Quốc Tuấn, với tư cách là vị chủ soái nói với cấp chỉ huy dưới

trướng mình, đã lấy tâm trạng mình trò chuyện với họ, thuyết phục họ bằng con

đường tình cảm, động viên họ học tập, rèn luyện, giáo dục quân sĩ để sẵn sàng

chiến đấu và chiến thắng, tất cả nhằm bộc lộ một tấm lòng yêu nước thiết tha,

một mối thù giặc sâu sắc và một chí quyết thắng sắt đá.

Bắt đầu phần 1 tác giả nói: Ta thường nghe. Mỏ" lời như vậy là muốn nói một

câu chuyện tâm tình. Chuyện ta thường nghe, thường học tập. Nay ta đem trao

đổi với các ngươi đề" các ngươi cùng nghe, cùng suy nghĩ.

Xưa nay có biết bao nhiêu trung thần nghĩa sĩ hành động không tiếc thân mình.

Kẻ cứu vua, người trả thù cho chủ, kẻ mắng giặc dữ, người chống giặc mạnh…

Tác giả kể một hơi sáu người đời xưa, và khi thấy người nghe mình không lấy

làm tin thì dẫn luôn bốn gương đời nay.

Trước sau có đến mười người. Nói cho đúng, hành động của họ đều đáng khen,

nhưng cái nghĩa lớn mà vì nó họ hy sinh, xét ra không quá một cá nhân, chưa kể

trong số mười người ấy có hai tên xâm lược, chỉ có hai người thật sự vì nước

nhà mà chống giặc. Tuy vậy tác giả đều cho họ vì nước bỏ mình, họ là những bề

tôi bậc tháp mà trung nghĩa sáng ngời, lưu danh sử sách, cùng trời đất muôn đời

bất hủ, nhân dân còn đội ơn, đến nay còn lưu tiếng tốt.

Chỉ vì họ không theo thói nữ nhi thường tình, không chịu chết già ở xó cửa, mà

dám hi sinh, dám đường đường chống giặc đông gấp trăm lần mình, dám xông

vào chỗ làm trướng, xa xôi nghìn trùng. Người xưa, thôi không nói làm gì.

Nhưng những người gần đây, nào họ có gì đặc biệt, họ cũng chỉ là những cấp

chỉ huy bình thường. Họ lập được những thành tích đáng ngợi khen, thì tại sao

các ngươi lại không làm được?

Như phần 1 đã nói, là trung thần nghĩa sĩ phải dám xả thân như mười người trên

kia. Huống chi tình hình đất nước hiện nay đang hiểm nghèo biết mấy!

Đất nước đâu phải buổi thanh bình. Ta cùng các người sinh ra phải thời loạn lạc,

lớn lên gặp buổi gian nan. Đó là nói thật. Năm 1258 quân phong kiến Mông cố

đã xâm lược nước ta lần thứ nhất. Chúng bị ta đánh bại. Nhưng trong suốt hai

mươi bảy năm từ đó đến cuộc xâm lược lần thứ hai năm 1285, chúng không hề

đế ta yên, mà càng ngày càng ngang ngược. Sự thật ấy là nỗi đau xót chung của

đất nước, của ta cùng các ngươi.

Nay thì cảnh tượng hàng ngày đang xảy ra, ta không thể nhắm mắt không ngó

thấy sứ giặc đi nghênh ngang ngoài đường, dám sỉ mắng triều đình, dám bắt nạt

tể phụ mà chúng là thứ gì, chỉ là quân dè chó, cú diều mà thôi. Chúng lại lấy

thế, thằng nọ thằng kia đòi ngọc lụa, bạc vàng, trong khi kho của ta có hạn mà

lòng tham của chúng không cùng.

Ta thừa biết làm như thế cũng chẳng khác gì đem thịt mà ném cho hổ đói, thế

nào rồi hổ cũng vồ ta. Bởi chúng nó đâu chỉ muốn có bạc vàng, ngọc lụa. Chúng

nó giả danh mượn đường để đánh Chiêm Thành, kỳ thực là chúng muốn cướp

nước ta. Cái vạ về sau là cái vạ đó.

Tình hình đất nước đang như vậy. Loạn lạc và gian nan nay đã đến như vậy. Ta

cùng các ngươi cùng chung tình hình. Chủ soái ghép mình vào với các tướng,

chia sẻ chung với họ tình hình ấy, cùng sinh ra và cùng lớn lèn trong đó, ngang

hàng, cùng lứa. Lời nói nghe như thân mật mà có gì đau xót bên trong. Như có

tiếng thở dài, hay một giọng ngậm ngùi đang ẩn giấu. Hỏi người nghe còn lòng

nào tách rời mình ra ngoài dòng cảm xúc ấy?

Đoạn 2: Tình hình đã chung ắt cảm xúc cũng phải chung. Cả một đoạn từ "Ta

thường tới bữa…" đến "ta cũng vui lòng" là điều nung nấu trong tâm trạng chủ

soái. Quên ăn, bỏ ngủ, đau, buồn, căm, tức, quyết giết giặc, quyết hy sinh. Tình

cảm nào cũng cao độ. Quân giặc xúc phạm đến quốc thể, cả triều đình, cả dân

tộc, chúng ra mặt cướp nước, coi ta như giun dế, rác rơm.

Chịu làm sao được! Ấy mà phải tạm thời chịu nhịn đề đủ thời gian chuẩn bị. Sử

kế: Vào thời gian ấy, một lần đại biểu ta tiếp sứ giặc. Đang trao đổi, có gì phật

ý, tên sứ trở đầu quạt cầm tay gõ mạnh vào cái đầu trọc của đại biểu ta, phun

máu. Vị đại biểu ta không đổi sắc mặt, bình tĩnh lấy khăn lau chỗ máu chảy và

tiếp tục trao đổi.

Dũng khí có bộc lộ thành sấm sét đùng đùng, nhưng cũng có khi biểu hiện thành

im lặng. Có điều cái im lặng ấy là im lặng chứa sấm sét. Ngoài mặt, trước quân

thù, trước mọi người, phải giữ đúng thái độ nhẫn nhịn cần thiết. Nhưng trong

lòng, ban đêm, một mình hay với người tâm phúc, như với các tướng lĩnh của

mình, sao cầm lòng mình (lược mà không độ sôi trào?

Cho nên, đây là sự cởi mở tâm tình sâu kín nhất với kẻ mình hoàn toàn tin

tưởng, với kẻ mình có thể phơi bày ruột gan được. Cũng bắt đầu bằng ta và lấy

ta làm chú thế: Ta thường tới bữa quên ăn… ta cũng vui lòng. Đế bộc bạch hết

mức cho bù lại cái nín nhịn khố tâm thường ngày, nhưng cũng để tướng lĩnh

mình nghe, đế truyền cho họ cái lửa nhiệt tình của mình.

Chủ soái đã xem xét lại việc mình đối xử với tướng lĩnh có đúng với tinh thần

một quân đội mà trên dưới coi nhau như cha con không. Một loạt chữ ta cho

cũng dính chút quan hệ của chủ tớ, nhưng chú yêu là chứng tỏ sự chăm sóc thật

chu đáo, tỉ mỉ, đầy tình thương yêu, trân trọng. Lặp lại và nhấn mạnh ba lần

cùng ta, cùng nhau: Cùng ta coi giữ binh quyền, lúc trận mạc cùng nhau sống

chết, lúc nhàn hạ cùng nhau vui cười.

Tuy cách biệt chức vị, tuy quan hệ chủ tớ, nhưng là cùng nhau lãnh trách nhiệm

chung, cùng nhau làm nhiệm vụ chiến đấu, sống chết đều cùng nhau, cùng nhau

yên nghỉ lúc nhàn hạ, vui cười đều cùng nhau. Tình cảm thắm thiết đó là biểu

hiện tốt đẹp của tinh thần "phụ tử chi binh". Vậy cách đối xử của chủ soái đối

với cấp dưới là chí tình chí nghĩa.

Đoạn 3: Chủ soái phơi bày tâm can, tự kiểm điểm cách đối xử đến như vậy mà

nhìn lại hàng ngũ tướng tá của mình thì thế nào? Té ra các ngươi không hề

nhục; các ngươi chỉ lo vui chơi, giặc đến thì ta và các ngươi đều bị bắt; ta và các

ngươi đều bị mất tất cả, ta và các ngươi đều để nhục đến muôn đời; vậy bấy giờ

có vui chơi được không? Cho nên các ngươi hãy nghe lời ta biết lo trước, huấn

luyện quân sĩ, ai nấy đều giỏi, giết được giặc, rửa được thù, thì hạnh phúc biết

bao cho ta, cho các ngươi, lại tiếng thơm lưu để nghìn đời; bấy giờ "không

muốn vui chơi phỏng có được không?".

Lập luận của chủ soái chỉ có thế. Lý lẽ cũng bấy nhiêu. Nói mất thì mới nói đến

lợi ích thiết thân: mất thái ấp, bổng lộc; gia quyến bị tan, vợ con bị khốn; xã tắc

tổ tông bị giày xéo, phần mộ cha mẹ bị quật lên; thanh danh chẳng còn gì, nhục

để trăm năm. Nếu được thì cũng những lợi ích thiết thân ấy: thái ấp vững bền,

bổng lộc đời đời:

Gia quyến, vợ con ấm êm, giai lão; tông miếu tổ tông được tế lễ, thờ cúng; danh

hiệu, tên họ, sử sách lưu thơm. Có ý kiến cho rằng nói lợi ích của chủ tớ trong

giai cấp thống trị như thế này là một hạn chế, mặc dù lợi ích của giai cấp thống

trị bấy giờ vẫn phù hợp với lợi ích của dân tộc.

Tuy nhiên, xét cho kỹ thì nói lợi ích thiết thân như đã nói lại là đi sâu thêm một

mức vì nội dung dân tộc không dừng ở lãnh thổ, nó còn bao hàm quyền sinh

sống của nhân dân. Con người còn có nguồn sống: ruộng đất, bổng lộc; gia

quyến, vọ" con; mồ mả tổ tiên ông bà; tiếng xấu hay tiếng thơm để đời. Nói

cách khác còn có đời sống vật chất và đời sống tinh thần; ngoài miếng ăn còn có

tình cảm, có văn hóa phong tục, có trước mắt và có mai sau, có trách nhiệm đối

với hiện tại và đôi với lịch sử muôn đời.

Nói lợi ích cá nhân thật, nhưng lợi ích cá nhân ấy gắn liền với trách nhiệm cực

kỳ trọng đại là trách nhiệm đối với sự mất còn của nước nhà, bởi vì nó được đặt

ra dưới một tiền đề đáng SỢ: Nếu giặc Mông Cổ tràn sang và một giả thiết hào

hùng: cỏ thề bêu dược đầu Hốt Tất Liệt ở cửa khuyết, làm rữa thịt Vân Nam

Vương ở Cảo Nhai. Vậy đâu còn là quyền cá nhân ích kỷ! Đó là quyền lợi thật,

nhưng đó cũng là cái xuất phát thiết thân nhất, thiêng liêng nhất, cái nền tảng

gần gũi nhưng vô cùng thiết thực và vững chắc của lòng yêu nước. Lòng yêu

nước sâu xa, thắm thiết luôn luôn bắt nguồn từ tình yêu làng xóm, quê hương,

gia đình.

Nói chuyện mất, được là giả thiết về tương lai. Trước mắt là chuyện tướng lĩnh

ham vui chơi nên lấy việc vui chơi mà nói. Nào chủ soái có ngăn cấm cái gì. Họ

say mê đủ thứ: chọi gà, đánh bạc; vui thú ruộng vườn, quyến luyến vợ con; lo

làm giàu, ham săn bắn; thích rượu ngon, mê tiếng hát. sỏ" dĩ phải phê phán là vì

vui chơi không phải lúc. Say mê những cái đó thì làm sao chống được giặc?

Cho nên phải biếm họa cho họ thấy: cựa gà trống không thể đâm thủng áo giáp

của giặc? Mẹo cờ bạc không thể dùng làm mưu lược nhà binh; ruộng"lắm vườn

nhiều nhưng không đâu chuộc được tấm thân giặc bắt; vợ bìu con díu, lo sao

được việc quân?

Tiền nhiều sao mua được đầu giặc; rượu ngon không làm giặc say chết, tiếng

hát hay không làm giặc điếc tai. Nghe như có giọng hài hước nhưng tình thì rất

thật, rất trang nghiêm, chừng như có nỗi khổ tâm lớn, mà vì lòng bao dung, độ

lượng mênh mông, chủ soái chi đem những thứ vui chơi tầm thường đối chiếu

với sức mạnh quân địch, vạch ra cái bất lực của cái trò say mê trước sức mạnh

ấy, cho họ thấy rõ mà thấm thía, nghĩ suy.

Hai lần chủ soái nhắc lại: Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi muốn vui chơi phong có

được không? và Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi không muốn vui chơi phỏng có

được không"? Nhắc lại là đồng tình cho vui chơi, nhưng chỉ vui chơi sau chiến

thắng. Đó không chỉ là tấm lòng thương yêu mà còn là trí "óc rộng rãi. Có phê

phán, có nêu cười, nhưng hết sức bao dung và hiếu biết.

Mục đích bài hịch là thức tỉnh. Thức tỉnh kẻ đang ngủ mê. Vậy phải lay dậy

nhiều lần. Lời văn trở đi trở lại, trùng điệp chồng chất, tầng tầng lớp lớp. Hai

đoạn ngắn là hai tầng lập luận chồng lên nhau, cái sau ngược hẳn với cái trước.

Trước là chỉ biết vui chơi, giặc đến sẽ mất hết, muốn vui chơi cũng không được.

Sau là chăm lo việc binh, giặc đến đánh thắng, cái gì cũng không mất mà còn

được, muốn không vui chơi cũng không được.

Ấy là lấy cái mất đối lập với cái được. Mất thì: không còn, cũng mất; bị nạn,

cũng khốn; bị giày xéo, bị quật lên; bị nhục, khôn rửa, không khỏi, bại trận.

Được thì: mãi mãi vững bền, đời đời hưởng thụ, được ấm êm gối chăn, được

bách. niên giai lão; được muôn đời tế lễ, được thờ cúng quanh năm; kiếp này

đắc chí, trăm năm về sau tiếng vẫn lưu truyền; không bị mai một, sử sách lưu

thơm. Đó là đối lập chi tiết. Còn đối lập cả mỏ" đầu: Nay các ngươi và Nay ta

bảo thật các ngươi; đối lập cả kết luận: dẫu các ngươi muốn vui chơi phỏng có

được không? Với dẫu các ngươi không muốn vui chơi phỏng có được không?

Chọi nhau từng lời một, cụ thể, chan chát, đến phải bật ra chân lý. Trên là đối

lập giữa hai đoạn với nhau. Trong mỗi đoạn cũng nhiều tầng nhiều lớp. Thử

xem ở đoạn trên.

Bắt đầu là tầng một. Lặp toàn một lời phủ định: không biết: không biết lo,

không biết thẹn, không biết tức, không biết căm. Lại bốn lần không biết, bốn

lớp tình cảm sắp xếp từ thấp lên cao, trôn cơ sở một tình cảm nhất quán là nhục:

nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn, hầu quân

giặc (nhục) mà không biết tức, nghe nhạc của vua trong tiệc đãi ngụy sứ (nhục)

mà không biết căm.

Tiếp theo là tầng hai: Rặt lối vui chơi phù phiếm ích kỷ, sắp xếp thành bốn lớp

từ vui đùa đến thích mê: lấy chọi gà làm vui đùa, lấy đánh bạc làm tiêu khiển

(lớp 1); vui thú ruộng vườn, quyến luyến vợ con (lớp 2); lo làm giàu quên việc

nước, ham săn bắn quèn việc binh (lớp 3); thích rượu ngon, mê tiếng hát (lớp 4).

Tầng thứ ba: Nếu giặc Mông Cổ tràn sang. Chỉ những lời bất lực: sao đâm

thủng, không thể dùng, nghìn vàng khôn chuộc, trăm sự ích chi, không mua,

không đuổi, không thể, không thể.

Tầng thứ tư là hậu quả của các tình hình trên. Một lời xuyên suốt tất cả: mất, ta

các ngươi đều mất. Và cũng bốn lớp nhấn đi nhấn lại bằng bốn cặp: chẳng

những mà cùng: chẳng những thái ấp ta không còn, mà bổng lộc các ngươi cũng

mất, chẳng những gia quyến của ta bị tan, mà vợ con các ngươi cũng khốn…

Bốn tầng, mỗi tầng bốn lớp. Lớp sau bồi thêm cho lớp trước, từ thấp lên cao, từ

cạn đến sâu, từ nhẹ đến nặng, từ gần đến xa. Bốn tầng xếp thành một lập luận

chặt chẽ, giản đơn, cụ thể, sinh động, đập mạnh vào cảm tính, vào trái tim. Cuối

cùng tổng kết lại bằng một chữ không to tướng đằng sau câu hỏi quyết định, có

sức nặng như một lời quở phạt nhưng lại vẫn êm ái một giọng tâm tình: lúc bấy

giờ dẫu các ngươi muốn vui chơi phỏng có được không"?

Đoạn văn tiếp theo cũng có hai tầng, mỗi tầng cũng có hai lớp. Chấm dứt tuy

cũng còn là chữ không, nhưng đằng sau câu hỏi lại là chữ "có", lại là khẳng định

"phải vui chơi" vì không vui chơi cũng không được.

Lời văn ở cả hai đoạn đâu phải là lời quở trách, càng không có giọng điệu sỉ

nhục. Đó là lời nhỏ to, hơn thiệt đầy bao dung và tin cậy. Người nghe không

thấy mình bị vùi dập mà thấy mình vẫn được tín nhiệm, mình sẽ thức tỉnh, mình

sẽ giỏi giang, mình sẽ đủ khả năng tiêu diệt quân giặc.

Phần 3 Tuy nhiên, thân mật không có nghĩa là xa rời nguyên tắc, bỏ qua trách

nhiệm. Ngay ở phần trên vẫn không quên đối chiếu với nhiệm vụ, không một

phút lãng quên nguy cư nước nhà bị xâm lược. Cho nên sau khi phân tích việc

vui chơi, lấy đó làm điều răn, sau khi động viên tướng tá có thể làm tròn nhiệm

vụ một cách vẻ vang, chủ soái lại nêu ra mục đích cụ thể, trực tiếp của bài hịch

vù vạch ra hai con đường buộc phải chọn một: Nếu biết chuyền tập sách này

theo lời ta dạy bảo thì trọn đời là tôi chủ, nhược bằng khinh bỏ sách này, trái lời

ta dạy thì trọn đời là nghịch thù.

Và chủ soái giải thích luôn: Bởi giặc với ta là kể không đội trời chung, các

ngươi không lo luyện tập, thì khác gì quay giáo đầu hàng, tay không chịu thua

giặc, như vậy còn gì mà không thù? Còn gì mà không muôn đời để thẹn, mặt

mũi nào đứng trong trời che đất chở này nữa? Cuối cùng chấm dứt bằng một

câu tỏ rõ tấm lòng của chủ soái: Ta viết ra bài hịch này để các ngươi biết bụng

ta.

Bụng ấy là thương yêu độ lượng, nhưng vừa ân tình, vừa cương quyết, vừa động

viên vừa ép buộc, vừa khuyên lơn vừa kỷ luật. Giọng điệu là tâm tình nhưng lời

đã là ra lệnh: nêu nghe là tôi chủ, nếu không biết nghe là nghịch thù. Người

nghe vì tình không thể cảm thông, vì lý không thể không bị thuyết phục.

Trong văn học nước nhà không mấy bài hịch có giọng tình cảm như bài này. Lý

lẽ không cao xa mà gần gũi, không trừu tượng mà cụ thể, lấy người lấy việc mà

nêu gương, thu phục chứ ít dùng giảng giải, thuyết lý, nhưng tất cả đều thấm

đượm ân tình, đạo nghĩa của chủ soái theo tinh thần phụ tử chi binh. Bài hịch có

những hạn chế nhất định, nhưng chính nhờ tinh thần ấy mà có một sức lay động

sâu xa, mãnh liệt.

Khi được truyền ra rộng rãi, nó đã làm cho toàn quân toàn dân nức lòng hăng

hái giết giặc, phối hợp với tác dụng của lời kêu gọi Diên Hồng (đầu năm 1285),

đưa đến việc thích vào tay hai chữ Sát Thát và nâng cao ngất trời hào khí đời

Trần. Cho đến ngày nay, bài hịch vẫn còn giữ nguyên sức lay động ấy. Nó vẫn

là một bài học sẵn sàng chiến đấu và quyết tâm chiến thắng, một lời nhắn nhủ

yêu nước thương nhà muôn đời không thôi thúc giục.

Phân tích tác phẩm Hịch tướng sĩ - Mẫu 3

Trần Quốc Tuấn là một vị tướng tài đã có công lớn trong hai cuộc kháng chiến

chống giặc Mông. Tác phẩm “Hịch tướng sĩ” được ra đời trước cuộc kháng

chiến chống quân Nguyên – mông lần thứ hai mang tình yêu tha thiết, nồng nàn

của ông dành cho quê hương, đất nước. Đồng thời, tác phẩm còn được coi là lời

hiệu triệu toàn quân trước ngày ra trận.

Là một vị tướng kiệt xuất, Trần Quốc Tuấn yêu nước tha thiết và hết lòng tận

trung với dân, với nước. Nên khi thấy giặc ngoại xâm ngang tàng, dám coi

thường đất nước, sỉ nhục vua quan, ông tố cáo chúng bằng lời lẽ đanh thép:

“ngó thấy sứ giặc đi lại nghênh ngang ngoài đường, uốn lưỡi cú diều mà sỉ

mắng triều đình, đem thân dê cho mà bắt nạt tể phụ”.

Ta lại càng căm tức hơn khi chúng dám vơ vét tài sản của nhân dân: “thác mệnh

hốt tất liệt mà đòi ngọc lụa, để thỏa lòng tham không cùng, giả hiệu Vân Nam

Vương mà thu bạc vàng, để vơ vét của kho có hạn.” Đưa ra những bằng chứng

về sự tàn bạo, tham lam của giặc, Trần quốc Tuấn đã khơi dậy lòng căm thù và

ý chí chiến đấy của toàn thể nhân dân, tướng sĩ.

Trước nỗi nhục mất nước, dân tộc rơi vào cảnh lâm nguy, một vị tướng tài

không khỏi trằn trọc băn khoăn, lo lắng: “Ta thường đến bữa quên ăn, nửa đêm

vỗ gối; ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa”. Ông đau đáu nhìn vận nước đang

suy mà căm thù lũ giặc, quyết không đội trời chung: “xả thịt lột da, nuốt gan,

uống máu quân thù.” Ông nguyện hi sinh bản thân để đánh đuổi giặc ngoại xâm,

giành lại độc lập cho dân tộc: “dẫu cho trăm thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn

xác này gói trong da ngựa, ta cũng vui lòng.”

Không chỉ một lòng vì nước quên thân, Trần Quốc Tuấn còn là một vị tướng

biết yêu thương những binh sĩ như những người anh em cùng nhau xông pha

ngoài chiến trường: “không có mặc thì ta cho cơm, không có ăn thì ta cho cơm,

quan nhỏ thì ta thăng chức, lương ít thì ra cấp bổng, đi thủy thì cho thuyền, đi

bộ thì ta cho ngựa”. Bởi vậy, những binh sĩ vừa khâm phục đức hi sinh của ông

mà lại vừa cảm thấy gần gũi, cảm động trước những ân tình ông dành cho họ.

Song song với sự quan tâm tới các binh sĩ, ông cũng phê phán nghiêm khắc

những tư tưởng, ý thức sai trái của họ: “thấy nước nhục mà không biết lo, thấy

chủ nhục mà không biết thẹn, làm tướng triều đình phải hầu quân giặc mà

không biết tức”.

Ông cũng phê bình gay gắt những người chỉ ham chơi mà bỏ bê trách nhiệm,

nhất là khi đất nước đang lâm nguy: “lấy việc chọi gà làm vui đùa, lấy việc đánh

bạc làm tiêu khiển, hoặc vui thú vườn ruộng, hoặc quyến luyến vợ con, hoặc lo

làm giàu mà quên việc nước, hoặc ham săn bắn mà quên việc binh, hoặc thích

uống rượu, hoặc mê ca hát.” Trần Quốc Tuấn đã làm thức tỉnh biết bao binh sĩ

để họ ý thức được những việc làm sai trái của chính mình, để từ đó mà sửa

chữa, trở lại với trách nhiệm mà bản thân cần đảm đương lúc này. Đó chính là

cùng nhau đoàn kết, rèn luyện và chiến đấu với quân thù, bảo vệ đất nước.

“Hịch tướng sĩ” thực sự là một áng văn bất hủ cho thấy Trần Quốc Tuấn không

chỉ là một vị tướng tài yêu đất nước, có khả năng thu phục lòng người mà còn là

một tài năng văn chương xuất chúng. Với giọng văn đanh thép chứa đầy những

suy tư về vận mệnh dân tộc, tên tuổi ông sẽ mãi rạng ngời trên những trang văn

học, trang sử vàng của dân tộc Việt Nam.

Phân tích tác phẩm Hịch tướng sĩ - Mẫu 4

Thế kỉ XIII, đất nước Đại Việt liên tục đứng trước mối đe dọa của giặc Nguyên.

Chiến đấu để độc lập, tự chủ, hay đầu hàng để chịu mất nước, nô lệ? Vua tôi

nhà Trần đã quyết chọn con đường chiến đấu. Nhưng làm sao để có thể chọn

được con đường ấy? Trần Quốc Tuấn đã đưa ra một lời giải đáp vừa thấu lí vừa

đạt tình trong bài ‘Hịch tướng sĩ‘ bất hủ của mình. Bài hịch, mặc dầu là một bài

văn chính luận, nhưng có những đoạn văn đọc lên nghe rất thống nhất, tràn đầy

tình cảm như đoạn ông viết về lòng căm thù đối với quân giặc.

