Thông tin
Quiz

Bài 1: Tổng quan về Kinh tế học vi mô - Kinh tế vi mô (INE2021) | Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội

Bài 1: Tổng quan về Kinh tế học vi mô - Kinh tế vi mô (INE2021) | Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội được sưu tầm và soạn thảo dưới dạng file PDF để gửi tới các bạn sinh viên cùng tham khảo, ôn tập đầy đủ kiến thức, chuẩn bị cho các buổi học thật tốt. Mời bạn đọc đón xem !

Môn:

Kinh tế vi mô (112290) 58 tài liệu

Trường:

Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội 388 tài liệu

Thông tin:

24 trang 8 tháng trước

Tác giả:

Phạm Thị Huyền

docx.com.vn

Bình luận

Vui lòng đăng nhập hoặc đăng ký để gửi bình luận.

Bài 1: Tổng quan về Kinh tế học vi mô - Kinh tế vi mô (INE2021) | Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội

37 19 lượt tải Tải xuống

Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô

ECO102_Bai1_v2.0018102208

Bài TỔNG QUAN V KINH T HC V MÔ

Nội dung

Trong bài này, người học sẽ được tiếp cận

các nội dung:

•

Đi tượng và phương pháp nghiên cu

ca kinh tế học v mô.

•

S khan hiếm ngun lc và đường

gii hn kh năng sn xut.

•

Mc tiêu và các công c kinh tế v mô

Mục tiêu

Bắt đầu cho sinh viên làm quen vi cách tư

duy kinh tế và khoa học kinh tế, phân biệt

kinh tế học vi mô và kinh tế học v mô.

Gip sinh viên biết được mc tiêu, đi tượng,

và phm vi nghiên cu kinh tế v mô.

Sinh viên hiu và nắm vng được các khái

niệm, các mc tiêu, các công c cơ bn nht

ca kinh tế v mô.

Vận dng được một s phương pháp và công

c cơ bn đ phân tích các mô hnh kinh tế.

Hướng dẫn học

Sinh viên nên đọc k ngun tài liệu tham

kho đ chọn ra nhng tài liệu tham kho hu

ch nht.

Sinh viên cần xem các ngun tài liệu và th t

tài liệu được cung cp cho bài này đ học tập

tt hơn.

Bài 1 là bài khái quát v môn học. Sinh viên

ch cần nắm vng các khái niệm, các kiến

thc cơ bn, đ làm nn tng nghiên cu các

bài sau.

Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô

ECO102_Bai1_v2.0018102208

àng ngày, trên tivi và các phương tiện thông tin đi chng, chng ta có th nghe và nhn

thy rt nhiu các thông tin v hot động kinh tế v mô ca Việt Nam cũng như trên thế

gii. Chẳng hn như:

• Tỷ lệ tăng trưởng kinh tế Việt nam và thế gii.

• Ch s giá tiêu dng, lm phát và tht nghiệp.

• Các mc tiêu kinh tế v mô ca quc gia.

Nhng con s đó nói lên điu g? Hành động ca chnh ph các nưc khi nn kinh tế ca họ rơi

vào suy thóai tác động như thế nào trên bnh diện toàn bộ nn kinh tế quc dân? Ti sao khi

chng suy gim kinh tế li phi đưa ra các gói kch cầu? Trong bài này chng ta sẽ được gii

thiệu nhng vn đ cơ bn nht v kinh tế học v mô nói chung cũng như được gii thiệu các

mc tiêu và công c kinh tế v mô cơ bn. Qua đó, chng ta có th hiu được các chnh sách kinh

tế mà chnh ph sử dng đ điu tiết kinh tế; hệ qu ca nhng chnh sách đó thông qua mô hnh

kinh tế v mô.

1.1. Đi tưng v phương php nghiên cu kinh t v mô

1.1.1. Khi niệm kinh t học v mô

Kinh tế học là môn khoa học x hội nghiên cu nhng s la chọn mà các cá nhân,

doanh nghiệp, chnh ph, và toàn x hội đưa ra khi trong thc tế họ không th có mọi

th như mong mun. Kinh tế học bao gm hai bộ phận là Kinh tế học vi mô và Kinh tế

học v mô.

Kinh tế học v mô nghiên cu s vận động và nhng mi quan hệ kinh tế ch yếu ca

một đt nưc trên bnh diện toàn bộ nn kinh tế quc dân. Kinh tế học vĩ mô là một môn

khoa học quan tâm đến việc nghiên cứu, phân tích và lựa chọn các vấn đề kinh tế tổng

hợp của toàn bộ nền kinh tế như “một bức tranh lớn”. Các nhà nghiên cu kinh tế học

v mô phát trin các mô hình đ gii thch mi quan hệ gia các yếu t như thu nhập

quc gia, sn lượng, tiêu dùng, tht nghiệp, lm phát, tiết kiệm, đầu tư, buôn bán đa quc

gia và tài chnh đa quc gia. Các mô hình này và các d báo do chng đưa ra được c

chính ph lẫn các tập đoàn ln sử dng đ gip họ phát trin và đánh giá các chnh sách

kinh tế và các chiến lược qun trị.

Kinh tế học v mô có s khác biệt vi kinh tế học vi mô - một môn học chuyên nghiên

cu nhng vn đ kinh tế c th ca nn kinh tế (hay cn gọi là các tế bào trong nn

kinh tế). Tuy nhiên, kinh tế học vi mô và kinh tế học v mô có mi quan hệ gắn bó mật

thiết vi nhau. Chng ta sẽ không th hiu được các hiện tượng kinh tế v mô nếu không

tnh đến các quyết định kinh tế vi mô, v nhng thay đi trong toàn bộ nn kinh tế phát

sinh t các quyết định ca hàng triệu cá nhân. Chẳng hn, một nhà kinh tế có th nghiên

cu nh hưởng ca biện pháp cắt gim thuế thu nhập đi vi mc sn xut hàng hóa và

dịch v ca nn kinh tế. Đ phân tch vn đ này, anh ta phi xem xt nh hưởng ca

biện pháp cắt gim thuế đi vi quyết định chi tiêu mua hàng hóa và dịch v ca các hộ

gia đnh.

1.1.2. Đi tưng nghiên cu

Kinh tế học v mô nghiên cu s la chọn ca mỗi quc gia trưc nhng vn đ kinh tế

cơ bn như: Tăng trưởng kinh tế, lạm phát, thất nghiệp, mức giá chung, cán cân thương

Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô

ECO102_Bai1_v2.0018102208

mại, sự phân phối nguồn lực và phân phối thu nhập giữa các thành viên trong xã hội,

các chính sách kinh tế (chính sách tài khóa, chính sách tiền tệ, chính sách thu nhập,…).

Phân tch kinh tế v mô hưng vào gii đáp các câu hi như: Điu g quyết định giá trị

hiện ti ca biến s này? Điu g quy định nhng thay đi ca các biến s này trong

ngắn hn và dài hn? Trong kinh tế v mô, chng ta sẽ kho sát mỗi biến s ng vi mỗi

khong thời gian khác nhau: hiện ti, ngắn hn, và dài hn. Mỗi khong thời gian đi hi

chng ta phi sử dng các mô hnh thch hợp đ tm ra các nhân t quyết định các biến

s kinh tế v mô này.

1.1.3. Phương php nghiên cu

Trong khi phân tch các hiện tượng và mi quan hệ kinh tế quc dân, kinh tế học v mô

sử dng ch yếu phương pháp phân tích cân bằng tổng hợp (tổng quát), do L. Walras -

người Pháp phát trin t năm 1874. Theo phương pháp này, kinh tế học v mô khác vi

kinh tế học vi mô, xem xt s cân bằng đng thời ca tt c các thị trường ca các hàng

hóa và các nhân t, xem xt đng thời kh năng cung cp và sn lượng ca toàn bộ nn

kinh tế; t đó xác định đng thời giá c và sn lượng cân bằng - nhng yếu t quyết định

tnh hiệu qu ca hệ thng kinh tế.

Kinh tế học v mô sử dng tch cc phương pháp mô hnh hóa. Gần như mỗi một hiện

tượng kinh tế v mô li được mô t bằng một mô hnh riêng vi nhng gi thiết riêng. Do

cách nhn nhận các gi thiết khác nhau, nên trong kinh tế học v mô tn ti nhiu trường

phái vi các mô hnh đi kèm vi các gi thuyết khác nhau. Kinh tế học v mô hiện đi

thường sử dng các phương pháp kinh tế lượng đ xây dng và kim chng các mô hnh

kinh tế da trên d liệu kinh tế.

1.2. S khan him ngun lc v đưng giới hn kh năng sn xut

1.2.1. S khan him ngun lc

Ngun lc sn xut là tt c nhng yếu t được sử dng đ sn xut hàng hóa hay dịch

v và có th được gọi theo một tên khác là các yếu t sn xut. Ngun lc đầu vào đ

sn xut hàng hóa và dịch v được chia thành bn nhóm: tài nguyên thiên nhiên, vn,

lao động và tiến bộ k thuật - công nghệ.

•

Tài nguyên thiên nhiên là tt c các ngun lc trong và trên mặt đt, v d: Rng,

khoáng sn, đt trng trọt, đt xây dng,…

•

Lao động là s lượng người lao động, cht lượng, k năng trnh độ ca người lao động.

•

Vn không ch đ cập đến tin mà cn bao gm nhng hàng hóa có thời gian sử dng

lâu dài và nhằm sn xut ra hàng hóa hay dịch v khác. V d: nhà xưởng, trang thiết

bị, dây chuyn sn xut.

•

Tiến bộ k thuật - công nghệ là kh năng to ra công nghệ sn xut mi. Kh năng

kết hợp vn – lao động – đt đai, tài nguyên thiên nhiên nhằm đt được hiệu qu.

Vn đ ở đây không phi là có bao nhiêu đt đai, bao nhiêu lao động hay bao nhiêu

vn mà vn đ là sử dng chng như thế nào cho hiệu qu.

Khan hiếm là tnh trng hàng hóa, dịch v hoặc ngun lc không đ so vi mong mun

hay nhu cầu. Ngun lc là khan hiếm v s lượng ngun lc được sử dng đ sn xut ra

hàng hóa, dịch v là có hn ngày một cn kiệt. Chng ta có th thy s cn kiệt tài

Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô

ECO102_Bai1_v2.0018102208

nguyên khoáng sn, đt đai, lâm sn, hi sn,... Trong khi đó, nhu cầu hàng hóa và dịch

v là vô hn, ngày càng tăng, càng đa dng và phong ph, nht là nhu cầu v cht lượng

ngày càng cao. Chẳng hn, nhu cầu v phương tiện đi li ca con người t xe đp đến xe

máy, ô tô, máy bay... Do vậy, vn đ la chọn kinh tế ti ưu ngày càng phi đặt ra một

cách nghiêm tc, gay gắt và thc hiện một cách rt khó khăn.

Con người phi đi mặt vi s khan hiếm ngun lc nên luôn phi la chọn ti ưu. Việc

la chọn sẽ đưa con người vào s đánh đi – mun sn xut thêm một đơn vị hàng hóa

này th phi t b một lượng hàng hóa khác. Đây chnh là chi ph cơ hội đ sn xut một

hàng hóa. Chi phí cơ hội là giá trị của phương án tốt nhất bị bỏ qua khi thực hiện sự lựa

chọn. Chi ph cơ hội luôn xut hiện khi tnh trng khan hiếm ngun lc xy ra, v khi đó

người ta sẽ buộc phi đánh đi, nếu tiến hành hot động này th phi b qua hot động

khác. Chnh v vậy, khi đưa ra bt c s la chọn kinh tế nào, chng ta cũng phi cân

nhắc, so sánh các phương án vi nhau da theo chi ph cơ hội ca các phương án đó vi

nguyên tắc chọn phương án có chi ph cơ hội là nh nht.

V d: Chi ph cơ hội ca việc t kinh doanh hay đi làm thuê, chi ph cơ hội ca sn xut

ô tô và nhập khẩu ô tô,...

Chi ph cơ hội không phi là tng giá trị các la chọn bị b lỡ mà ch là giá trị ca la chọn

tt nht có th, bởi v người ta không th nào cng một lc sử dng nhiu la chọn thay thế

được. Vi ngun lc khan hiếm th năng lc sn xut ca toàn bộ nn kinh tế sẽ được biu

diễn như thế nào. Chng ta sẽ nghiên cu khái niệm đường gii hn kh năng sn xut.

1.2.2. Đưng giới hn kh năng sn xut

Quá trnh sn xut luôn cần có ngun lc nhưng nhng ngun lc và công nghệ hiện có

là có gii hn ch không phi là nhng con s vô hn. Do đó, x hội không th có mọi

th mà họ mun v bị gii hn bởi kh năng sn xut. Xây dng đường gii hn kh

năng sn xut (PPF) sử dng phương pháp tru tượng hóa, đơn gin hóa đ nghiên cu

bn cht vn đ vi nhng gi thiết.

