Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng, vật chất với tư cách là phạm trù triết học có nghĩa

Chứng minh nguyên tử là hạt nhỏ bé không phân chia được

Chứng minh thế giới còn được cấu tạo bởi sóng điện từ

Định luật bảo toàn và chuyển hóa năng lượng.

Học thuyết tế bào

Phát hiện ra điện tử.

chủ nghĩa duy tâm khách quan.

  chủ nghĩa duy vật siêu hình.

chủ nghĩa duy vật thời cổ đại.

  chỉ là cảm giác của con người.

  tồn tại độc lập với vật chất.

 tồn tại tách rời nhau.

Trên cơ sở của sự phản ánh sự vật, hiện tượng vào các giác q uan, con người ghi nhận nguyên si sự vật, hiện tượng đó.

 Ý thức biến đổi, áp đặt theo mục đích của chủ thể.

 Sự sao chép sao cho phù hợp với mục đích sử dụng của chủ t hể.

  Chủ nghĩa duy tâm chủ quan.

  Chủ nghĩa duy vật biện chứng.

  Chủ nghĩa duy tâm khách quan.

Vai trò quyết định của vật chất đối với ý thức

Tính thụ động của ý thức đối với vật chất

Tính kế thừa của ý thức đối với vật chất

phương pháp định nghĩa qua so sánh

  phương pháp mô tả.

phương pháp định nghĩa qua giống gần gũi khác biệt về loài.

 phụ thuộc vào ý thức của con người.

  phụ thuộc vào ý niệm tuyệt đối.

không phải là một dạng vật chất.

Vật chất là sản phẩm của ý thức.

Ý thức quyết định vật chất.

Ý thức và vật chất độc lập với nhau.

 chủ nghĩa duy tâm chủ quan.

  chủ nghĩa duy tâm khách quan.

chủ nghĩa duy vật biện chứng.

  Ý thức là hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan.

Ý thức mang bản chất xã hội.

Ý thức mang có tính sáng tạo.

Tuyệt đối hoá vai trò của ý thức.

Tuyệt đối hoá vai trò của vật chất, phủ nhận tính độc lập tươn g đối của ý thức.

Phủ nhận tính độc lập tương đối của ý thức.

 Phản ánh vật lý.

Phản ánh tâm lý động vật.

  Phản ánh cảm ứng.

Lao động giúp con người biết chế tạo và sử dụng công cụ lao độ ng.

Lao động giúp con người hình thành ngôn ngữ

Lao động giúp con người biết chế tạo, sử dụng công cụ lao động, hoàn thiện bộ não, có dáng đứng thẳng, hình thành và phát tri ển ngôn ngữ.