Trần Quốc Tuấn viết:

‘…Huống chi, ta cùng các ngươi sinh ra phải thời rối ren, lớn lên gặp buổi khó

nhọc’. Không phải riêng ta hay riêng các ngươi, mà ta ‘cùng các ngươi’. Nói thế

Trần Quốc Tuấn đã chia sẻ tâm sự của mình cùng với các tướng sĩ, cũng là chia

một chân lí của thời đại: trong thời bình, cương vị của mọi người có thể khác

nhau, nhưng khi đất nước bị lâm nguy, nền tự chủ của đất nước bị đe dọa hoặc

nếu mất nước thì tất cả mọi người, không trừ ai, sẽ giống nhau trước nỗi nhục

chung, nỗi khổ chung của kẻ mất nước.

Bởi vậy, nỗi nhục sau đây không phải của riêng ai: ngó thấy sứ giặc đi lại

nghênh ngang ngoài đường, uốn lưỡi cú diều mà sỉ mắng triều đình, đem thân

dê chó mà bắt nạt tể phụ… Những sự việc như thế có thể nhiều người đã biết

một cách riêng biệt và cụ thể, đã được vị tướng họ Trần hệ thống lại, dựng

thành một bức tranh sinh động về hành động láo xược của sứ nhà Nguyên.

Ông chỉ nêu lên ba sự việc của bọn chúng: đi lại nghênh ngang, sỉ mắng triều

đình, bắt nạt tể phụ (tức là bậc đứng đầu trong các quan), kèm theo những hình

ảnh diễn tả đầy căm giận: ‘uốn lưỡi cú diều’, ‘đem thân dê chó’. Những sự việc

đó nhằm nói lên điều gì? Danh dự của đất nước bị sỉ nhục, chủ quyền của đất

nước xâm phạm. Làm sao có thể không cảm thấy chính mình bị nhục, làm sao

có thể không cảm thấy lòng đầy căm giận khi chính mắt mình nhìn thấy những

sự việc như thế.

Tác giả bài hịch lại kể tiếp về bọn giặc: '… lại thác mệnh Hốt Tất Liệt mà đòi

ngọc lụa, để thỏa lòng tham không cùng, giả hiệu Vân Nam Vương mà thu bạc

vàng để vét của kho có hạn’. Không chỉ dừng lại ở những hành động láo xược,

bọn xứ giặc còn có những đòi hỏi vô lý về của cải vật chất. Ý nghĩa toát ra từ

việc trở nên rất sinh động khi tác giả đặt ra sự tương phản giữa ‘của kho có hạn’

với ‘lòng tham khôn cùng’ của bọn sứ Mông cổ.

Thế thì, với những hành động ngông cuồng, sỉ nhục về mặt tinh thần, vơ vét về

mặt vật chất, bọn sứ giặc đã lộ rõ bản chất tham tàn của kẻ xâm lược. Từ đó,

thái độ nhìn xa trông rộng đầy tinh thần cảnh giác của tác giả đã hoàn toàn đúng

đắn: ‘Thật khác nào ném thịt cho hổ đói, sao cho khỏi gây tai vạ về sau!‘

Như thế có nghĩa là sự nhân nhượng đã đến chỗ tận cùng giới hạn. Không thể

nhân nhượng hơn được nữa! Không thể nhẫn nhục hơn được nữa! Đến đây,

Trần Quốc Tuấn bày tỏ lòng căm giận của mình: ‘Ta thường tới bữa quên ăn,

nửa đêm vỗ gối, ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa, chỉ căm tức rằng chưa xẻ

thịt lột da, nuốt gan uống máu quân thù, dẫu cho trăm thân này phơi ngoài nội

cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa ta cũng vui lòng’.

Trong văn thơ cổ, thật chưa có ở đâu, lòng căm thù giặc và ý chí quyết chiến

được diễn tả một cách chân thành, thống thiết và mãnh liệt đến thế. Đây là lòng

căm thù và ý chí riêng của một người nhưng cũng tiêu biểu cho lòng căm thù và

ý chí của toàn thể nhân dân Đại Việt. Hay có thể nói: ý chí của cả một dân tộc,

một đất nước dồn nén lại trong nỗi niềm của một con người.

Có một điều đáng lưu ý: ở đoạn trên tác giả nói đến hoàn cảnh chung của ‘ta’ và

‘các ngươi’, nhắc đến nguy cơ chung, nỗi nhục chung của ‘ta cùng các ngươi’

nhưng đến đoạn sau, nói lên ý chí căm thù giặc, tác giả chỉ nói ‘ta’. Vì sao vậy?

Vì đó chính là điều mà vị tổng tư lệnh quân đội mong đợi ở tướng sĩ, đòi hỏi ở

mỗi tướng sĩ của mình. Đằng sau đoạn văn là một câu hỏi bức bách: thời cuộc

rối ren như vậy, đất nước gặp buổi khó khăn như vậy, nỗi lòng ta như vậy, còn

lòng các ngươi ra sao? Các ngươi đã thấy nỗi nhục của nước, nhưng các ngươi

đã có lòng căm hận đến như thế chăng?

Nếu ‘Hịch tướng sĩ’ của Trần Quốc Tuấn là một trong những áng văn hay nhất

thời cổ, thì đoạn văn trên là một trong những đoạn văn vừa hùng hồn vừa tình

cảm nhất của bài hịch. Đọc đoạn văn, ta còn như nghe vang lên khí thế của cả

một thời kì lịch sử oanh liệt.

Phân tích tác phẩm Hịch tướng sĩ - Mẫu 5

Nhắc tới Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn là chúng ta nhắc tới một vị tướng

uy dũng, văn võ toàn tài và có công rất lớn trong công cuộc kháng chiến chống

quân Nguyên Mông thắng lợi. Có thể nói, ông là minh chứng cho sự hội tụ hào

khí Đông A của triều đại nhà Trần. Đoán trước được lòng quyết tâm phục thù

trở lại xâm lược lần hai của quân Nguyên, Quốc công tiết chế Hưng Đạo Vương

đã chủ động mở cuộc duyệt binh lớn ở Đông Thăng Long vào tháng 9 năm 1284

và công bố bài Hịch "Dụ chư tì tướng hịch văn" (tức Hịch tướng sĩ). Mục đích

của bài hịch là khích lệ, kêu gọi tinh thần yêu nước, ý chí chiến đấu của tướng sĩ

nhà Trần đồng lòng dốc sức nhất tề đứng lên chống lại quân xâm lược; đồng

thời kêu gọi các tướng sĩ ra sức học tập cuốn "Binh gia diệu lí yếu" (Binh gia

yếu lược) do chính ông biên soạn để chuẩn bị sẵn sàng cho cuộc chiến đấu

chống quân Nguyên lần hai. Bài Hịch không những có giá trị lịch sử quan trọng

mà còn là một tác phẩm văn học trung đại độc đáo của thơ văn Lý – Trần thời kì

đó.

Hịch là thể văn nghị luận thời xưa, thường được vua chúa, tướng lĩnh hoặc thủ

lĩnh một phong trào dùng để cổ động, thuyết phục hoặc kêu gọi đấu tranh chống

thù trong giặc ngoài. Hịch thường được viết theo hình thức văn biền ngẫu, kết

cấu chặt chẽ, lý lẽ sắc bén, dẫn chứng thuyết phục, giọng văn hùng hồn. Cấu

trúc chung của bài Hịch thường gồm bốn phần những vẫn có thể thay đổi linh

hoạt cho phù hợp với mục đích và nghệ thuật lập luận của tác giả. Bài "Hịch

tướng sĩ" có những sáng tạo linh hoạt trong cấu trúc, bao gồm có hai phần: nêu

vấn đề và giải quyết vấn đề. Tuy được viết theo thể Hịch nhưng đây là áng văn

chính luận xuất sắc, lời văn thống thiết, hình ảnh giàu biểu cảm, mang đậm chất

trữ tình.

Mở đầu bài Hịch, với một giọng điệu trò chuyện, tác giả đã nêu lên một loạt các

tấm gương "trung thần nghĩa sĩ" đã dũng cảm xả thân vì nước, vì chủ trong lịch

sử từ quá khứ xa xưa (Hán, Đường) cho tới "mới đây" (Tống, Nguyên) mà ai

cũng biết. Cách nêu gương như vậy, một mặt làm tăng thêm tính thuyết phục về

một chân lí phổ biến trong xã hội ở mọi thời: đời nào cũng có những anh hùng

nghĩa sĩ tiết liệt sẵn sàng bỏ thân để vì nước; đồng thời tác động tới nhận thức

của các tướng sĩ : khơi dậy ý thức trung thành, khéo léo nhắc nhở về bổn phận,

trách nhiệm của bậc nam nhi sinh ra trong thời chiến.

Đoạn văn tiếp theo, từ việc nêu các tấm gương sáng trong sử sách, tác giả chỉ ra

tình hình đất nước hiện nay. Với một giọng điệu xót xa, đau đớn, căm phẫn ông

đã tái hiện những sự việc đang diễn ra ở đất nước ta dưới vó ngựa xâm lăng của

quân Nguyên Mông, khiến cho bất cứ những người dân yêu nước nào cũng phải

ngậm ngùi, đau xót: "... Ta cùng các ngươi sinh phải thời loạn lạc, lớn gặp buổi

gian nan. Ngó thấy sứ giả đi lại nghênh ngang ngoài đường, uốn lưỡi cú diều mà

sỉ mắng triều đình, đem thân dê chó mà bắt nạt tể phụ, thác mệnh Hốt Tất Liệt

mà đòi ngọc lụa,để thỏa lòng tham không cùng, giả hiệu Vân Nam Vương mà

thu bạc vàng, để vét của kho có hạn. Thật khác nào như đem thịt mà nuôi hổ

đói, sao cho khỏi để tai vạ về sau!". Người đọc dễ dàng nhận thấy, dưới ngòi bút

của tác giả, ông đã thú vật hóa chân dung và bản chất của bọn giặc, khiến bọn

chúng hiện lên vừa đớn hèn nhu nhược, vừa tham lam ích kỉ, vừa mọi rợ, tàn ác

đến mất hết tính người. Lời văn tràn đầy niềm phẫn uất, căm tức đến tuyệt đỉnh,

bộc lộ tâm thế nhất quyết không đội trời chung với giặc và ẩn sau đó là khí thế

chiến đấu, tinh thần yêu nước mãnh liệt, quật cường của vị chủ tướng thống lĩnh

đại quân.

Tấm lòng yêu nước nồng nàn của Trần Quốc Tuấn được thể hiện rõ nhất qua hai

câu văn: "Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối; ruột đau như cắt, nước

mắt đầm đìa; chỉ căm tức chưa xả thịt lột da, nuốt gan uống máu quân thù. Dẫu

cho trăm thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa, ta cũng

vui lòng". Các câu văn được viết theo hình thức thể văn biền ngẫu, câu văn ngắn

dài sóng đôi, kết hợp với giọng điệu dồn dập, gấp gáp đã thể hiện được lòng

căm thù giặc, khí thế anh hùng dũng liệt và tinh thần chiến đấu mạnh mẽ của tác

giả. Ông nguyện xả thân, không tiếc thân mình, sống chết vì đất nước. Ta đọc ở

đây một trách nhiệm công dân cao độ, một ý chí khát vọng lập công mạnh mẽ

của một bậc trượng phu có lý tưởng sống và chiến đấu cao đẹp, thiêng liêng:

quyết tử cho tổ quốc quyết sinh.

Tiếp đến tác giả khơi dậy mối ân tình của mình đối với các tướng sĩ. Có thể nói,

đối với các tướng sĩ dưới trướng của ngài, Trần Quốc Tuấn hiện lên như một

người cha lớn hết lòng quan tâm, yêu thương, chở che, đùm bọc: "... không có

mặc thì ta cho áo, không có ăn thì ta cho cơm; quan nhỏ thì ta thăng chức, lương

ít thì ta cấp bổng; đi thủy thì ta cho thuyền, đi bộ thì ta cho ngựa". Thậm chí

trong loạn lạc thì cùng san sẻ, gánh vác hiểm nguy, cùng nhau sống chết; lúc

thời bình thì cùng nhau vui cười. Mối ân tình đó được ông ví như Vương Công

Kiên, Cốt Đãi Ngột Lang ngày trước. Đây là cách khéo léo của Trần Quốc

Tuấn, khi ông lấy chữ "Tình" ra để mà thức tỉnh quân sĩ, từ đó nhắc nhở họ có ý

thức, trách nhiệm đối với chủ tướng, vua tôi.

Sau khi nói về "đạo thần chủ", tác giả chuyển sang phê phán, trách móc thái độ

và hành động thờ ơ, vô trách nhiệm của các tướng sĩ trước tình hình nguy nan

của đất nước, của chủ mình. Ông đã phân tích, chỉ ra rất nhiều những sự hưởng

thụ cá nhân ích kỉ, chỉ biết trốn tránh trách nhiệm đối với đất nước của các tưới

sĩ: nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn. Làm

tướng triều đình phải hầu quân giặc mà không biết tức; nghe nhạc thái thường

để đãi yến ngụy sứ mà không biết căm. Hoặc lấy việc chọi gà làm vui đùa, hoặc

lấy việc đánh bạc làm tiêu khiển, hoặc vui thú vườn ruộng, quyến luyến vợ

con... Để từ đó, tác giả chỉ ra hai viễn cảnh trái ngược nhau. Thứ nhất, nếu các

tướng sĩ cứ có thái độ và hành động bàng quang, vô trách nhiệm với vận mệnh

của đất nước thì: mất đi tài sản đất đai, gia đình vợ con tan tác chia lìa, xã tắc tổ

tông bị giày xéo; tính mạng không những không giữ được mà thanh danh còn ô

uế đến muôn đời. Nhưng ngược lại, nếu các tướng sĩ chăm chỉ huấn luyện, "tập

dượt cung tên, khiến cho người người giỏi như Bàng Mông, nhà nhà đều là Hậu

Nghệ" thì chẳng những đền được nợ nước thù nhà (bêu đầu Hốt Tất Liệt ở cửa

khuyết, làm rữa thịt Vân Nam Vương ở Cảo Nhai) mà còn đem lại lợi ích cho

bách gia trăm họ, cho bản thân, gia đình đến muôn đời (Thái ấp ta mãi vững

bền; mà bộc lộc các ngươi cũng đời đời hưởng thụ; chẳng những gia quyến của

ta được êm ấm gối chăn, mà vợ con các ngươi cũng được bách niên giai lão...tên

họ các ngươi cũng được sử sách lưu thơm). Nghệ thuật tương phản đã cho thấy

hai viễn cảnh đối ngược nhau, Trần Quốc Tuấn đã để cho các tướng sĩ tự chiêm

nghiệm, suy ngẫm về sự mất – được, hại – lợi, sáng – tối mà tự chọn cho mình

một đường đi đúng đắn.

Kết thúc bài Hịch, tác giả nêu lên một tư tưởng giáo dục, một nhận thức đúng

đắn sâu sắc, cụ thể, đó là "đạo thần chủ". Yêu nước, trung thành với chủ phải

được thể hiện bằng hành động, chăm chỉ tập luyện binh pháp và rèn luyện binh

thư. Còn nếu lười biếng, trốn tránh tập luyện, trái lời dạy bảo thì coi như nghịch

thù. Đây không chỉ là lời tuyên chiến mạnh mẽ với giặc mà còn là lời tuyên

chiên, bác bỏ với mọi tư tưởng đầu hàng, thỏa hiệp đình chiến. Thể hiện lòng

quyết tâm gang thép, tinh thần chiến đấu mạnh mẽ, cháy bỏng không gì thay đổi

được ở vị tướng tài ba Trần Quốc Tuấn.

Về mặt nghệ thuật, có thể nói bài Hịch đã đạt tới trình độ mẫu mực của thể văn

chính luận. Nghệ thuật lập luận chặt chẽ, lý lẽ sắc bén, dẫn chứng thuyết phục,

có lớp lang, theo trình tự tăng tiến cho tới khi kết thúc tác phẩm. Giong văn biến

đổi linh hoạt: khi thì nhẹ nhàng trò chuyện tâm tình thân mật (đoạn 1); khi lại

đau xót uất ức, căm hờn (đoạn 2); lúc lại hào sảng, tươi vui (đoạn 3); khi lại

nghiêm khắc, rắn rỏi (đoạn 3 và đoạn cuối). Ngoài ra, bài Hịch còn sử dụng rất

tài tình thể văn biền ngẫu với các cặp câu cân xứng nhịp nhàng, đăng đối hô ứng

nối tiếp nhau trong văn bản, giúp ý tứ được tung hứng tài tình, thắt buộc chặt

chẽ, dẫn dắt người đọc đến mục đích cuối cùng của người viết. Phép trùng điệp,

liệt kê kết hợp với các câu hỏi tu từ càng làm tăng thêm sức biểu cảm cho bài

hịch. Bên cạnh đó, ngôn ngữ hình ảnh bài hịch cũng rất phong phú, sinh động,

giàu sức gợi (khi nói về bọn giặc, tác giả sử dụng ngôn ngữ vật hóa: uốn lưỡi cú

diều, đem thân dê chó, đem thịt mà nuôi hổ đói...). Và trong bài, tác giả cũng sử

dụng khá nhiều những điển cố, điển tích những rất dễ hiểu, hài hòa, tự

nhiên...Tất cả đã góp phần làm nên thành công của bài Hịch.

Tóm lại, "Hịch tướng sĩ" là một văn bản không những có ý nghĩa lịch sử: phản

ánh tinh thần yêu nước nồng nàn của dân tộc trong cuộc kháng chiến chống

quân Nguyên Mông xâm lược, thể hiện lòng căm thù giặc, ý chí quyết chiến,

quyết thắng của quân dân ta trong công cuộc bảo vệ biên cương, bờ cõi, mà văn

bản còn là một tác phẩm văn học, một áng văn chính luận mẫu mực, bậc thầy,

rất xứng đáng là "áng thiên cổ hùng văn" của muôn đời.

Phân tích tác phẩm Hịch tướng sĩ - Mẫu 6

Trần Quốc Tuấn (1231 - 1300) - người đã được vua Trần giao cho thống lĩnh

quân đội, đã lãnh đạo cuộc kháng chiến chống quân Mông - Nguyên thắng lợi

vẻ vang. Người nổi tiếng là biết trọng kẻ sĩ thu phục nhân tài. Trần Quốc Tuấn

là một người anh hùng dân tộc, nhà quân sự thiên tài, lòng yêu nước của ông

nước thể hiện rõ qua văn bản "Hịch tướng sĩ", văn bản khích lệ tướng sĩ học tập

cuốn "Binh thư yếu lược" do ông biên soạn.

Trước sự lâm nguy của đất nước, lòng yêu nước thiết tha của vị chủ soái Trần

Quốc Tuấn được thể hiện ở lòng căm thù sục sôi quân cướp nước. Ta hãy nghe

ông kể tội ác của giặc: "Ngó thấy sứ giặc đi lại nghênh ngang ngoài đường, uốn

lưỡi cú diều mà sỉ mắng triều đình, đem thân dê chó mà bắt nạt tể phụ, thác

mệnh Hốt Tất Liệt mà đòi ngọc lụa, để thoả lòng tham không cùng, giả hiệu

Vân Nam Vương mà thu bạc vàng, vét của kho có hạn, thật khác nào đem thịt

mà nuôi hổ đói, sao cho khỏi để tai hoạ về sau!". Tác giả gọi giặc là "cú diều, dê

chó, hổ đói" không chỉ vạch trần sự tham lam, độc ác mà còn vạch rõ dã tâm

xâm lược của giặc; thể hiện sự khinh bỉ, căm ghét tột độ. Không chỉ kể tội ác

của giặc mà Trần Quốc Tuấn còn bày tỏ nỗi đau xót trước nỗi nhục của quốc

thể, nỗi đau đớn xót xa. Đó là biểu hiện của sự sẵn sàng xả thân để rửa nhục cho

nước, để bảo vệ nền độc lập của dân tộc, khát vọng nước xả thân cho nước:

"Chỉ căm tức chưa xả thịt lột da, nuốt gan, uống máu quân thù. Dẫu cho trăm

thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa ta cũng vui lòng".

Qua bài hịch, Trần Quốc Tuấn không chỉ thể hiện lòng căm thù sục sôi quân

cướp nước mà còn thể hiện ý chí quyết chiến, quyết thắng, quyết xả thân cho

độc lập dân tộc. Ông vạch ra hai con đường chính - tà cũng là một con đường

sống chết để thuyết phục tướng sĩ. Trần Quốc Tuấn biểu lộ một thái độ dứt

khoát: hoặc là địch hoặc là ta, không có vị trí chông chênh cho những kẻ bàng

quan trước thời cuộc. "Giặc với ta là kẻ thù không đội trời chung, các ngươi cứ

điềm nhiên không biết rửa nhục, không lo trừ hung, không dạy quân sĩ, chẳng

khác nào quay mũi giáo mà chịu đầu hàng, giơ tay mà không chịu thua giặc.

Nếu vậy rồi đây sau khi giặc đã dẹp yên, muôn đời để thẹn, há còn mặt mũi nào

đứng trong trời đất nữa?", đó là lời động viên tới mức cao nhất ý chí và quyết

tâm chiến đấu của mọi người.

Tình yêu thương chân thành, tha thiết dành cho tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn

đều được xuất phát từ lòng nhân hậu từ lòng yêu nước. Với quân sĩ dưới quyền,

Trần Quốc Tuấn luôn đối xử như với con mình, với những người quen: "Các

ngươi cùng ta coi giữ binh quyền đã lâu ngày, không có mặc thì ta cho áo,

không có ăn thì ta cho cơm; quan nhỏ thì ta thăng chức, lương ít thì ta cấp bổng;

đi thuỷ thì ta cho thuyền, đi bộ thì ta cho ngựa; lúc trận mạc xông pha thì cùng

nhau sống chết, lúc ở nhà nhàn hạ thì cùng nhau vui cười". Đó là mối ân tình

giữa chủ và tướng nhằm khích lệ ý thức trách nhiệm và nghĩa vụ của mỗi người

đối với lẽ vui tôi cũng như tình cốt nhục. Chính tình yêu thương tướng sĩ chân

thành tha thiết mà Trần Quốc Tuấn đã phê phán những biểu hiện sai, đồng thời

chỉ ra cho tướng sĩ những hành động đúng nên theo, nên làm. Những hành động

này đều xuất phát từ ý chí quyết chiến, quyết thắng kẻ thù xâm lược. Đó là sự

băn khoăn trước tình trạng tướng sĩ không biết lo lắng cho đất nước: không thấy

lo, thấy thẹn khi nhà vua và đất nước bị kẻ thù làm nhục; chỉ biết vui thú tiêu

khiển, lo làm giàu, ham săn bắn, thích rượu ngon, mê tiếng hát,… Nguy cơ thất

bại rất lớn khi có giặc Mông Thái tràn sang: "cựa gà trống không thể đâm thủng

áo giáp của giặc, mẹo cờ bạc không thể dùng làm mưu lược nhà binh; dẫu rằng

ruộng lắm, vườn nhiều, tấm thân qúy nghìn vàng khôn chuộc; vả lại vợ bìu con

díu; việc quân cơ trăm sự ích chi; tiền của tuy nhiều không mua được đầu giặc,

chó săn tuy khoẻ không đuổi được quân thù, chén rượu ngon không thể làm cho

giặc say chết, tiếng hát hay không thể làm cho giặc điếc tai. Lúc bây giờ, ta

cùng các ngươi sẽ bị bắt, đau xót biết chừng nào!". Chính lòng yêu nước mà

Trần Quốc Tuấn đã chỉ ra cho tướng sĩ những hành động nên làm: "Nay ta bảo

thật các ngươi: nên nhớ câu "đặt mồi lửa vào giữa đông củi là nguy cơ, nên lấy

điều "kiềng canh nóng mà thổi rau nguội" "làm run sợ, huấn luyện quân sĩ, tập

dượt cung tên".

Bài Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn phản ánh tinh thần yêu nước nồng nàn

của dân tộc ta nói chung và Trần Quốc Tuấn nói riêng trong cuộc kháng chiến

chống ngoại xâm. Nó được thể hiện qua lòng căm thù giặc, ý chí quyết chiến,

quyết thắng kẻ thù xâm lược và những tình cảm dành cho tướng sĩ dưới trướng.

Phân tích tác phẩm Hịch tướng sĩ - Mẫu 7

Hơn bảy thế kỉ đã trôi qua, kể từ ngày Hịch tướng sĩ được công bố, âm hưởng

hào hùng của nổ như vẫn còn âm vang trong lòng mỗi người dân đất Việt, gieo

vào lòng họ những cảm xúc mãnh liệt và niềm tự hào sâu sắc.

Hịch tướng sĩ là một áng văn nghị luận cổ của văn học trung đại Việt Nam,

được viết vào giữa thế kỷ XIII, trước cuộc kháng chiến chống Mông Nguyên

lần thứ hai. Tác giả bài Hịch là một danh tướng kiệt xuất của triều Trần, vị chủ

tướng của cuộc kháng chiến lúc bấy giờ. Với trọng trách mà dân tộc giao phó đè

nặng trên đôi vai, với nhiệt tình yêu nước cháy bỏng, Trần Quốc Tuấn nung nấu

một khát vọng cao cả: chiến thắng giặc thù, giữ yên giang sơn bờ cõi. Để khơi

dậy ngọn lửa yêu nước và động viên ý chí chiến đấu trong ba quân tướng sĩ,

Trần Quốc Tuấn đã ra lời kêu gọi tướng sĩ bằng một bài Hịch bất hủ: Dụ Chư tỳ

tướng hịch vân – còn gọi là Hịch tướng sĩ văn, áng hùng văn của mọi thời đại.

Chất hùng văn của Hịch tướng sĩ được tạo nên từ nghệ thuật trữ tình hùng biện

và tình cảm mãnh liệt, nồng cháy trong tim người anh hùng dân tộc.

Tình cảm sục sôi và nhiệt tình yêu nước cháy bỏng, ý chí quyết chiến quyết

thắng giặc thù làm nên chất nhân văn cao đẹp của bài hịch.

Tình cảm ấy trước hết là lòng căm thù giặc sâu sắc, nỗi đau xót chân thành và

mãnh liệt khi thấy đất nước bị giày xéo, tàn phá. Trần Quốc Tuấn đã lột tả bản

chất tham lam, hống hách, tàn bạo của bọn giặc: Đi lại nghênh ngang ngoài

đường, uốn lưỡi cú diều mà sỉ mắng triều đình, đem thân dê chó mà bắt nạt tể

phụ, đòi ngọc lụa thu bạc vàng. Thái độ của Trần Quốc Tuấn vừa căm giận vừa

khinh bỉ. Để tỏ lòng căm giận và khinh bỉ của mình, tác giả đã sử dụng các hình

ảnh ẩn dụ để chỉ bọn giặc, coi chúng như những loài cầm thú: cú diều, dê chó,

hổ đói.