Xem xt một nn kinh tế ch có 4 lao động tập trung sn xut hai loi hàng hóa là lương

thc, quần áo trong một năm vi nhng gi định dưi đây:

•

Thứ nhất: Nn kinh tế ch sn xut hai loi hàng hóa (quần áo và lương thc).

•

Thứ hai: S lượng ngun lc sẵn có trong nn kinh tế là c định.

•

Thứ ba: Trnh độ công nghệ là c định.

Kh năng sn xut ti đa quần áo và lương thc được th hiện qua bng sau:

Bng 1.1. Kh năng sn xut lương thc v qun o trong gii hn ngun lc

Đơn vị: sn phm

Kh năng

Quần o

Lương thc

Lao động

Sn lưng

Lao động

Sn lưng

Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô

ECO102_Bai1_v2.0018102208

Chng ta biu diễn các kh năng sn xut trên ở một hệ trc tọa độ vi trc tung đo

lường sn lượng quần áo và trc hoành đo lường sn lượng lương thc. Ni các đim

này li, ta được một đường gọi là đường gii hn kh năng sn xut.

Đường giới hạn khả năng sản xuất (PPF) là một tập hợp các phi hợp ti đa s lượng

các sn phẩm mà nn kinh tế có th sn xut được, là đường gm tập hợp tt c các đim

biu thị s kết hợp các ngun lc thch hợp đ sn xut ra một khi lượng sn phẩm nht

định. Đường PPF cho biết các mc phi hợp ti đa ca sn lượng mà nn kinh tế có th sn

xut được khi sử dng toàn bộ ngun lc sẵn có.

•

Nhng phương án nằm trên đường PPF như (A, B, C, D, E) là nhng phương án ti

ưu. Đường PPF có dng cong lõm v gc tọa độ. Các khong dịch chuyn t A đến

B, B đến C, C đến D,… mỗi đon tương ng vi việc chuyn một lao động t ngành

quần áo sang ngành sn xut lương thc và mỗi lần chuyn này làm gim sn lượng

trong ngành quần áo nhưng li tăng sn lượng trong ngành lương thc. Vi mỗi một

lần chuyn lao động như vậy, chng ta nhận được t sn lượng lương thc hơn và

phi chịu mt một lượng nhiu hơn v sn lượng quần áo.

Hnh 1.1. Đưng giới hn kh năng sn xut (PPF)

•

Nhng đim nằm pha ngoài đường PPF (v d như phương án N) là nhng phương

án sn xut không th đt ti vi ngun lc và công nghệ hiện có do s khan hiếm

ca ngun lc. So sánh phương án N vi B, ta thy nn kinh tế không th đt được

mc sn lượng sn xut ti N. Vi mc sn lượng 40 triệu bộ quần áo, doanh nghiệp

hiện ti ch có th sn xut ti đa 11 triệu tn lương thc tc là ti đa ti đim B.

•

S khan hiếm v các ngun lc buộc x hội phi chọn các đim nằm trong hoặc trên

đường PPF. Đ đt được các phương án ti ưu, cần phi tm cách đẩy đường PPF ra

ngoài bằng các biện pháp như: Đi mi công nghệ, thc hiện các chnh sách kinh tế,…

•

Các phương án, như phương án M nằm pha trong, là nhng phương án sn xut

không hiệu qu v ở đó x hội b ph các ngun lc. Lý luận tương t như việc so

sánh vị tr ca M, B, và D, vi ngun lc ch đ đầu tư sn xut 11 triệu tn lương

thc/năm, doanh nghiệp có th sn xut 40 triệu bộ quần áo (ti B) thay v ch sn

xut được 16 triệu bộ quần áo (ti M). Doanh nghiệp có th tăng thêm sn lượng ca

một mặt hàng mà không đi hi phi cắt bt sn lượng mặt hàng khác, như vậy

ngun lc chưa được sử dng hiệu qu.

Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô

ECO102_Bai1_v2.0018102208

Đường giới hạn khả năng sản xuất minh họa cho sự khan hiếm: Qua việc phân tch

nhng đim nằm ngoài đường PPF vi gi định công nghệ là c định là nhng đim mà

doanh nghiệp không th đt được do ngun lc khan hiếm. Như vậy, PPF chnh là công

c đ biu diễn cho s khan hiếm ngun lc ca doanh nghiệp.

Đường giới hạn khả năng sản xuất minh họa cho sản xuất hiệu quả: Như chng ta đ biết,

tnh hiệu qu được th hiện khi doanh nghiệp không th sn xut thêm sn lượng ca một

hàng hóa này mà sn lượng hàng hóa kia tăng hoặc không đi. Đường PPF minh họa cho

s hiệu qu v vi s lượng ngun lc có hn, doanh nghiệp mun tăng sn lượng lương

thc phi gim sn lượng quần áo. Điu này th hiện qua s dịch chuyn các phương án

sn xut t A đến B, đến C và đến D. V d, khi chuyn t phương án A sang phương án

B, có th tăng 11 triệu tn lương thc, nhưng phi t b 8 triệu bộ quần áo. Vi nhng căn

c đ đ cập có th kết luận rằng, nhng đim nằm pha trong đường PPF như đim M là

nhng đim sn xut và sử dng ngun lc không hiệu qu.

Các yếu tố làm dịch chuyn đường PPF: Đt được các đim nằm ngoài đường PPF, nn

kinh tế cần phi tm cách la chọn các phương án nằm ngoài đường PPF, xác định

đường PPF mi. Đường PPF dịch chuyn ph thuộc vào các yếu t chnh như: S tăng

lên ca ngun lc v cht lượng hoặc s lượng, tiến bộ ca khoa học công nghệ hay

nhng chnh sách v mô ca nhà nưc tác động làm ci thiện ngun lc và công nghệ.

Hnh 1.2. Cc nguyên nhân lm cho đưng PPF dch chuyn ra pha ngoi

1.2.3. Khi niệm v bn cht chi ph cơ hội

Đường giới hạn khả năng sản xuất minh họa cho chi phí cơ hội

Việc xác định chi ph cơ hội cho việc sn xut một triệu tn lương thc thông qua đường

PPF như sau:

Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô

ECO102_Bai1_v2.0018102208

Hnh 1.3. Xc đnh chi ph cơ hội trên đưng PPF

Từ đim A đến đim B: Đ sn xut thêm 11 triệu tn lương thc th phi đánh đi bằng

việc gim 8 triệu bộ quần áo. Chi ph cơ hội đ sn xut thêm 11 tn lương thc là 8

triệu bộ quần áo. Chi ph cơ hội đ sn xut thêm 1 triệu tn lương thc = 8/11 triệu bộ

quần áo.

Ta có chi ph cơ hội:

= tg

= |Độ dc đường PPF|.

Từ đim B đến đim C: Đ sn xut thêm 5 triệu tn lương thc th phi đánh đi bằng

việc gim 8 triệu bộ quần áo. Chi ph cơ hội đ sn xut thêm 5 triệu tn lương thc = 8

triệu bộ quần áo. Chi ph cơ hội đ sn xut thêm 1 triệu tn lương thc = 8/5 triệu bộ

quần áo.

Ta có chi ph cơ hội:

= tg

= |Độ dc đường PPF|.

Từ đim C đến đim D: Đ sn xut thêm 5 triệu tn lương thc th phi đánh đi bằng

việc gim 16 triệu bộ quần áo. Chi ph cơ hội đ sn xut thêm 5 triệu tn lương thc =

16 triệu bộ quần áo. Chi ph cơ hội đ sn xut thêm 1 triệu tn lương thc = 16/5 triệu

bộ quần áo.

Ta có chi ph cơ hội:

= tg

= |Độ dc đường PPF|.

Y

Y α

4 4

Y

X

Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô

ECO102_Bai1_v2.0018102208

Từ đim D đến đim E: Đ sn xut thêm 3 triệu tn lương thc th phi đánh đi bằng

việc gim 16 triệu bộ quần áo. Chi ph cơ hội đ sn xut thêm 3 triệu tn lương thc =

16 triệu bộ quần áo. Chi ph cơ hội đ sn xut thêm 1triệu tn lương thc = 16/3 triệu

bộ quần áo.

Ta có chi ph cơ hội:





= |Độ dc đường PPF|.

Chi ph cơ hội sn xut 1 tn lương thc:



= |Độ dc đường PPF|.

Vậy, đường gii hn kh năng sn xut biu thị chi ph cơ hội thông qua trị tuyệt đi ca

độ dc ca các đim trên đường PPF. T việc phân tch chi ph cơ hội khi thc hiện các

phương án t A đến E trên đường gii hn kh năng sn xut, ta có th tng hợp chi ph

cơ hội đ sn xut thêm 1 tn lương thc thông qua bng sau:

Bng 1.2. Tnh ton chi ph cơ hi gia qun o v lương thc

Phương n

Sn xut

Quần o (C)

Triệu bộ/năm

Lương thc (F)

Triệu tn/năm

Chi phí

cơ hội

8/11

8/5

16/5

16/3

Ta thy, khi dịch chuyn các đim t A đến E nằm trên đường gii hn kh năng sn

xut th chi ph cơ hội tăng dần. Đ sn xut thêm 1 triệu tn lương thc th x hội sẽ

phi t b ngày càng nhiu các bộ quần áo.

Quy lut chi phí cơ hội

Quy luật chi ph cơ hội ngày càng tăng được phát biu: Đ sn xut thêm một đơn vị

hàng hóa này, x hội sẽ phi t b ngày càng nhiu các đơn vị ca loi hàng hóa khác.

Do s chuyn hóa các ngun lc khi chuyn t sn xut hàng hóa này sang sn xut

hàng hóa khác là không hoàn toàn ph hợp. Có th đó là ngun lc tt đ sn xut hàng

hóa này nhưng nó li không phi là ngun lc tt đ sn xut hàng hóa kia. Qua phân

tch s thay đi các phương án sn xut t A đến E (dọc theo đường PPF t trên xung

dưi), các doanh nghiệp sẽ phi đánh đi nhiu sn lượng quần áo hơn đ có th sn

xut thêm được 1 đơn vị lương thc, chi ph cơ hội là ngày càng tăng (xem hnh 1.3). Do

quy luật chi ph cơ hội ngày càng tăng mà chi ph cơ hội li được tnh bằng |độ dc

đường PPF| nên đường gii hn kh năng sn xut là một đường cong lõm v pha gc

tọa độ.

Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô

ECO102_Bai1_v2.0018102208

ASL

1.3. Mục tiêu v các công cụ kinh t v mô

1.3.1. Mục tiêu kinh t v mô

Thành tu kinh tế v mô ca một đt nưc thường được đánh giá theo ch tiêu ch yếu:

n định, tăng trưởng và công bằng x hội.

•

S n định kinh tế là kết qu ca việc gii quyết tt nhng vn đ kinh tế cp bách

như lm phát, suy thóai, tht nghiệp trong thời k ngắn hn.

•

Tăng trưởng kinh tế đi hi gii quyết tt nhng vn đ dài hn hơn, có liên quan

đến việc phát trin kinh tế.

•

Công bằng trong phân phi va là vn đ x hội va là vn đ kinh tế.

Đ có th đt được s n định, tăng trưởng, công bằng, các chnh sách kinh tế v mô phi

hưng ti các mc tiêu c th sau:

Mục tiêu đạt mức sản lượng cao và tốc độ tăng trưởng nhanh.

Tăng trưởng kinh tế là s gia tăng ca GDP hoặc GNP hoặc thu nhập bnh quân đầu người

trong một thời gian nht định. Tăng trưởng kinh tế th hiện s thay đi v lượng ca nn

kinh tế. Tuy vậy ở một s quc gia, mc độ bt bnh đẳng kinh tế tương đi cao nên mặc d

thu nhập bnh quân đầu người cao nhưng nhiu người dân vẫn sng trong tnh trng nghèo

kh. Phát trin kinh tế mang nội hàm rộng hơn tăng trưởng kinh tế. Nó bao gm tăng trưởng

kinh tế cng vi nhng thay đi v cht ca nn kinh tế (như phc lợi x hội, tui thọ,...) và

nhng thay đi v cơ cu kinh tế (gim tỷ trọng ca khu vc sơ khai, tăng tỷ trọng ca khu

vc chế to và dịch v). Phát trin kinh tế là một quá trnh hoàn thiện v mọi mặt ca nn

kinh tế bao gm kinh tế, x hội, môi trường, th chế trong một thời gian nht định nhằm

đm bo rằng GDP cao hơn đng ngha vi mc độ hnh phc hơn.

