Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng, mục đích của nhận thức nhằm:

 Đòi hỏi của thực tiễn xã hội và của phong trào công nhân là phải có lý luận soi đường

 Dựa trên những thành tựu của khoa học tự nhiên thế kỷ 19

Dựa trên những giá trị của triết học cổ điển Đức, KTCT học cổ điển Anh và CNXH không tưởng phê phán Pháp 

. Quan hệ sản xuất là nội dung - lực lượng sản xuất là hình thức

Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất đều là nội dung

Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất đều là hình thức

. Giáo điều

Ngụy biện

Phiến diện

Do nhu cầu của đời sống xã hội

Khi con người có khả năng khái quát

. Khi xã hội có sự phân chia lao động trí óc và lao động chân tay và có sự phân chia thành giai cấp

Cảm giác, tri giác, phán đoán

Tri giác, phán đoán, suy lý

Nguồn gốc của sự phát triển nằm trong chính bản thân sự vật, hiện tượng

Không phụ thuộc vào ý muốn chủ quan của con người.

Đó là việc giải quyết mâu thuẫn tồn tại khách quan trong chính sự vật quyđịnhsự vận động, phát triển của sự vật.

Ngụy biện

Bảo thủ, trì trệ, thụ động

Phiến diện

Nhất nguyên duy tâm

Hoài nghi luận

Nhị nguyên

Cái xuất hiện trước đều là nguyên nhân của cái xuất hiện sau

 Mọi sự kế tiếp nhau về mặt thời gian đều là quan hệ nhân quả

Tuyệt đối

Vừa tuyệt đối vừa tương đối

Không có câu trả lời đúng

Hoạt động sản xuất vật chất

Hoạt động cải tạo - chính trị

Hoạt động thực nghiệm khoa học

Quy luật chuyển hóa

Quy luật phủ định của phủ định

Không có quy luật nào

 Nhận thức cảm tính là cơ sở cho nhận thức lý tính

 Nhận thức cảm tính phản ánh sai sự vật

Nhận thức lý tính làm cho nhận thức cảm tính sâu sắc hơn, đầy đủ hơn

Phải xem xét tất cả mối liên hệ đồng thời phân loại được vị trí vai trò củacácmối liên hệ

Đặt sự vật trong chính thể tổng thể và xem xét tất cả các mối liên hệ và cáckhâutrung gian của nó

Là quan niệm của con người về thế giới

Có hạt nhân là triết học

Là sự hoà nhập giữa tri thức và niềm tin