Trần Quốc Tuấn đã thấu suốt dã tâm của giặc, nhận thức rõ hiểm hoạ của Tổ

quốc, nguy cơ của sự bại vong. Đoạn văn không những tiêu biểu cho lòng căm

thù giặc, mà còn tiêu biểu cho tinh thần cảnh giác của dân tộc. Sau khi vạch trần

bản chất của bọn giặc, Trần Quốc Tuấn trực tiếp bày tỏ nỗi lòng của mình: "Ta

thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối; ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa

chỉ căm tức chưa xả thịt lột da, nuốt gan uống máu quân thù. Dẫu cho trăm thân

này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa ta cũng vui lòng".

Nếu như cả bài hịch là hình tượng cái tôi trữ tình yêu nước vĩ đại của Trần Quốc

Tuấn thì đoạn văn này lại tiêu biểu nhất cho tình cảm cao đẹp ấy. Với bút pháp

khoa trương ít nhiều có tính chất ước lệ nhưng thống thiết, hào sảng, phù hợp

với ngôn ngữ hùng biện của thể hịch văn, vì thế có sức ngân vang lớn. Đoạn văn

đã thể hiện đậm nét trạng thái sục sôi, hận thù bỏng rát của một trái tim vĩ đại,

chất chứa cảm xúc lớn với vận mệnh đất nước, sự tồn vong của dân tộc, số phận

của nhân dân. Tất cả các trạng thái cảm xúc ấy đều được đẩy tới cực điểm. Căm

giận thì sục sôi, đau xót thì mãnh liệt: Quên ăn; mất ngủ; ruột đau như cắt, nước

mắt đầm đìa.

Từ trái tim vĩ đại sục sôi nhiệt huyết đến ý chí quả quyết muốn hành động, hi

sinh cứu nước, là sự phát triển phù hợp với chuyển biến tâm tư tình cảm của

người anh hùng. Sự phát triển của cái tôi trữ tình yêu nước gói gọn trong những

ngôn từ: Chỉ căm tức chưa xả thịt lột da, nuốt gan uống máu quân thù. Dẫu cho

trăm thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa ta cũng vui

lòng. Chưa bao giờ trong văn học Việt Nam lòng căm thù giặc và nỗi đau xót

trước vận mệnh dân tộc lại được biểu hiện sâu sắc, mãnh liệt và xúc động lòng

người đến thế! Trực tiếp bày tỏ nỗi lòng, Trần Quốc Tuấn đã là một tấm gương

sáng về lòng trung quân ái quốc.

Từ căm thù cháy bỏng đến hành động giết giặc cứu nước là tất yếu và phải được

đặt lên hàng đầu, thà chết chứ không chịu lùi bước. Đó là khí phách của một dân

tộc anh hùng. Hơn ai hết, Trần Quốc Tuấn hiểu rõ rằng ý chí quyết chiến quyết

thắng, sẵn sàng xả thân vì nước của vị thống soái toàn quân là yếu tố rất quan

trọng, nhưng chưa đủ để làm nên chiến thắng, cần có một sức mạnh tổng hợp.

Sức mạnh ấy phải được tạo nên từ sự đồng lòng nhất chí, từ ý chí quyết chiến,

quyết thắng giặc thù của cả dân tộc.

Để động viên tới mức cao nhất tinh thần của tướng sĩ, bên cạnh việc nêu gương

sáng của các trung thần nghĩa sĩ bỏ mình vì nước trong sử sách, bày tỏ nỗi lòng

của mình, Trần Quốc Tuấn còn khéo khích lệ tướng sĩ. Đầu tiên ông nhắc lại

mối ân tình của mình với tướng sĩ: không có mặc thì ta cho áo, không có ăn thì

ta cho cơm, quan nhỏ thì ta thăng chức, lương ít thì ta cấp bổng; đi thủy thì ta

cho thuyền, đi bộ thì ta cho ngựa. Thật hiếm có vị chủ tướng nào lại chăm sóc

tướng sĩ ân cần chu đáo đến thế! Điều cảm kích hơn là tình cảm chan hòa hiếm

có giữa ông với tướng sĩ lúc trận mạc xông pha thì cùng nhau sống chết, lúc ở

nhà nhàn hạ thì cùng nhau vui cười.

Nhắc lại ân tình ấy, ông như muốn nhắc nhở họ: ta đôi với các ngươi như vậy

sao các ngươi lại thờ ơ, bàng quang đến vô ơn bội nghĩa: thấy chủ nhục mà

không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn... nghe nhạc thái thường để

đãi yến mà không biết căm. Đồng thời ông còn chỉ ra cho họ thấy nỗi nhục của

chính bản thân họ: làm tướng triều đình mà phải hầu quân giặc mà không biết

tức. Trần Quốc Tuấn đã thẳng thắn và nghiêm khắc phê phán thái độ bàng quan

thờ ơ, sự ham chơi hưởng lạc của các tướng sĩ, từ những thú vui tầm thường vô

bổ: đánh bạc, chọi gà, thích rượu ngon, ... đến sự vun vén cá nhân ích kỉ: làm

giàu, quyến luyến vợ con. Tác giả đã đối lập từng quan điểm sống với khả năng

đánh đuổi kẻ thù để vạch ra trước mắt tướng sĩ nguy cơ thất bại đáng sợ với

những hậu quả ghê gớm khôn lường, gắn với quyền lợi của tướng sĩ và của dân

tộc.

Tóm lại chỉ có phát huy ý thức trách nhiệm, danh dự của người làm tướng, từ bỏ

lối sống cầu an hưởng lạc, chuẩn bị hành động đánh giặc giữ nước mới mong

báo đáp ân tình với chủ tướng mới bảo vệ được nền độc lập tự chủ của dân tộc.

Không làm được như thế chỉ là một kết cục bi thảm: Nước mất, nhà tan, thanh

danh mai một, tiếng xấu để đời. Tình cảm của người anh hùng trào dâng đến

đỉnh điểm!

Bên cạnh tình cảm sục sôi mãnh liệt là nghệ thuật giàu sức biểu cảm. Nghệ

thuật ấy được thể hiện ở cách lập luận, giọng điệu, lời văn. Cách lập luận của

bài hịch hết sức chặt chẽ với sự kết hợp cả lí trí và tình cảm để thuyết phục

tướng sĩ. Trần Quốc Tuấn đã nói đến ân tình sâu nặng của ông với tướng sĩ, kêu

gọi tướng sĩ vì quan hệ tốt đẹp đó mà nâng cao trách nhiệm và danh dự của kẻ

làm tướng, chung lòng chung sức với ông trong cuộc chiến. Trần Quốc Tuấn

cũng nói tới tình cảm nhân bản thân thiết, sâu xa, cao quý, thiêng liêng nhất của

mỗi con người (gia quyến, vợ con, mồ mả cha ông, tông miếu xã tắc) sẽ có kết

cục bi thảm như thế nào nếu không chống nổi giặc ngoại xâm.

Giọng điệu của bài Hịch rất phong phú và linh hoạt: khi thì ôn tồn, thống thiết

nghĩa nặng tình sâu, khi thì chì chiết chua cay, trách mắng nghiêm khắc, khi thì

mỉa mai châm chọc. Cùng với giọng điệu là lời văn giàu cảm xúc, giàu sắc thái

biểu cảm, vừa hùng hồn, vừa khúc chiết. Thêm vào đó là sự xuất hiện cái tôi trữ

tình yêu nước vĩ đại Trần Quốc Tuấn. Như vậy nghệ thuật trong Hịch tướng sĩ

là nghệ thuật trữ tình hùng biện rất giàu cảm xúc, hình tượng và đầy sức thuyết

phục, xứng đáng là một kiệt tác văn chương yêu nước bất hủ của thời đại chống

Mông Nguyên nói riêng và mọi thời đại nói chung.

Hịch tướng sĩ đi vào lịch sử văn học như một trong những áng hùng văn tiêu

biểu nhất, một bản anh hùng ca yêu nước bất diệt.

Phân tích tác phẩm Hịch tướng sĩ - Mẫu 8

Triều đại nhà Trần là mốc vàng son của lịch sử Việt Nam. Thời kì ấy không chỉ

có các vị vua anh minh mà còn có những vị tướng lĩnh tài ba góp phần làm nên

những chiến thắng lịch sử. Trong đó có Trần Quốc Tuấn vị tướng tài ba giúp

nhân dân đánh thắng quân Mông – Nguyên xâm lược. Không chỉ là một nhà

quân sự giỏi mà Trần Quốc Tuấn cũng giỏi văn chương. “Hịch tướng sĩ” là tác

phẩm thể hiện cái tài ấy của ông

“Hịch tướng sĩ” được viết trước khi cuộc chiến kháng Mông – Nguyên xâm

lược lần thứ hai diễn ra. Từ đó bài Hịch kêu gọi, cổ vũ động viên các tướng sĩ,

quân lính chung sức đồng lòng chống giặc đồng thời chăm chỉ đọc “Binh thư

yếu lược”.

Mở đầu bài Hịch, Trần Quốc Tuấn nêu các gương sáng trong lịch sử. “Kỷ Tín

đem mình chết thay, cứu thoát cho Cao Đế; Do Vu chìa lưng chịu giáo, che chở

cho Chiêu Vương; Dự Nhượng nuốt than, báo thù cho chủ; Thân Khoái chặt tay

để cứu nạn cho nước. Kính Đức một chàng tuổi trẻ, thân phò Thái Tông thoát

khỏi vòng vây Thái Sung; Cảo Khanh một bầy tôi xa, miệng mắng Lộc Sơn,

không theo mưu kế nghịch tặc.” Có người làm tướng, có người làm quan nhỏ

nhưng tất cả sẵn sàng chết vì vua, vì chủ, vì đất nước, không sợ hiểm nguy,

hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Qua đó tác giả muốn khích lệ tinh thần, lòng

trung quân ái quốc của các tướng sĩ.

Sau khi nêu gương các tướng, các quan công yêu nước lịch sử, nhà quân sự tài

ba tỏ thái độ căm ghét kẻ thù và bày tỏ nỗi lòng của mình. Trần Quốc Tuấn nêu

lên tội ác của giặc: “Đi lại nghênh ngang” “uốn lưỡi cú diều mà sỉ mắng triều

đình” “đem thân dê chó mà bắt nạt tể phụ”, “đòi ngọc lụa, thu bạc vàng, vét của

kho”. Bằng cách sử dụng những hình ảnh ẩn dụ, so sánh, giọng điệu mỉa mai,

châm biếm, nhịp điệu dồn dập liên tiếp, căm phẫn dồn nén lột tả sự ngang

ngược , tham lam, tàn bạo của kẻ thù. Từ đó, Trần Quốc Tuấn bày tỏ nỗi lòng

của mình : “Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối, ruột đau như cắt, nước

mắt đầm đìa; chỉ giận chưa thể xả thịt, lột da, ăn gan, uống máu quân thù; dẫu

cho trăm thân ta phơi ngoài nội cỏ, nghìn thây ta bọc trong da ngựa, cũng

nguyện xin làm.” Tác giả bày tỏ nỗi niềm căm tức, lo lắng, đau xót cho đất

nước, căm phẫn kẻ thù, sẵn sàng hi sinh tất cả vì đất nước.

Bày tỏ nỗi niềm căm phẫn kẻ thù đồng thời bài Hịch cũng chỉ ra, phê phán thái

độ và hành động sai trái của các tướng sĩ, để từ đó chỉ ra những việc nên làm.

Chỉ ra những hành động tầm thường, thiếu trách nhiệm của tướng sĩ : “Làm

tướng triều đình đứng hầu quân man mà không biết tức; nghe nhạc thái thường

đãi yến sứ ngụy mà không biết căm. Có kẻ lấy việc chọi gà làm vui; có kẻ lấy

việc cờ bạc làm thích. Có kẻ chăm lo vườn ruộng để cung phụng gia đình; có kẻ

quyến luyến vợ con để thỏa lòng vị kỷ. Có kẻ tính đường sản nghiệp mà quên

việc nước; có kẻ ham trò săn bắn mà trễ việc quân. Có kẻ thích rượu ngon; có

kẻ mê giọng nhảm” bằng giọng điệu mỉa mai có phần khiển trách. Vì hậu quả sẽ

dẫn đến nước mất nhà tan. Qua đó Trần Quốc Tuấn muốn phê phán nghiêm

khắc lối sống cầu an hưởng lạc, thờ ơ vô trách nhiệm của tướng sĩ.

Bởi vậy Trần Quốc Tuấn đưa ra giả thiết đối lập với hành động sai trái của

tướng sĩ qua việc đọc “Binh thư yếu lược” do ông soạn ra. “ Phải huấn luyện

quân sĩ, tập dượt cung tên” tích cực trau dồi binh thư, rèn luyện chăm chỉ,… thì

giữ vững đất nước, tiếng thơm lưu truyền, gia đình hạnh phúc. Tác giả đưa ra

hai đường lối đối lập để nêu cao tinh thần ý chí tự giác, tích cực rèn luyện, sẵn

sàng chiến đấu, hi sinh vì đất nước.

Qua bài “Hịch tướng sĩ”, người đọc thấy cảm phục và trân trọng Quốc Công

Tiết Chế Trần Quốc Tuấn khi không chỉ là nhà quân sự tài giỏi mà còn yêu

thương, lo lắng, quan tâm tới tướng sĩ thứ bậc thấp hơn để từ đó thấy được tình

yêu đất nước to lớn trong ông.

Phân tích tác phẩm Hịch tướng sĩ - Mẫu 9

Trong dòng chảy của tinh thần yêu nước xuyên suốt tiến trình văn học trung đại

Việt Nam, “Hịch tướng sĩ” của tác giả Trần Quốc Tuấn là một trong những tác

phẩm tiêu biểu nêu cao tinh thần quyết chiến quyết thắng- biểu hiện tập trung

nhất cho tinh thần yêu nước lúc bấy giờ. Ra đời vào khoảng trước cuộc kháng

chiến chống Mông- Nguyên lần thứ hai (1285), “Hịch tướng sĩ” đã nêu cao tinh

thần chống giặc ngoại xâm, trở thành đỉnh cao nhất của văn học yêu nước thời

Trần.

Mở đầu tác phẩm, tác giả Trần Quốc Tuấn đã nêu bật những tấm gương vinh

danh sử sách để khích lệ chí lập công lập danh và tinh thần hi sinh vì sự nghiệp

bảo vệ giang sơn bờ cõi của các tướng sĩ. Đó là các bậc trung thần nghĩa sĩ: có

người là tướng lĩnh như Kỉ Tín, Do Vu, Dự Nhượng, có người bình thường như

Thân Khoái, Kính Đức, Cảo Khanh và cả những tấm gương đời xưa ở thời

Xuân thu, Chiến quốc, triều đại nhà Hán, nhà Đường, thời Tống, thời Nguyên.

Tác giả nêu gương sáng với mục đích khích lệ tinh thần dũng cảm và lí tưởng

chân chính của người tướng sĩ “cùng trời đất muôn đời bất hủ”.

Ở phần tiếp theo của tác phẩm, tác giả đã miêu tả chân thực tội ác và sự ngang

ngược của giặc để khơi gợi lòng căm thù và tự tôn dân tộc. Tác giả đã vận dụng

lối nói ẩn dụ với những từ ngữ vô cùng độc đáo như “lưỡi cú diều”, “thân dê

chó” để diễn tả lòng căm thù và cái nhìn coi thường đối với kẻ thù xâm lược để

khích lệ tinh thần yêu nước bất khuất.

Và lòng căm thù đó đã được kết tinh cao độ qua những lời giãi bày trực tiếp vô

cùng chân thành: “Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối; ruột đau như cắt,

nước mắt đầm đìa; chỉ căm tức chưa xả thịt lột da, nuốt gan uống máu quân thù.

Dẫu cho trăm thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa, ta

cũng vui lòng”.

Tác giả đã trực tiếp bộc lộ thái độ không khoan nhượng trước kẻ thù để truyền

lửa tới những binh lính dưới quyền, tạo nên âm hưởng kiên cường và bi tráng

cho bài hịch. Đồng thời cho thấy quan điểm của tác giả về tinh thần yêu nước

cũng như mục đích cao cả mà bài hịch muốn hướng tới: yêu nước thì phải chiến

đấu, phải diệt giặc để bảo vệ bờ cõi.

Và để biến tinh thần yêu nước trở thành lí tưởng, hành động đúng đắn, tác giả

đã lên án, phê phán thái độ, hành động sai trái của các tướng sĩ đồng thời nêu ra

những hành động đúng đắn mà họ nên làm. Tác giả đã vạch rõ ranh giới giữa

hai con đường chính- tà để thuyết phục tướng sĩ.

Dưới quan điểm của tác giả, những việc làm tưởng chừng như nhỏ nhặt, bao

gồm thú vui chọi gà, cờ bạc, ham săn bắn,… là những hành vi lệch lạc và là

biểu hiện của thói ăn chơi hưởng lạc, đặc biệt là trong bối cảnh đất nước phải

đối mặt với hiểm họa xâm lăng.

Điểm mới mẻ trong bài hịch này là tác giả đã đặt ra mối quan hệ giữa quốc gia

dân tộc và gia đình, giữa cái chung và cái riêng: thái ấp, bổng lộc không còn;

gia quyến, vợ con khốn cùng, tan nát mà xã tắc, tổ tông bị giày xéo: thể hiện rõ

quan điểm nước mất nhà tan. Bởi vậy, việc đúng đắn mà mỗi một người nên

làm là chăm lo “tập dượt cung tên, khiến cho người người giỏi như Bàng Mông,

nhà nhà đều là Hậu Nghệ” để bảo vệ giang sơn bờ cõi.

Bằng tinh thần yêu nước cùng tấm lòng của một vị chủ tướng có trách nhiệm,

Trần Quốc Tuấn đã viết nên một bài hịch vô cùng xúc động, nhưng đồng thời

cũng rất quyết liệt, mạnh mẽ về tinh thần giải phóng, đấu tranh chống lại giặc

ngoại xâm. Tinh thần quyết chiến quyết thắng trở thành xương sống liên kết các

phần trong bài hịch, tạo nên sự gắn kết hữu cơ và thống nhất.

Phân tích tác phẩm Hịch tướng sĩ - Mẫu 10

Nhắc đến Hưng đạo vương Trần Quốc Tuấn là nhắc đến một vị tướng kiệt xuất

với khả năng lãnh đạo tài ba và tấm lòng yêu nước thiết tha. Bằng tài năng và

bản lĩnh cầm quân của mình mà ông đã dành nhiều thắng lợi vẻ vang cho nhân

dân nhà Trần. Năm 1285, vào trước khi diễn ra cuộc kháng chiến Mông-

Nguyên, ông đã viết nên bài Hịch tướng sĩ nhằm khích lệ tinh thần đấu tranh và

học tập của các tướng sĩ trong quân đội. Đây thực sự là một áng văn bất hủ thể

hiện rõ tư tưởng yêu nước và lòng quyết tâm chống lại kẻ thù xâm lược.

Mở đầu lời kêu gọi, tác giả đã dẫn ra hàng loạt các vị anh hùng nghĩa sĩ trung

quân ái quốc như Kỉ Tín, Dự Nhượng, Do Vu, Kính Đức,.....Họ đã không ngại

cái hi sinh cũng không tham thói nữ nhi, tửu sắc, một lòng phò trợ các vị vua,

tướng lĩnh của mình. Đó còn là Vương Công Kiên lãnh đạo đội quân tuy nhỏ

mà khiến quân Mông Cổ phải rút lui sau bao tháng cầm cự, là Cốt Đãi Ngột

Lang xông pha nghìn trùng đi đánh bại quân Năm Chiếu.

Tất cả họ đều là những gương sáng, lưu danh sử sách muôn đời, từ trước đến

nay, hào kiệt, anh tài đâu kể hết. Đó là một niềm tự hào của Trần Quốc Tuấn khi

nghĩa về thế hệ đi trước đồng thời như một lời nhắc nhở, khích lệ các tướng lĩnh

tự xem lại bản thân mình, cố gắng hết mình lập công danh cho đất nước, nhân

dân.

Sau khi nêu gương các anh tài nghĩa sĩ, Trần Quốc Tuấn tiếp tục nêu rõ thực

trạng của đất nước giữa buổi thời loạn lạc, quân giặc tàn ác :"Lén nhìn sứ ngụy

đi lại nghênh ngang ngoài đường, uốn tấc lưỡi cú diều mà lăng nhục triều đình;

đem tấm thân dê chó mà khinh rẻ tổ phụ. Ỷ mệnh Hốt Tất Liệt mà đòi ngọc lụa

để phụng sự lòng tham khôn cùng; khoác hiệu Vân Nam Vương mà hạch bạc

vàng, để vét kiệt của kho có hạn. Thật khác nào đem thịt ném cho hổ đói, tránh

sao khỏi tai họa về sau. Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối, ruột".

Sự căm phẫn tội ác tham tàn của bọn giặc khiến tác giả vạch trần sự bạc nhược,

ích kỉ, đê hèn của chúng. Quân giặc ngang ngược coi trời đất bằng vung, chẳng

màng đến đời sống khổ cực, lầm than của bao người mà nhẫn tâm bòn rút sức

lực, của cải của nhân dân. Nỗi tàn ác ấy trời đất đã rõ, muôn người đều biết, vậy

mà chúng vẫn điêu ngoa, xảo trá, điều đó càng khiến vị tướng đau đáu nỗi lòng,

lo lắng cho vận nước, cho nhân dân: "Ta thường tới bữa quên ăn......ta cũng vui

lòng". Một nỗi niềm khôn tả của tấm lòng kẻ yêu nước.

Vì thương dân, vì lo sợ rằng rồi quân giặc sẽ càng hống hách mà ngày đêm

không ngủ được, lòng đau đớn thấy, mối hận quân thù càng ngày càng lớn. Ý

thức dân tộc càng khiến vị tướng lĩnh thêm bản lĩnh, nguyện hi sinh cả thân xác

mình để giết chết lũ quân thù ngạo mạn kia mới mãn nguyện, vui lòng. Vì đất

nước yên bình thì tính mạng có đáng là bao, đó là một tâm hồn cao đẹp của một

trung thần, hào kiệt.

Bằng giọng tâm tình và chân thành, tác giả nhắc lại những ân tình của một vị

lĩnh tướng với nghĩa quân của mình. Ông xem họ như huynh đệ, như người thân

ruột thịt, cùng nhau chia sẻ những khó khăn, thiếu thốn, cùng nhau xông pha

chiến trận, vui cười, ai cũng được đối đãi tử tế, chân tình biết bao: "Các ngươi ở

cùng ta....ngày trước cũng chẳng kém gì".

Sau đó, Trần Quốc Tuấn thẳng thắn chỉ ra những điều đáng trách của các nghĩa

sĩ, họ có những ý nghĩ tầm thường, thiếu trách nhiệm khi nghiễm nhiên ăn chơi,

vui đùa trước cảnh nhân dân lầm thân, loạn lạc. Đồng thời, khẳng định những

hậu quả vô cùng đau lòng khi giặc Mông xâm chiếm: "Nếu có giặc Mông Thát

tràn sang thì cựa gà trống không thể đâm thủng áo giáp của giặc...... các ngươi

muốn vui vẻ phỏng có được không?".

Bằng giọng văn nghiêm khắc, lời bày tỏ thống thiết, chân thành Trần Quốc

Tuấn mong muốn chấn chỉnh suy nghĩ, hành động của các nghĩa sĩ trong quân

đội mình. Phải nhận thức đúng đắn vào trò và trách nhiệm của mình, hành động

vì nghĩa lớn, vì việc trọng, không vì những đam mê, cám dỗ tầm thường mà bỏ

bê đất nước, bỏ bê bản thân mình.

Từ đó, Trần Quốc Tuấn tiếp tục khuyên răn, giải thích, hướng dẫn những hành

động cần phải làm, nên làm của các quân đội ta lúc bấy giờ với những thành quả

đạt được nếu tích cực rèn luyện "Nay ta chọn lọc binh pháp các nhà hợp thành

một tuyển, gọi là Binh Thư Yếu Lược. Nếu các ngươi biết chuyên tập sách này,

theo lời ta dạy bảo, thì trọn đời là thần tử; nhược bằng khinh bỏ sách này, trái

lời ta dạy bảo thì trọn đời là nghịch thù".

Bài hịch tuy ngắn gọn nhưng đã phản ánh được tinh thần của thời đại, hào khí

Đông A. Hịch tướng sĩ chứa chan tấm lòng yêu nước, nỗi căm hận quân thù và

tinh thần quyết thắng. Với những lời lẽ sắc bén, hợp lý, chân tình, Trần Quốc

Tuấn đã lay động được tấm lòng của hàng ngàn nghĩa sĩ, thôi thúc họ sống và

rèn luyện, chiến đấu hết mình vì nước Việt thân yêu.

Phân tích tác phẩm Hịch tướng sĩ - Mẫu 11

Trong nền văn học Việt Nam có những tác phẩm ra đời để rồi trở thành những

áng văn bất hủ cùng thời đại, trải qua biết bao nhiêu sóng gió của thời gian

nhưng vẫn vẹn nguyên giá trị đến tận ngày nay. Cùng với tác phẩm Nam Quốc

Sơn Hà, Bình Ngô Đại Cáo, Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn cũng là một tác

phẩm, một áng văn bất hủ để đời. Vậy điều gì đã làm nên sức sống ấy?

Hịch tướng sĩ là một áng văn nghị luận cổ của văn học trung đại Việt Nam,

được viết vào giữa thế kỷ XIII, trước cuộc kháng chiến chống Mông Nguyên

lần thứ hai. Tác giả bài Hịch là một danh tướng kiệt xuất của triều Trần, vị chủ

tướng của cuộc kháng chiến lúc bấy giờ.

Với trọng trách mà dân tộc giao phó đè nặng trên đôi vai, với nhiệt tình yêu

nước cháy bỏng, Trần Quốc Tuấn nung nấu một khát vọng cao cả: chiến thắng

giặc thù, giữ yên giang sơn bờ cõi. Để khơi dậy ngọn lửa yêu nước và động viên

ý chí chiến đấu trong ba quân tướng sĩ, Trần Quốc Tuấn đã ra lời kêu gọi tướng

sĩ bằng một bài Hịch bất hủ: Dụ Chư tì tướng hịch vân - còn gọi là Hịch tướng

sĩ văn, áng hùng văn của mọi thời đại.