•

Đt được sn lượng thc tế cao, tương ng vi mc sn lượng tim năng:

o Mỗi quc gia có điu kiện kinh tế, chnh trị, x hội khác nhau nên mc sn lượng

không th ging nhau.

o Sn lượng tim năng (Y*) là mc sn lượng ti đa mà các quc gia có th sn

xut ra trong điu kiện toàn dng nhân công và không gây nên lm phát.

Sn lưng thc t

Hình 1.4. Mc sn lưng tiềm năng Y*

Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô

ECO102_Bai1_v2.0018102208

•

Đt được mc sn lượng Y* không được gây nên lm phát → nn kinh tế bnh n v

giá c, tỷ lệ lm phát coi như bằng không → mọi người đu có việc làm → tỷ lệ tht

nghiệp bằng tỷ lệ tht nghiệp t nhiên

•

Đt được Y* nhưng không được làm nh đến t nhiên, môi trường, tài nguyên, thiên nhiên.

Đạt được tốc độ tăng trưởng cao và bền vững: Tăng trưởng kinh tế là s tăng thêm

hay s gia tăng v quy mô sn lượng ca một nn kinh tế trong một thời kỳ nht định

(thường là 1 năm) đó là kết qu ca các hot động sn xut - kinh doanh các loi

hàng hóa và dịch v do nn kinh tế to ra. Mỗi quc gia mun phát trin th phi có

s tăng trưởng sn lượng, điu này nhằm đm bo mi quan hệ kinh tế n định, đm

bo s phát trin ca nn kinh tế.

Công thc xác định tc độ tăng trưởng kinh tế:

GDP

− GDP

t−1

= 100%

GDP

−

Trưc nhng diễn biến kinh tế chnh trị toàn cầu như vậy, một s t chc quc tế uy tn

đ h d báo tăng trưởng kinh tế thế gii năm 2016 so vi d báo trưc đó. Chẳng hn:

Qu tin tệ quc tế (tháng 1/2016) d báo tăng trưởng kinh tế toàn cầu d kiến đt 3,4%

trong năm 2016, gim 0,2% so vi mc d báo tháng 10/2015, T chc phát trin và

hợp tác kinh tế (tháng 2/2016) d báo mc tăng trưởng kinh tế toàn cầu năm 2016 là

3,0% thay v mc 3,3% như d báo tháng 11/2015; Ngân hàng thế gii (tháng 1/2016)

d báo tăng trưởng toàn cầu ch đt mc 2,9% năm 2016, thp hơn 0,4% so d báo vào

tháng 6/2015.

Biu đ 1: Tc độ tăng trưởng GDP th giới

Các t chc này cũng d báo, kinh tế Trung Quc d kiến tăng trưởng ch đt mc 6,3%

gim so mc 6,9% ca năm 2015. Kinh tế khu vc đng tin chung châu Âu d kiến đt

Nguồn: IMF- World Economic Outlook, tháng 10/2015 và WEO cập nhật tháng 01/2016

Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô

ECO102_Bai1_v2.0018102208

1,7%, trong đó Pháp 1,3% và Đc là 1,7%. Khi OECD d kiến tăng trưởng 1,9% trong

năm 2016, trong đó, Nhật được d kiến tăng trưởng ch ở mc 1,2%.

Biu đ 2: Tăng trưởng GDP ở một s th trưng xut khẩu lớn của Việt Nam

Nguồn: Các Báo cáo triển vọng kinh tế cập nhật 2015 của IMF, WB, ADB, OECD.

V lm phát, d kiến lm phát cơ bn toàn cầu vẫn trong xu thế n định và gim dần do

giá c các mặt hàng nguyên, nhiên liệu (dầu thô

, than đá, thc phẩm) vẫn đang giao động

ở mc thp và s st gim tăng trưởng ca các nn kinh tế ln như Trung Quc, Ấn Độ

ko theo tng cầu suy gim đi vi các hàng hóa là đầu vào sn xut và tiêu dng.

Khi các nhà kinh tế nghiên cu tăng trưởng kinh tế, họ quan tâm đến tăng trưởng ca sn

lượng thc tế (hay sn lượng trên mỗi đầu người) qua một thời kỳ dài đ có th xác định

được các yếu t làm tăng GDP thc tế ti mc t nhiên trong dài hn.

Công ăn việc làm nhiều và tỷ lệ thất nghiệp thấp

Tht nghiệp là hiện tượng một bộ phận ca lc lượng lao động không có việc làm và

đang tch cc tm việc làm. Như vậy, nhng người không có nhu cầu làm việc hoặc

không tm việc làm là nhng người không thuộc lc lượng lao động. Tht nghiệp là vn

đ bc xc mà tt c các quc gia đu phi đương đầu. Tht nghiệp nh hưởng rộng ln

đến tt c các vn đ kinh tế và x hội. Tht nghiệp nh hưởng đến phát trin kinh tế,

làm gim thu nhập và mc sng ca dân cư, hn chế tăng sn lượng quc dân. Thời kỳ

tht nghiệp cao là thời kỳ sn lượng thc tế nh hơn sn lượng tim năng, nn kinh tế

không đt được sn lượng ti ưu. Thiếu việc làm và thu nhập thp ở nông thôn tác động

tiêu cc và lâu dài đến phát trin kinh tế x hội. Thu nhập thp làm cho người dân không

được đm bo s chăm sóc v dinh dưỡng và y tế, nh hưởng đến sc khoẻ và ging ni,

hn chế trong việc học tập và rèn luyện nhằm nâng cao kiến thc và k năng lao động t

đó lao động vi năng sut thp, không có kh năng sáng to trong việc t kiếm việc làm

li dẫn ti thu nhập thp, đó là cái vng luẩn quẩn khó phá b. Thiếu việc làm và thu

nhập thp cn dẫn ti nhiu tệ nn x hội, nh hưởng ti trật t an toàn x hội.

V thế, một đt nưc mun phát trin kinh tế bn vng cần phi:

Cc Năng lượng ca M d kiến giá dầu 2016 ch dao động quanh mc $56/ thng, tăng nhẹ $2/thng so vi

mc giá 2015.

Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô

ECO102_Bai1_v2.0018102208

•

To được nhiu công ăn, việc làm tt cho x hội.

•

H thp tỷ lệ tht nghiệp (và duy tr ở mc tỷ lệ tht nghiệp t nhiên) nhằm to ra

mc sn lượng cao cho x hội.

Ổn định giá cả và tỷ lệ lạm phát thấp

•

Trên thị trường t do, giá c được xác định bởi quy luật cung cầu trong một mc độ

ln nht có th được và chnh ph tránh không kim soát giá c ca tng mặt hàng

riêng lẻ. Đng thời, ngăn chặn không cho mc giá chung lên xung quá nhanh v s

thay đi đột ngột ca giá sẽ bóp mo các quyết định kinh tế ca các hng và cá nhân.

•

Phi n định được giá c và kim chế được lm phát trong điu kiện thị trường t do.

•

Giá c là mc tiêu đầu ra ca nn kinh tế, sn xut, tiêu dng. Giá c biến động sẽ

nh hưởng đến nn kinh tế → Mun bnh n v giá c th nhà nưc phi can thiệp.

Mở rộng hoạt động kinh tế đối ngoại

•

Cân bằng cán cân thanh toán quc tế.

Cán cân thanh toán là một bng kết toán tng hợp lung bán buôn hàng hóa và dịch

v, lung chu chuyn v vn gia một công dân, một quc gia vi các quc gia cn

li trên thế gii.

o Khi cán cân thanh toán mt cân đi → nn kinh tế không n định.

o Mun cân bằng cán cân thanh toán th phi n định tỷ giá hi đoái.

•

Ổn định tỷ giá hi đoái:

Tỷ giá hi đoái là giá c tin tệ ca một quc gia được tnh bằng tin tệ ca một quc

gia khác. Giá ngoi tệ không n định sẽ nh hưởng đến nhng hot động ca nn

kinh tế. V thế, quc gia phi có chnh sách n định được tỷ giá hi đoái và bo đm

cán cân thanh toán quc tế.

Phân phối công bằng trong thu nhp

Phân phi công bằng trong thu nhập va là mc tiêu kinh tế va là mc tiêu chnh trị -

x hội, nó đ cập đến việc hn chế s bt bnh đẳng trong phân phi thu nhập. Dân cư

đu phi được chăm só sc khoẻ, chăm sóc giáo dc và văn hóa thông qua các hàng hóa

công cộng ca quc gia. Một s nưc coi mc tiêu phân phi công bằng là một trong các

mc tiêu quan trọng.

Nghiên cu các mc tiêu trên đây, chng ta cần lưu ý:

•

Đó là nhng mc tiêu th hiện một trng thái l tưởng, trong đó sn lượng đt được ở

mc toàn dng nhân công, lm phát thp, cán cân thanh toán quc tế cân bằng và tỷ

giá hi đoái là c định. Trên thc tế, các chnh sách kinh tế v mô ch có th ti thiu

hóa sai lệch gia thc tiễn so vi ý niệm mà con người mơ tưởng.

•

Các mc tiêu trên thường b sung cho nhau và trong chng mc nht định, chng

hưng vào việc đm bo s tăng trưởng sn lượng ca nn kinh tế. Tuy nhiên, trong

nhng hoàn cnh lịch sử c th, có th xut hiện các xung đột hoặc mâu thuẫn cc

bộ. Do vậy, các nhà hoch định chnh sách phi la chọn th t ưu tiên và đôi khi

phi chp nhận một s “hy sinh” nht định trong một thời k ngắn hn.

Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô

ECO102_Bai1_v2.0018102208

•

V mặt dài hn, th t ưu tiên trên đây cũng khác nhau gia các quc gia. Ở các

nưc đang phát trin, tăng trưởng thường gi vị tr ưu tiên s một. Tuy nhiên, một s

nưc đ thành công trong việc gii quyết đng thời các mc tiêu kinh tế nêu trên

trong quá trnh phát trin ca mnh.

•

Một hệ s phn ánh mc độ công bằng trong phân phi thu nhập là hệ s Gini. Hệ s

Gini ở Việt Nam: Gini = 3,4

Gini =

A + B

Dân s cộng dn

Hình 1.5. Mục tiêu phân phi thu nhập cân bằng

Một s chỉ tiêu kinh t - xã hội chủ yu 2011-2016

Đơn vị: %

STT

Nội dung

2011

2012

2013

2014

ƯTH 2015

KH 2016

Tăng trưởng GDP thực tế

6,24

5,25

5,42

5,98

6,68

6,7

Chỉ số giá tiêu dùng (CPI)

18,13

6,81

6,04

1,84

0,6

<5,0

Tổng vốn ĐTPT so với GDP

33,3

31,1

30,4

31,0

32,6

31,0

Tốc độ tăng xuất khẩu

34,2

18,2

15,4

13,6

7,9

10,0

Nhập siêu so kim ngạch XK

10,2

-0,7

-0,01

1,56

2,2

Tỷ lệ hộ nghèo

12,6

11,1

9,8

1,8

1,7-2%

1,3-1,5

Tỷ lệ thất nghiệp thành thị

4,5

3,3

3,5

3,29

Ngun: Niên giám thng kê - Tng Cc thng kê, Nghị quyết s 98/2015/QH13 ngày

10/11/2015 ca Quc hội v Kế hoch phát trin kinh tế - x hội năm 2016; Báo cáo s

485/BC-CP ngày 10/10/2015 ca Chnh ph trnh Quc hội ti Kỳ họp th 10 Quc hội

khóa XIII v tnh hnh kinh tế - x hội năm 2015 và kế hoch phát trin kinh tế x hội

năm 2016; Báo cáo s 52/BC-CP ngày 3/3/2016 ca Chnh ph trnh Ủy ban Thường v

Quc hội đánh giá b sung kết qu thc hiện kế hoch phát trin kinh tế - x hội năm

2015 và trin khai kế hoch phát trin kinh tế - x hội năm 2016.

1.3.2. Cc công cụ kinh t v mô

Đ đt được mc tiêu kinh tế v mô nêu trên, Nhà nưc có th sử dng nhiu công c

chnh sách khác nhau. Mỗi chnh sách li có nhng công c riêng biệt. Dưi đây là một

Thu nhập cộng d

n

Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô

ECO102_Bai1_v2.0018102208

s chnh sách kinh tế v mô ch yếu mà các chnh ph ở các nưc có nn kinh tế thị

trường phát trin thường sử dng trong lịch sử lâu dài và đa dng ca họ.

