Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng, vật chất với tư cách là phạm trù triết học có nghĩa

Chủ nghĩa duy tâm chủ quan

Chủ nghĩa duy tâm khách quan

Chủ nghĩa duy vật siêu hình

Thế giới thống nhất do ý muốn chủ quan của con người.

Thế giới thống nhất đo ý niệm tuyệt đối

Thế giới không có tính thống nhất vật chất

Lao động giúp con người phát triển bộ óc của mình, dáng đứng thẳng

Lao động giúp con người biết chế tạo và sử dụng công cụ lao động

Lao động giúp con người bình thành ngôn ngữ

Tômxon

Béccuren

Ronghen

Trên cơ sở của sự phản ánh sự vật, hiện tượng vào các giác quan, con người ghi nhận nguyên xi sự vật hiện thượng đó

Ý thức biến đổi, áp đặt theo mục đích của chủ thể

Sự sao chép sao cho phù hợp với mục đích sử dụng của chủ thể.

Chủ nghĩa duy vật thời cổ đại.

Chủ nghĩa duy vật siêu hinh.

Chủ nghĩa duy vật biện chứng

đồng nhất vật chất với ý niệm tuyệt đối.

đồng nhất vật chất với khối lượng

đồng nhất vật chất với ý thức

Vật chất là sản phẩm của ý thức

Ý thức quyết định vật chất

Ý thức và vật chất độc lập với nhau

Định luật bảo toàn và chuyển hóa năng lượng.

Học thuyết tế bào.

Học thuyết tiến hóa của Đác-uyn.

Bộ óc con người

Sự tác động của thế giới bên ngoài vào bộ óc con người

Thế giới khách quan

Thừa nhận vật chất tồn tại vĩnh viễn, tich rời với các dụng cụ thể của vật chất

Đồng nhất vật chất với một dụng cụ thể của vật chất.

Vật chất tồn tại phụ thuộc ý thức con người.

gắn liền với nhau là hình thức và phương thức tồn tại của vật chất.

tồn tại độc lập với vật chất

tổn tại tách rời nhau.

Sự phản ảnh năng động, sáng tạo hiện thực khách quan vào bộ óc con người.

Hình ảnh chủ quan của thế giới khách quan

Ý thức mang bản chất xã hội

họ giải thích thế giới bắt nguồn từ ý niệm.

có quan niệm duy vật biện chứng về thế giới

giải thích thế giới bằng cảm giác, ý thức.