Trước tiên chúng ta đi tìm hiểu về thể loại hịch, đó là một thể văn thư cổ mà các

tướng lĩnh, vua chúa hoặc người thủ lĩnh một tổ chức, một phong trào dùng để

kêu gọi cổ vũ mọi người hăng hái chiến đấu tiêu diệt kẻ thù. Hịch thường được

viết theo lối văn tứ lục, cũng có khi viết bằng văn xuôi hay thơ lục bát.

Một bài hịch thường được cấu trúc theo ba phần chính:phần đầu: nêu lên một

nguyên lí đạo đức hay chính trị làm cơ sở tư tưởng, lí luận; phần giữa: nêu thực

trạng đáng chú ý (thường là kể tội kẻ thù); phần cuối: nêu giải pháp và lời kêu

gọi chiến đấu. Hịch viết xong thường được vào ống hịch và do các sứ giả truyền

đi khắp nơi. Nếu như hịch khẩn cấp thì trên đầu ống hịch thường có một chùm

lông gà (do vậy mà gọi là vũ hịch).

Đoạn văn mở đầu Trần Quốc Tuấn đã nêu gương những anh hùng, những vị

trung thân nghĩa sĩ đã hết mình vì nước mà mất đi cả tính mạng. Nói cách khác

tác giả đang nêu lên nguyên lí đạo đức , cơ sở lý luận tư tưởng để khích lệ quân

sĩ của mình. Những vị trung thân nghĩa sĩ ấy là “Kỷ Tín đem mình chết thay,

cứu thoát cho Cao Ðế; Do Vu chìa lưng chịu giáo, che chở cho cho Chiêu

Vương; Dự Nhượng nuốt than, báo thù cho chủ; Thân Khoái chặt tay để cứu

nạn cho nước.

Kính Ðức một chàng tuổi trẻ, thân phò Thái Tông thoát khỏi vòng vây Thái

Sung; Cảo Khanh một bầy tôi xa, miệng mắng Lộc Sơn, không theo mưu kế

nghịch tặc”. có thể nói lập luận của Trần Quốc Tuấn vô cùng dễ hiểu ngắn gọn

và súc tích. Ngài nói rằng võ tướng không thể hiểu được thì ngài lại lấy những

minh chứng thực tế để cho họ hiểu. Và từ những điều ấy thì xét về thời điểm họ

ra đời thì cũng phải có trách nhiệm với sự tồn vong của đất nước.

Sang đoạn tiếp theo tác giả đã phơi bày tố cáo những tội ác mà bọn giặc gây ra

cho đất nước ta, đồng thời qua đó ông thể hiện tấm lòng yêu nước và căm thù

giặc sâu sắc của mình. Tội ác của chúng được Trần Quốc Tuấn nêu lên “Ngó

thấy sứ giặc đi lại nghênh ngang ngoài đường, uốn lưỡi cú diều mà sỉ mắng

triều đình, đem thân dê chó mà bắt nạt tể phụ, thác mệnh Hốt Tất Liệt mà đòi

ngọc lụa, để thỏa lòng tham không cùng, giả hiệu Vân Nam Vương mà thu vàng

bạc, để vét của kho có hạn.

Thật khác nào như đem thịt mà nuôi hổ đói, sao cho khỏi để tai vạ về sau !”. đó

là hàng loạt tội ác của quân giặc, qua những hình ảnh “ nghênh ngang đi giữa

đường” “ sỉ mắng triều đình” và những âm mưu của chúng ta đã vạch rõ tội ác

và âm mưu của chúng.

Không những thế tác giả còn thể hiện sự khinh bỉ chúng qua hình ảnh như “

đem thân dê chó mà bắt nạt tể phụ” . đồng thời tác giả tiếp tục bày tỏ lòng yêu

nước và căm thù giặc của cá nhân mình. “ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm

vỗ gối, ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa; chỉ giận chưa thể xả thịt, lột da, ăn

gan, uống máu quân thù; dẫu cho trăm thân ta phơi ngoài nội cỏ, nghìn thây ta

bọc trong da ngựa, cũng nguyện xin làm”.

Những lời văn chắc nịnh ấy như vang lên một sự căm thù đến tột đỉnh kẻ thù

của mình, tác giả đã có những lúc quên ăn, nước mắt đầm đìa, ruột đau như cắt ,

ý chí kiên cường quyết tâm của Trần Quốc Tuấn cũng thể hiện rõ sự căm thù

đó. Dẫu có phải phơi xác ngoài chiến trường thì cũng nguyện xin làm để đánh

đuổi bọn xâm lược dê chó kia.

Sau khi nêu mối ân tình giữa chủ soái và tướng sĩ, Trần Quốc Tuấn phê phán

những hành động sai của tướng sĩ, đồng thời khẳng định những hành động nên

làm nhằm thức tỉnh sự tự ý thức, trách nhiệm, tự nhìn nhận lại mình để điều

chỉnh suy nghĩ cũng như hành động của tướng sĩ. Tác giả nêu lên sự thiệt hơn

công bằng trong quân đội, đói thì cho cơm ăn, đi thủy thì cho thuyền mà đi bộ

thì cho ngựa…nhưng nay chủ nhục mà quân không biết lo.

Tác giả tiếp tục nêu những sai lệch trong quân đội để cảnh tỉnh binh sĩ. Những

sai lệch ấy là có người thì mê rượu, cờ bạc, quyến luyến vợ con, làm ruộng

vườn để cung phụng gia đình, có kẻ lại ham săn bắn mà nhác việc quân. Đó là

tất cả những sai lệch trong quân đội rất đáng lo ngại nếu bất chợt giặc Nguyên

Mong sang thì nhưng sai lệch ấy, việc làm ấy có thể cứu đất nước được hay

không?. Đợi đến lúc đó vợ con cũng không còn để mà quyến luyến nữa, đất

nước cũng chẳng phải của mình mà tiếng nhơ nhuốc còn để lại mãi đời sau, lúc

đó thì còn vui được nữa hay không.

Từ đó Trần Quốc Tuấn nêu lên những việc cần phải làm ngay chính lúc này là

tập trung vào luyện binh pháp, theo Binh Thư Yếu lược để đánh đuổi quân

Mông được. Và việc đó đồng nghĩa với việc những người thân hay những thú

vui của họ sẽ vẫn còn, lúc ấy vui cũng chưa muộn “Các ngươi ở cùng ta coi giữ

binh quyền đã lâu ngày, (. . . ) lúc trận mạc xông pha thì cùng nhau sống chết,

lúc ở nhà nhàn hạ thì cùng nhau vui cười. " , "Lúc bấy giờ, ta cùng các ngươi sẽ

bị bắt, đau xót biết chừng nào!

Chẳng những thái ấp của ta không còn, mà bổng lộc của các ngươi cũng mất;

chẳng những gia quyến của ta bị tan, mà vợ con các ngươi cũng khốn; chẳng

những xã tắc tổ tông ta bị giày xéo, mà phần mộ cha mẹ các ngươi cũng bị quật

lên. . . ”. từ những lời nói ấy ta như thấy được Trần Quốc Tuấn đã rất khôn khéo

với những lời trách móc hay cũng như giáo huấn binh sĩ của mình.

Nhưng lại có lúc lời nói ấy không giống của một chủ tướng mà giống người

cùng cảnh ngộ với họ hơn. Có thẻ thấy tác giả là một vị tướng tài ba thấu hiểu

hết những buồn vui cũng như thú chơi của binh sĩ để từ đó mà chấn chỉnh lại.

Trước những sai lệch thì như trách móc nhưng sau đó không phải là hình phạt

như chém đầu hay đánh đập mà chỉ là những lời khuyên. Điều đó góp phần cho

quân sĩ không mất đi người nào mà còn được lòng người, dùng biện pháp mạnh

bây giờ chỉ khiến cho người ta thêm phần không nể phục.

Nói tóm lại dù là khuyên răn bày tỏ thiệt hơn hay là lời nghiêm khắc cảnh cáo

thì cũng đều nhằm khơi dậy ý thức về trách nhiệm, bổn phận của tướng sĩ đối

với giang sơn xã tắc, đều hướng tới cái đích kêu gọi đồng tâm hiệp lực tiêu diệt

quân xâm lược, đối phó với kẻ thù. Nghệ thuật trong bài cũng mang đến những

thuyết phục tuyệt vời cho bài hịch.

Đó là nghệ thuật so sánh tương phản để thấy được sự ngông nghênh hống hách

và bản chất dê chó của kẻ thù. Đồng thời với giọng văn lúc nghiêm trang như

trách móc, sỉ mắng lúc nhẹ nhàng đồng cảnh ngộ, lúc tha thiết như tâm tình, lúc

lại âm vang như thể hiện sự căm tức kẻ thù để đã mang lại hiệu ứng bất ngờ đến

với binh sĩ.

Tất cả những nội dung và nghệ thuật ấy đã mang đến sự bất hủ và thành công

cho áng văn này. không những thế cũng chính bởi sự thuyết phục của bài hịch

những lời nói, những tâm tư tình cảm của Trần Quốc Tuấn đã đánh thức được

binh sĩ giúp họ tỉnh lại và chú tâm vào công việc luyện binh pháp hằng ngày. Để

rồi đi đến một kết quả mong đợi và tốt đẹp đó là chiến thắng quân Nguyên

Mông một cách huy hoàng.

| 1/49

| | Tải xuống

Preview text:

Phân tích Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn
Sơ đồ tư duy Phân tích Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn
Dàn ý phân tích Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn Dàn ý 1 1. Mở bài 1
• Khái quát về tác giả Trần Quốc Tuấn: một anh hùng vĩ đại trong lịch sử
chống giặc ngoại xâm của dân tộc ta
• Hịch tướng sĩ là một tác phẩm biểu hiện chân thành và sâu sắc nhất tấm
lòng yêu nước, nỗi lo cho vận mệnh đất nước của tác giả 2. Thân bài
a. Nêu gương sáng của trung thần nghĩa sĩ trong sử sách
• Các gương trung thần nghĩa sĩ hi sinh vì chủ: Kỉ Tín, Do Vũ, Dự
Nhượng, Kính Đức, Mông Kha, Cốt Đãi Ngột Lang...
• Làm nổi bật tinh thần quên mình vì chủ, vì vua, vì nước.
b. Tình hình đất nước hiện tại, nỗi lòng của chủ tướng
* Tình hình đất nước hiện tại
- Tội ác và sự ngang ngược của giặc: Đi lại nghênh ngang, sỉ mắng triều đình,
bắt nạt tể phụ, đòi ngọc lụa, thu bạc vàng…
“Bạo ngược, tham lam, vô đạo.” - Nghệ thuật:
• Ngôn từ gợi hình, gợi cảm: Nghênh ngang, uốn lưỡi
• Hình ảnh ẩn dụ: lưỡi cú diều, thõn dê chó
• Giọng văn mỉa mai, châm biếm
⇒ Khắc hoạ sinh động hình ảnh kẻ thù, gợi cảm xúc căm phẫn cho người đọc,
bộc lộ sự căm ghét, khinh bỉ * Nỗi lòng chủ tướng 2
- Được thể hiện rõ nét qua phần điệp với những câu văn biền ngắn gọn đối xứng
cân chỉnh: “Ta thường tới bữa quên ăn…ta cũng cam lòng” - Nghệ thuật:
• Dựng nhiều dấu phẩy và dấu chấm phẩy
• Nhiều động từ chỉ trạng và hành động mãnh liệt như: Quên ăn, vỗ gối, xẻ
thịt, lột da, nuốt gan, uống máu…
• Giọng văn thống thiết, tình cảm ⇒ Tác dụng:
• Cực tả niềm uất hận dâng lên trong lòng người chủ tướng
• Khơi gợi sự đồng cảm ở người đọc, người nghe.
c. Chủ tướng phê phán biểu hiện sai lầm trong hàng ngũ quân sĩ, bộc lộ nỗi lòng
mình và kêu gọi tướng sĩ
* Phê phán sai lầm của tướng sĩ
• Phê phán hành động hưởng lạc, thái độ bàng quan trước vận mệnh đất nước.
• Ham thú vui tầm thường: chọi gà, cờ bạc, săn bắn, ruợu ngon...
“Thái độ phê phán dứt khoát”
* Nỗi lòng người chủ tướng - Khuyên: • Biết lo xa • Tăng cường võ nghệ
⇒ Chống giặc ngoại xâm. 3
- Chủ tướng để khích lệ tinh thần trung quân ái quốc
- Cùng cảnh ngộ: khích lệ lòng ơn nghĩa, thuỷ chung của người chung hoàn cảnh. - Thể hiện thái độ:
• Khuyên răn, bày tỏ thiệt hơn
• Nghiêm khắc cảnh báo • Mỉa mai, chế giễu
* Kêu gọi tướng sĩ: Vạch rõ ranh giới giữa hai con đường chính và tà ⇒ kêu gọi,
khích lệ tinh thần tướng sĩ 3. Kết bài
• Khẳng định thành công về mặt nội dung và nghệ thuật của văn bản
• Văn bản là biểu hiện sâu sắc nhất tấm lòng yêu nước của một vị chủ
tướng có tâm, suốt đời tận tụy vì sự nghiệp giải phóng dân tộc
• Đoạn trích khơi gợi lòng yêu nước và ý thức trách nhiệm trong mỗi con người. Dàn ý 2 1. Mở bài
Giới thiệu về hoàn cảnh ra đời và khái quát giá trị tác phẩm:
● Năm 1285, vào trước khi diễn ra cuộc kháng chiến Mông- Nguyên, Trần
Quốc Tuấn đã viết nên bài "Hịch tướng sĩ" nhằm khích lệ tinh thần đấu
tranh và học tập của các tướng sĩ trong quân đội.
● Đây thực sự là một áng văn bất hủ thể hiện rõ tư tưởng yêu nước và lòng
quyết tâm chống lại kẻ thù xâm lược. 4 2. Thân bài
● Dẫn ra tên tuổi của các vị anh hùng nghĩa sĩ trung quân ái quốc ->.nêu
gương cho các nghĩa sĩ tự nhìn lại mình, khẳng định nhân tài , hào kiệt của đất nước.
● Nêu rõ thực trạng của đất nước giữa buổi thời loạn lạc, quân giặc tàn ác.
● Nỗi đau đáu, lo lắng cho vận nước, cho nhân dân đêm ngày của vị tướng lĩnh.
● Nhắc lại những ân tình của một vị lĩnh tướng với nghĩa quân của mình ->
lên án, phê phán những hành động, ý nghĩ sai trái, vô trách nhiệm.
● Vạch ra những điều nên làm lúc bấy giờ. 3. Kết bài
Với những lời lẽ sắc bén, hợp lý, chân tình, Trần Quốc Tuấn đã lay động được
tấm lòng của hàng ngàn nghĩa sĩ, thôi thúc họ sống và rèn luyện, chiến đấu hết
mình vì nước Việt thân yêu.
Phân tích Hịch tướng sĩ ngắn gọn
Năm 1285, Thoát Hoan mang 50 vạn quân sang xâm lược nước ta. Trước đó, tại
Hội nghị quân sự Bình Than, Trần Quốc Tuấn được vua nhà Trần trao trọng
trách “Tiết chế thống lĩnh". Ông đã viết “Hịch tướng sĩ” kêu gọi ba quân nâng
cao cảnh giác, học tập binh thư, rèn luyện võ nghệ, sẵn sàng chiến đấu đánh
thắng quân xâm lược phương Bắc. Có thể xem “Hịch tướng sĩ” là một văn kiện
lịch sử trọng đại hàm chứa tình cảm yêu nước và khí phách anh hùng, đồng thời
mang tính nghệ thuật độc đáo, xứng đáng là một kiệt tác trong nền văn học cổ
Việt Nam. Vì thế khi nhận xét về tác phẩm này có ý kiến cho rằng “Hịch tướng
sĩ” của Trần Quốc Tuấn là văn sôi sục nhiệt huyết, tràn đầy khí thế quyết chiến
quyết thắng. Đó là một tác phẩm tiêu biểu cho chủ nghĩa yêu nước cao đẹp nhất
của thời đại chống Nguyên – Mông. 5
“Hịch tướng sĩ” là tiếng nói của vị Thống soái sục sôi nhiệt huyết. Cái lo buồn,
nỗi căm giận, niềm khao khát của Trần Quốc Tuấn thể hiện trong bài hịch sục
sôi một bầu máu nóng. Mối quan hệ của vị Quốc công với tướng sĩ là mối quan
hệ “chủ – tớ” nhưng chứa chan tình nghĩa, đồng cam cộng khổ, vào sinh ra tử có
nhau: “… lúc mạc xông pha thì cùng nhau sống chết, lúc ở nhà nhàn hạ thì cùng nhau vui cười”.
Trước sự hoành hành của sứ giặc, trước họa xâm lăng của đế quốc Nguyên –
Mông, ông mang một tâm trạng cay đắng, thao thức suốt những đêm dài. Tâm
trạng ấy của ông là cả một bầu nhiệt huyết sôi sục: “Huống chi, ta cùng các
ngươi sinh phải thời loạn lạc, lớn lên gặp buổi gian nan. Ngó thấy sứ giặc đi lại
nghênh ngang ngoài đường, uốn lưỡi cú diều mà sỉ mắng triều đình, đem thân
dê chó mà bắt nạt tể phụ, thác mệnh Hốt Tất Liệt mà đòi ngọc để thỏa lòng tham
không cùng, giả hiệu Vân Nam Vương mà thu bạc vàng, để vét của kho có hạn.
Thật khác nào như đem thịt mà nuôi hổ đói, sao cho khỏi để tai vạ về sau”.
Bằng một nhãn quan chính trị sâu sắc, cảnh giác, vị Tiết chế đã vạch trần dã tâm
của bọn bành trướng phương Bắc muốn biến nước ta thành quận huyện của
chúng, lên án hành động vơ vét của kho, “đòi ngọc lụa ” “thu bạc vàng ” để thỏa
lòng tham không cùng của lũ sứ giặc Mông Cổ. Ông nhắc tướng sĩ không được
khoanh tay, ngồi nhìn giặc lấn tới, vì như thế “Thật khác nào như đem thịt mà
nuôi hổ đói, sao khỏi để tai vạ về sau”
Phần cuối bài hịch, là lời khuyên răn, trách cứ tướng sĩ về việc học tập binh thư
cũng sục sôi nhiệt huyết sáng ngời đạo “thần – chủ ” và lập trường “nghịch thù”.
Giọng văn hùng hồn, trang nghiêm, cảm hóa lòng người sâu sắc: “Nếu các
ngươi biết chuyên tập sách này theo lời dạy bảo của ta thì mới phải đạo thần chủ,
nhược bằng khinh bỏ sách này, trái dạy bảo của ta, tức là kẻ nghịch thù”
“Hịch tướng sĩ” còn là một tác phẩm tràn đầy khí thế quyết chiến quyết thắng
được thể hiện ở thái độ căm thù giặc, quan niệm sống và chết, nô lệ và tự do,… 6
Ở khía cạnh nào, biểu hiện nào, tác giả cũng biểu lộ một chí khí anh hùng, lẫm
liệt và quyết chiến quyết thắng!
Với lũ giặc Nguyên – Mông thì quyết không thể dung tha! Hiện tại chưa xả thịt,
lột da, nuốt gan, uống máu quân thù thì đau đớn vô cùng: “tới bữa quên ăn, nửa
đêm vỗ gối; ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa”. Với lũ giặc Nguyên – Mông,
tướng sĩ chỉ có một quyết tâm, một hành động, một ý chí: “Dẫu cho thân này
phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa, ta cũng vui lòng.”
Vì Tổ quốc Đại Việt muôn quý nghìn yêu mà tướng sĩ chỉ có một con đường,
một hành động “huấn luyện quân sĩ, tập dượt cung tên khiến cho người giỏi như
Bàng Mông, nhà nhà đều là Hậu Nghệ, có thể bê được đầu Hốt Tất Liệt ở của
khuyết làm rữa thịt Vân Nam Vương ở Cảo Nhai…”.
Vì Tổ quốc Đại Việt nên không thể mất cảnh giác và chiến bại, để đến nỗi “ta
cùng các ngươi sẽ bị giặc bắt, đau xót biết chừng nào” không những thế “ta kiếp
này chịu nhục, rồi đến trăm năm sau, tiếng dơ không rửa, tên xấu còn lưu, đến
gia thanh các ngươi cũng không khỏi mang tiếng là tướng bại trận..”
Vì sự sống còn và niềm vinh quang của dân tộc mà quyết tâm đánh thắng giặc
Nguyên – Mông để “tông miếu … được muôn đời tế lễ “, “tổ tông… được thờ
cúng quanh năm “, để tên họ tướng sĩ “sử sách lưu thơm”. “Hịch tướng sĩ”
truyền đến ba quân khí thế, tinh thần quyết chiến quyết thắng, biến thành sức
mạnh Sát Thát đưa đến những thắng lợi, những chiến công giòn giã: “Chương
Dương cướp giáo giặc – Hàm Tử bắt quân thù (Trần Quang Khải) bảo toàn sơn hà xã tắc.
Có thể nói “Hịch tướng sĩ” là một tác phẩm tiêu biểu cho chủ nghĩa yêu nước
cao đẹp nhất của thời đại chống Nguyên – Mông. Thế kỉ XII, XIII trên một
vùng địa lý mênh mông, hàng chục quốc gia, hàng trăm thành trì từ Hoa Bắc 7
xuống Hoa Nam, từ Trung Á tới sông Vônga,… đã bị vó ngựa quân xâm lược
Mông cổ giày xéo, nghiền nát. Một nhà thơ Ác-mê-ni trong thế kỉ XIII đã viết:
“Không còn một dòng suối, một con sông nào
không tràn đầy nước mắt chúng ta;
Không còn một ngọn núi, một cánh đồng nào
không bị quân Tác-ta giày xéo”.
Quân Tác-ta là đoàn kị binh của đế quốc Mông Cổ. Thế mà, cả ba lần, giặc
Nguyên – Mông sang xâm lược nước ta đều bị đại bại thảm hại. Quân dân Đại
Việt đã đoàn kết một lòng, từ vua tới tướng sĩ đều nêu cao tinh thần quyết chiến
quyết thắng. Vai trò của Trần Quốc Tuấn là cực kì to lớn: “Tiếng thơm đồn mãi
– Bia miệng không mòn” (Đằng giang phú).
Các tướng sĩ đời Trần có một số là anh hùng – thi sĩ như Trần Quang Khải, Phi
Ngũ Lão, Trần Thánh Tông, Trần Nhân Tông cũng là những vua anh hùng – thi
sĩ. Thơ văn của họ chứa chan tinh thần yêu nước:
“Xã tắc hai phen chồn ngựa đá
Non sông nghìn thuở vững âu vàng (Trần Nhân Tông)
“Chương Dương cướp giáo giặc
Hàm Tử bắt quân thù
Thái bình nên gắng sức
Non nước ấy nghìn thu” (Trần Quang Khải)
Các bài thơ này đều tiêu biểu cho “Hào khí Đông A". Nhưng như đã phân tích ở
trên, nội dung và tác dụng to lớn và sâu sắc của “Hịch tướng sĩ” nó xứng đáng 8
là tác phẩm tiêu biểu cho chủ nghĩa yêu nước cao đẹp nhất thời đại chống Nguyên Mông.
“Hịch tướng sĩ” cùng với các chiến công như Chương Dương, Hàm Tử, Bạch
Đằng - đã gắn liền với tên tuổi vị anh hùng Trần Quốc Tuấn, làm sáng ngời sử
sách. Nó khúc tráng ca chống xâm lăng. Nó tiêu biểu cho khí phách anh hùng,
tư thế hiên ngang, lẫm liệt của đất nước và con người Đại Việt.
Sống trong tư thế hiên ngang! Biết nhìn xa trông rộng, cảnh giác trước âm mưu
thâm độc của mọi kẻ thù! Chết vinh còn hơn sống nhục trong kiếp ngựa trâu!
v..v… Đó là những tư tưởng lớn nhất, bài học sâu sắc nhất mà Trần Quốc Tuấn
muốn bày tỏ với tướng sĩ, với nhân dân ta, với mỗi con người Việt Nam trong
mọi thời đại qua “Hịch tướng sĩ”.
Trong bài “Bạch Đằng giang phú“, Trương Hán Siêu đã viết: trận Bạch Đằng
mà đại thắng – Bởi Đại Vương coi thế giặc nhàn”. “Thế giặc nhàn” là thế giặc
dễ đánh thắng! Đó là một câu nói bất hủ của Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc
Tuấn – người anh hùng vĩ đại của dân tộc ta.
Đã trải qua hơn 800 năm nhưng “Hịch tướng sĩ”mãi là bài ca yêu nước và niềm
tự hào dân tộc. Đó là áng văn chính luận, hùng hồn đanh thép, sục sôi nhiệt
huyết, tràn đầy khí thế quyết chiến quyết thi mang sức mạnh của muôn vạn
hùng binh. Mỗi lần đọc lại tác phẩm, lòng em lại có cảm xúc tự hào về truyền
thống cha ông, truyền thống yêu nước quật cường, khí phách hiên ngang lừng lẫy.
Phân tích Hịch tướng sĩ lớp 8
Văn học Việt Nam ta, sinh ra vốn dĩ là để nâng cao những giá trị tốt đẹp trong
tâm hồn con người. Trong đó, chúng ta đặc biệt đề cao lòng yêu nước và tinh 9
thần căm thù giặc, khơi gợi ý chí quyết tâm giành lại độc lập. Khi Hịch tướng sĩ
của Trần Quốc Tuấn ra đời, nó đã hoàn thành sứ mệnh thiêng liêng ấy!
Tác phẩm Hịch tướng sĩ được viết trong những ngày đất nước chống lại quân
Mông Nguyên. Sự tàn ác của kẻ thù làm cho biết bao nhiêu máu của dân và
quân rơi xuống, tạo nên sự uất ức vô cùng. Thế nhưng, trong tình thế loạn lạc ấy,
quân lính dưới trướng của Trần Quốc Tuấn lại xao nhãng việc đại sự, chăm lo
cho đời sống cá nhân mà quên đi việc nước. Trần Quốc Tuấn, vì một lòng căm
thù giặc, vì lo cho nước cho dân mà viết bài hịch này để động viên tinh thần
chiến sĩ. Vậy nên, trong bài hịch, có tiếng nói của lòng căm thù giặc sâu sắc, có
lời thúc giục tinh thần của quân dân. Đó là điều làm nên giá trị cho bài hịch đến ngày hôm nay.
Bài hịch được chia làm bốn phần, mỗi phần lại có một nội dung riêng. Ở phần
một, tác giả nêu ra những tấm gương về trung thần nghĩa sĩ đã được lưu danh
trong sử sách, nhằm khích lệ tinh thần của những người chiến sĩ. Đó là những
tấm gương lớn như Kỷ Tín, Do Vu hay Kính Đức, Cảo Khanh,... Đoạn tiếp theo,
tác giả lấy ngay chuyện Tống Nguyên ra nói, rằng có những Vương Công Kiên,
Nguyễn Văn Lập dám đem thành Điếu Ngư mà đấu với quân Mông Kha. Nêu
lại những tấm gương ấy, mục đích của Trần Quốc Tuấn là để thức tỉnh trong
lòng quân sĩ rằng, người xưa đã để lại những tiếng tốt như vậy, không lẽ mình nỡ làm ô bẩn chúng?
Đoạn văn tiếp theo, Trần Quốc Tuấn chỉ ra những tội ác của giặc và lòng căm
thù với chúng. Đây có lẽ là đoạn văn thể hiện sâu sắc nhất lòng yêu nước của vị
đại tướng này. Cả dân tộc ta đang phải chịu cảnh “lén nhìn sứ ngụy đi lại
nghênh ngang ngoài đường, uốn tấc lưỡi cú diều mà lăng nhục triều đình, đem
tấm thân dê chó mà khinh rẻ tổ phụ”. Chúng ta sinh ra ở thời loạn lạc, chưa bao
giờ phải chịu nỗi nhục ê chề thế này, liệu quân sĩ các người có thể ngồi yên mà
ung dung tự tại? Trong lời nói của Trần Quốc Tuấn, ta thấy rõ một lòng căm thù 10
giặc sâu sắc, dùng những từ ngữ khinh bỉ để nói về chúng. Làm như vậy, cũng
để lòng quân căm thù mà dấy lên, có thêm động lực tiêu diệt kẻ thù.
Căm thù giặc là một chuyện, nhưng tấm lòng của vị đại tướng vẫn dành chỗ để
lo cho nhân dân đất nước. Đó là “đến bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối, ruột đau
như cắt, nước mắt đầm đìa”. Trong thâm tâm người chủ tướng ấy, chỉ mong sao
được đánh tan quân thù mà trả nợ. Ở đây, ngôn ngữ được dùng một cách điêu
luyện, như lột tả hết được nỗi đau và lòng căm thù.
Thế nhưng, trong lúc dân chúng lầm than đau khổ, những quân sĩ lại mặc lòng
chiều theo đời sống của mình. Trần Quốc Tuấn đã đưa ra những lí lẽ để phân
tích phải trái đúng sai, để những binh lính ấy tự giác ngộ bản thân mình. Trước
tiên, Trần Quốc Tuấn nói đến những đãi ngộ mà họ đã được nhận biết bao lâu
nay, không có mặc thì cho áo, không có ăn thì cho cơm, lộc ít thì cấp lương,...
Vậy họ còn mong chờ điều gì nữa? Họ đã được phục vụ tận tình chu đáo, lẽ nào
không thể đền ơn cho đất nước. Nhưng tác giả cũng chỉ ra rằng, những kẻ ấy lại
ngồi nhìn chủ nhục mà không biết thẹn, sẵn sàng đứng hầu quân man, nghe
nhạc thái thường đãi yến sứ nguỵ. Có kẻ lại chọi gà, cờ bạc, kẻ quyến luyến vợ
con, vậy đất nước biết sẽ đi về đâu? Đó như một lời nhìn thẳng vào hiện thực, là
tấm gương những binh sĩ ấy tự soi lại mình!
Để tăng thêm lí lẽ thuyết phục, tác giả chỉ ra cái được cái mất cho binh sĩ hiểu.
Nếu họ cứ đi theo quân giặc, thờ ơ với vận mệnh của đất nước, thì khi mất nước,
chính họ cũng là người chịu thiệt hại nặng nề, lại mang danh là tướng bại trận.
Còn nếu chăm chỉ tập luyện thì gia thế của các ngươi đời đời ấm no, lại mang
tiếng thơm đến tận sau này, vậy các ngươi sẽ chọn cái gì? Đây là phép tâm lí
mạnh nhất mà Trần Quốc Tuấn dùng để đánh vào lòng binh sĩ.
Kết lại bài hịch là lời khuyên của chủ tướng dành cho binh sĩ của mình. Đó là
hãy chuyên tâm tập luyện theo bộ Binh thư yếu lược, quan tâm đến việc nước là
trước nhất, chớ nên trở thành nghịch thù mà ngàn đời căm ghét. 11
Như vậy, Hịch tướng sĩ là lời kêu gọi thống thiết nhất gửi đến các binh sĩ và
nhân dân của cả nước. Tác giả đã thể hiện được tài năng viết hịch của mình, qua
những lí lẽ lập luận sắc bén, câu văn biền ngẫu tạo nhịp điệu gấp gáp cho cả bài.
Qua đó, ta cũng thấy được tấm lòng yêu nước thương dân và lòng căm thù giặc
của Trần Quốc Tuấn. Điều đó đã làm nên sức sống nghìn đời của tác phẩm!
Phân tích tác phẩm Hịch tướng sĩ - Mẫu 1
Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn là vị anh hùng dân tộc văn võ toàn tài. Tên
tuổi ông gắn liền với Binh thư yếu lược, Hịch tướng sĩ và chiến công Bạch Đằng bất tử.
Trần Quốc Tuấn được vua nhà Trần cử giữ chức Tiết chế thống lĩnh lãnh đạo
cuộc kháng chiến lần thứ hai (1285) và lần thứ ba (1288) đánh thắng quân xâm lược Nguyên - Mông.
Hịch tướng sĩ được Trần Quốc Tuấn viết vào năm 1282 và trước hội nghị quân
sự Bình Than của các vương hầu. Đó là một luận văn quân sự nổi tiếng trong
lịch sử dân tộc, là lời kêu gọi chiến đấu quyết tâm đánh thắng quân xâm lược để
bảo vệ sơn hà xã tắc của ông cha ta hơn bảy trăm năm về trước từng làm sôi sục
lòng người. Có ý kiến cho rằng: Hịch tướng sĩ là khúc tráng ca anh hùng sáng
ngời hào khí Đông – A.
Đông – A là khái niệm mà các nhà lịch sử dùng để chỉ triều đại nhà Trần(1226-
1400), hào khí nghĩa là chí khí hào hùng, chí khí anh hùng. Câu nói trên nhằm
ca ngợi Hịch tướng sĩ là bản anh hùng ca sáng ngời chí khí hào hùng, chí khí
anh hùng của Đại Việt trong triều đại nhà Trần. Bài hịch đã vạch trần âm mưu
xâm lược của giặc Nguyên – Mông, thể hiện lòng căm thù giặc sôi sục, nêu cao
ý chí quyết chiến quyết thắng, sẵn sàng xả thân trên chiến địa để bảo vệ sơn hà
xã tắc.Hào khí Đông-A tỏa sáng trong Hịch tướng sĩ chính là lòng yêu nước 12
nồng nàn, khí phách anh hùng lẫm liệt của tướng sĩ nhà Trần và nhân dân ta
trong thế kỉ XIII đã ba lần đánh giặc Nguyên – Mông.
Hịch tướng sĩ là một khúc ca, bởi lẽ trước hết Trần Quốc Tuấn đã nêu cao
gương sáng các bậc trung thần nghĩa sĩ, những mẫu người lí tưởng của chế độ
phong kiến đã xả thân vì lòng trung quân ái quốc. Đó là Kỉ Tín, Do Vũ, Dự
Nhượng, Thân Khoái, Kính Đức, Cảo Khanh... đã bỏ mình vì nước, thoát khỏi
thói nữ nhi thường tình trở thành vĩ nhân lưu danh sử sách, cùng trời đất muôn đời bất hủ.
Hịch tướng sĩ là bản hùng ca của Đại Việt sáng ngời hào khí Đông- A. Nó thể
hiện một tầm nhìn chiến lược, thấy rõ tim gan đen tối, dã tâm của quân giặc
phương Bắc, tham lam tàn bạo cực độ, của âm mưu biến nước ta thành quận,
huyện của chúng. Sứ giặc đi lại nghênh ngang ngoài đường, coi kinh thành
Thăng Long như lãnh địa của chúng. Lòng tham vô đáy, lúc thì chúng thác
mệnh Hốt Tất Liệt mà đòi ngọc lụa, lúc thì giả hiệu Vân Nam Vương mà thử
bạc vàng, để vét của kho có hạn. Chúng là cú diều, là dê chó, là hổ đói rất bẩn
thỉu, tham lam, độc ác, phải khinh bỉ và căm ghét tận xương tủy, phải tiêu diệt!
Hịch tướng sĩ là tiếng nói căm giận bốc lửa quyết không đội trời chung với lũ
giặc Nguyên – Mông. Nó là khúc tráng ca chứa chan tinh thần yêu nước, biểu lộ
khí phách của anh hùng Trần Quốc Tuấn quyết chiến quyết thắng quân xâm
lược, nguyện xả thân trên chiến trường để bảo vệ Tổ quốc Đại Việt: Ta thường
tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối, ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa, chỉ căm
tức chưa xả thịt lột da, nuốt gan uống máu quân thù. Dẫu cho trăm thân này
phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa, ta cũng vui lòng.
Có thể nói, đây là đoạn văn hay nhất, hùng tráng nhất trong Hịch tướng sĩ thể
hiện một cách tuyệt vời hào khí Đông - A.
Hịch tướng sĩ là một áng văn chính luận đanh thép nhất, hùng biện nhất thể hiện
chủ nghĩa yêu nước, chủ nghĩa anh hùng Đại Việt sáng ngời hào khí Đông - A. 13
Trần Quốc Tuấn đã nói với tướng sĩ đời Trần về nhục và vinh, thắng và bại, mất
và còn, sống và chết, khi vận mệnh Tổ quốc lâm nguy. Mất cảnh giác, chỉ biết
hưởng lạc như: lấy việc chọi gà làm vui đùa, ..., lấy việc đánh bạc làm tiêu
khiển,(...) lo làm giàu mà quên việc nước, ham săn bắn và quên việc binh, chỉ
thích rượu ngon,mê tiếng hát,... thì bại vong là tất yếu. Nếu có giặc Mông Cổ
tràn sang thì ta cùng các ngươi sẽ bị bắt, đau xót biết chừng nào? Bại vong là thảm họa.
Chẳng những thái ấp của ta không còn, mà bổng lộc các ngươi cũng mất, chẳng
những gia quyến của ta bị tan, mà vợ con các ngươi cũng khốn, chẳng những xã
tắc tổ trong ta bị giày xéo mà phần mộ cha mẹ các ngươi cũng bị quật lên,
chẳng những thân ta kiếp này chịu nhục, rồi đến trăm năm sau, tiếng dơ không
rửa, tên xấu còn lưu, mà đến gia thanh các ngươi cũng không khỏi mang tiếng là tướng bại trận.
Thân làm tướng, kẻ nam nhi trong thời loạn phải biết lo khi nhìn chủ nhục, phải
biết thẹn khi thấy nước nhục, phải biết tức khi thấy nước nhục, phải biết tức khi
phải hầu quân giặc, phải biết căm khi nghe nhạc Thái thường để đãi yến ngụy sứ!
Thân làm tướng phải cảnh giác, sẵn sàng chiến đấu: huấn luyện quân sĩ, tập
dượt cung tên, khiến cho người người giỏi như Bàng Mông, nhà nhà đều là Hậu
Nghệ, có thể bêu đầu Hốt Tất Liệt ở cửa khuyết, làm rữa thịt Vân Nam Vương ở
Cảo Nhai. Đó là quyết chiến quyết thắng, là vinh quang.
Hịch tướng sĩ sáng ngời hào khí Đông-A, nó có tác dụng khích lệ, động viên
tướng sĩ quyết chiến quyết thắng giặc Nguyên- Mông. Hịch của vị Tiết chế
Quốc công như tiếng kèn xung trận vang dội núi sông. Nó đã góp phần không
nhỏ tạo nên sức mạnh của đoàn dũng sĩ Sát Thát lập nên bao chiến công oai
hùng như Chương Dương, Hàm Tử, Bạch Đằng Giang,... 14
Hịch tướng sĩ đã phản chiếu sáng ngời hào khí Đông-A qua những tấm gương
đầy khí phách lẫm liệt. Là tiếng nói sắt đá vang lên trong những giờ phút hiểm
nghèo: Nếu bệ hạ muốn hàng, xin chém đầu thần trước đã! Là tư thế lẫm liệt
hiên ngang của Trần Bình Trọng: Ta thà làm quỷ nước Nam, chứ không thèm
làm vương đất Bắc. Là chí khí anh hùng của Trần Quốc Toản: phá cường địch,
báo hoàng ân. Là dũng khí của Phạm Ngũ Lão với đạo quân phụ- tử chi binh trăm trận trăm thắng:
Múa giáo non sông trải mấy thâu,
Ba quân hùng khí át sao ngưu.
(Thuận hoài – Phạm Ngũ Lão)
Tóm lại, Hịch tướng sĩ là tác phẩm lớn nhất, tráng lệ nhất,biểu hiện tinh thần
yêu nước của văn học đời Trần. Qua bài hịch, ta càng thêm ngưỡng mộ và biết
ơn vị anh hùng dân tộc Trần Quốc Tuấn. Hịch tướng sĩ, còn có tác dụng to lớn,
sâu sắc bồi dưỡng lòng yêu nước, khí phách anh hùng, tinh thần tự lập tự cường
cho thế hệ trẻ Việt Nam.
Phân tích tác phẩm Hịch tướng sĩ - Mẫu 2
Trước cuộc xâm lược của quân Mông - Nguyên lần thứ hai (1285), tình hình
giao thiệp giữa chúng và nước ta rất căng thẳng. Bọn sứ giả trịch thượng,
nghênh ngang, yêu sách đủ điều. Thời kỳ hoãn binh không kéo dài được nữa.