Chính sách tài khóa

Chnh sách tài khóa nhằm điu chnh thu nhập và chi tiêu ca Chnh ph đ hưng nn

kinh tế vào một mc sn lượng và việc làm mong mun. Chnh sách tài khóa có hai công

c ch yếu là chi tiêu ca Chnh ph và thuế. Chi tiêu ca Chnh ph có nh hưởng trc

tiếp ti quy mô ca chi tiêu công cộng, do đó có th trc tiếp tác động đến tng cầu và

sn lượng. Thuế làm gim các khon thu nhập, do đó làm gim chi tiêu ca khu vc tư

nhân, t đó cung tác động đến tng cầu và sn lượng. Thuế khóa cũng có th tác động

đến đầu tư và sn lượng v mặt dài hn. Trong ngắn hn: 1 năm đến 2 năm, chnh sách

tài khóa có tác động đến sn lượng thc tế và lm phát, ph hợp vi các mc tiêu n

định kinh tế. V mặt dài hn, chnh sách tài khóa có th có tác dng điu chnh cơ cu

kinh tế, gip cho s tăng trưởng và phát trin lâu dài.

Chính sách tiền tệ

Chnh sách tin tệ (monetary policy) là quá trình qun lý cung tin (money supply) ca

cơ quan qun lý tin tệ (có th là ngân hàng trung ương - NHTW), thường là hưng ti

một li sut mong mun (targeting interest rate) đ đt được nhng mc đch n định và

tăng trưởng kinh tế - như kim chế lm phát, duy tr n định tỷ giá hi đoái, đt

được toàn dng lao động hay tăng trưởng kinh tế. Chnh sách tin tệ ch yếu nhằm tác

động đến đầu tư tư nhân, hưng nn kinh tế vào mc sn lượng và việc làm mong mun.

Theo Luật Ngân hàng Nhà nưc năm 2010 quy định: “Chính sách tiền tệ quốc gia là các

quyết định về tiền tệ ở tầm quốc gia của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, bao gồm

quyết định mục tiêu ổn định giá trị đồng tiền biu hiện bằng chỉ tiêu lạm phát, quyết

định sử dụng các công cụ và biện pháp đ thực hiện mục tiêu đề ra”. Chnh sách tin tệ

có hai công c ch yếu là lượng cung v tin tệ và li sut. Khi NHTW thay đi lượng

cung v tin, li sut sẽ tăng hoặc gim, tác động đến đầu tư tư nhân, do vậy nh hưởng

đến tng cầu và sn lượng. Chnh sách tin tệ có tác động quan trọng đến GNP thc tế, v

mặt ngắn hn, song do tác động đến đầu tư, nên nó cũng có nh hưởng ln đến GNP

tim năng v mặt dài hn.

Chính sách thu nhp

Chnh sách thu nhập là chnh sách ca Chnh ph tác động trc tiếp đến tin công, giá

c vi mc đch chnh là đ kim chế lm phát. Chnh sách này sử dng nhiu loi công

c, t các công c có tnh cht cng rắn như giá, lương, nhng ch dẫn chung đ n định

tin công và giá c, nhng quy tắc pháp lý ràng buộc s thay đi giá c và tiên lương,...

đến nhng công c mm dẻo hơn như việc hưng dẫn khuyến khch bằng thuế thu

nhập... chnh sách này sử dng nhiu công c như giá (P), lương (W), nhng ch dẫn

chung đ n định tin công và giá c, nhng quy tắc pháp lý ràng buộc s thay đi giá c

và tin lương... Ngoài ra, Chnh ph cn sử dng nhng công c mm dẻo như việc

hưng dẫn, khuyến khch bằng thuế thu nhập. Chnh sách thu nhập gọi chnh xác là

chnh sách giá c tin lương. Mun lm phát chậm li, cần kim chế việc tăng cung tin

và chi tiêu ca Chnh ph. Kim soát lm phát là một mc tiêu ln th Chnh ph tm

cách đm bo giá c n định.

Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô

ECO102_Bai1_v2.0018102208

Các biến s kinh tế

và các biến s phi

kinh tế

Hộp đen Kinh tế

v mô: Tng cung

và tng cầu

Đầu ra: Sn lượng,

việc làm, giá c, cán

cân thương mi,…

Chính sách kinh tế đối ngoại

Chnh sách kinh tế đi ngoi trong các nưc thị trường mở là nhằm n định tỷ giá hi

đoái và gi cho thâm ht cán cân thanh toán ở mc có th chp nhận được. Chnh sách

này bao gm các biện pháp gi cho thị trường hi đoái cân bằng, các quy định v hàng

rào thuế quan bo hộ mậu dịch. Và c nhng biện pháp tài chnh và tin tệ khác, tác

động vào hot động xut khẩu.

Trên đây là tập hợp các chnh sách và công c chnh sách ch yếu mang sắc thái lý

thuyết ph hợp vi nn kinh tế thị trường đ phát trin. Trong thc tế, biu hiện và s

vận dng các chnh sách này rt đa dng, đặc biệt là các nưc có nn kinh tế đang phát

trin. Tuy nhiên, đó là đi tượng nghiên cu ca môn học lý thuyết phát trin. Trong các

chương sau, chng ta sẽ trở li tho luận sâu hơn v cơ chế tác động ca chnh sách này

trong một nn kinh tế thị trường mang tnh cht tiêu biu.

1.3.3. Hệ thng kinh t v mô

Có nhiu cách mô t hot động ca nn kinh tế. Theo cách tiếp cận hệ thng, nn kinh tế

được xem là như một hệ thng - gọi là hệ thng kinh tế v mô. Hệ thng này - như

P.A.Samuelson mô t - được đặc trưng bởi ba yếu t: Đầu vào, đầu ra và hộp đen kinh tế

v mô. Các yếu t đầu vào bao gm:

•

Nhng tác động t bên ngoài, bao gm ch yếu các biến s phi kinh tế: thời tiết, dân

s, chiến tranh,...

•

Nhng tác động ca các biến s kinh tế như các chnh sách, bao gm các công c ca

Nhà nưc nhằm điu chnh hộp đen kinh tế v mô, hưng ti các mc tiêu đ định trưc.

Các yếu t đầu ra bao gm: sn lượng, việc làm, giá c, xut nhập khẩu. Đó là các biến

do hot động ca hộp đen kinh tế v mô to ra.

Yếu t trung tâm ca hệ thng là hộp đen kinh tế v mô, cn gọi là nn kinh tế v mô

(Macroeconomy). Hot động ca hộp đen như thế nào sẽ quyết định cht lượng ca các

biến đầu ra. Hai lc lượng quyết định s hot động ca hộp đen kinh tế v mô là tng

cung và tng cầu.

Sơ đ hệ thng kinh t v mô

Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô

ECO102_Bai1_v2.0018102208

TÓM LƯC CUI BI

Các ngun lc trong x hội đu là nhng ngun lc khan hiếm. Kinh tế học là môn khoa học

nghiên cu cách thc sử dng các ngun lc khan hiếm nhằm tha mn các nhu cầu không có

gii hn ca con người một cách tt nht. Kinh tế học bao gm hai bộ phận là Kinh tế học vi mô

và Kinh tế học v mô.

Kinh tế học v mô nghiên cu s vận động và nhng mi quan hệ kinh tế ch yếu ca một đt

nưc trên bnh diện toàn bộ nn kinh tế quc dân. Kinh tế học v mô nghiên cu s la chọn ca

mỗi quc gia trưc nhng vn đ kinh tế x hội cơ bn như: Tăng trưởng kinh tế, lm phát, tht

nghiệp, cán cân thương mi, các chnh sách kinh tế (chnh sách tài khóa, chnh sách tin tệ, chnh

sách thu nhập,…).

Chi ph cơ hội ca một la chọn thay thế được định ngha như chi ph do đ không la chọn cái

thay thế "tt nht kế tiếp". Trong kinh tế học, chi phí cơ hội là s la chọn tt nht bị b lỡ. Bt c

quyết định nào bao gm trong s nhiu la chọn đu có chi ph cơ hội. Chi phí cơ hội là một trong

nhng đim khác biệt mu cht gia khái niệm chi phí kinh tế và chi phí kế toán.

Đường gii hn kh năng sn xut (PPF) là một tập hợp các phi hợp ti đa s lượng các sn

phẩm mà nn kinh tế có th sn xut được trong điu kiện ngun lc khan hiếm. Các đim nằm

trong đường gii hn, là nhng đim không hiệu qu v ở đó x hội b ph các ngun lc. Nhng

đim nằm ngoài đường PPF là nhng đim không th đt được. Đ đt được các đim này, cần

phi tm cách đẩy đường PPF ra ngoài bằng các biện pháp như: đi mi công nghệ, thc hiện các

chnh sách kinh tế v mô,…

Thành tu kinh tế v mô ca một đt nưc thường được đánh giá theo 3 du hiệu ch yếu: n

định, tăng trưởng và công bằng x hội. Đ có th đt được s n định, tăng trưởng, công bằng,

các chnh sách kinh tế v mô phi hưng ti 5 mc tiêu: đt mc sn lượng cao và tc độ tăng

trưởng nhanh, to ra nhiu công ăn việc làm tt và tỷ lệ tht nghiệp thp, n định giá c và kim

chế lm phát, mở rộng hot động kinh tế đi ngoi, đm bo cân bằng cán cân thanh toán quc tế

và n định tỷ giá hi đoái, phân phi công bằng trong thu nhập.

Các chnh sách kinh tế v mô chnh thường bao gm: Chnh sách tài khóa, Chnh sách tin tệ,

Chnh sách thu nhập, Chnh sách kinh tế đi ngoi.

Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô

ECO102_Bai1_v2.0018102208

BI TẬP THỰC HNH

CÂU HI ÔN TẬP

1. Phân tch s thay đi trng thái cân bằng ca nn kinh tế trong mô hnh AS-AD khi có tin

công ca người lao động tăng lên.

2. Sử dng đường gii hn kh năng sn xut đ gii thch s khan hiếm ngun lc và quy luật

chi ph cơ hội ngày càng tăng dần.

CÂU HI ĐNG/SAI

1. Kinh tế học vi mô nghiên cu v hành vi ca các tác nhân trong nn kinh tế trong khi kinh tế

học v mô nghiên cu các vn đ v lm phát, tht nghiệp, chu kỳ kinh tế, tăng trưởng kinh tế.

2. Mc tiêu hàng đầu ca một nưc đang phát trin nhằm thc đy nhanh s phát trin kinh tế

là đẩy nhanh tc độ tăng trưởng kinh tế.

3. Sn lượng tim năng là mc sn lượng ti đa mà nn kinh tế có kh năng sn xut được

trong điu kiện toàn dng nhân công và không gây lm phát.

4. Vn đ khan hiếm có th loi b hoàn toàn nếu biết cách sử dng ngun lc hiệu qu.

5. Chi ph cơ hội là tng giá trị ca tt c các phương án bị b qua khi đưa ra s la chọn kinh tế

6. Vi cùng một quyết định nhưng chi ph cơ hội ca người này có th khác vi nhng người khác.

7. Khi nn kinh tế hot động ở trên đường PPF thì nó không chịu tác động ca quy luật chi phí

cơ hội ngày càng tăng.

8. Vi ngun lc c định và trnh độ công nghệ hiện có, nn kinh tế không bao giờ đt được

nhng phương án sn xut nằm pha ngoài đường PPF.

9. Nhng đim nằm trên đường PPF là nhng đim có th đt ti và là đim hiệu qu ca nn

kinh tế.

10. Đường PPF cho biết khi sn xut một lượng nht định hàng hóa này thì s lượng ti đa v

hàng hóa khác mà một nn kinh tế có th sn xut ra là bao nhiêu khi nó sử dng hết ngun

lc và vi trnh độ công nghệ hiện có.

11. Trong nn kinh tế ch huy, vn đ Sn xut cái gì? Sn xut như thế nào? và Sn xut cho

ai? do Chính ph quyết định.

12. Quy luật chi ph cơ hội ngày càng tăng cho biết chi ph cơ hội ca một quyết định có xu

hưng tăng theo thời gian.

13. Khi độ dc ca đường PPF tăng dần khi đi t trên xung dưi thì ngun lc được sử dng

không hiệu qu.

14. Do ngun lc khan hiếm nên đường gii hn kh năng sn xut luôn có độ dc âm.

15. Trận sóng thần năm 2004 làm đường gii hn kh năng sn xut ca Inđônêxia dịch chuyn

vào bên trong.

CÂU HI TRẮC NGHIỆM

1. Quan niệm nào sau đây là KHÔNG đng?

Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô

ECO102_Bai1_v2.0018102208

Kinh tế v mô nghiên cu tng sn lượng hàng hóa - dịch v và tc độ tăng trưởng ca

sn lượng thc tế.

Kinh tế v mô nghiên cu mc giá chung và lm phát.

Kinh tế v mô nghiên cu tỷ lệ tht nghiệp và cán cân thanh toán.

Kinh tế v mô nghiên cu chi tiết hành vi ca người tiêu dng.

2. Đường gii hn kh năng sn xut là đường biu thị:

lượng hàng hóa mà một hng hay một x hội có th sn xut ra.

s đánh đi gia các hàng hóa.

lượng hàng hóa mà một hng hay một x hội có th sn xut ra và minh họa s đánh đi

gia các hàng hóa.

s thay đi ca giá.

