Thừa nhận thế giới vật chất tồn tại khách quan độc lập với ý thức của con người, đây là một trong những nguyên tắc cơ bản trong nhận thức luận của

C.Mác

Ph.Ăngghen

Heghen

Chủ nghĩa duy tâm khách quan

Chủ nghĩa duy tâm chủ quan

Chủ nghĩa duy vật siêu hình

Nhận thức của tỉnh

Nhận thức kinh nghiệm

Nhận thức trực quan

Thực tiễn không là tiêu chuẩn của chân lý vì nó vừa không có tinh chất tuyệt đối, vừa không có tính chất tương đối.

Thực tiễn là tiêu chuẩn của chân lý không có tính chất tuyệt đối, có tính chất tương đối.

Thực tiễn là tiêu chuẩn của chân lý có tính chất tuyệt đối, không có tính chất tương đối.

Được nhiều người thừa nhận.

Không mâu thuẫn trong suy luận.

Được lãnh tụ truyền bá

Khái niệm, tri giác và biểu tượng

Tri giác, biểu tượng, khái niệm

Cảm giác, tri giác, suy luận

không thấy tính chất phức tạp của quá trình nhận thức

không thấy tính sáng tạo của phản ánh ý thức

không chỉ ra được nhận thức giai đoạn nhận thức cảm tính

Phản ánh trực tiếp hiện thực khách quan.

Phản ánh được những thuộc tính đa dạng của sự vật.

Phản ánh những thuộc tính bên ngoài của sự vật, hiện tượng.

Hoạt động sản xuất vật chất

Hoạt động thực nghiệm khoa học.

Hoạt động chính trị xã hội.

Hoạt động chính trị xã hội

Hoạt động quan sát và thực nghiệm khoa học.

Hoạt động sáng tạo ra các ý tưởng.

Khái niệm và phải đản.

Cảm giác, trị giác và khái niệm.

Biểu tượng, trị giác, khái niệm.

Nhận thức cảm tỉnh gắn liền với thực tiễn.

Nhận thức cảm tính chưa phân biệt được bản chất của sự vật.

Nhận thức cảm tình chưa phản ảnh đầy đủ và sâu sắc sự vật.

Thực tiễn không có lý luận là thực tiễn mù quáng.

Lý luận không có thực tiễn là lý luận suông

Thực tiễn có thể cần hoặc không cần lý luận.

tri thức; khoa học,

quan điểm, nhiều người.

tiêu chuẩn; con người.

chủ nghĩa duy tâm khách quan

chủ nghĩa duy vật biện chứng

chủ nghĩa duy vật siêu hình