Theo các nhà sáng lập chủ nghĩa xã hội khoa học, quá độ lên chủ nghĩa xã hội có hai hình thức cơ bản là:

Đại hội IV

Đại hội VI

Đại hội VII

Đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hoá đất nước gần với phát triển kinh tế tri thức, bảo vệ từ nguyên, môi trường

Phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa

Xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh

Sự phát triển của lực lượng sản xuất

Sự trưởng thành của giai cấp công nhân

Quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa trở nên lỗi thời

Do nhân dân lao động làm chủ

Có một nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và chế độ công hữu về các tư liệu sản xuất chủ yếu

Có nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc

Có quan hệ sản xuất phù hợp với lực lượng sản xuất

Có nền văn hóa phát triển cao, kế thừa và phát huy những giá trị của văn hóa dân tộc và tinh hoa văn hóa nhân loại

Bảo đảm, đoàn kết giữa các dân tộc

Thiết lập, tăng cường chuyên chính vô sản

Giai cấp công nhân nắm và sử dụng quyền lực nhà nước trấn áp giai cấp tư sản 

Giai cấp công nhân tổ chức xây dựng và bảo vệ chế độ mới

Tồn tại sự khác biệt giữa thành thị, nông thôn

Tồn tại nhiều hủ tục, tệ nạn xã hội

Tồn tại nhiều tư tưởng khác nhau

Thời kì cách mạng

Thời kì chuyển giao

Thời kì cải tiến

Giữa đổi mới kinh tế và đối mới chính trị

Giữa đổi mới, ổn định và phát triển

Giữa Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lí và nhân dân làm chủ

Luận cương chính trị đầu tiên của Đảng tháng 2 năm 1930

Chính Cương của Đảng Lao động tháng 2 năm 1951

Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội tháng 6 năm 1991

Nhà nước chiếm hữu nô lệ

Nhà nước phong kiến

Nhà nước tư sản

Là một phong trào thực tiễn, phong trào đấu tranh của nhân dân lao động chống các giai cấp thống trị

Là trào lưu tư tưởng, lý luận phản ánh lý tưởng giải phóng nhân dân lao động khỏi áp bức, bóc lột, bất công

Là một chế độ xã hội hiện thực tốt đẹp, giai đoạn đầu của hình thái kinh tế- xã hội CSCN.

Do nhân dân làm chủ

Có nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc

Có nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa nhân dân, do nhân dân vì nhân dân

Kinh tế

Tư tưởng, văn hóa

Xã hội

Theo nhu cầu

Theo cổ phần

Theo nguyên tắc bình quân dân chủ