3. Mc tiêu n định giá c, kim chế lm phát sẽ KHÔNG thc hiện được bằng việc điu chnh nào?

Chính sách tài khóa.

Chnh sách tin tệ.

Chnh sách thu nhập.

Tăng nhanh tng cầu và gim nhanh tng cung.

4. Môn Kinh tế v mô KHÔNG tr lời câu hi nào sau đây?

Ti sao thu nhập hiện ti li cao hơn thu nhập năm 1950?

Ti sao doanh nghiệp sn xut càng nhiu càng thua lỗ?

Ti sao một s quc gia li có t lệ lm phát cao?

Nguyên nhân nào gây ra suy thóai và đnh trệ?

5. Sn lượng tim năng là mc sn lượng:

cao nht ca một quc gia đt được.

ti đa mà nn kinh tế có th sn xut được tương ng vi tỷ lệ tht nghiệp t nhiên và

không gây lm phát.

ti đa mà nn kinh tế có th đt được tương ng vi tỷ lệ tht nghiệp và lm phát đu

bằng không.

ti đa mà nn kinh tế có th sn xut được tương ng vi tỷ lệ tht nghiệp t nhiên và tỷ

lệ lm phát thc tế.

BI TẬP VẬN DỤNG

Gi định một nn kinh tế ch có 4 lao động, sn xut 2 loi hàng hóa là lương thc và quần áo.

Kh năng sn xut được cho bởi bng s liệu sau:

Lao động

Lương thc

Lao động

Quần o

Phương n

Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô

ECO102_Bai1_v2.0018102208

a) Vẽ đường gii hn kh năng sn xut (PPF).

b) Tnh chi ph cơ hội ti các đon AB, BC, CD, DE và cho nhận xt.

c) Mô t các đim nằm trong, nằm trên và nằm ngoài đường PPF ri cho nhận xt.

d) Nếu trong nn kinh tế nhiu tiến bộ khoa học - công nghệ được đưa vào sn xut đ tăng

năng sut lao động th đường PPF bây giờ sẽ như thế nào? Gii thch câu tr lời ca bn.

Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô

ECO102_Bai1_v2.0018102208

ĐÁP ÁN

CÂU HI ĐNG/SAI

1. Đáp án đng là: Đng.

V: Theo khái niệm ca Kinh tế vi mô và Kinh tế v mô, Kinh tế học v mô có s khác biệt

vi kinh tế học vi mô - một môn học chuyên nghiên cu nhng vn đ kinh tế c th ca nn

kinh tế (hay cn gọi là các tế bào trong nn kinh tế). Tuy nhiên, kinh tế học vi mô và kinh tế

học v mô có mi quan hệ gắn bó mật thiết vi nhau. Chng ta sẽ không th hiu được các

hiện tượng kinh tế v mô nếu không tnh đến các quyết định kinh tế vi mô, v nhng thay đi

trong toàn bộ nn kinh tế phát sinh t các quyết định ca hàng triệu cá nhân. Chẳng hn, một

nhà kinh tế có th nghiên cu nh hưởng ca biện pháp cắt gim thuế thu nhập đi vi mc

sn xut hàng hóa và dịch v ca nn kinh tế. Đ phân tch vn đ này, anh ta phi xem xt

nh hưởng ca biện pháp cắt gim thuế đi vi quyết định chi tiêu mua hàng hóa và dịch v

ca các hộ gia đnh.

2. Đáp án đng là: Đng.

Vì: Do các nưc đang phát trin là nhng nưc nghèo, thu nhập thp, thiếu vn đ đầu tư.

3. Đáp án đng là: Đng.

V: Theo khái niệm v sn lượng tim năng - Sn lượng tim năng là mc sn lượng ti đa

mà nn kinh tế có kh năng sn xut được trong điu kiện toàn dng nhân công và không gây

lm phát.

4. Đáp án đng là: Đng.

V: Khan hiếm là tnh trng hàng hóa, dịch v hoặc ngun lc không đ so vi mong mun

hay nhu cầu. Ngun lc là khan hiếm v s lượng ngun lc được sử dng đ sn xut ra

hàng hóa, dịch v là có hn ngày một cn kiệt. Chng ta có th thy s cn kiệt tài nguyên

khoáng sn, đt đai, lâm sn, hi sn,... Trong khi đó, nhu cầu hàng hóa và dịch v là vô hn,

ngày càng tăng, càng đa dng và phong ph, nht là nhu cầu v cht lượng ngày càng cao.

Chẳng hn, nhu cầu v phương tiện đi li ca con người t xe đp đến xe máy, ô tô, máy

bay... Do vậy, vn đ la chọn kinh tế ti ưu ngày càng phi đặt ra một cách nghiêm tc, gay

gắt và thc hiện một cách rt khó khăn. Con người phi đi mặt vi s khan hiếm ngun lc

nên luôn phi la chọn ti ưu, biết cách sử dng các ngun lc có hiệu qu nht

5. Đáp án đng là: Đng.

Vì: Chi ph cơ hội không phi là tng giá trị các la chọn bị b lỡ mà ch là giá trị ca la

chọn tt nht có th, bởi v người ta không th nào cng một lc sử dng nhiu la chọn thay

thế được. Chi phí cơ hội là giá trị của phương án tốt nhất bị bỏ qua khi thực hiện sự lựa

chọn. Chi ph cơ hội luôn xut hiện khi tnh trng khan hiếm ngun lc xy ra, v khi đó

người ta sẽ buộc phi đánh đi, nếu tiến hành hot động này th phi b qua hot động khác

6. Đáp án đng là: Đng.

V: Đ sn xut thêm một đơn vị hàng hóa này, x hội sẽ phi t b ngày càng nhiu các đơn

vị ca loi hàng hóa khác. Do s chuyn hóa các ngun lc khi chuyn t sn xut hàng hóa

này sang sn xut hàng hóa khác là không hoàn toàn ph hợp. Có th đó là ngun lc tt đ

Bấm Tải xuống để xem toàn bộ.

| 1/24

| | Tải xuống

Preview text:

Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô Bài 1
TỔNG QUAN VỀ KINH TẾ HỌC VĨ MÔ Nội dung Mục tiêu
Trong bài này, người học sẽ được tiếp cận
Bắt đầu cho sinh viên làm quen với cách tư các nội dung:
duy kinh tế và khoa học kinh tế, phân biệt
• Đối tượng và phương pháp nghiên cứu
kinh tế học vi mô và kinh tế học vĩ mô.
của kinh tế học vĩ mô.
Giúp sinh viên biết được mục tiêu, đối tượng,
• Sự khan hiếm nguồn lực và đường
và phạm vi nghiên cứu kinh tế vĩ mô.
giới hạn khả năng sản xuất.
Sinh viên hiểu và nắm vững được các khái
• Mục tiêu và các công cụ kinh tế vĩ mô
niệm, các mục tiêu, các công cụ cơ bản nhất của kinh tế vĩ mô.
Vận dụng được một số phương pháp và công
cụ cơ bản để phân tích các mô hình kinh tế. Hướng dẫn học
Sinh viên nên đọc kỹ nguồn tài liệu tham
khảo để chọn ra những tài liệu tham khảo hữu ích nhất.
Sinh viên cần xem các nguồn tài liệu và thứ tự
tài liệu được cung cấp cho bài này để học tập tốt hơn.
Bài 1 là bài khái quát về môn học. Sinh viên
chỉ cần nắm vững các khái niệm, các kiến
thức cơ bản, để làm nền tảng nghiên cứu các bài sau. ECO102_Bai1_v2.0018102208
Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô
àng ngày, trên tivi và các phương tiện thông tin đạ H
i chúng, chúng ta có thể nghe và nhìn
thấy rất nhiều các thông tin về hoạt động kinh tế vĩ mô của Việt Nam cũng như trên thế giới. Chẳng hạn như:
• Tỷ lệ tăng trưởng kinh tế Việt nam và thế giới.
• Chỉ số giá tiêu dùng, lạm phát và thất nghiệp.
• Các mục tiêu kinh tế vĩ mô của quốc gia.
Những con số đó nói lên điều gì? Hành động của chính phủ các nước khi nền kinh tế của họ rơi
vào suy thóai tác động như thế nào trên bình diện toàn bộ nền kinh tế quốc dân? Tại sao khi
chống suy giảm kinh tế lại phải đưa ra các gói kích cầu? Trong bài này chúng ta sẽ được giới
thiệu những vấn đề cơ bản nhất về kinh tế học vĩ mô nói chung cũng như được giới thiệu các
mục tiêu và công cụ kinh tế vĩ mô cơ bản. Qua đó, chúng ta có thể hiểu được các chính sách kinh
tế mà chính phủ sử dụng để điều tiết kinh tế; hệ quả của những chính sách đó thông qua mô hình kinh tế vĩ mô. 1.1.
Đối tượng và phương pháp nghiên cứu kinh tế vĩ mô
1.1.1. Khái niệm kinh tế học vĩ mô
Kinh tế học là môn khoa học xã hội nghiên cứu những sự lựa chọn mà các cá nhân,
doanh nghiệp, chính phủ, và toàn xã hội đưa ra khi trong thực tế họ không thể có mọi
thứ như mong muốn. Kinh tế học bao gồm hai bộ phận là Kinh tế học vi mô và Kinh tế học vĩ mô.
Kinh tế học vĩ mô nghiên cứu sự vận động và những mối quan hệ kinh tế chủ yếu của
một đất nước trên bình diện toàn bộ nền kinh tế quốc dân. Kinh tế học vĩ mô là một môn
khoa học quan tâm đến việc nghiên cứu, phân tích và lựa chọn các vấn đề kinh tế tổng
hợp của toàn bộ nền kinh tế như “một bức tranh lớn”. Các nhà nghiên cứu kinh tế học
vĩ mô phát triển các mô hình để giải thích mối quan hệ giữa các yếu tố như thu nhập
quốc gia, sản lượng, tiêu dùng, thất nghiệp, lạm phát, tiết kiệm, đầu tư, buôn bán đa quốc
gia và tài chính đa quốc gia. Các mô hình này và các dự báo do chúng đưa ra được cả
chính phủ lẫn các tập đoàn lớn sử dụng để giúp họ phát triển và đánh giá các chính sách
kinh tế và các chiến lược quản trị.
Kinh tế học vĩ mô có sự khác biệt với kinh tế học vi mô - một môn học chuyên nghiên
cứu những vấn đề kinh tế cụ thể của nền kinh tế (hay còn gọi là các tế bào trong nền
kinh tế). Tuy nhiên, kinh tế học vi mô và kinh tế học vĩ mô có mối quan hệ gắn bó mật
thiết với nhau. Chúng ta sẽ không thể hiểu được các hiện tượng kinh tế vĩ mô nếu không
tính đến các quyết định kinh tế vi mô, vì những thay đổi trong toàn bộ nền kinh tế phát
sinh từ các quyết định của hàng triệu cá nhân. Chẳng hạn, một nhà kinh tế có thể nghiên
cứu ảnh hưởng của biện pháp cắt giảm thuế thu nhập đối với mức sản xuất hàng hóa và
dịch vụ của nền kinh tế. Để phân tích vấn đề này, anh ta phải xem xét ảnh hưởng của
biện pháp cắt giảm thuế đối với quyết định chi tiêu mua hàng hóa và dịch vụ của các hộ gia đình.
1.1.2. Đối tượng nghiên cứu
Kinh tế học vĩ mô nghiên cứu sự lựa chọn của mỗi quốc gia trước những vấn đề kinh tế
cơ bản như: Tăng trưởng kinh tế, lạm phát, thất nghiệp, mức giá chung, cán cân thương 2 ECO102_Bai1_v2.0018102208
Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô
mại, sự phân phối nguồn lực và phân phối thu nhập giữa các thành viên trong xã hội,
các chính sách kinh tế (chính sách tài khóa, chính sách tiền tệ, chính sách thu nhập,…).
Phân tích kinh tế vĩ mô hướng vào giải đáp các câu hỏi như: Điều gì quyết định giá trị
hiện tại của biến số này? Điều gì quy định những thay đổi của các biến số này trong
ngắn hạn và dài hạn? Trong kinh tế vĩ mô, chúng ta sẽ khảo sát mỗi biến số ứng với mỗi
khoảng thời gian khác nhau: hiện tại, ngắn hạn, và dài hạn. Mỗi khoảng thời gian đòi hỏi
chúng ta phải sử dụng các mô hình thích hợp để tìm ra các nhân tố quyết định các biến
số kinh tế vĩ mô này.
1.1.3. Phương pháp nghiên cứu
Trong khi phân tích các hiện tượng và mối quan hệ kinh tế quốc dân, kinh tế học vĩ mô
sử dụng chủ yếu phương pháp phân tích cân bằng tổng hợp (tổng quát), do L. Walras -
người Pháp phát triển từ năm 1874. Theo phương pháp này, kinh tế học vĩ mô khác với
kinh tế học vi mô, xem xét sự cân bằng đồng thời của tất cả các thị trường của các hàng
hóa và các nhân tố, xem xét đồng thời khả năng cung cấp và sản lượng của toàn bộ nền
kinh tế; từ đó xác định đồng thời giá cả và sản lượng cân bằng - những yếu tố quyết định
tính hiệu quả của hệ thống kinh tế.
Kinh tế học vĩ mô sử dụng tích cực phương pháp mô hình hóa. Gần như mỗi một hiện
tượng kinh tế vĩ mô lại được mô tả bằng một mô hình riêng với những giả thiết riêng. Do
cách nhìn nhận các giả thiết khác nhau, nên trong kinh tế học vĩ mô tồn tại nhiều trường
phái với các mô hình đi kèm với các giả thuyết khác nhau. Kinh tế học vĩ mô hiện đại
thường sử dụng các phương pháp kinh tế lượng để xây dựng và kiểm chứng các mô hình
kinh tế dựa trên dữ liệu kinh tế. 1.2.
Sự khan hiếm nguồn lực và đường giới hạn khả năng sản xuất
1.2.1. Sự khan hiếm nguồn lực
Nguồn lực sản xuất là tất cả những yếu tố được sử dụng để sản xuất hàng hóa hay dịch
vụ và có thể được gọi theo một tên khác là các yếu tố sản xuất. Nguồn lực đầu vào để
sản xuất hàng hóa và dịch vụ được chia thành bốn nhóm: tài nguyên thiên nhiên, vốn,
lao động và tiến bộ kỹ thuật - công nghệ.
• Tài nguyên thiên nhiên là tất cả các nguồn lực trong và trên mặt đất, ví dụ: Rừng,
khoáng sản, đất trồng trọt, đất xây dựng,…
• Lao động là số lượng người lao động, chất lượng, kỹ năng trình độ của người lao động.
• Vốn không chỉ đề cập đến tiền mà còn bao gồm những hàng hóa có thời gian sử dụng
lâu dài và nhằm sản xuất ra hàng hóa hay dịch vụ khác. Ví dụ: nhà xưởng, trang thiết
bị, dây chuyền sản xuất.
• Tiến bộ kỹ thuật - công nghệ là khả năng tạo ra công nghệ sản xuất mới. Khả năng
kết hợp vốn – lao động – đất đai, tài nguyên thiên nhiên nhằm đạt được hiệu quả.
Vấn đề ở đây không phải là có bao nhiêu đất đai, bao nhiêu lao động hay bao nhiêu
vốn mà vấn đề là sử dụng chúng như thế nào cho hiệu quả.
Khan hiếm là tình trạng hàng hóa, dịch vụ hoặc nguồn lực không đủ so với mong muốn
hay nhu cầu. Nguồn lực là khan hiếm vì số lượng nguồn lực được sử dụng để sản xuất ra
hàng hóa, dịch vụ là có hạn ngày một cạn kiệt. Chúng ta có thể thấy sự cạn kiệt tài 3 ECO102_Bai1_v2.0018102208
Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô
nguyên khoáng sản, đất đai, lâm sản, hải sản,... Trong khi đó, nhu cầu hàng hóa và dịch
vụ là vô hạn, ngày càng tăng, càng đa dạng và phong phú, nhất là nhu cầu về chất lượng
ngày càng cao. Chẳng hạn, nhu cầu về phương tiện đi lại của con người từ xe đạp đến xe
máy, ô tô, máy bay... Do vậy, vấn đề lựa chọn kinh tế tối ưu ngày càng phải đặt ra một
cách nghiêm túc, gay gắt và thực hiện một cách rất khó khăn.
Con người phải đối mặt với sự khan hiếm nguồn lực nên luôn phải lựa chọn tối ưu. Việc
lựa chọn sẽ đưa con người vào sự đánh đổi – muốn sản xuất thêm một đơn vị hàng hóa
này thì phải từ bỏ một lượng hàng hóa khác. Đây chính là chi phí cơ hội để sản xuất một
hàng hóa. Chi phí cơ hội là giá trị của phương án tốt nhất bị bỏ qua khi thực hiện sự lựa
chọn. Chi phí cơ hội luôn xuất hiện khi tình trạng khan hiếm nguồn lực xảy ra, vì khi đó
người ta sẽ buộc phải đánh đổi, nếu tiến hành hoạt động này thì phải bỏ qua hoạt động
khác. Chính vì vậy, khi đưa ra bất cứ sự lựa chọn kinh tế nào, chúng ta cũng phải cân
nhắc, so sánh các phương án với nhau dựa theo chi phí cơ hội của các phương án đó với
nguyên tắc chọn phương án có chi phí cơ hội là nhỏ nhất.
Ví dụ: Chi phí cơ hội của việc tự kinh doanh hay đi làm thuê, chi phí cơ hội của sản xuất
ô tô và nhập khẩu ô tô,...
Chi phí cơ hội không phải là tổng giá trị các lựa chọn bị bỏ lỡ mà chỉ là giá trị của lựa chọn
tốt nhất có thể, bởi vì người ta không thể nào cùng một lúc sử dụng nhiều lựa chọn thay thế
được. Với nguồn lực khan hiếm thì năng lực sản xuất của toàn bộ nền kinh tế sẽ được biểu
diễn như thế nào. Chúng ta sẽ nghiên cứu khái niệm đường giới hạn khả năng sản xuất.
1.2.2. Đường giới hạn khả năng sản xuất
Quá trình sản xuất luôn cần có nguồn lực nhưng những nguồn lực và công nghệ hiện có
là có giới hạn chứ không phải là những con số vô hạn. Do đó, xã hội không thể có mọi
thứ mà họ muốn vì bị giới hạn bởi khả năng sản xuất. Xây dựng đường giới hạn khả
năng sản xuất (PPF) sử dụng phương pháp trừu tượng hóa, đơn giản hóa để nghiên cứu
bản chất vấn đề với những giả thiết.
Xem xét một nền kinh tế chỉ có 4 lao động tập trung sản xuất hai loại hàng hóa là lương
thực, quần áo trong một năm với những giả định dưới đây:
• Thứ nhất: Nền kinh tế chỉ sản xuất hai loại hàng hóa (quần áo và lương thực).
• Thứ hai: Số lượng nguồn lực sẵn có trong nền kinh tế là cố định.
• Thứ ba: Trình độ công nghệ là cố định.
Khả năng sản xuất tối đa quần áo và lương thực được thể hiện qua bảng sau:
Bảng 1.1. Khả năng sản xuất lương thực và quần áo trong giới hạn nguồn lực
Đơn vị: sản phẩm Quần áo Lương thực Khả năng Lao động Sản lượng Lao động Sản lượng A 4 48 0 0 B 3 40 1 11 C 2 32 2 16 D 1 16 3 21 E 0 0 4 24 4 ECO102_Bai1_v2.0018102208
Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô
Chúng ta biểu diễn các khả năng sản xuất trên ở một hệ trục tọa độ với trục tung đo
lường sản lượng quần áo và trục hoành đo lường sản lượng lương thực. Nối các điểm
này lại, ta được một đường gọi là đường giới hạn khả năng sản xuất.
Đường giới hạn khả năng sản xuất (PPF) là một tập hợp các phối hợp tối đa số lượng
các sản phẩm mà nền kinh tế có thể sản xuất được, là đường gồm tập hợp tất cả các điểm
biểu thị sự kết hợp các nguồn lực thích hợp để sản xuất ra một khối lượng sản phẩm nhất
định. Đường PPF cho biết các mức phối hợp tối đa của sản lượng mà nền kinh tế có thể sản
xuất được khi sử dụng toàn bộ nguồn lực sẵn có.
• Những phương án nằm trên đường PPF như (A, B, C, D, E) là những phương án tối
ưu. Đường PPF có dạng cong lõm về gốc tọa độ. Các khoảng dịch chuyển từ A đến
B, B đến C, C đến D,… mỗi đoạn tương ứng với việc chuyển một lao động từ ngành
quần áo sang ngành sản xuất lương thực và mỗi lần chuyển này làm giảm sản lượng
trong ngành quần áo nhưng lại tăng sản lượng trong ngành lương thực. Với mỗi một
