Xác Định Tộc Người: Các Tiêu Chí Quan Trọng tại Việt Nam

Các tiêu chí xác định tộc người 1. Tên gọi
Mỗi dân tộc và tộc người ngay từ khi mới hình thành đã đặt ra yêu cầu về một tên
gọi cho cộng đồng mình. Không chỉ tên gọi do chính tộc người đó đặt ra mới là tên
gọi duy nhất mà còn có những tên gọi do các dân tộc và tộc người khác đặt ra cho
họ, có thể những tên gọi đó mang tính miệt thị nhưng cũng có thể là do thói quen.
Tuy nhiên tên gọi cuả một dân tộc và tộc người còn phụ thuộc vào tính chất của xã
hội và các điều kiện cũng như giai đoạn lịch sử riêng chứ không có tính bất biến. 2. Ngôn ngữ
Ngôn ngữ là một trong số những yếu tố giúp ta dễ dàng nhận ra một người thuộc
về một dân tộc hay tộc người nào. Có những quốc gia chỉ sử dụng duy nhất một
ngôn ngữ nhưng cũng có quốc gia sử dụng nhiều ngôn ngữ chính thức. Không khó
để thấy nhiều cộng đồng người tuy không có chung một ngôn ngữ nhưng vẫn có
cách quy định hay một kiểu ngôn ngữ giúp họ, những người ở những cộng đồng hiểu được nhau.
Ngôn ngữ là một yếu tố xác định tộc người rất quan trọng khi nó gắn liền với một
con người ngay từ khi sinh ra và được truyền lại qua nhiều thế hệ. Chính vì vậy,
trong chiến tranh hay trong lịch sử xâm lược nhiều quốc gia đã cố gắng đồng hoá
tộc người và dân tộc khác bằng cách bắt họ phải sử dụng ngôn ngữ của quốc gia, tộc người mình.
Trong các quốc gia đa sắc tộc như hiện nay, việc sử dụng đa ngôn ngữ và tiếng nói
của dân tộc thiểu số được tôn trọng và có quyền bình đẳng giữa các dân tộc, song
với tình trạng toàn cầu hoá và mong muốn có được tiếng nói chung như hiện nay,
ngôn ngữ của các dân tộc ít người rất khó để có thể bảo tồn nguyên vẹn. 3. Lãnh thổ
Một quốc gia dân tộc bao gồm một tộc người hay nhiều tộc người cũng phải được
xây dựng trên một lãnh thổ nhất định, được cai quản bởi một nhà nước. Một khi
quốc gia dân tộc phát triển thì lãnh thổ của các tộc người cư trú ở đó lại mất đi sự
vững bền của nó. Cùng với sự di cư, thay đổi nơi sinh sống của các tộc người, việc
xác định lãnh thổ của tộc người càng trở nên khó khăn hơn.
Tiêu chí lãnh thổ là tiêu chí bắt buộc với một dân tộc nhưng không phải là tiêu chí
bắt buộc đối với tộc người. 4. Cộng đồng kinh tế
Buổi ban đầu khi hình thành một tộc người, ngoại trừ các yếu tố tên gọi, ngôn ngữ
và lãnh thổ thì cần phải có chung một cộng đồng kinh tế. Tuy nhiên cùng với sự
phát triển và phân công phức tạp trong lao động thì cộng đồng kinh tế tự nó bị phá
vỡ. Đối với dân tộc thì cộng đồng kinh tế chính là yếu tố bắt buộc và cần thiết
nhưng với một dân tộc thì đó chỉ là yếu tố cần có trong giai đoạn đầu của tộc người. 5. Cộng đồng văn hoá
Văn hoá với tộc người là những gì được chọn ra là thân thương và thiêng liêng
nhất, trải qua quá trình sáng tạo và tiếp biến với tộc người khác rồi được truyền
qua nhiều thế hệ. Đối với tộc người, tiêu chí xác định văn hoá là những đặc trưng
trong lối sống văn hoá của tộc người chứ không phải tổng thể văn hoá hay sinh hoạt thường ngày. 6. Ý thức tự giác
Ý thức quốc gia dân tộc việc một cá nhân, một bộ phận, một cộng đồng thuộc về
một tộc người nào tự nguyện gia nhập làm một công dân của quốc gia đó và tuân
thủ luật và hiến pháp của quốc gia đó. Ý thức tộc người bao gồm tất cả những yếu
tố tên gọi, ngôn ngữ, lãnh thổ, những đặc điểm kinh tế, sinh hoạt văn hoá. Một cá
nhân có thể có hai ý thức song trùng là ý thức dân tộc và ý thức tộc người. Tuy
nhiên ở nhiều cá nhân, ý thức tộc người lại mạnh mẽ hơn.
Ý thức tự giác là một yếu tố quan trọng đặc biệt để xác định thành phần tộc người
hay dân tộc, nhất là với những trường hợp cá nhân có bố và mẹ ở những thành
phần dân tộc, tộc người khác nhau.
Vì sao nói Ý thức tộc người là tiêu chí quan trọng nhất để xác định thành phần
tộc người ở Việt Nam?
Ý thức tộc người là yếu tố quan trọng nhất để xác định thành phần tộc người ở Việt
Nam vì đây là một yếu tố xuất phát từ chính cá nhân, nó không phải chịu sự thay
đổi và tác động của môi trường xung quanh như môi trường hay lịch sử phát triển
xã hội. Đặc biệt trong bối cảnh mà sự đồng nhất cũng như hội nhập đang diễn ra
mạnh mẽ như ngày nay thì các tiêu chí như ngôn ngữ, lãnh thổ hay đặc trưng kinh
tế và văn hoá đăng ngày càng trở nên mờ nhạt. Thì ý thức về tộc người sẽ là yếu tố
quan trọng để quyết định khi cá nhân ấy lựa chọn sinh sống hay chấp nhận và
mang các đặc điểm của tộc người mà họ nhận về mình