Nhà nước và pháp luật là hai hiện tượng:

Pháp luật cộng sản nguyên thủy.

Pháp luật chủ nô, pháp luật phong kiến.

Pháp luật chủ nô, pháp luật phong kiến, pháp luật tư sản.

Những quy định mang tính định hướng cho mọi người trong xã hội lựa chọn.

Những quy định mang tính cưỡng chế đối với các cơ quan, tổ chức trong xã hội.

Những quy định do cơ quan nhà nước ban hành để giải quyết các tranh chấp cụ thể.

Pháp luật và nhà nước đều là hai yếu tố thuộc kiến trúc thượng tầng.

Pháp luật và nhà nước có mối quan hệ tác động qua lại lẫn nhau.

Pháp luật là phương tiện để tổ chức và thực hiện quyền lực nhà nước.

Giai cấp tư sản.

Giai cấp chủ nô.

Giai cấp địa chủ.

Nhà nước Việt Nam có thừa nhận tập quán pháp.

Hiện nay tập quán pháp được sử dụng hạn chế tại một số nước.

Hình thức pháp luật xuất hiện sớm nhấ

Xuất phát từ những phong tục, tập quán, tín điều tôn giáo trong xã hội.

Nhà nước đặt ra.

Xuất phát từ ý chí của giai cấp thống trị trong xã hội.

Tương tự nhau.

Giống nhau. 

Đối lập nhau.

Xã hội không có giai cấp.

Xã hội có quy phạm xã hội.

Xã hội không có nhà nước.

Giai cấp nông nô.

Giai cấp chủ nô.

Giai cấp địa chủ.

Văn bản quy phạm pháp luật.

Điều lệ pháp.

Tiền lệ pháp

Do có thị tộc mạnh hơn xâm chiếm thị tộc yếu hơn và đặt ra quy tắc để thống trị thị tộc bị xâm chiếm đó.

Do có sự phân hóa lao động trong xã hội.

Do các thành viên trong xã hội có mong muốn lập ra.

Giai cấp tư sản.

Giai cấp nông nô.

Giai cấp chủ nô

Bất cứ pháp luật nào cũng chỉ là hệ thống quy tắc xử sự dùng để duy trì sự thống trị của giai cấp này đối với giai cấp khác.

Bất cứ pháp luật nào cũng thể hiện bản chất xã hội rõ nét hơn bản chất giai cấp.

Bất cứ pháp luật nào cũng thể hiện bản chất giai cấp rõ né

Văn bản quy phạm pháp luật.

Tiền lệ pháp.

Tập quán pháp.

Bản chất nhà nước.

Hình thức nhà nước.

Kiểu nhà nước.