Phải chuẩn bị gấp rút hơn.
Trần Quốc Tuấn thấy tình hình tướng lĩnh chưa được sẵn sàng, soạn ra cuốn
Binh thư yếu lược là một cuốn sách nói những điều cốt yếu về chiến lược, chiến
thuật quân sự, rồi viết bài hịch này đế khuyên răn các tướng lĩnh nhận rõ tình
hình bấy giờ, ra sức nghiên cứu binh thư, rèn luyện võ nghệ, chuẩn bị chống
giặc. Bài hịch, do đó, coi như là một bài mở đầu cho việc phổ biến cuốn sách 15
kia. Không thấy đâu chép thời điểm sáng tác bài văn, nhưng căn cứ vào nội
dung thì phải một thời gian trước khi quân Mông - Nguyên xâm lược lần thứ hai.
Hịch là một thể văn kêu gọi chiến đấu. Nó không theo công thức nào. Nó là một
bài chính luận. Thường dùng văn xuôi, có khi dùng văn biền ngẫu. Đế kêu gọi
thành công, phải nêu lý lẽ xác đáng nhưng chủ yếu nhằm chinh phục tình cầm.
Bài hịch hay thường đậm chất trữ tình. Văn học của ta không nhiều bài hịch lắm.
Nêu gương xả thân vì việc nghĩa của người xưa và của người đương thời, vạch
ra tình hình Tổ quốc đang gặp hiểm nguy, bị đe dọa… xâm lược, rồi liên hệ phê
phán thái độ cầu an hưởng lạc của tướng lĩnh, thức tỉnh họ về trách nhiệm cứu
nước. Trần Quốc Tuấn, với tư cách là vị chủ soái nói với cấp chỉ huy dưới
trướng mình, đã lấy tâm trạng mình trò chuyện với họ, thuyết phục họ bằng con
đường tình cảm, động viên họ học tập, rèn luyện, giáo dục quân sĩ để sẵn sàng
chiến đấu và chiến thắng, tất cả nhằm bộc lộ một tấm lòng yêu nước thiết tha,
một mối thù giặc sâu sắc và một chí quyết thắng sắt đá.
Bắt đầu phần 1 tác giả nói: Ta thường nghe. Mỏ" lời như vậy là muốn nói một
câu chuyện tâm tình. Chuyện ta thường nghe, thường học tập. Nay ta đem trao
đổi với các ngươi đề" các ngươi cùng nghe, cùng suy nghĩ.
Xưa nay có biết bao nhiêu trung thần nghĩa sĩ hành động không tiếc thân mình.
Kẻ cứu vua, người trả thù cho chủ, kẻ mắng giặc dữ, người chống giặc mạnh…
Tác giả kể một hơi sáu người đời xưa, và khi thấy người nghe mình không lấy
làm tin thì dẫn luôn bốn gương đời nay.
Trước sau có đến mười người. Nói cho đúng, hành động của họ đều đáng khen,
nhưng cái nghĩa lớn mà vì nó họ hy sinh, xét ra không quá một cá nhân, chưa kể
trong số mười người ấy có hai tên xâm lược, chỉ có hai người thật sự vì nước
nhà mà chống giặc. Tuy vậy tác giả đều cho họ vì nước bỏ mình, họ là những bề 16
tôi bậc tháp mà trung nghĩa sáng ngời, lưu danh sử sách, cùng trời đất muôn đời
bất hủ, nhân dân còn đội ơn, đến nay còn lưu tiếng tốt.
Chỉ vì họ không theo thói nữ nhi thường tình, không chịu chết già ở xó cửa, mà
dám hi sinh, dám đường đường chống giặc đông gấp trăm lần mình, dám xông
vào chỗ làm trướng, xa xôi nghìn trùng. Người xưa, thôi không nói làm gì.
Nhưng những người gần đây, nào họ có gì đặc biệt, họ cũng chỉ là những cấp
chỉ huy bình thường. Họ lập được những thành tích đáng ngợi khen, thì tại sao
các ngươi lại không làm được?
Như phần 1 đã nói, là trung thần nghĩa sĩ phải dám xả thân như mười người trên
kia. Huống chi tình hình đất nước hiện nay đang hiểm nghèo biết mấy!
Đất nước đâu phải buổi thanh bình. Ta cùng các người sinh ra phải thời loạn lạc,
lớn lên gặp buổi gian nan. Đó là nói thật. Năm 1258 quân phong kiến Mông cố
đã xâm lược nước ta lần thứ nhất. Chúng bị ta đánh bại. Nhưng trong suốt hai
mươi bảy năm từ đó đến cuộc xâm lược lần thứ hai năm 1285, chúng không hề
đế ta yên, mà càng ngày càng ngang ngược. Sự thật ấy là nỗi đau xót chung của
đất nước, của ta cùng các ngươi.
Nay thì cảnh tượng hàng ngày đang xảy ra, ta không thể nhắm mắt không ngó
thấy sứ giặc đi nghênh ngang ngoài đường, dám sỉ mắng triều đình, dám bắt nạt
tể phụ mà chúng là thứ gì, chỉ là quân dè chó, cú diều mà thôi. Chúng lại lấy
thế, thằng nọ thằng kia đòi ngọc lụa, bạc vàng, trong khi kho của ta có hạn mà
lòng tham của chúng không cùng.
Ta thừa biết làm như thế cũng chẳng khác gì đem thịt mà ném cho hổ đói, thế
nào rồi hổ cũng vồ ta. Bởi chúng nó đâu chỉ muốn có bạc vàng, ngọc lụa. Chúng
nó giả danh mượn đường để đánh Chiêm Thành, kỳ thực là chúng muốn cướp
nước ta. Cái vạ về sau là cái vạ đó. 17
Tình hình đất nước đang như vậy. Loạn lạc và gian nan nay đã đến như vậy. Ta
cùng các ngươi cùng chung tình hình. Chủ soái ghép mình vào với các tướng,
chia sẻ chung với họ tình hình ấy, cùng sinh ra và cùng lớn lèn trong đó, ngang
hàng, cùng lứa. Lời nói nghe như thân mật mà có gì đau xót bên trong. Như có
tiếng thở dài, hay một giọng ngậm ngùi đang ẩn giấu. Hỏi người nghe còn lòng
nào tách rời mình ra ngoài dòng cảm xúc ấy?
Đoạn 2: Tình hình đã chung ắt cảm xúc cũng phải chung. Cả một đoạn từ "Ta
thường tới bữa…" đến "ta cũng vui lòng" là điều nung nấu trong tâm trạng chủ
soái. Quên ăn, bỏ ngủ, đau, buồn, căm, tức, quyết giết giặc, quyết hy sinh. Tình
cảm nào cũng cao độ. Quân giặc xúc phạm đến quốc thể, cả triều đình, cả dân
tộc, chúng ra mặt cướp nước, coi ta như giun dế, rác rơm.
Chịu làm sao được! Ấy mà phải tạm thời chịu nhịn đề đủ thời gian chuẩn bị. Sử
kế: Vào thời gian ấy, một lần đại biểu ta tiếp sứ giặc. Đang trao đổi, có gì phật
ý, tên sứ trở đầu quạt cầm tay gõ mạnh vào cái đầu trọc của đại biểu ta, phun
máu. Vị đại biểu ta không đổi sắc mặt, bình tĩnh lấy khăn lau chỗ máu chảy và tiếp tục trao đổi.
Dũng khí có bộc lộ thành sấm sét đùng đùng, nhưng cũng có khi biểu hiện thành
im lặng. Có điều cái im lặng ấy là im lặng chứa sấm sét. Ngoài mặt, trước quân
thù, trước mọi người, phải giữ đúng thái độ nhẫn nhịn cần thiết. Nhưng trong
lòng, ban đêm, một mình hay với người tâm phúc, như với các tướng lĩnh của
mình, sao cầm lòng mình (lược mà không độ sôi trào?
Cho nên, đây là sự cởi mở tâm tình sâu kín nhất với kẻ mình hoàn toàn tin
tưởng, với kẻ mình có thể phơi bày ruột gan được. Cũng bắt đầu bằng ta và lấy
ta làm chú thế: Ta thường tới bữa quên ăn… ta cũng vui lòng. Đế bộc bạch hết
mức cho bù lại cái nín nhịn khố tâm thường ngày, nhưng cũng để tướng lĩnh
mình nghe, đế truyền cho họ cái lửa nhiệt tình của mình. 18
Chủ soái đã xem xét lại việc mình đối xử với tướng lĩnh có đúng với tinh thần
một quân đội mà trên dưới coi nhau như cha con không. Một loạt chữ ta cho
cũng dính chút quan hệ của chủ tớ, nhưng chú yêu là chứng tỏ sự chăm sóc thật
chu đáo, tỉ mỉ, đầy tình thương yêu, trân trọng. Lặp lại và nhấn mạnh ba lần
cùng ta, cùng nhau: Cùng ta coi giữ binh quyền, lúc trận mạc cùng nhau sống
chết, lúc nhàn hạ cùng nhau vui cười.
Tuy cách biệt chức vị, tuy quan hệ chủ tớ, nhưng là cùng nhau lãnh trách nhiệm
chung, cùng nhau làm nhiệm vụ chiến đấu, sống chết đều cùng nhau, cùng nhau
yên nghỉ lúc nhàn hạ, vui cười đều cùng nhau. Tình cảm thắm thiết đó là biểu
hiện tốt đẹp của tinh thần "phụ tử chi binh". Vậy cách đối xử của chủ soái đối
với cấp dưới là chí tình chí nghĩa.
Đoạn 3: Chủ soái phơi bày tâm can, tự kiểm điểm cách đối xử đến như vậy mà
nhìn lại hàng ngũ tướng tá của mình thì thế nào? Té ra các ngươi không hề
nhục; các ngươi chỉ lo vui chơi, giặc đến thì ta và các ngươi đều bị bắt; ta và các
ngươi đều bị mất tất cả, ta và các ngươi đều để nhục đến muôn đời; vậy bấy giờ
có vui chơi được không? Cho nên các ngươi hãy nghe lời ta biết lo trước, huấn
luyện quân sĩ, ai nấy đều giỏi, giết được giặc, rửa được thù, thì hạnh phúc biết
bao cho ta, cho các ngươi, lại tiếng thơm lưu để nghìn đời; bấy giờ "không
muốn vui chơi phỏng có được không?".
Lập luận của chủ soái chỉ có thế. Lý lẽ cũng bấy nhiêu. Nói mất thì mới nói đến
lợi ích thiết thân: mất thái ấp, bổng lộc; gia quyến bị tan, vợ con bị khốn; xã tắc
tổ tông bị giày xéo, phần mộ cha mẹ bị quật lên; thanh danh chẳng còn gì, nhục
để trăm năm. Nếu được thì cũng những lợi ích thiết thân ấy: thái ấp vững bền, bổng lộc đời đời:
Gia quyến, vợ con ấm êm, giai lão; tông miếu tổ tông được tế lễ, thờ cúng; danh
hiệu, tên họ, sử sách lưu thơm. Có ý kiến cho rằng nói lợi ích của chủ tớ trong 19
giai cấp thống trị như thế này là một hạn chế, mặc dù lợi ích của giai cấp thống
trị bấy giờ vẫn phù hợp với lợi ích của dân tộc.
Tuy nhiên, xét cho kỹ thì nói lợi ích thiết thân như đã nói lại là đi sâu thêm một
mức vì nội dung dân tộc không dừng ở lãnh thổ, nó còn bao hàm quyền sinh
sống của nhân dân. Con người còn có nguồn sống: ruộng đất, bổng lộc; gia
quyến, vọ" con; mồ mả tổ tiên ông bà; tiếng xấu hay tiếng thơm để đời. Nói
cách khác còn có đời sống vật chất và đời sống tinh thần; ngoài miếng ăn còn có
tình cảm, có văn hóa phong tục, có trước mắt và có mai sau, có trách nhiệm đối
với hiện tại và đôi với lịch sử muôn đời.
Nói lợi ích cá nhân thật, nhưng lợi ích cá nhân ấy gắn liền với trách nhiệm cực
kỳ trọng đại là trách nhiệm đối với sự mất còn của nước nhà, bởi vì nó được đặt
ra dưới một tiền đề đáng SỢ: Nếu giặc Mông Cổ tràn sang và một giả thiết hào
hùng: cỏ thề bêu dược đầu Hốt Tất Liệt ở cửa khuyết, làm rữa thịt Vân Nam
Vương ở Cảo Nhai. Vậy đâu còn là quyền cá nhân ích kỷ! Đó là quyền lợi thật,
nhưng đó cũng là cái xuất phát thiết thân nhất, thiêng liêng nhất, cái nền tảng
gần gũi nhưng vô cùng thiết thực và vững chắc của lòng yêu nước. Lòng yêu
nước sâu xa, thắm thiết luôn luôn bắt nguồn từ tình yêu làng xóm, quê hương, gia đình.
Nói chuyện mất, được là giả thiết về tương lai. Trước mắt là chuyện tướng lĩnh
ham vui chơi nên lấy việc vui chơi mà nói. Nào chủ soái có ngăn cấm cái gì. Họ
say mê đủ thứ: chọi gà, đánh bạc; vui thú ruộng vườn, quyến luyến vợ con; lo
làm giàu, ham săn bắn; thích rượu ngon, mê tiếng hát. sỏ" dĩ phải phê phán là vì
vui chơi không phải lúc. Say mê những cái đó thì làm sao chống được giặc?
Cho nên phải biếm họa cho họ thấy: cựa gà trống không thể đâm thủng áo giáp
của giặc? Mẹo cờ bạc không thể dùng làm mưu lược nhà binh; ruộng"lắm vườn
nhiều nhưng không đâu chuộc được tấm thân giặc bắt; vợ bìu con díu, lo sao được việc quân? 20
Tiền nhiều sao mua được đầu giặc; rượu ngon không làm giặc say chết, tiếng
hát hay không làm giặc điếc tai. Nghe như có giọng hài hước nhưng tình thì rất
thật, rất trang nghiêm, chừng như có nỗi khổ tâm lớn, mà vì lòng bao dung, độ
lượng mênh mông, chủ soái chi đem những thứ vui chơi tầm thường đối chiếu
với sức mạnh quân địch, vạch ra cái bất lực của cái trò say mê trước sức mạnh
ấy, cho họ thấy rõ mà thấm thía, nghĩ suy.
Hai lần chủ soái nhắc lại: Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi muốn vui chơi phong có
được không? và Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi không muốn vui chơi phỏng có
được không"? Nhắc lại là đồng tình cho vui chơi, nhưng chỉ vui chơi sau chiến
thắng. Đó không chỉ là tấm lòng thương yêu mà còn là trí "óc rộng rãi. Có phê
phán, có nêu cười, nhưng hết sức bao dung và hiếu biết.
Mục đích bài hịch là thức tỉnh. Thức tỉnh kẻ đang ngủ mê. Vậy phải lay dậy
nhiều lần. Lời văn trở đi trở lại, trùng điệp chồng chất, tầng tầng lớp lớp. Hai
đoạn ngắn là hai tầng lập luận chồng lên nhau, cái sau ngược hẳn với cái trước.
Trước là chỉ biết vui chơi, giặc đến sẽ mất hết, muốn vui chơi cũng không được.
Sau là chăm lo việc binh, giặc đến đánh thắng, cái gì cũng không mất mà còn
được, muốn không vui chơi cũng không được.
Ấy là lấy cái mất đối lập với cái được. Mất thì: không còn, cũng mất; bị nạn,
cũng khốn; bị giày xéo, bị quật lên; bị nhục, khôn rửa, không khỏi, bại trận.
Được thì: mãi mãi vững bền, đời đời hưởng thụ, được ấm êm gối chăn, được
bách. niên giai lão; được muôn đời tế lễ, được thờ cúng quanh năm; kiếp này
đắc chí, trăm năm về sau tiếng vẫn lưu truyền; không bị mai một, sử sách lưu
thơm. Đó là đối lập chi tiết. Còn đối lập cả mỏ" đầu: Nay các ngươi và Nay ta
bảo thật các ngươi; đối lập cả kết luận: dẫu các ngươi muốn vui chơi phỏng có
được không? Với dẫu các ngươi không muốn vui chơi phỏng có được không? 21
Chọi nhau từng lời một, cụ thể, chan chát, đến phải bật ra chân lý. Trên là đối
lập giữa hai đoạn với nhau. Trong mỗi đoạn cũng nhiều tầng nhiều lớp. Thử xem ở đoạn trên.
Bắt đầu là tầng một. Lặp toàn một lời phủ định: không biết: không biết lo,
không biết thẹn, không biết tức, không biết căm. Lại bốn lần không biết, bốn
lớp tình cảm sắp xếp từ thấp lên cao, trôn cơ sở một tình cảm nhất quán là nhục:
nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn, hầu quân
giặc (nhục) mà không biết tức, nghe nhạc của vua trong tiệc đãi ngụy sứ (nhục) mà không biết căm.
Tiếp theo là tầng hai: Rặt lối vui chơi phù phiếm ích kỷ, sắp xếp thành bốn lớp
từ vui đùa đến thích mê: lấy chọi gà làm vui đùa, lấy đánh bạc làm tiêu khiển
(lớp 1); vui thú ruộng vườn, quyến luyến vợ con (lớp 2); lo làm giàu quên việc
nước, ham săn bắn quèn việc binh (lớp 3); thích rượu ngon, mê tiếng hát (lớp 4).
Tầng thứ ba: Nếu giặc Mông Cổ tràn sang. Chỉ những lời bất lực: sao đâm
thủng, không thể dùng, nghìn vàng khôn chuộc, trăm sự ích chi, không mua,
không đuổi, không thể, không thể.
Tầng thứ tư là hậu quả của các tình hình trên. Một lời xuyên suốt tất cả: mất, ta
các ngươi đều mất. Và cũng bốn lớp nhấn đi nhấn lại bằng bốn cặp: chẳng
những mà cùng: chẳng những thái ấp ta không còn, mà bổng lộc các ngươi cũng
mất, chẳng những gia quyến của ta bị tan, mà vợ con các ngươi cũng khốn…
Bốn tầng, mỗi tầng bốn lớp. Lớp sau bồi thêm cho lớp trước, từ thấp lên cao, từ
cạn đến sâu, từ nhẹ đến nặng, từ gần đến xa. Bốn tầng xếp thành một lập luận
chặt chẽ, giản đơn, cụ thể, sinh động, đập mạnh vào cảm tính, vào trái tim. Cuối
cùng tổng kết lại bằng một chữ không to tướng đằng sau câu hỏi quyết định, có
sức nặng như một lời quở phạt nhưng lại vẫn êm ái một giọng tâm tình: lúc bấy
giờ dẫu các ngươi muốn vui chơi phỏng có được không"? 22
Đoạn văn tiếp theo cũng có hai tầng, mỗi tầng cũng có hai lớp. Chấm dứt tuy
cũng còn là chữ không, nhưng đằng sau câu hỏi lại là chữ "có", lại là khẳng định
"phải vui chơi" vì không vui chơi cũng không được.
Lời văn ở cả hai đoạn đâu phải là lời quở trách, càng không có giọng điệu sỉ
nhục. Đó là lời nhỏ to, hơn thiệt đầy bao dung và tin cậy. Người nghe không
thấy mình bị vùi dập mà thấy mình vẫn được tín nhiệm, mình sẽ thức tỉnh, mình
sẽ giỏi giang, mình sẽ đủ khả năng tiêu diệt quân giặc.
Phần 3 Tuy nhiên, thân mật không có nghĩa là xa rời nguyên tắc, bỏ qua trách
nhiệm. Ngay ở phần trên vẫn không quên đối chiếu với nhiệm vụ, không một
phút lãng quên nguy cư nước nhà bị xâm lược. Cho nên sau khi phân tích việc
vui chơi, lấy đó làm điều răn, sau khi động viên tướng tá có thể làm tròn nhiệm
vụ một cách vẻ vang, chủ soái lại nêu ra mục đích cụ thể, trực tiếp của bài hịch
vù vạch ra hai con đường buộc phải chọn một: Nếu biết chuyền tập sách này
theo lời ta dạy bảo thì trọn đời là tôi chủ, nhược bằng khinh bỏ sách này, trái lời
ta dạy thì trọn đời là nghịch thù.
Và chủ soái giải thích luôn: Bởi giặc với ta là kể không đội trời chung, các
ngươi không lo luyện tập, thì khác gì quay giáo đầu hàng, tay không chịu thua
giặc, như vậy còn gì mà không thù? Còn gì mà không muôn đời để thẹn, mặt
mũi nào đứng trong trời che đất chở này nữa? Cuối cùng chấm dứt bằng một
câu tỏ rõ tấm lòng của chủ soái: Ta viết ra bài hịch này để các ngươi biết bụng ta.
Bụng ấy là thương yêu độ lượng, nhưng vừa ân tình, vừa cương quyết, vừa động
viên vừa ép buộc, vừa khuyên lơn vừa kỷ luật. Giọng điệu là tâm tình nhưng lời
đã là ra lệnh: nêu nghe là tôi chủ, nếu không biết nghe là nghịch thù. Người
nghe vì tình không thể cảm thông, vì lý không thể không bị thuyết phục.
Trong văn học nước nhà không mấy bài hịch có giọng tình cảm như bài này. Lý
lẽ không cao xa mà gần gũi, không trừu tượng mà cụ thể, lấy người lấy việc mà 23
nêu gương, thu phục chứ ít dùng giảng giải, thuyết lý, nhưng tất cả đều thấm
đượm ân tình, đạo nghĩa của chủ soái theo tinh thần phụ tử chi binh. Bài hịch có
những hạn chế nhất định, nhưng chính nhờ tinh thần ấy mà có một sức lay động sâu xa, mãnh liệt.
Khi được truyền ra rộng rãi, nó đã làm cho toàn quân toàn dân nức lòng hăng
hái giết giặc, phối hợp với tác dụng của lời kêu gọi Diên Hồng (đầu năm 1285),
đưa đến việc thích vào tay hai chữ Sát Thát và nâng cao ngất trời hào khí đời
Trần. Cho đến ngày nay, bài hịch vẫn còn giữ nguyên sức lay động ấy. Nó vẫn
là một bài học sẵn sàng chiến đấu và quyết tâm chiến thắng, một lời nhắn nhủ
yêu nước thương nhà muôn đời không thôi thúc giục.
Phân tích tác phẩm Hịch tướng sĩ - Mẫu 3
Trần Quốc Tuấn là một vị tướng tài đã có công lớn trong hai cuộc kháng chiến
chống giặc Mông. Tác phẩm “Hịch tướng sĩ” được ra đời trước cuộc kháng
chiến chống quân Nguyên – mông lần thứ hai mang tình yêu tha thiết, nồng nàn
của ông dành cho quê hương, đất nước. Đồng thời, tác phẩm còn được coi là lời
hiệu triệu toàn quân trước ngày ra trận.
Là một vị tướng kiệt xuất, Trần Quốc Tuấn yêu nước tha thiết và hết lòng tận
trung với dân, với nước. Nên khi thấy giặc ngoại xâm ngang tàng, dám coi
thường đất nước, sỉ nhục vua quan, ông tố cáo chúng bằng lời lẽ đanh thép:
“ngó thấy sứ giặc đi lại nghênh ngang ngoài đường, uốn lưỡi cú diều mà sỉ
mắng triều đình, đem thân dê cho mà bắt nạt tể phụ”.
Ta lại càng căm tức hơn khi chúng dám vơ vét tài sản của nhân dân: “thác mệnh
hốt tất liệt mà đòi ngọc lụa, để thỏa lòng tham không cùng, giả hiệu Vân Nam
Vương mà thu bạc vàng, để vơ vét của kho có hạn.” Đưa ra những bằng chứng
về sự tàn bạo, tham lam của giặc, Trần quốc Tuấn đã khơi dậy lòng căm thù và
ý chí chiến đấy của toàn thể nhân dân, tướng sĩ. 24
Trước nỗi nhục mất nước, dân tộc rơi vào cảnh lâm nguy, một vị tướng tài
không khỏi trằn trọc băn khoăn, lo lắng: “Ta thường đến bữa quên ăn, nửa đêm
vỗ gối; ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa”. Ông đau đáu nhìn vận nước đang
suy mà căm thù lũ giặc, quyết không đội trời chung: “xả thịt lột da, nuốt gan,
uống máu quân thù.” Ông nguyện hi sinh bản thân để đánh đuổi giặc ngoại xâm,
giành lại độc lập cho dân tộc: “dẫu cho trăm thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn
xác này gói trong da ngựa, ta cũng vui lòng.”
Không chỉ một lòng vì nước quên thân, Trần Quốc Tuấn còn là một vị tướng
biết yêu thương những binh sĩ như những người anh em cùng nhau xông pha
ngoài chiến trường: “không có mặc thì ta cho cơm, không có ăn thì ta cho cơm,
quan nhỏ thì ta thăng chức, lương ít thì ra cấp bổng, đi thủy thì cho thuyền, đi
bộ thì ta cho ngựa”. Bởi vậy, những binh sĩ vừa khâm phục đức hi sinh của ông
mà lại vừa cảm thấy gần gũi, cảm động trước những ân tình ông dành cho họ.
Song song với sự quan tâm tới các binh sĩ, ông cũng phê phán nghiêm khắc
những tư tưởng, ý thức sai trái của họ: “thấy nước nhục mà không biết lo, thấy
chủ nhục mà không biết thẹn, làm tướng triều đình phải hầu quân giặc mà không biết tức”.
Ông cũng phê bình gay gắt những người chỉ ham chơi mà bỏ bê trách nhiệm,
nhất là khi đất nước đang lâm nguy: “lấy việc chọi gà làm vui đùa, lấy việc đánh
bạc làm tiêu khiển, hoặc vui thú vườn ruộng, hoặc quyến luyến vợ con, hoặc lo
làm giàu mà quên việc nước, hoặc ham săn bắn mà quên việc binh, hoặc thích
uống rượu, hoặc mê ca hát.” Trần Quốc Tuấn đã làm thức tỉnh biết bao binh sĩ
để họ ý thức được những việc làm sai trái của chính mình, để từ đó mà sửa
chữa, trở lại với trách nhiệm mà bản thân cần đảm đương lúc này. Đó chính là
cùng nhau đoàn kết, rèn luyện và chiến đấu với quân thù, bảo vệ đất nước.
“Hịch tướng sĩ” thực sự là một áng văn bất hủ cho thấy Trần Quốc Tuấn không
chỉ là một vị tướng tài yêu đất nước, có khả năng thu phục lòng người mà còn là 25
một tài năng văn chương xuất chúng. Với giọng văn đanh thép chứa đầy những
suy tư về vận mệnh dân tộc, tên tuổi ông sẽ mãi rạng ngời trên những trang văn
học, trang sử vàng của dân tộc Việt Nam.
Phân tích tác phẩm Hịch tướng sĩ - Mẫu 4
Thế kỉ XIII, đất nước Đại Việt liên tục đứng trước mối đe dọa của giặc Nguyên.
Chiến đấu để độc lập, tự chủ, hay đầu hàng để chịu mất nước, nô lệ? Vua tôi
nhà Trần đã quyết chọn con đường chiến đấu. Nhưng làm sao để có thể chọn
được con đường ấy? Trần Quốc Tuấn đã đưa ra một lời giải đáp vừa thấu lí vừa
đạt tình trong bài ‘Hịch tướng sĩ‘ bất hủ của mình. Bài hịch, mặc dầu là một bài
văn chính luận, nhưng có những đoạn văn đọc lên nghe rất thống nhất, tràn đầy
tình cảm như đoạn ông viết về lòng căm thù đối với quân giặc. Trần Quốc Tuấn viết:
‘…Huống chi, ta cùng các ngươi sinh ra phải thời rối ren, lớn lên gặp buổi khó
nhọc’. Không phải riêng ta hay riêng các ngươi, mà ta ‘cùng các ngươi’. Nói thế
Trần Quốc Tuấn đã chia sẻ tâm sự của mình cùng với các tướng sĩ, cũng là chia
một chân lí của thời đại: trong thời bình, cương vị của mọi người có thể khác
nhau, nhưng khi đất nước bị lâm nguy, nền tự chủ của đất nước bị đe dọa hoặc
nếu mất nước thì tất cả mọi người, không trừ ai, sẽ giống nhau trước nỗi nhục
chung, nỗi khổ chung của kẻ mất nước.
Bởi vậy, nỗi nhục sau đây không phải của riêng ai: ngó thấy sứ giặc đi lại
nghênh ngang ngoài đường, uốn lưỡi cú diều mà sỉ mắng triều đình, đem thân
dê chó mà bắt nạt tể phụ… Những sự việc như thế có thể nhiều người đã biết
một cách riêng biệt và cụ thể, đã được vị tướng họ Trần hệ thống lại, dựng
thành một bức tranh sinh động về hành động láo xược của sứ nhà Nguyên.
Ông chỉ nêu lên ba sự việc của bọn chúng: đi lại nghênh ngang, sỉ mắng triều
đình, bắt nạt tể phụ (tức là bậc đứng đầu trong các quan), kèm theo những hình 26
ảnh diễn tả đầy căm giận: ‘uốn lưỡi cú diều’, ‘đem thân dê chó’. Những sự việc
đó nhằm nói lên điều gì? Danh dự của đất nước bị sỉ nhục, chủ quyền của đất
nước xâm phạm. Làm sao có thể không cảm thấy chính mình bị nhục, làm sao
có thể không cảm thấy lòng đầy căm giận khi chính mắt mình nhìn thấy những sự việc như thế.
Tác giả bài hịch lại kể tiếp về bọn giặc: '… lại thác mệnh Hốt Tất Liệt mà đòi
ngọc lụa, để thỏa lòng tham không cùng, giả hiệu Vân Nam Vương mà thu bạc
vàng để vét của kho có hạn’. Không chỉ dừng lại ở những hành động láo xược,
bọn xứ giặc còn có những đòi hỏi vô lý về của cải vật chất. Ý nghĩa toát ra từ
việc trở nên rất sinh động khi tác giả đặt ra sự tương phản giữa ‘của kho có hạn’
với ‘lòng tham khôn cùng’ của bọn sứ Mông cổ.
Thế thì, với những hành động ngông cuồng, sỉ nhục về mặt tinh thần, vơ vét về
