Mâu thuẫn phụ thuộc vào suy nghĩ của con người là quan điểm triết học của:

Ý thức luôn thay đổi.

Thế giới vô cùng vô tận

Phản ánh sự đứng im của sự vật

Hình thức nhà nước.

Hình thức tôn giáo.

Hình thái ý thức xã hội.

Theo số đông cho là đúng

Ý chí chủ quan của con người

Kết quả chưa được thực tiễn kiểm nghiệm

Luôn kìm hãm sự phát triển cơ sở hạ tầng.

Luôn thúc đẩy sự phát triển cơ sở hạ tầng.

Vừa thúc đẩy, vừa kìm hãm sự phát triển cơ sở hạ tầng.

Tự nhiên và xã hội

Tự nhiên, xã hội và tư duy

Con người và tự nhiên

Quy luật phủ định của phủ định

Quy luật về mối quan hệ biện chứng giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng

Quy luật mâu thuẫn

Lý tính

Kinh nghiệm

Tư duy trừu tượng

Nhận thức cảm tính.

Nhận thức lý tính.

Nhận thức trực giác.

Không gian và thời gian phụ thuộc vào cảm giác của con người.

Không gian và thời gian tồn tại thuần túy ngoài vật chất.

Không gian và thời gian là sản phẩm của khoa học cụ thể.

Có vật chất không vận động.

Có vận động thuần túy ngoài vật chất.

Vận động và đứng im tách rời nhau.

Cái riêng ở trong cái chung

Không có cái nào trong cái nào

Không xác định

Đối tượng lao động

Các tư liệu khác: Hệ thống kho, bến bãi, bồn chứa.

Hệ thống giao thông vận tải, thông tin liên lạc

Sản xuất tinh thần

Công cụ lao động

Giáo dục đào tạo

Vị trí địa lý của mỗi dân tộc.

Điều kiện dân số.

Điều kiện môi trường.

Quan hệ sản xuất tàn dư

Quan hệ sản xuất mầm móng

Các quan hệ sản xuất hợp thành nên cơ sở hạ tầng đều có vai trò như nhau, không có yếu tố nào quyết định yếu tố nào.