lần chuyển lao động như vậy, chúng ta nhận được ít sản lượng lương thực hơn và
phải chịu mất một lượng nhiều hơn về sản lượng quần áo.
Hình 1.1. Đường giới hạn khả năng sản xuất (PPF)
• Những điểm nằm phía ngoài đường PPF (ví dụ như phương án N) là những phương
án sản xuất không thể đạt tới với nguồn lực và công nghệ hiện có do sự khan hiếm
của nguồn lực. So sánh phương án N với B, ta thấy nền kinh tế không thể đạt được
mức sản lượng sản xuất tại N. Với mức sản lượng 40 triệu bộ quần áo, doanh nghiệp
hiện tại chỉ có thể sản xuất tối đa 11 triệu tấn lương thực tức là tối đa tại điểm B.
• Sự khan hiếm về các nguồn lực buộc xã hội phải chọn các điểm nằm trong hoặc trên
đường PPF. Để đạt được các phương án tối ưu, cần phải tìm cách đẩy đường PPF ra
ngoài bằng các biện pháp như: Đổi mới công nghệ, thực hiện các chính sách kinh tế,…
• Các phương án, như phương án M nằm phía trong, là những phương án sản xuất
không hiệu quả vì ở đó xã hội bỏ phí các nguồn lực. Lý luận tương tự như việc so
sánh vị trí của M, B, và D, với nguồn lực chỉ để đầu tư sản xuất 11 triệu tấn lương
thực/năm, doanh nghiệp có thể sản xuất 40 triệu bộ quần áo (tại B) thay vì chỉ sản
xuất được 16 triệu bộ quần áo (tại M). Doanh nghiệp có thể tăng thêm sản lượng của
một mặt hàng mà không đòi hỏi phải cắt bớt sản lượng mặt hàng khác, như vậy
nguồn lực chưa được sử dụng hiệu quả. ECO102_Bai1_v2.0018102208
Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô
Đường giới hạn khả năng sản xuất minh họa cho sự khan hiếm: Qua việc phân tích
những điểm nằm ngoài đường PPF với giả định công nghệ là cố định là những điểm mà
doanh nghiệp không thể đạt được do nguồn lực khan hiếm. Như vậy, PPF chính là công
cụ để biểu diễn cho sự khan hiếm nguồn lực của doanh nghiệp.
Đường giới hạn khả năng sản xuất minh họa cho sản xuất hiệu quả: Như chúng ta đã biết,
tính hiệu quả được thể hiện khi doanh nghiệp không thể sản xuất thêm sản lượng của một
hàng hóa này mà sản lượng hàng hóa kia tăng hoặc không đổi. Đường PPF minh họa cho
sự hiệu quả vì với số lượng nguồn lực có hạn, doanh nghiệp muốn tăng sản lượng lương
thực phải giảm sản lượng quần áo. Điều này thể hiện qua sự dịch chuyển các phương án
sản xuất từ A đến B, đến C và đến D. Ví dụ, khi chuyển từ phương án A sang phương án
B, có thể tăng 11 triệu tấn lương thực, nhưng phải từ bỏ 8 triệu bộ quần áo. Với những căn
cứ đã đề cập có thể kết luận rằng, những điểm nằm phía trong đường PPF như điểm M là
những điểm sản xuất và sử dụng nguồn lực không hiệu quả.
Các yếu tố làm dịch chuyển đường PPF: Đạt được các điểm nằm ngoài đường PPF, nền
kinh tế cần phải tìm cách lựa chọn các phương án nằm ngoài đường PPF, xác định
đường PPF mới. Đường PPF dịch chuyển phụ thuộc vào các yếu tố chính như: Sự tăng
lên của nguồn lực về chất lượng hoặc số lượng, tiến bộ của khoa học công nghệ hay
những chính sách vĩ mô của nhà nước tác động làm cải thiện nguồn lực và công nghệ.
Hình 1.2. Các nguyên nhân làm cho đường PPF dịch chuyển ra phía ngoài
1.2.3. Khái niệm và bản chất chi phí cơ hội
a. Đường giới hạn khả năng sản xuất minh họa cho chi phí cơ hội
Việc xác định chi phí cơ hội cho việc sản xuất một triệu tấn lương thực thông qua đường PPF như sau: 6 ECO102_Bai1_v2.0018102208
Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô α 1 Y2 α Y α 4 4
Hình 1.3. Xác định chi phí cơ hội trên đường PPF
Từ điểm A đến điểm B: Để sản xuất thêm 11 triệu tấn lương thực thì phải đánh đổi bằng
việc giảm 8 triệu bộ quần áo. Chi phí cơ hội để sản xuất thêm 11 tấn lương thực là 8
triệu bộ quần áo. Chi phí cơ hội để sản xuất thêm 1 triệu tấn lương thực = 8/11 triệu bộ quần áo. Ta có chi phí cơ hội:
Y1 = tg = |Độ dốc đường PPF|. 1 X1
Từ điểm B đến điểm C: Để sản xuất thêm 5 triệu tấn lương thực thì phải đánh đổi bằng
việc giảm 8 triệu bộ quần áo. Chi phí cơ hội để sản xuất thêm 5 triệu tấn lương thực = 8
triệu bộ quần áo. Chi phí cơ hội để sản xuất thêm 1 triệu tấn lương thực = 8/5 triệu bộ quần áo. Ta có chi phí cơ hội:
= tg2 = |Độ dốc đường PPF|.
Từ điểm C đến điểm D: Để sản xuất thêm 5 triệu tấn lương thực thì phải đánh đổi bằng
việc giảm 16 triệu bộ quần áo. Chi phí cơ hội để sản xuất thêm 5 triệu tấn lương thực =
16 triệu bộ quần áo. Chi phí cơ hội để sản xuất thêm 1 triệu tấn lương thực = 16/5 triệu bộ quần áo. Ta có chi phí cơ hội: =
= |Độ dốc đường PPF|. tg3 7 ECO102_Bai1_v2.0018102208
Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô
Từ điểm D đến điểm E: Để sản xuất thêm 3 triệu tấn lương thực thì phải đánh đổi bằng
việc giảm 16 triệu bộ quần áo. Chi phí cơ hội để sản xuất thêm 3 triệu tấn lương thực =
16 triệu bộ quần áo. Chi phí cơ hội để sản xuất thêm 1triệu tấn lương thực = 16/3 triệu bộ quần áo. Ta có chi phí cơ hội:  Y4 =
= |Độ dốc đường PPF|.  tg X 4 4
Chi phí cơ hội sản xuất 1 tấn lương thực:
= tg = |Độ dốc đường PPF|.
Vậy, đường giới hạn khả năng sản xuất biểu thị chi phí cơ hội thông qua trị tuyệt đối của
độ dốc của các điểm trên đường PPF. Từ việc phân tích chi phí cơ hội khi thực hiện các
phương án từ A đến E trên đường giới hạn khả năng sản xuất, ta có thể tổng hợp chi phí
cơ hội để sản xuất thêm 1 tấn lương thực thông qua bảng sau:
Bảng 1.2. Tính toán chi phí cơ hội giữa quần áo và lương thực Phương án Quần áo (C) Lương thực (F) Chi phí Sản xuất Triệu bộ/năm Triệu tấn/năm cơ hội A 48 0 - B 40 11 8/11 C 32 16 8/5 D 16 21 16/5 E 0 24 16/3
Ta thấy, khi dịch chuyển các điểm từ A đến E nằm trên đường giới hạn khả năng sản
xuất thì chi phí cơ hội tăng dần. Để sản xuất thêm 1 triệu tấn lương thực thì xã hội sẽ
phải từ bỏ ngày càng nhiều các bộ quần áo.
b. Quy luật chi phí cơ hội
Quy luật chi phí cơ hội ngày càng tăng được phát biểu: Để sản xuất thêm một đơn vị
hàng hóa này, xã hội sẽ phải từ bỏ ngày càng nhiều các đơn vị của loại hàng hóa khác.
Do sự chuyển hóa các nguồn lực khi chuyển từ sản xuất hàng hóa này sang sản xuất
hàng hóa khác là không hoàn toàn phù hợp. Có thể đó là nguồn lực tốt để sản xuất hàng
hóa này nhưng nó lại không phải là nguồn lực tốt để sản xuất hàng hóa kia. Qua phân
tích sự thay đổi các phương án sản xuất từ A đến E (dọc theo đường PPF từ trên xuống
dưới), các doanh nghiệp sẽ phải đánh đổi nhiều sản lượng quần áo hơn để có thể sản
xuất thêm được 1 đơn vị lương thực, chi phí cơ hội là ngày càng tăng (xem hình 1.3). Do
quy luật chi phí cơ hội ngày càng tăng mà chi phí cơ hội lại được tính bằng |độ dốc
đường PPF| nên đường giới hạn khả năng sản xuất là một đường cong lõm về phía gốc tọa độ. 8 ECO102_Bai1_v2.0018102208
Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô 1.3.
Mục tiêu và các công cụ kinh tế vĩ mô
1.3.1. Mục tiêu kinh tế vĩ mô
Thành tựu kinh tế vĩ mô của một đất nước thường được đánh giá theo chỉ tiêu chủ yếu:
ổn định, tăng trưởng và công bằng xã hội.
• Sự ổn định kinh tế là kết quả của việc giải quyết tốt những vấn đề kinh tế cấp bách
như lạm phát, suy thóai, thất nghiệp trong thời kì ngắn hạn.
• Tăng trưởng kinh tế đòi hỏi giải quyết tốt những vấn đề dài hạn hơn, có liên quan
đến việc phát triển kinh tế.
• Công bằng trong phân phối vừa là vấn đề xã hội vừa là vấn đề kinh tế.
Để có thể đạt được sự ổn định, tăng trưởng, công bằng, các chính sách kinh tế vĩ mô phải
hướng tới các mục tiêu cụ thể sau:
a. Mục tiêu đạt mức sản lượng cao và tốc độ tăng trưởng nhanh.
Tăng trưởng kinh tế là sự gia tăng của GDP hoặc GNP hoặc thu nhập bình quân đầu người
trong một thời gian nhất định. Tăng trưởng kinh tế thể hiện sự thay đổi về lượng của nền
kinh tế. Tuy vậy ở một số quốc gia, mức độ bất bình đẳng kinh tế tương đối cao nên mặc dù
thu nhập bình quân đầu người cao nhưng nhiều người dân vẫn sống trong tình trạng nghèo
khổ. Phát triển kinh tế mang nội hàm rộng hơn tăng trưởng kinh tế. Nó bao gồm tăng trưởng
kinh tế cùng với những thay đổi về chất của nền kinh tế (như phúc lợi xã hội, tuổi thọ,...) và
những thay đổi về cơ cấu kinh tế (giảm tỷ trọng của khu vực sơ khai, tăng tỷ trọng của khu
vực chế tạo và dịch vụ). Phát triển kinh tế là một quá trình hoàn thiện về mọi mặt của nền
kinh tế bao gồm kinh tế, xã hội, môi trường, thể chế trong một thời gian nhất định nhằm
đảm bảo rằng GDP cao hơn đồng nghĩa với mức độ hạnh phúc hơn.
• Đạt được sản lượng thực tế cao, tương ứng với mức sản lượng tiềm năng:
o Mỗi quốc gia có điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội khác nhau nên mức sản lượng không thể giống nhau.
o Sản lượng tiềm năng (Y*) là mức sản lượng tối đa mà các quốc gia có thể sản
xuất ra trong điều kiện toàn dụng nhân công và không gây nên lạm phát. P ASL 0 Y*
Sản lượng thực tế
Hình 1.4. Mức sản lượng tiềm năng Y* 9 ECO102_Bai1_v2.0018102208
Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô
• Đạt được mức sản lượng Y* không được gây nên lạm phát → nền kinh tế bình ổn về
giá cả, tỷ lệ lạm phát coi như bằng không → mọi người đều có việc làm → tỷ lệ thất
nghiệp bằng tỷ lệ thất nghiệp tự nhiên
• Đạt được Y* nhưng không được làm ảnh đến tự nhiên, môi trường, tài nguyên, thiên nhiên.
Đạt được tốc độ tăng trưởng cao và bền vững: Tăng trưởng kinh tế là sự tăng thêm
hay sự gia tăng về quy mô sản lượng của một nền kinh tế trong một thời kỳ nhất định
(thường là 1 năm) đó là kết quả của các hoạt động sản xuất - kinh doanh các loại
hàng hóa và dịch vụ do nền kinh tế tạo ra. Mỗi quốc gia muốn phát triển thì phải có
sự tăng trưởng sản lượng, điều này nhằm đảm bảo mối quan hệ kinh tế ổn định, đảm
bảo sự phát triển của nền kinh tế.
Công thức xác định tốc độ tăng trưởng kinh tế: GDPt − GDPt−1 gt = 100% GDPt−1
Trước những diễn biến kinh tế chính trị toàn cầu như vậy, một số tổ chức quốc tế uy tín
đã hạ dự báo tăng trưởng kinh tế thế giới năm 2016 so với dự báo trước đó. Chẳng hạn:
Quỹ tiền tệ quốc tế (tháng 1/2016) dự báo tăng trưởng kinh tế toàn cầu dự kiến đạt 3,4%
trong năm 2016, giảm 0,2% so với mức dự báo tháng 10/2015, Tổ chức phát triển và
hợp tác kinh tế (tháng 2/2016) dự báo mức tăng trưởng kinh tế toàn cầu năm 2016 là
3,0% thay vì mức 3,3% như dự báo tháng 11/2015; Ngân hàng thế giới (tháng 1/2016)
dự báo tăng trưởng toàn cầu chỉ đạt mức 2,9% năm 2016, thấp hơn 0,4% so dự báo vào tháng 6/2015.
Biểu đồ 1: Tốc độ tăng trưởng GDP thế giới1
Các tổ chức này cũng dự báo, kinh tế Trung Quốc dự kiến tăng trưởng chỉ đạt mức 6,3%
giảm so mức 6,9% của năm 2015. Kinh tế khu vực đồng tiền chung châu Âu dự kiến đạt
1 Nguồn: IMF- World Economic Outlook, tháng 10/2015 và WEO cập nhật tháng 01/2016 10 ECO102_Bai1_v2.0018102208
Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô
1,7%, trong đó Pháp 1,3% và Đức là 1,7%. Khối OECD dự kiến tăng trưởng 1,9% trong
năm 2016, trong đó, Nhật được dự kiến tăng trưởng chỉ ở mức 1,2%.
Biểu đồ 2: Tăng trưởng GDP ở một số thị trường xuất khẩu lớn của Việt Nam
Nguồn: Các Báo cáo triển vọng kinh tế cập nhật 2015 của IMF, WB, ADB, OECD.
Về lạm phát, dự kiến lạm phát cơ bản toàn cầu vẫn trong xu thế ổn định và giảm dần do
giá cả các mặt hàng nguyên, nhiên liệu (dầu thô2, than đá, thực phẩm) vẫn đang giao động
ở mức thấp và sự sụt giảm tăng trưởng của các nền kinh tế lớn như Trung Quốc, Ấn Độ
kéo theo tổng cầu suy giảm đối với các hàng hóa là đầu vào sản xuất và tiêu dùng.