mặt vật chất, bọn sứ giặc đã lộ rõ bản chất tham tàn của kẻ xâm lược. Từ đó,
thái độ nhìn xa trông rộng đầy tinh thần cảnh giác của tác giả đã hoàn toàn đúng
đắn: ‘Thật khác nào ném thịt cho hổ đói, sao cho khỏi gây tai vạ về sau!‘
Như thế có nghĩa là sự nhân nhượng đã đến chỗ tận cùng giới hạn. Không thể
nhân nhượng hơn được nữa! Không thể nhẫn nhục hơn được nữa! Đến đây,
Trần Quốc Tuấn bày tỏ lòng căm giận của mình: ‘Ta thường tới bữa quên ăn,
nửa đêm vỗ gối, ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa, chỉ căm tức rằng chưa xẻ
thịt lột da, nuốt gan uống máu quân thù, dẫu cho trăm thân này phơi ngoài nội
cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa ta cũng vui lòng’.
Trong văn thơ cổ, thật chưa có ở đâu, lòng căm thù giặc và ý chí quyết chiến
được diễn tả một cách chân thành, thống thiết và mãnh liệt đến thế. Đây là lòng
căm thù và ý chí riêng của một người nhưng cũng tiêu biểu cho lòng căm thù và
ý chí của toàn thể nhân dân Đại Việt. Hay có thể nói: ý chí của cả một dân tộc,
một đất nước dồn nén lại trong nỗi niềm của một con người. 27
Có một điều đáng lưu ý: ở đoạn trên tác giả nói đến hoàn cảnh chung của ‘ta’ và
‘các ngươi’, nhắc đến nguy cơ chung, nỗi nhục chung của ‘ta cùng các ngươi’
nhưng đến đoạn sau, nói lên ý chí căm thù giặc, tác giả chỉ nói ‘ta’. Vì sao vậy?
Vì đó chính là điều mà vị tổng tư lệnh quân đội mong đợi ở tướng sĩ, đòi hỏi ở
mỗi tướng sĩ của mình. Đằng sau đoạn văn là một câu hỏi bức bách: thời cuộc
rối ren như vậy, đất nước gặp buổi khó khăn như vậy, nỗi lòng ta như vậy, còn
lòng các ngươi ra sao? Các ngươi đã thấy nỗi nhục của nước, nhưng các ngươi
đã có lòng căm hận đến như thế chăng?
Nếu ‘Hịch tướng sĩ’ của Trần Quốc Tuấn là một trong những áng văn hay nhất
thời cổ, thì đoạn văn trên là một trong những đoạn văn vừa hùng hồn vừa tình
cảm nhất của bài hịch. Đọc đoạn văn, ta còn như nghe vang lên khí thế của cả
một thời kì lịch sử oanh liệt.
Phân tích tác phẩm Hịch tướng sĩ - Mẫu 5
Nhắc tới Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn là chúng ta nhắc tới một vị tướng
uy dũng, văn võ toàn tài và có công rất lớn trong công cuộc kháng chiến chống
quân Nguyên Mông thắng lợi. Có thể nói, ông là minh chứng cho sự hội tụ hào
khí Đông A của triều đại nhà Trần. Đoán trước được lòng quyết tâm phục thù
trở lại xâm lược lần hai của quân Nguyên, Quốc công tiết chế Hưng Đạo Vương
đã chủ động mở cuộc duyệt binh lớn ở Đông Thăng Long vào tháng 9 năm 1284
và công bố bài Hịch "Dụ chư tì tướng hịch văn" (tức Hịch tướng sĩ). Mục đích
của bài hịch là khích lệ, kêu gọi tinh thần yêu nước, ý chí chiến đấu của tướng sĩ
nhà Trần đồng lòng dốc sức nhất tề đứng lên chống lại quân xâm lược; đồng
thời kêu gọi các tướng sĩ ra sức học tập cuốn "Binh gia diệu lí yếu" (Binh gia
yếu lược) do chính ông biên soạn để chuẩn bị sẵn sàng cho cuộc chiến đấu
chống quân Nguyên lần hai. Bài Hịch không những có giá trị lịch sử quan trọng
mà còn là một tác phẩm văn học trung đại độc đáo của thơ văn Lý – Trần thời kì đó. 28
Hịch là thể văn nghị luận thời xưa, thường được vua chúa, tướng lĩnh hoặc thủ
lĩnh một phong trào dùng để cổ động, thuyết phục hoặc kêu gọi đấu tranh chống
thù trong giặc ngoài. Hịch thường được viết theo hình thức văn biền ngẫu, kết
cấu chặt chẽ, lý lẽ sắc bén, dẫn chứng thuyết phục, giọng văn hùng hồn. Cấu
trúc chung của bài Hịch thường gồm bốn phần những vẫn có thể thay đổi linh
hoạt cho phù hợp với mục đích và nghệ thuật lập luận của tác giả. Bài "Hịch
tướng sĩ" có những sáng tạo linh hoạt trong cấu trúc, bao gồm có hai phần: nêu
vấn đề và giải quyết vấn đề. Tuy được viết theo thể Hịch nhưng đây là áng văn
chính luận xuất sắc, lời văn thống thiết, hình ảnh giàu biểu cảm, mang đậm chất trữ tình.
Mở đầu bài Hịch, với một giọng điệu trò chuyện, tác giả đã nêu lên một loạt các
tấm gương "trung thần nghĩa sĩ" đã dũng cảm xả thân vì nước, vì chủ trong lịch
sử từ quá khứ xa xưa (Hán, Đường) cho tới "mới đây" (Tống, Nguyên) mà ai
cũng biết. Cách nêu gương như vậy, một mặt làm tăng thêm tính thuyết phục về
một chân lí phổ biến trong xã hội ở mọi thời: đời nào cũng có những anh hùng
nghĩa sĩ tiết liệt sẵn sàng bỏ thân để vì nước; đồng thời tác động tới nhận thức
của các tướng sĩ : khơi dậy ý thức trung thành, khéo léo nhắc nhở về bổn phận,
trách nhiệm của bậc nam nhi sinh ra trong thời chiến.
Đoạn văn tiếp theo, từ việc nêu các tấm gương sáng trong sử sách, tác giả chỉ ra
tình hình đất nước hiện nay. Với một giọng điệu xót xa, đau đớn, căm phẫn ông
đã tái hiện những sự việc đang diễn ra ở đất nước ta dưới vó ngựa xâm lăng của
quân Nguyên Mông, khiến cho bất cứ những người dân yêu nước nào cũng phải
ngậm ngùi, đau xót: "... Ta cùng các ngươi sinh phải thời loạn lạc, lớn gặp buổi
gian nan. Ngó thấy sứ giả đi lại nghênh ngang ngoài đường, uốn lưỡi cú diều mà
sỉ mắng triều đình, đem thân dê chó mà bắt nạt tể phụ, thác mệnh Hốt Tất Liệt
mà đòi ngọc lụa,để thỏa lòng tham không cùng, giả hiệu Vân Nam Vương mà
thu bạc vàng, để vét của kho có hạn. Thật khác nào như đem thịt mà nuôi hổ
đói, sao cho khỏi để tai vạ về sau!". Người đọc dễ dàng nhận thấy, dưới ngòi bút 29
của tác giả, ông đã thú vật hóa chân dung và bản chất của bọn giặc, khiến bọn
chúng hiện lên vừa đớn hèn nhu nhược, vừa tham lam ích kỉ, vừa mọi rợ, tàn ác
đến mất hết tính người. Lời văn tràn đầy niềm phẫn uất, căm tức đến tuyệt đỉnh,
bộc lộ tâm thế nhất quyết không đội trời chung với giặc và ẩn sau đó là khí thế
chiến đấu, tinh thần yêu nước mãnh liệt, quật cường của vị chủ tướng thống lĩnh đại quân.
Tấm lòng yêu nước nồng nàn của Trần Quốc Tuấn được thể hiện rõ nhất qua hai
câu văn: "Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối; ruột đau như cắt, nước
mắt đầm đìa; chỉ căm tức chưa xả thịt lột da, nuốt gan uống máu quân thù. Dẫu
cho trăm thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa, ta cũng
vui lòng". Các câu văn được viết theo hình thức thể văn biền ngẫu, câu văn ngắn
dài sóng đôi, kết hợp với giọng điệu dồn dập, gấp gáp đã thể hiện được lòng
căm thù giặc, khí thế anh hùng dũng liệt và tinh thần chiến đấu mạnh mẽ của tác
giả. Ông nguyện xả thân, không tiếc thân mình, sống chết vì đất nước. Ta đọc ở
đây một trách nhiệm công dân cao độ, một ý chí khát vọng lập công mạnh mẽ
của một bậc trượng phu có lý tưởng sống và chiến đấu cao đẹp, thiêng liêng:
quyết tử cho tổ quốc quyết sinh.
Tiếp đến tác giả khơi dậy mối ân tình của mình đối với các tướng sĩ. Có thể nói,
đối với các tướng sĩ dưới trướng của ngài, Trần Quốc Tuấn hiện lên như một
người cha lớn hết lòng quan tâm, yêu thương, chở che, đùm bọc: "... không có
mặc thì ta cho áo, không có ăn thì ta cho cơm; quan nhỏ thì ta thăng chức, lương
ít thì ta cấp bổng; đi thủy thì ta cho thuyền, đi bộ thì ta cho ngựa". Thậm chí
trong loạn lạc thì cùng san sẻ, gánh vác hiểm nguy, cùng nhau sống chết; lúc
thời bình thì cùng nhau vui cười. Mối ân tình đó được ông ví như Vương Công
Kiên, Cốt Đãi Ngột Lang ngày trước. Đây là cách khéo léo của Trần Quốc
Tuấn, khi ông lấy chữ "Tình" ra để mà thức tỉnh quân sĩ, từ đó nhắc nhở họ có ý
thức, trách nhiệm đối với chủ tướng, vua tôi. 30
Sau khi nói về "đạo thần chủ", tác giả chuyển sang phê phán, trách móc thái độ
và hành động thờ ơ, vô trách nhiệm của các tướng sĩ trước tình hình nguy nan
của đất nước, của chủ mình. Ông đã phân tích, chỉ ra rất nhiều những sự hưởng
thụ cá nhân ích kỉ, chỉ biết trốn tránh trách nhiệm đối với đất nước của các tưới
sĩ: nhìn chủ nhục mà không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn. Làm
tướng triều đình phải hầu quân giặc mà không biết tức; nghe nhạc thái thường
để đãi yến ngụy sứ mà không biết căm. Hoặc lấy việc chọi gà làm vui đùa, hoặc
lấy việc đánh bạc làm tiêu khiển, hoặc vui thú vườn ruộng, quyến luyến vợ
con... Để từ đó, tác giả chỉ ra hai viễn cảnh trái ngược nhau. Thứ nhất, nếu các
tướng sĩ cứ có thái độ và hành động bàng quang, vô trách nhiệm với vận mệnh
của đất nước thì: mất đi tài sản đất đai, gia đình vợ con tan tác chia lìa, xã tắc tổ
tông bị giày xéo; tính mạng không những không giữ được mà thanh danh còn ô
uế đến muôn đời. Nhưng ngược lại, nếu các tướng sĩ chăm chỉ huấn luyện, "tập
dượt cung tên, khiến cho người người giỏi như Bàng Mông, nhà nhà đều là Hậu
Nghệ" thì chẳng những đền được nợ nước thù nhà (bêu đầu Hốt Tất Liệt ở cửa
khuyết, làm rữa thịt Vân Nam Vương ở Cảo Nhai) mà còn đem lại lợi ích cho
bách gia trăm họ, cho bản thân, gia đình đến muôn đời (Thái ấp ta mãi vững
bền; mà bộc lộc các ngươi cũng đời đời hưởng thụ; chẳng những gia quyến của
ta được êm ấm gối chăn, mà vợ con các ngươi cũng được bách niên giai lão...tên
họ các ngươi cũng được sử sách lưu thơm). Nghệ thuật tương phản đã cho thấy
hai viễn cảnh đối ngược nhau, Trần Quốc Tuấn đã để cho các tướng sĩ tự chiêm
nghiệm, suy ngẫm về sự mất – được, hại – lợi, sáng – tối mà tự chọn cho mình
một đường đi đúng đắn.
Kết thúc bài Hịch, tác giả nêu lên một tư tưởng giáo dục, một nhận thức đúng
đắn sâu sắc, cụ thể, đó là "đạo thần chủ". Yêu nước, trung thành với chủ phải
được thể hiện bằng hành động, chăm chỉ tập luyện binh pháp và rèn luyện binh
thư. Còn nếu lười biếng, trốn tránh tập luyện, trái lời dạy bảo thì coi như nghịch
thù. Đây không chỉ là lời tuyên chiến mạnh mẽ với giặc mà còn là lời tuyên
chiên, bác bỏ với mọi tư tưởng đầu hàng, thỏa hiệp đình chiến. Thể hiện lòng 31
quyết tâm gang thép, tinh thần chiến đấu mạnh mẽ, cháy bỏng không gì thay đổi
được ở vị tướng tài ba Trần Quốc Tuấn.
Về mặt nghệ thuật, có thể nói bài Hịch đã đạt tới trình độ mẫu mực của thể văn
chính luận. Nghệ thuật lập luận chặt chẽ, lý lẽ sắc bén, dẫn chứng thuyết phục,
có lớp lang, theo trình tự tăng tiến cho tới khi kết thúc tác phẩm. Giong văn biến
đổi linh hoạt: khi thì nhẹ nhàng trò chuyện tâm tình thân mật (đoạn 1); khi lại
đau xót uất ức, căm hờn (đoạn 2); lúc lại hào sảng, tươi vui (đoạn 3); khi lại
nghiêm khắc, rắn rỏi (đoạn 3 và đoạn cuối). Ngoài ra, bài Hịch còn sử dụng rất
tài tình thể văn biền ngẫu với các cặp câu cân xứng nhịp nhàng, đăng đối hô ứng
nối tiếp nhau trong văn bản, giúp ý tứ được tung hứng tài tình, thắt buộc chặt
chẽ, dẫn dắt người đọc đến mục đích cuối cùng của người viết. Phép trùng điệp,
liệt kê kết hợp với các câu hỏi tu từ càng làm tăng thêm sức biểu cảm cho bài
hịch. Bên cạnh đó, ngôn ngữ hình ảnh bài hịch cũng rất phong phú, sinh động,
giàu sức gợi (khi nói về bọn giặc, tác giả sử dụng ngôn ngữ vật hóa: uốn lưỡi cú
diều, đem thân dê chó, đem thịt mà nuôi hổ đói...). Và trong bài, tác giả cũng sử
dụng khá nhiều những điển cố, điển tích những rất dễ hiểu, hài hòa, tự
nhiên...Tất cả đã góp phần làm nên thành công của bài Hịch.
Tóm lại, "Hịch tướng sĩ" là một văn bản không những có ý nghĩa lịch sử: phản
ánh tinh thần yêu nước nồng nàn của dân tộc trong cuộc kháng chiến chống
quân Nguyên Mông xâm lược, thể hiện lòng căm thù giặc, ý chí quyết chiến,
quyết thắng của quân dân ta trong công cuộc bảo vệ biên cương, bờ cõi, mà văn
bản còn là một tác phẩm văn học, một áng văn chính luận mẫu mực, bậc thầy,
rất xứng đáng là "áng thiên cổ hùng văn" của muôn đời.
Phân tích tác phẩm Hịch tướng sĩ - Mẫu 6
Trần Quốc Tuấn (1231 - 1300) - người đã được vua Trần giao cho thống lĩnh
quân đội, đã lãnh đạo cuộc kháng chiến chống quân Mông - Nguyên thắng lợi
vẻ vang. Người nổi tiếng là biết trọng kẻ sĩ thu phục nhân tài. Trần Quốc Tuấn 32
là một người anh hùng dân tộc, nhà quân sự thiên tài, lòng yêu nước của ông
nước thể hiện rõ qua văn bản "Hịch tướng sĩ", văn bản khích lệ tướng sĩ học tập
cuốn "Binh thư yếu lược" do ông biên soạn.
Trước sự lâm nguy của đất nước, lòng yêu nước thiết tha của vị chủ soái Trần
Quốc Tuấn được thể hiện ở lòng căm thù sục sôi quân cướp nước. Ta hãy nghe
ông kể tội ác của giặc: "Ngó thấy sứ giặc đi lại nghênh ngang ngoài đường, uốn
lưỡi cú diều mà sỉ mắng triều đình, đem thân dê chó mà bắt nạt tể phụ, thác
mệnh Hốt Tất Liệt mà đòi ngọc lụa, để thoả lòng tham không cùng, giả hiệu
Vân Nam Vương mà thu bạc vàng, vét của kho có hạn, thật khác nào đem thịt
mà nuôi hổ đói, sao cho khỏi để tai hoạ về sau!". Tác giả gọi giặc là "cú diều, dê
chó, hổ đói" không chỉ vạch trần sự tham lam, độc ác mà còn vạch rõ dã tâm
xâm lược của giặc; thể hiện sự khinh bỉ, căm ghét tột độ. Không chỉ kể tội ác
của giặc mà Trần Quốc Tuấn còn bày tỏ nỗi đau xót trước nỗi nhục của quốc
thể, nỗi đau đớn xót xa. Đó là biểu hiện của sự sẵn sàng xả thân để rửa nhục cho
nước, để bảo vệ nền độc lập của dân tộc, khát vọng nước xả thân cho nước:
"Chỉ căm tức chưa xả thịt lột da, nuốt gan, uống máu quân thù. Dẫu cho trăm
thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa ta cũng vui lòng".
Qua bài hịch, Trần Quốc Tuấn không chỉ thể hiện lòng căm thù sục sôi quân
cướp nước mà còn thể hiện ý chí quyết chiến, quyết thắng, quyết xả thân cho
độc lập dân tộc. Ông vạch ra hai con đường chính - tà cũng là một con đường
sống chết để thuyết phục tướng sĩ. Trần Quốc Tuấn biểu lộ một thái độ dứt
khoát: hoặc là địch hoặc là ta, không có vị trí chông chênh cho những kẻ bàng
quan trước thời cuộc. "Giặc với ta là kẻ thù không đội trời chung, các ngươi cứ
điềm nhiên không biết rửa nhục, không lo trừ hung, không dạy quân sĩ, chẳng
khác nào quay mũi giáo mà chịu đầu hàng, giơ tay mà không chịu thua giặc.
Nếu vậy rồi đây sau khi giặc đã dẹp yên, muôn đời để thẹn, há còn mặt mũi nào
đứng trong trời đất nữa?", đó là lời động viên tới mức cao nhất ý chí và quyết
tâm chiến đấu của mọi người. 33
Tình yêu thương chân thành, tha thiết dành cho tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn
đều được xuất phát từ lòng nhân hậu từ lòng yêu nước. Với quân sĩ dưới quyền,
Trần Quốc Tuấn luôn đối xử như với con mình, với những người quen: "Các
ngươi cùng ta coi giữ binh quyền đã lâu ngày, không có mặc thì ta cho áo,
không có ăn thì ta cho cơm; quan nhỏ thì ta thăng chức, lương ít thì ta cấp bổng;
đi thuỷ thì ta cho thuyền, đi bộ thì ta cho ngựa; lúc trận mạc xông pha thì cùng
nhau sống chết, lúc ở nhà nhàn hạ thì cùng nhau vui cười". Đó là mối ân tình
giữa chủ và tướng nhằm khích lệ ý thức trách nhiệm và nghĩa vụ của mỗi người
đối với lẽ vui tôi cũng như tình cốt nhục. Chính tình yêu thương tướng sĩ chân
thành tha thiết mà Trần Quốc Tuấn đã phê phán những biểu hiện sai, đồng thời
chỉ ra cho tướng sĩ những hành động đúng nên theo, nên làm. Những hành động
này đều xuất phát từ ý chí quyết chiến, quyết thắng kẻ thù xâm lược. Đó là sự
băn khoăn trước tình trạng tướng sĩ không biết lo lắng cho đất nước: không thấy
lo, thấy thẹn khi nhà vua và đất nước bị kẻ thù làm nhục; chỉ biết vui thú tiêu
khiển, lo làm giàu, ham săn bắn, thích rượu ngon, mê tiếng hát,… Nguy cơ thất
bại rất lớn khi có giặc Mông Thái tràn sang: "cựa gà trống không thể đâm thủng
áo giáp của giặc, mẹo cờ bạc không thể dùng làm mưu lược nhà binh; dẫu rằng
ruộng lắm, vườn nhiều, tấm thân qúy nghìn vàng khôn chuộc; vả lại vợ bìu con
díu; việc quân cơ trăm sự ích chi; tiền của tuy nhiều không mua được đầu giặc,
chó săn tuy khoẻ không đuổi được quân thù, chén rượu ngon không thể làm cho
giặc say chết, tiếng hát hay không thể làm cho giặc điếc tai. Lúc bây giờ, ta
cùng các ngươi sẽ bị bắt, đau xót biết chừng nào!". Chính lòng yêu nước mà
Trần Quốc Tuấn đã chỉ ra cho tướng sĩ những hành động nên làm: "Nay ta bảo
thật các ngươi: nên nhớ câu "đặt mồi lửa vào giữa đông củi là nguy cơ, nên lấy
điều "kiềng canh nóng mà thổi rau nguội" "làm run sợ, huấn luyện quân sĩ, tập dượt cung tên".
Bài Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn phản ánh tinh thần yêu nước nồng nàn
của dân tộc ta nói chung và Trần Quốc Tuấn nói riêng trong cuộc kháng chiến 34
chống ngoại xâm. Nó được thể hiện qua lòng căm thù giặc, ý chí quyết chiến,
quyết thắng kẻ thù xâm lược và những tình cảm dành cho tướng sĩ dưới trướng.
Phân tích tác phẩm Hịch tướng sĩ - Mẫu 7
Hơn bảy thế kỉ đã trôi qua, kể từ ngày Hịch tướng sĩ được công bố, âm hưởng
hào hùng của nổ như vẫn còn âm vang trong lòng mỗi người dân đất Việt, gieo
vào lòng họ những cảm xúc mãnh liệt và niềm tự hào sâu sắc.
Hịch tướng sĩ là một áng văn nghị luận cổ của văn học trung đại Việt Nam,
được viết vào giữa thế kỷ XIII, trước cuộc kháng chiến chống Mông Nguyên
lần thứ hai. Tác giả bài Hịch là một danh tướng kiệt xuất của triều Trần, vị chủ
tướng của cuộc kháng chiến lúc bấy giờ. Với trọng trách mà dân tộc giao phó đè
nặng trên đôi vai, với nhiệt tình yêu nước cháy bỏng, Trần Quốc Tuấn nung nấu
một khát vọng cao cả: chiến thắng giặc thù, giữ yên giang sơn bờ cõi. Để khơi
dậy ngọn lửa yêu nước và động viên ý chí chiến đấu trong ba quân tướng sĩ,
Trần Quốc Tuấn đã ra lời kêu gọi tướng sĩ bằng một bài Hịch bất hủ: Dụ Chư tỳ
tướng hịch vân – còn gọi là Hịch tướng sĩ văn, áng hùng văn của mọi thời đại.
Chất hùng văn của Hịch tướng sĩ được tạo nên từ nghệ thuật trữ tình hùng biện
và tình cảm mãnh liệt, nồng cháy trong tim người anh hùng dân tộc.
Tình cảm sục sôi và nhiệt tình yêu nước cháy bỏng, ý chí quyết chiến quyết
thắng giặc thù làm nên chất nhân văn cao đẹp của bài hịch.
Tình cảm ấy trước hết là lòng căm thù giặc sâu sắc, nỗi đau xót chân thành và
mãnh liệt khi thấy đất nước bị giày xéo, tàn phá. Trần Quốc Tuấn đã lột tả bản
chất tham lam, hống hách, tàn bạo của bọn giặc: Đi lại nghênh ngang ngoài
đường, uốn lưỡi cú diều mà sỉ mắng triều đình, đem thân dê chó mà bắt nạt tể
phụ, đòi ngọc lụa thu bạc vàng. Thái độ của Trần Quốc Tuấn vừa căm giận vừa
khinh bỉ. Để tỏ lòng căm giận và khinh bỉ của mình, tác giả đã sử dụng các hình 35
ảnh ẩn dụ để chỉ bọn giặc, coi chúng như những loài cầm thú: cú diều, dê chó, hổ đói.
Trần Quốc Tuấn đã thấu suốt dã tâm của giặc, nhận thức rõ hiểm hoạ của Tổ
quốc, nguy cơ của sự bại vong. Đoạn văn không những tiêu biểu cho lòng căm
thù giặc, mà còn tiêu biểu cho tinh thần cảnh giác của dân tộc. Sau khi vạch trần
bản chất của bọn giặc, Trần Quốc Tuấn trực tiếp bày tỏ nỗi lòng của mình: "Ta
thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối; ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa
chỉ căm tức chưa xả thịt lột da, nuốt gan uống máu quân thù. Dẫu cho trăm thân
này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa ta cũng vui lòng".
Nếu như cả bài hịch là hình tượng cái tôi trữ tình yêu nước vĩ đại của Trần Quốc
Tuấn thì đoạn văn này lại tiêu biểu nhất cho tình cảm cao đẹp ấy. Với bút pháp
khoa trương ít nhiều có tính chất ước lệ nhưng thống thiết, hào sảng, phù hợp
với ngôn ngữ hùng biện của thể hịch văn, vì thế có sức ngân vang lớn. Đoạn văn
đã thể hiện đậm nét trạng thái sục sôi, hận thù bỏng rát của một trái tim vĩ đại,
chất chứa cảm xúc lớn với vận mệnh đất nước, sự tồn vong của dân tộc, số phận
của nhân dân. Tất cả các trạng thái cảm xúc ấy đều được đẩy tới cực điểm. Căm
giận thì sục sôi, đau xót thì mãnh liệt: Quên ăn; mất ngủ; ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa.
Từ trái tim vĩ đại sục sôi nhiệt huyết đến ý chí quả quyết muốn hành động, hi
sinh cứu nước, là sự phát triển phù hợp với chuyển biến tâm tư tình cảm của
người anh hùng. Sự phát triển của cái tôi trữ tình yêu nước gói gọn trong những
ngôn từ: Chỉ căm tức chưa xả thịt lột da, nuốt gan uống máu quân thù. Dẫu cho
trăm thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa ta cũng vui
lòng. Chưa bao giờ trong văn học Việt Nam lòng căm thù giặc và nỗi đau xót
trước vận mệnh dân tộc lại được biểu hiện sâu sắc, mãnh liệt và xúc động lòng
người đến thế! Trực tiếp bày tỏ nỗi lòng, Trần Quốc Tuấn đã là một tấm gương
sáng về lòng trung quân ái quốc. 36
Từ căm thù cháy bỏng đến hành động giết giặc cứu nước là tất yếu và phải được
đặt lên hàng đầu, thà chết chứ không chịu lùi bước. Đó là khí phách của một dân
tộc anh hùng. Hơn ai hết, Trần Quốc Tuấn hiểu rõ rằng ý chí quyết chiến quyết
thắng, sẵn sàng xả thân vì nước của vị thống soái toàn quân là yếu tố rất quan
trọng, nhưng chưa đủ để làm nên chiến thắng, cần có một sức mạnh tổng hợp.
Sức mạnh ấy phải được tạo nên từ sự đồng lòng nhất chí, từ ý chí quyết chiến,
quyết thắng giặc thù của cả dân tộc.
Để động viên tới mức cao nhất tinh thần của tướng sĩ, bên cạnh việc nêu gương
sáng của các trung thần nghĩa sĩ bỏ mình vì nước trong sử sách, bày tỏ nỗi lòng
của mình, Trần Quốc Tuấn còn khéo khích lệ tướng sĩ. Đầu tiên ông nhắc lại
mối ân tình của mình với tướng sĩ: không có mặc thì ta cho áo, không có ăn thì
ta cho cơm, quan nhỏ thì ta thăng chức, lương ít thì ta cấp bổng; đi thủy thì ta
cho thuyền, đi bộ thì ta cho ngựa. Thật hiếm có vị chủ tướng nào lại chăm sóc
tướng sĩ ân cần chu đáo đến thế! Điều cảm kích hơn là tình cảm chan hòa hiếm
có giữa ông với tướng sĩ lúc trận mạc xông pha thì cùng nhau sống chết, lúc ở
nhà nhàn hạ thì cùng nhau vui cười.
Nhắc lại ân tình ấy, ông như muốn nhắc nhở họ: ta đôi với các ngươi như vậy
sao các ngươi lại thờ ơ, bàng quang đến vô ơn bội nghĩa: thấy chủ nhục mà
không biết lo, thấy nước nhục mà không biết thẹn... nghe nhạc thái thường để
đãi yến mà không biết căm. Đồng thời ông còn chỉ ra cho họ thấy nỗi nhục của
chính bản thân họ: làm tướng triều đình mà phải hầu quân giặc mà không biết
tức. Trần Quốc Tuấn đã thẳng thắn và nghiêm khắc phê phán thái độ bàng quan
thờ ơ, sự ham chơi hưởng lạc của các tướng sĩ, từ những thú vui tầm thường vô
bổ: đánh bạc, chọi gà, thích rượu ngon, ... đến sự vun vén cá nhân ích kỉ: làm
giàu, quyến luyến vợ con. Tác giả đã đối lập từng quan điểm sống với khả năng
đánh đuổi kẻ thù để vạch ra trước mắt tướng sĩ nguy cơ thất bại đáng sợ với
những hậu quả ghê gớm khôn lường, gắn với quyền lợi của tướng sĩ và của dân tộc. 37
Tóm lại chỉ có phát huy ý thức trách nhiệm, danh dự của người làm tướng, từ bỏ
lối sống cầu an hưởng lạc, chuẩn bị hành động đánh giặc giữ nước mới mong
báo đáp ân tình với chủ tướng mới bảo vệ được nền độc lập tự chủ của dân tộc.
Không làm được như thế chỉ là một kết cục bi thảm: Nước mất, nhà tan, thanh
danh mai một, tiếng xấu để đời. Tình cảm của người anh hùng trào dâng đến đỉnh điểm!
