Theo quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin, cơ sở để thực hiện quyền dân tộc tự quyết và xây dựng mối quan hệ hữu nghị, hợp tác giữa các dân tộc là:

Ý thức tự giác tộc người

Cộng đồng về văn hóa

Có chung một nhà nước

Chức năng tái sản xuất con người

Chức năng nuôi dưỡng, giáo dục

Chức năng thỏa mãn các nhu cầu tâm sinh lý, duy trì tình cảm

Chức năng duy trì quyền thừa kế

Chức năng kinh tế và tổ chức đời sống gia đình

Chức năng giáo dục

Sự phát triển của lực lượng sản xuất

Gia đình tham gia trực tiếp vào sản xuất và tái sản xuất ra của cải vật chất và sức lao động

Gia đình sử dụng hợp lý các khoản thu nhập của các thành viên vào việc đảm bảo đời sống vật chất và tinh thần

Về cách giải thích thực trạng xã hội

Về con đường mưu cầu hạnh phúc cho con người

Về biện pháp thực hiện để đạt được một xã hội bình đẳng

Khuyến khích việc không sinh con

Mỗi cặp vợ chồng nên sinh đủ hai con

Khuyến khích việc sinh con có lựa chọn giới tính

Do chủ nghĩa tư bản đã phát triển thành chủ nghĩa đế quốc.

Do các quốc gia bị áp bức.

Do các quốc gia muốn độc lập.

Tư bản chủ nghĩa

Công xã nguyên thủy

Phong kiến

Phải là người nữ và được các thành viên trong gia đình coi trọng

Phải là người nam và được các thành viên trong gia đình coi trọng

Được pháp luật thừa nhận

Gia đình đơn thân

Gia đình tam đại đồng đường

Gia đình tứ đại đồng đường

Vì tôn giáo có tính hai mặt: tư tưởng và chính trị

Vì tôn giáo có chức năng đền bù hư ảo và liên kết cộng đồng

Vì tôn giáo có tính quần chúng

Là nơi lưu giữ truyền thống văn hóa của dân tộc cũng như tộc người

Là nơi đáp ứng nhu cầu tâm, sinh lý tự nhiên của con người, đáp ứng nhu cầu duy trì nòi giống

Có trách nhiệm nuôi dưỡng, dạy dỗ con cái trở thành người có ích cho gia đình, cộng đồng và xã hội

Không đói nghèo; không vi phạm pháp luật; không tệ nạn xã hội; không có bạo lực gia đình; không sinh con thứ 3 trở lên

Không đói nghèo; không vi phạm pháp luật, tệ nạn xã hội; không có bạo lực gia đình; không sinh con thứ 3; không có trẻ suy dinh dưỡng

Không đói nghèo; không vi phạm pháp luật, tệ nạn xã hội; không có bạo lực gia đình; không sinh con thứ 3 trở lên; không có trẻ suy dinh dưỡng và bỏ học

Sự biến đổi của thời tiết, khí hậu

Sự va chạm giữa các nền văn minh

Sự biến đổi di truyền của con người

Chức năng nuôi dưỡng, giáo dục

Chức năng kinh tế

Chức năng thỏa mãn các nhu cầu tâm sinh lý