Bên cạnh tình cảm sục sôi mãnh liệt là nghệ thuật giàu sức biểu cảm. Nghệ
thuật ấy được thể hiện ở cách lập luận, giọng điệu, lời văn. Cách lập luận của
bài hịch hết sức chặt chẽ với sự kết hợp cả lí trí và tình cảm để thuyết phục
tướng sĩ. Trần Quốc Tuấn đã nói đến ân tình sâu nặng của ông với tướng sĩ, kêu
gọi tướng sĩ vì quan hệ tốt đẹp đó mà nâng cao trách nhiệm và danh dự của kẻ
làm tướng, chung lòng chung sức với ông trong cuộc chiến. Trần Quốc Tuấn
cũng nói tới tình cảm nhân bản thân thiết, sâu xa, cao quý, thiêng liêng nhất của
mỗi con người (gia quyến, vợ con, mồ mả cha ông, tông miếu xã tắc) sẽ có kết
cục bi thảm như thế nào nếu không chống nổi giặc ngoại xâm.
Giọng điệu của bài Hịch rất phong phú và linh hoạt: khi thì ôn tồn, thống thiết
nghĩa nặng tình sâu, khi thì chì chiết chua cay, trách mắng nghiêm khắc, khi thì
mỉa mai châm chọc. Cùng với giọng điệu là lời văn giàu cảm xúc, giàu sắc thái
biểu cảm, vừa hùng hồn, vừa khúc chiết. Thêm vào đó là sự xuất hiện cái tôi trữ
tình yêu nước vĩ đại Trần Quốc Tuấn. Như vậy nghệ thuật trong Hịch tướng sĩ
là nghệ thuật trữ tình hùng biện rất giàu cảm xúc, hình tượng và đầy sức thuyết
phục, xứng đáng là một kiệt tác văn chương yêu nước bất hủ của thời đại chống
Mông Nguyên nói riêng và mọi thời đại nói chung.
Hịch tướng sĩ đi vào lịch sử văn học như một trong những áng hùng văn tiêu
biểu nhất, một bản anh hùng ca yêu nước bất diệt.
Phân tích tác phẩm Hịch tướng sĩ - Mẫu 8 38
Triều đại nhà Trần là mốc vàng son của lịch sử Việt Nam. Thời kì ấy không chỉ
có các vị vua anh minh mà còn có những vị tướng lĩnh tài ba góp phần làm nên
những chiến thắng lịch sử. Trong đó có Trần Quốc Tuấn vị tướng tài ba giúp
nhân dân đánh thắng quân Mông – Nguyên xâm lược. Không chỉ là một nhà
quân sự giỏi mà Trần Quốc Tuấn cũng giỏi văn chương. “Hịch tướng sĩ” là tác
phẩm thể hiện cái tài ấy của ông
“Hịch tướng sĩ” được viết trước khi cuộc chiến kháng Mông – Nguyên xâm
lược lần thứ hai diễn ra. Từ đó bài Hịch kêu gọi, cổ vũ động viên các tướng sĩ,
quân lính chung sức đồng lòng chống giặc đồng thời chăm chỉ đọc “Binh thư yếu lược”.
Mở đầu bài Hịch, Trần Quốc Tuấn nêu các gương sáng trong lịch sử. “Kỷ Tín
đem mình chết thay, cứu thoát cho Cao Đế; Do Vu chìa lưng chịu giáo, che chở
cho Chiêu Vương; Dự Nhượng nuốt than, báo thù cho chủ; Thân Khoái chặt tay
để cứu nạn cho nước. Kính Đức một chàng tuổi trẻ, thân phò Thái Tông thoát
khỏi vòng vây Thái Sung; Cảo Khanh một bầy tôi xa, miệng mắng Lộc Sơn,
không theo mưu kế nghịch tặc.” Có người làm tướng, có người làm quan nhỏ
nhưng tất cả sẵn sàng chết vì vua, vì chủ, vì đất nước, không sợ hiểm nguy,
hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Qua đó tác giả muốn khích lệ tinh thần, lòng
trung quân ái quốc của các tướng sĩ.
Sau khi nêu gương các tướng, các quan công yêu nước lịch sử, nhà quân sự tài
ba tỏ thái độ căm ghét kẻ thù và bày tỏ nỗi lòng của mình. Trần Quốc Tuấn nêu
lên tội ác của giặc: “Đi lại nghênh ngang” “uốn lưỡi cú diều mà sỉ mắng triều
đình” “đem thân dê chó mà bắt nạt tể phụ”, “đòi ngọc lụa, thu bạc vàng, vét của
kho”. Bằng cách sử dụng những hình ảnh ẩn dụ, so sánh, giọng điệu mỉa mai,
châm biếm, nhịp điệu dồn dập liên tiếp, căm phẫn dồn nén lột tả sự ngang
ngược , tham lam, tàn bạo của kẻ thù. Từ đó, Trần Quốc Tuấn bày tỏ nỗi lòng
của mình : “Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối, ruột đau như cắt, nước
mắt đầm đìa; chỉ giận chưa thể xả thịt, lột da, ăn gan, uống máu quân thù; dẫu 39
cho trăm thân ta phơi ngoài nội cỏ, nghìn thây ta bọc trong da ngựa, cũng
nguyện xin làm.” Tác giả bày tỏ nỗi niềm căm tức, lo lắng, đau xót cho đất
nước, căm phẫn kẻ thù, sẵn sàng hi sinh tất cả vì đất nước.
Bày tỏ nỗi niềm căm phẫn kẻ thù đồng thời bài Hịch cũng chỉ ra, phê phán thái
độ và hành động sai trái của các tướng sĩ, để từ đó chỉ ra những việc nên làm.
Chỉ ra những hành động tầm thường, thiếu trách nhiệm của tướng sĩ : “Làm
tướng triều đình đứng hầu quân man mà không biết tức; nghe nhạc thái thường
đãi yến sứ ngụy mà không biết căm. Có kẻ lấy việc chọi gà làm vui; có kẻ lấy
việc cờ bạc làm thích. Có kẻ chăm lo vườn ruộng để cung phụng gia đình; có kẻ
quyến luyến vợ con để thỏa lòng vị kỷ. Có kẻ tính đường sản nghiệp mà quên
việc nước; có kẻ ham trò săn bắn mà trễ việc quân. Có kẻ thích rượu ngon; có
kẻ mê giọng nhảm” bằng giọng điệu mỉa mai có phần khiển trách. Vì hậu quả sẽ
dẫn đến nước mất nhà tan. Qua đó Trần Quốc Tuấn muốn phê phán nghiêm
khắc lối sống cầu an hưởng lạc, thờ ơ vô trách nhiệm của tướng sĩ.
Bởi vậy Trần Quốc Tuấn đưa ra giả thiết đối lập với hành động sai trái của
tướng sĩ qua việc đọc “Binh thư yếu lược” do ông soạn ra. “ Phải huấn luyện
quân sĩ, tập dượt cung tên” tích cực trau dồi binh thư, rèn luyện chăm chỉ,… thì
giữ vững đất nước, tiếng thơm lưu truyền, gia đình hạnh phúc. Tác giả đưa ra
hai đường lối đối lập để nêu cao tinh thần ý chí tự giác, tích cực rèn luyện, sẵn
sàng chiến đấu, hi sinh vì đất nước.
Qua bài “Hịch tướng sĩ”, người đọc thấy cảm phục và trân trọng Quốc Công
Tiết Chế Trần Quốc Tuấn khi không chỉ là nhà quân sự tài giỏi mà còn yêu
thương, lo lắng, quan tâm tới tướng sĩ thứ bậc thấp hơn để từ đó thấy được tình
yêu đất nước to lớn trong ông.
Phân tích tác phẩm Hịch tướng sĩ - Mẫu 9 40
Trong dòng chảy của tinh thần yêu nước xuyên suốt tiến trình văn học trung đại
Việt Nam, “Hịch tướng sĩ” của tác giả Trần Quốc Tuấn là một trong những tác
phẩm tiêu biểu nêu cao tinh thần quyết chiến quyết thắng- biểu hiện tập trung
nhất cho tinh thần yêu nước lúc bấy giờ. Ra đời vào khoảng trước cuộc kháng
chiến chống Mông- Nguyên lần thứ hai (1285), “Hịch tướng sĩ” đã nêu cao tinh
thần chống giặc ngoại xâm, trở thành đỉnh cao nhất của văn học yêu nước thời Trần.
Mở đầu tác phẩm, tác giả Trần Quốc Tuấn đã nêu bật những tấm gương vinh
danh sử sách để khích lệ chí lập công lập danh và tinh thần hi sinh vì sự nghiệp
bảo vệ giang sơn bờ cõi của các tướng sĩ. Đó là các bậc trung thần nghĩa sĩ: có
người là tướng lĩnh như Kỉ Tín, Do Vu, Dự Nhượng, có người bình thường như
Thân Khoái, Kính Đức, Cảo Khanh và cả những tấm gương đời xưa ở thời
Xuân thu, Chiến quốc, triều đại nhà Hán, nhà Đường, thời Tống, thời Nguyên.
Tác giả nêu gương sáng với mục đích khích lệ tinh thần dũng cảm và lí tưởng
chân chính của người tướng sĩ “cùng trời đất muôn đời bất hủ”.
Ở phần tiếp theo của tác phẩm, tác giả đã miêu tả chân thực tội ác và sự ngang
ngược của giặc để khơi gợi lòng căm thù và tự tôn dân tộc. Tác giả đã vận dụng
lối nói ẩn dụ với những từ ngữ vô cùng độc đáo như “lưỡi cú diều”, “thân dê
chó” để diễn tả lòng căm thù và cái nhìn coi thường đối với kẻ thù xâm lược để
khích lệ tinh thần yêu nước bất khuất.
Và lòng căm thù đó đã được kết tinh cao độ qua những lời giãi bày trực tiếp vô
cùng chân thành: “Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối; ruột đau như cắt,
nước mắt đầm đìa; chỉ căm tức chưa xả thịt lột da, nuốt gan uống máu quân thù.
Dẫu cho trăm thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa, ta cũng vui lòng”.
Tác giả đã trực tiếp bộc lộ thái độ không khoan nhượng trước kẻ thù để truyền
lửa tới những binh lính dưới quyền, tạo nên âm hưởng kiên cường và bi tráng 41
cho bài hịch. Đồng thời cho thấy quan điểm của tác giả về tinh thần yêu nước
cũng như mục đích cao cả mà bài hịch muốn hướng tới: yêu nước thì phải chiến
đấu, phải diệt giặc để bảo vệ bờ cõi.
Và để biến tinh thần yêu nước trở thành lí tưởng, hành động đúng đắn, tác giả
đã lên án, phê phán thái độ, hành động sai trái của các tướng sĩ đồng thời nêu ra
những hành động đúng đắn mà họ nên làm. Tác giả đã vạch rõ ranh giới giữa
hai con đường chính- tà để thuyết phục tướng sĩ.
Dưới quan điểm của tác giả, những việc làm tưởng chừng như nhỏ nhặt, bao
gồm thú vui chọi gà, cờ bạc, ham săn bắn,… là những hành vi lệch lạc và là
biểu hiện của thói ăn chơi hưởng lạc, đặc biệt là trong bối cảnh đất nước phải
đối mặt với hiểm họa xâm lăng.
Điểm mới mẻ trong bài hịch này là tác giả đã đặt ra mối quan hệ giữa quốc gia
dân tộc và gia đình, giữa cái chung và cái riêng: thái ấp, bổng lộc không còn;
gia quyến, vợ con khốn cùng, tan nát mà xã tắc, tổ tông bị giày xéo: thể hiện rõ
quan điểm nước mất nhà tan. Bởi vậy, việc đúng đắn mà mỗi một người nên
làm là chăm lo “tập dượt cung tên, khiến cho người người giỏi như Bàng Mông,
nhà nhà đều là Hậu Nghệ” để bảo vệ giang sơn bờ cõi.
Bằng tinh thần yêu nước cùng tấm lòng của một vị chủ tướng có trách nhiệm,
Trần Quốc Tuấn đã viết nên một bài hịch vô cùng xúc động, nhưng đồng thời
cũng rất quyết liệt, mạnh mẽ về tinh thần giải phóng, đấu tranh chống lại giặc
ngoại xâm. Tinh thần quyết chiến quyết thắng trở thành xương sống liên kết các
phần trong bài hịch, tạo nên sự gắn kết hữu cơ và thống nhất.
Phân tích tác phẩm Hịch tướng sĩ - Mẫu 10
Nhắc đến Hưng đạo vương Trần Quốc Tuấn là nhắc đến một vị tướng kiệt xuất
với khả năng lãnh đạo tài ba và tấm lòng yêu nước thiết tha. Bằng tài năng và
bản lĩnh cầm quân của mình mà ông đã dành nhiều thắng lợi vẻ vang cho nhân 42
dân nhà Trần. Năm 1285, vào trước khi diễn ra cuộc kháng chiến Mông-
Nguyên, ông đã viết nên bài Hịch tướng sĩ nhằm khích lệ tinh thần đấu tranh và
học tập của các tướng sĩ trong quân đội. Đây thực sự là một áng văn bất hủ thể
hiện rõ tư tưởng yêu nước và lòng quyết tâm chống lại kẻ thù xâm lược.
Mở đầu lời kêu gọi, tác giả đã dẫn ra hàng loạt các vị anh hùng nghĩa sĩ trung
quân ái quốc như Kỉ Tín, Dự Nhượng, Do Vu, Kính Đức,.....Họ đã không ngại
cái hi sinh cũng không tham thói nữ nhi, tửu sắc, một lòng phò trợ các vị vua,
tướng lĩnh của mình. Đó còn là Vương Công Kiên lãnh đạo đội quân tuy nhỏ
mà khiến quân Mông Cổ phải rút lui sau bao tháng cầm cự, là Cốt Đãi Ngột
Lang xông pha nghìn trùng đi đánh bại quân Năm Chiếu.
Tất cả họ đều là những gương sáng, lưu danh sử sách muôn đời, từ trước đến
nay, hào kiệt, anh tài đâu kể hết. Đó là một niềm tự hào của Trần Quốc Tuấn khi
nghĩa về thế hệ đi trước đồng thời như một lời nhắc nhở, khích lệ các tướng lĩnh
tự xem lại bản thân mình, cố gắng hết mình lập công danh cho đất nước, nhân dân.
Sau khi nêu gương các anh tài nghĩa sĩ, Trần Quốc Tuấn tiếp tục nêu rõ thực
trạng của đất nước giữa buổi thời loạn lạc, quân giặc tàn ác :"Lén nhìn sứ ngụy
đi lại nghênh ngang ngoài đường, uốn tấc lưỡi cú diều mà lăng nhục triều đình;
đem tấm thân dê chó mà khinh rẻ tổ phụ. Ỷ mệnh Hốt Tất Liệt mà đòi ngọc lụa
để phụng sự lòng tham khôn cùng; khoác hiệu Vân Nam Vương mà hạch bạc
vàng, để vét kiệt của kho có hạn. Thật khác nào đem thịt ném cho hổ đói, tránh
sao khỏi tai họa về sau. Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối, ruột".
Sự căm phẫn tội ác tham tàn của bọn giặc khiến tác giả vạch trần sự bạc nhược,
ích kỉ, đê hèn của chúng. Quân giặc ngang ngược coi trời đất bằng vung, chẳng
màng đến đời sống khổ cực, lầm than của bao người mà nhẫn tâm bòn rút sức
lực, của cải của nhân dân. Nỗi tàn ác ấy trời đất đã rõ, muôn người đều biết, vậy
mà chúng vẫn điêu ngoa, xảo trá, điều đó càng khiến vị tướng đau đáu nỗi lòng, 43
lo lắng cho vận nước, cho nhân dân: "Ta thường tới bữa quên ăn......ta cũng vui
lòng". Một nỗi niềm khôn tả của tấm lòng kẻ yêu nước.
Vì thương dân, vì lo sợ rằng rồi quân giặc sẽ càng hống hách mà ngày đêm
không ngủ được, lòng đau đớn thấy, mối hận quân thù càng ngày càng lớn. Ý
thức dân tộc càng khiến vị tướng lĩnh thêm bản lĩnh, nguyện hi sinh cả thân xác
mình để giết chết lũ quân thù ngạo mạn kia mới mãn nguyện, vui lòng. Vì đất
nước yên bình thì tính mạng có đáng là bao, đó là một tâm hồn cao đẹp của một trung thần, hào kiệt.
Bằng giọng tâm tình và chân thành, tác giả nhắc lại những ân tình của một vị
lĩnh tướng với nghĩa quân của mình. Ông xem họ như huynh đệ, như người thân
ruột thịt, cùng nhau chia sẻ những khó khăn, thiếu thốn, cùng nhau xông pha
chiến trận, vui cười, ai cũng được đối đãi tử tế, chân tình biết bao: "Các ngươi ở
cùng ta....ngày trước cũng chẳng kém gì".
Sau đó, Trần Quốc Tuấn thẳng thắn chỉ ra những điều đáng trách của các nghĩa
sĩ, họ có những ý nghĩ tầm thường, thiếu trách nhiệm khi nghiễm nhiên ăn chơi,
vui đùa trước cảnh nhân dân lầm thân, loạn lạc. Đồng thời, khẳng định những
hậu quả vô cùng đau lòng khi giặc Mông xâm chiếm: "Nếu có giặc Mông Thát
tràn sang thì cựa gà trống không thể đâm thủng áo giáp của giặc...... các ngươi
muốn vui vẻ phỏng có được không?".
Bằng giọng văn nghiêm khắc, lời bày tỏ thống thiết, chân thành Trần Quốc
Tuấn mong muốn chấn chỉnh suy nghĩ, hành động của các nghĩa sĩ trong quân
đội mình. Phải nhận thức đúng đắn vào trò và trách nhiệm của mình, hành động
vì nghĩa lớn, vì việc trọng, không vì những đam mê, cám dỗ tầm thường mà bỏ
bê đất nước, bỏ bê bản thân mình.
Từ đó, Trần Quốc Tuấn tiếp tục khuyên răn, giải thích, hướng dẫn những hành
động cần phải làm, nên làm của các quân đội ta lúc bấy giờ với những thành quả
đạt được nếu tích cực rèn luyện "Nay ta chọn lọc binh pháp các nhà hợp thành 44
một tuyển, gọi là Binh Thư Yếu Lược. Nếu các ngươi biết chuyên tập sách này,
theo lời ta dạy bảo, thì trọn đời là thần tử; nhược bằng khinh bỏ sách này, trái
lời ta dạy bảo thì trọn đời là nghịch thù".
Bài hịch tuy ngắn gọn nhưng đã phản ánh được tinh thần của thời đại, hào khí
Đông A. Hịch tướng sĩ chứa chan tấm lòng yêu nước, nỗi căm hận quân thù và
tinh thần quyết thắng. Với những lời lẽ sắc bén, hợp lý, chân tình, Trần Quốc
Tuấn đã lay động được tấm lòng của hàng ngàn nghĩa sĩ, thôi thúc họ sống và
rèn luyện, chiến đấu hết mình vì nước Việt thân yêu.
Phân tích tác phẩm Hịch tướng sĩ - Mẫu 11
Trong nền văn học Việt Nam có những tác phẩm ra đời để rồi trở thành những
áng văn bất hủ cùng thời đại, trải qua biết bao nhiêu sóng gió của thời gian
nhưng vẫn vẹn nguyên giá trị đến tận ngày nay. Cùng với tác phẩm Nam Quốc
Sơn Hà, Bình Ngô Đại Cáo, Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn cũng là một tác
phẩm, một áng văn bất hủ để đời. Vậy điều gì đã làm nên sức sống ấy?
Hịch tướng sĩ là một áng văn nghị luận cổ của văn học trung đại Việt Nam,
được viết vào giữa thế kỷ XIII, trước cuộc kháng chiến chống Mông Nguyên
lần thứ hai. Tác giả bài Hịch là một danh tướng kiệt xuất của triều Trần, vị chủ
tướng của cuộc kháng chiến lúc bấy giờ.
Với trọng trách mà dân tộc giao phó đè nặng trên đôi vai, với nhiệt tình yêu
nước cháy bỏng, Trần Quốc Tuấn nung nấu một khát vọng cao cả: chiến thắng
giặc thù, giữ yên giang sơn bờ cõi. Để khơi dậy ngọn lửa yêu nước và động viên
ý chí chiến đấu trong ba quân tướng sĩ, Trần Quốc Tuấn đã ra lời kêu gọi tướng
sĩ bằng một bài Hịch bất hủ: Dụ Chư tì tướng hịch vân - còn gọi là Hịch tướng
sĩ văn, áng hùng văn của mọi thời đại.
Trước tiên chúng ta đi tìm hiểu về thể loại hịch, đó là một thể văn thư cổ mà các
tướng lĩnh, vua chúa hoặc người thủ lĩnh một tổ chức, một phong trào dùng để 45
kêu gọi cổ vũ mọi người hăng hái chiến đấu tiêu diệt kẻ thù. Hịch thường được
viết theo lối văn tứ lục, cũng có khi viết bằng văn xuôi hay thơ lục bát.
Một bài hịch thường được cấu trúc theo ba phần chính:phần đầu: nêu lên một
nguyên lí đạo đức hay chính trị làm cơ sở tư tưởng, lí luận; phần giữa: nêu thực
trạng đáng chú ý (thường là kể tội kẻ thù); phần cuối: nêu giải pháp và lời kêu
gọi chiến đấu. Hịch viết xong thường được vào ống hịch và do các sứ giả truyền
đi khắp nơi. Nếu như hịch khẩn cấp thì trên đầu ống hịch thường có một chùm
lông gà (do vậy mà gọi là vũ hịch).
Đoạn văn mở đầu Trần Quốc Tuấn đã nêu gương những anh hùng, những vị
trung thân nghĩa sĩ đã hết mình vì nước mà mất đi cả tính mạng. Nói cách khác
tác giả đang nêu lên nguyên lí đạo đức , cơ sở lý luận tư tưởng để khích lệ quân
sĩ của mình. Những vị trung thân nghĩa sĩ ấy là “Kỷ Tín đem mình chết thay,
cứu thoát cho Cao Ðế; Do Vu chìa lưng chịu giáo, che chở cho cho Chiêu
Vương; Dự Nhượng nuốt than, báo thù cho chủ; Thân Khoái chặt tay để cứu nạn cho nước.
Kính Ðức một chàng tuổi trẻ, thân phò Thái Tông thoát khỏi vòng vây Thái
Sung; Cảo Khanh một bầy tôi xa, miệng mắng Lộc Sơn, không theo mưu kế
nghịch tặc”. có thể nói lập luận của Trần Quốc Tuấn vô cùng dễ hiểu ngắn gọn
và súc tích. Ngài nói rằng võ tướng không thể hiểu được thì ngài lại lấy những
minh chứng thực tế để cho họ hiểu. Và từ những điều ấy thì xét về thời điểm họ
ra đời thì cũng phải có trách nhiệm với sự tồn vong của đất nước.
Sang đoạn tiếp theo tác giả đã phơi bày tố cáo những tội ác mà bọn giặc gây ra
cho đất nước ta, đồng thời qua đó ông thể hiện tấm lòng yêu nước và căm thù
giặc sâu sắc của mình. Tội ác của chúng được Trần Quốc Tuấn nêu lên “Ngó
thấy sứ giặc đi lại nghênh ngang ngoài đường, uốn lưỡi cú diều mà sỉ mắng
triều đình, đem thân dê chó mà bắt nạt tể phụ, thác mệnh Hốt Tất Liệt mà đòi 46
ngọc lụa, để thỏa lòng tham không cùng, giả hiệu Vân Nam Vương mà thu vàng
bạc, để vét của kho có hạn.
Thật khác nào như đem thịt mà nuôi hổ đói, sao cho khỏi để tai vạ về sau !”. đó
là hàng loạt tội ác của quân giặc, qua những hình ảnh “ nghênh ngang đi giữa
đường” “ sỉ mắng triều đình” và những âm mưu của chúng ta đã vạch rõ tội ác và âm mưu của chúng.
Không những thế tác giả còn thể hiện sự khinh bỉ chúng qua hình ảnh như “
đem thân dê chó mà bắt nạt tể phụ” . đồng thời tác giả tiếp tục bày tỏ lòng yêu
nước và căm thù giặc của cá nhân mình. “ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm
vỗ gối, ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa; chỉ giận chưa thể xả thịt, lột da, ăn
gan, uống máu quân thù; dẫu cho trăm thân ta phơi ngoài nội cỏ, nghìn thây ta
bọc trong da ngựa, cũng nguyện xin làm”.
Những lời văn chắc nịnh ấy như vang lên một sự căm thù đến tột đỉnh kẻ thù
của mình, tác giả đã có những lúc quên ăn, nước mắt đầm đìa, ruột đau như cắt ,
ý chí kiên cường quyết tâm của Trần Quốc Tuấn cũng thể hiện rõ sự căm thù
đó. Dẫu có phải phơi xác ngoài chiến trường thì cũng nguyện xin làm để đánh
đuổi bọn xâm lược dê chó kia.
Sau khi nêu mối ân tình giữa chủ soái và tướng sĩ, Trần Quốc Tuấn phê phán
những hành động sai của tướng sĩ, đồng thời khẳng định những hành động nên
làm nhằm thức tỉnh sự tự ý thức, trách nhiệm, tự nhìn nhận lại mình để điều
chỉnh suy nghĩ cũng như hành động của tướng sĩ. Tác giả nêu lên sự thiệt hơn
công bằng trong quân đội, đói thì cho cơm ăn, đi thủy thì cho thuyền mà đi bộ
thì cho ngựa…nhưng nay chủ nhục mà quân không biết lo.
Tác giả tiếp tục nêu những sai lệch trong quân đội để cảnh tỉnh binh sĩ. Những
sai lệch ấy là có người thì mê rượu, cờ bạc, quyến luyến vợ con, làm ruộng
vườn để cung phụng gia đình, có kẻ lại ham săn bắn mà nhác việc quân. Đó là
tất cả những sai lệch trong quân đội rất đáng lo ngại nếu bất chợt giặc Nguyên 47
Mong sang thì nhưng sai lệch ấy, việc làm ấy có thể cứu đất nước được hay
không?. Đợi đến lúc đó vợ con cũng không còn để mà quyến luyến nữa, đất
nước cũng chẳng phải của mình mà tiếng nhơ nhuốc còn để lại mãi đời sau, lúc
đó thì còn vui được nữa hay không.
Từ đó Trần Quốc Tuấn nêu lên những việc cần phải làm ngay chính lúc này là
tập trung vào luyện binh pháp, theo Binh Thư Yếu lược để đánh đuổi quân
Mông được. Và việc đó đồng nghĩa với việc những người thân hay những thú
vui của họ sẽ vẫn còn, lúc ấy vui cũng chưa muộn “Các ngươi ở cùng ta coi giữ
binh quyền đã lâu ngày, (. . . ) lúc trận mạc xông pha thì cùng nhau sống chết,
lúc ở nhà nhàn hạ thì cùng nhau vui cười. " , "Lúc bấy giờ, ta cùng các ngươi sẽ
bị bắt, đau xót biết chừng nào!
Chẳng những thái ấp của ta không còn, mà bổng lộc của các ngươi cũng mất;
chẳng những gia quyến của ta bị tan, mà vợ con các ngươi cũng khốn; chẳng
những xã tắc tổ tông ta bị giày xéo, mà phần mộ cha mẹ các ngươi cũng bị quật
lên. . . ”. từ những lời nói ấy ta như thấy được Trần Quốc Tuấn đã rất khôn khéo
với những lời trách móc hay cũng như giáo huấn binh sĩ của mình.
Nhưng lại có lúc lời nói ấy không giống của một chủ tướng mà giống người
cùng cảnh ngộ với họ hơn. Có thẻ thấy tác giả là một vị tướng tài ba thấu hiểu
hết những buồn vui cũng như thú chơi của binh sĩ để từ đó mà chấn chỉnh lại.
Trước những sai lệch thì như trách móc nhưng sau đó không phải là hình phạt
như chém đầu hay đánh đập mà chỉ là những lời khuyên. Điều đó góp phần cho
quân sĩ không mất đi người nào mà còn được lòng người, dùng biện pháp mạnh
bây giờ chỉ khiến cho người ta thêm phần không nể phục.
Nói tóm lại dù là khuyên răn bày tỏ thiệt hơn hay là lời nghiêm khắc cảnh cáo
thì cũng đều nhằm khơi dậy ý thức về trách nhiệm, bổn phận của tướng sĩ đối
với giang sơn xã tắc, đều hướng tới cái đích kêu gọi đồng tâm hiệp lực tiêu diệt 48
quân xâm lược, đối phó với kẻ thù. Nghệ thuật trong bài cũng mang đến những
thuyết phục tuyệt vời cho bài hịch.
Đó là nghệ thuật so sánh tương phản để thấy được sự ngông nghênh hống hách
và bản chất dê chó của kẻ thù. Đồng thời với giọng văn lúc nghiêm trang như
trách móc, sỉ mắng lúc nhẹ nhàng đồng cảnh ngộ, lúc tha thiết như tâm tình, lúc
lại âm vang như thể hiện sự căm tức kẻ thù để đã mang lại hiệu ứng bất ngờ đến với binh sĩ.
Tất cả những nội dung và nghệ thuật ấy đã mang đến sự bất hủ và thành công
cho áng văn này. không những thế cũng chính bởi sự thuyết phục của bài hịch
những lời nói, những tâm tư tình cảm của Trần Quốc Tuấn đã đánh thức được
binh sĩ giúp họ tỉnh lại và chú tâm vào công việc luyện binh pháp hằng ngày. Để
rồi đi đến một kết quả mong đợi và tốt đẹp đó là chiến thắng quân Nguyên Mông một cách huy hoàng. 49

Văn mẫu Ngữ Văn lớp 8: Phân tích tác phẩm Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn (Sơ đồ tư duy) | Kết nối tri thức

Thông tin :

Tài liệu liên quan:

Soạn bài Củng cố, mở rộng trang 77 | Ngữ văn 8 sách Kết nối tri thức

Soạn bài Thảo luận về một vấn đề trong đời sống phù hợp với lứa tuổi | Ngữ văn 8 sách Kết nối tri thức

Soạn bài Viết bài văn nghị luận về một vấn đề đời sống | Ngữ văn 8 sách Kết nối tri thức

Soạn bài Nam quốc sơn hà | Ngữ văn 8 sách Kết nối tri thức

Soạn bài Thực hành tiếng Việt trang 68 | Ngữ văn 8 sách Kết nối tri thức