Khi các nhà kinh tế nghiên cứu tăng trưởng kinh tế, họ quan tâm đến tăng trưởng của sản
lượng thực tế (hay sản lượng trên mỗi đầu người) qua một thời kỳ dài để có thể xác định
được các yếu tố làm tăng GDP thực tế tại mức tự nhiên trong dài hạn.
b. Công ăn việc làm nhiều và tỷ lệ thất nghiệp thấp
Thất nghiệp là hiện tượng một bộ phận của lực lượng lao động không có việc làm và
đang tích cực tìm việc làm. Như vậy, những người không có nhu cầu làm việc hoặc
không tìm việc làm là những người không thuộc lực lượng lao động. Thất nghiệp là vấn
đề bức xúc mà tất cả các quốc gia đều phải đương đầu. Thất nghiệp ảnh hưởng rộng lớn
đến tất cả các vấn đề kinh tế và xã hội. Thất nghiệp ảnh hưởng đến phát triển kinh tế,
làm giảm thu nhập và mức sống của dân cư, hạn chế tăng sản lượng quốc dân. Thời kỳ
thất nghiệp cao là thời kỳ sản lượng thực tế nhỏ hơn sản lượng tiềm năng, nền kinh tế
không đạt được sản lượng tối ưu. Thiếu việc làm và thu nhập thấp ở nông thôn tác động
tiêu cực và lâu dài đến phát triển kinh tế xã hội. Thu nhập thấp làm cho người dân không
được đảm bảo sự chăm sóc về dinh dưỡng và y tế, ảnh hưởng đến sức khoẻ và giống nòi,
hạn chế trong việc học tập và rèn luyện nhằm nâng cao kiến thức và kỹ năng lao động từ
đó lao động với năng suất thấp, không có khả năng sáng tạo trong việc tự kiếm việc làm
lại dẫn tới thu nhập thấp, đó là cái vòng luẩn quẩn khó phá bỏ. Thiếu việc làm và thu
nhập thấp còn dẫn tới nhiều tệ nạn xã hội, ảnh hưởng tới trật tự an toàn xã hội.
Vì thế, một đất nước muốn phát triển kinh tế bền vững cần phải:
2 Cục Năng lượng của Mỹ dự kiến giá dầu 2016 chỉ dao động quanh mức $56/ thùng, tăng nhẹ $2/thùng so với mức giá 2015. 11 ECO102_Bai1_v2.0018102208
Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô
• Tạo được nhiều công ăn, việc làm tốt cho xã hội.
• Hạ thấp tỷ lệ thất nghiệp (và duy trì ở mức tỷ lệ thất nghiệp tự nhiên) nhằm tạo ra
mức sản lượng cao cho xã hội.
c. Ổn định giá cả và tỷ lệ lạm phát thấp
• Trên thị trường tự do, giá cả được xác định bởi quy luật cung cầu trong một mức độ
lớn nhất có thể được và chính phủ tránh không kiểm soát giá cả của từng mặt hàng
riêng lẻ. Đồng thời, ngăn chặn không cho mức giá chung lên xuống quá nhanh vì sự
thay đổi đột ngột của giá sẽ bóp méo các quyết định kinh tế của các hãng và cá nhân.
• Phải ổn định được giá cả và kiềm chế được lạm phát trong điều kiện thị trường tự do.
• Giá cả là mục tiêu đầu ra của nền kinh tế, sản xuất, tiêu dùng. Giá cả biến động sẽ
ảnh hưởng đến nền kinh tế → Muốn bình ổn về giá cả thì nhà nước phải can thiệp.
d. Mở rộng hoạt động kinh tế đối ngoại
• Cân bằng cán cân thanh toán quốc tế.
Cán cân thanh toán là một bảng kết toán tổng hợp luồng bán buôn hàng hóa và dịch
vụ, luồng chu chuyển về vốn giữa một công dân, một quốc gia với các quốc gia còn lại trên thế giới.
o Khi cán cân thanh toán mất cân đối → nền kinh tế không ổn định.
o Muốn cân bằng cán cân thanh toán thì phải ổn định tỷ giá hối đoái.
• Ổn định tỷ giá hối đoái:
Tỷ giá hối đoái là giá cả tiền tệ của một quốc gia được tính bằng tiền tệ của một quốc
gia khác. Giá ngoại tệ không ổn định sẽ ảnh hưởng đến những hoạt động của nền
kinh tế. Vì thế, quốc gia phải có chính sách ổn định được tỷ giá hối đoái và bảo đảm
cán cân thanh toán quốc tế.
e. Phân phối công bằng trong thu nhập
Phân phối công bằng trong thu nhập vừa là mục tiêu kinh tế vừa là mục tiêu chính trị -
xã hội, nó đề cập đến việc hạn chế sự bất bình đẳng trong phân phối thu nhập. Dân cư
đều phải được chăm só sức khoẻ, chăm sóc giáo dục và văn hóa thông qua các hàng hóa
công cộng của quốc gia. Một số nước coi mục tiêu phân phối công bằng là một trong các mục tiêu quan trọng.
Nghiên cứu các mục tiêu trên đây, chúng ta cần lưu ý:
• Đó là những mục tiêu thể hiện một trạng thái lí tưởng, trong đó sản lượng đạt được ở
mức toàn dụng nhân công, lạm phát thấp, cán cân thanh toán quốc tế cân bằng và tỷ
giá hối đoái là cố định. Trên thực tế, các chính sách kinh tế vĩ mô chỉ có thể tối thiểu
hóa sai lệch giữa thực tiễn so với ý niệm mà con người mơ tưởng.
• Các mục tiêu trên thường bổ sung cho nhau và trong chừng mực nhất định, chúng
hướng vào việc đảm bảo sự tăng trưởng sản lượng của nền kinh tế. Tuy nhiên, trong
những hoàn cảnh lịch sử cụ thể, có thể xuất hiện các xung đột hoặc mâu thuẫn cục
bộ. Do vậy, các nhà hoạch định chính sách phải lựa chọn thứ tự ưu tiên và đôi khi
phải chấp nhận một sự “hy sinh” nhất định trong một thời kì ngắn hạn. 12 ECO102_Bai1_v2.0018102208
Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô
• Về mặt dài hạn, thứ tự ưu tiên trên đây cũng khác nhau giữa các quốc gia. Ở các
nước đang phát triển, tăng trưởng thường giữ vị trí ưu tiên số một. Tuy nhiên, một số
nước đã thành công trong việc giải quyết đồng thời các mục tiêu kinh tế nêu trên
trong quá trình phát triển của mình.
• Một hệ số phản ánh mức độ công bằng trong phân phối thu nhập là hệ số Gini. Hệ số
Gini ở Việt Nam: Gini = 3,4 Gini = A A + B n ồ d gnộc pậ h n Thu
Dân số cộng dồn
Hình 1.5. Mục tiêu phân phối thu nhập cân bằng
Một số chỉ tiêu kinh tế - xã hội chủ yếu 2011-2016 Đơn vị: % STT Nội dung 2011 2012 2013 2014 ƯTH 2015 KH 2016 1
Tăng trưởng GDP thực tế 6,24 5,25 5,42 5,98 6,68 6,7 2
Chỉ số giá tiêu dùng (CPI)* 18,13 6,81 6,04 1,84 0,6 <5,0 3
Tổng vốn ĐTPT so với GDP 33,3 31,1 30,4 31,0 32,6 31,0 4
Tốc độ tăng xuất khẩu 34,2 18,2 15,4 13,6 7,9 10,0 5
Nhập siêu so kim ngạch XK 10,2 -0,7 -0,01 1,56 2,2 <5 6 Tỷ lệ hộ nghèo 12,6 11,1 9,8 1,8 1,7-2% 1,3-1,5 7
Tỷ lệ thất nghiệp thành thị 4,5 3,3 3,5 <4 3,29 <4
Nguồn: Niên giám thống kê - Tổng Cục thống kê, Nghị quyết số 98/2015/QH13 ngày
10/11/2015 của Quốc hội về Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2016; Báo cáo số
485/BC-CP ngày 10/10/2015 của Chính phủ trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 10 Quốc hội
khóa XIII về tình hình kinh tế - xã hội năm 2015 và kế hoạch phát triển kinh tế xã hội
năm 2016; Báo cáo số 52/BC-CP ngày 3/3/2016 của Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ
Quốc hội đánh giá bổ sung kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm
2015 và triển khai kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2016.
1.3.2. Các công cụ kinh tế vĩ mô
Để đạt được mục tiêu kinh tế vĩ mô nêu trên, Nhà nước có thể sử dụng nhiều công cụ
chính sách khác nhau. Mỗi chính sách lại có những công cụ riêng biệt. Dưới đây là một 13 ECO102_Bai1_v2.0018102208
Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô
số chính sách kinh tế vĩ mô chủ yếu mà các chính phủ ở các nước có nền kinh tế thị
trường phát triển thường sử dụng trong lịch sử lâu dài và đa dạng của họ.
a. Chính sách tài khóa
Chính sách tài khóa nhằm điều chỉnh thu nhập và chi tiêu của Chính phủ để hướng nền
kinh tế vào một mức sản lượng và việc làm mong muốn. Chính sách tài khóa có hai công
cụ chủ yếu là chi tiêu của Chính phủ và thuế. Chi tiêu của Chính phủ có ảnh hưởng trực
tiếp tới quy mô của chi tiêu công cộng, do đó có thể trực tiếp tác động đến tổng cầu và
sản lượng. Thuế làm giảm các khoản thu nhập, do đó làm giảm chi tiêu của khu vực tư
nhân, từ đó cung tác động đến tổng cầu và sản lượng. Thuế khóa cũng có thể tác động
đến đầu tư và sản lượng về mặt dài hạn. Trong ngắn hạn: 1 năm đến 2 năm, chính sách
tài khóa có tác động đến sản lượng thực tế và lạm phát, phù hợp với các mục tiêu ổn
định kinh tế. Về mặt dài hạn, chính sách tài khóa có thể có tác dụng điều chỉnh cơ cấu
kinh tế, giúp cho sự tăng trưởng và phát triển lâu dài.
b. Chính sách tiền tệ
Chính sách tiền tệ (monetary policy) là quá trình quản lý cung tiền (money supply) của
cơ quan quản lý tiền tệ (có thể là ngân hàng trung ương - NHTW), thường là hướng tới
một lãi suất mong muốn (targeting interest rate) để đạt được những mục đích ổn định và
tăng trưởng kinh tế - như kiềm chế lạm phát, duy trì ổn định tỷ giá hối đoái, đạt
được toàn dụng lao động hay tăng trưởng kinh tế. Chính sách tiền tệ chủ yếu nhằm tác
động đến đầu tư tư nhân, hướng nền kinh tế vào mức sản lượng và việc làm mong muốn.
Theo Luật Ngân hàng Nhà nước năm 2010 quy định: “Chính sách tiền tệ quốc gia là các
quyết định về tiền tệ ở tầm quốc gia của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, bao gồm
quyết định mục tiêu ổn định giá trị đồng tiền biểu hiện bằng chỉ tiêu lạm phát, quyết
định sử dụng các công cụ và biện pháp để thực hiện mục tiêu đề ra”. Chính sách tiền tệ
có hai công cụ chủ yếu là lượng cung về tiền tệ và lãi suất. Khi NHTW thay đổi lượng
cung về tiền, lãi suất sẽ tăng hoặc giảm, tác động đến đầu tư tư nhân, do vậy ảnh hưởng
đến tổng cầu và sản lượng. Chính sách tiền tệ có tác động quan trọng đến GNP thực tế, về
mặt ngắn hạn, song do tác động đến đầu tư, nên nó cũng có ảnh hưởng lớn đến GNP
tiềm năng về mặt dài hạn.
c. Chính sách thu nhập
Chính sách thu nhập là chính sách của Chính phủ tác động trực tiếp đến tiền công, giá
cả với mục đích chính là để kiềm chế lạm phát. Chính sách này sử dụng nhiều loại công
cụ, từ các công cụ có tính chất cứng rắn như giá, lương, những chỉ dẫn chung để ấn định
tiền công và giá cả, những quy tắc pháp lý ràng buộc sự thay đổi giá cả và tiên lương,...
đến những công cụ mềm dẻo hơn như việc hướng dẫn khuyến khích bằng thuế thu
nhập... chính sách này sử dụng nhiều công cụ như giá (P), lương (W), những chỉ dẫn
chung để ấn định tiền công và giá cả, những quy tắc pháp lý ràng buộc sự thay đổi giá cả
và tiền lương... Ngoài ra, Chính phủ còn sử dụng những công cụ mềm dẻo như việc
hướng dẫn, khuyến khích bằng thuế thu nhập. Chính sách thu nhập gọi chính xác là
chính sách giá cả tiền lương. Muốn lạm phát chậm lại, cần kiềm chế việc tăng cung tiền
và chi tiêu của Chính phủ. Kiểm soát lạm phát là một mục tiêu lớn thì Chính phủ tìm
cách đảm bảo giá cả ổn định. 14 ECO102_Bai1_v2.0018102208
Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô
d. Chính sách kinh tế đối ngoại
Chính sách kinh tế đối ngoại trong các nước thị trường mở là nhằm ổn định tỷ giá hối
đoái và giữ cho thâm hụt cán cân thanh toán ở mức có thể chấp nhận được. Chính sách
này bao gồm các biện pháp giữ cho thị trường hối đoái cân bằng, các quy định về hàng
rào thuế quan bảo hộ mậu dịch. Và cả những biện pháp tài chính và tiền tệ khác, tác
động vào hoạt động xuất khẩu.
Trên đây là tập hợp các chính sách và công cụ chính sách chủ yếu mang sắc thái lý
thuyết phù hợp với nền kinh tế thị trường đã phát triển. Trong thực tế, biểu hiện và sự
vận dụng các chính sách này rất đa dạng, đặc biệt là các nước có nền kinh tế đang phát
triển. Tuy nhiên, đó là đối tượng nghiên cứu của môn học lý thuyết phát triển. Trong các
chương sau, chúng ta sẽ trở lại thảo luận sâu hơn về cơ chế tác động của chính sách này
trong một nền kinh tế thị trường mang tính chất tiêu biểu.
1.3.3. Hệ thống kinh tế vĩ mô
Có nhiều cách mô tả hoạt động của nền kinh tế. Theo cách tiếp cận hệ thống, nền kinh tế
được xem là như một hệ thống - gọi là hệ thống kinh tế vĩ mô. Hệ thống này - như
P.A.Samuelson mô tả - được đặc trưng bởi ba yếu tố: Đầu vào, đầu ra và hộp đen kinh tế
vĩ mô. Các yếu tố đầu vào bao gồm:
• Những tác động từ bên ngoài, bao gồm chủ yếu các biến số phi kinh tế: thời tiết, dân số, chiến tranh,...
• Những tác động của các biến số kinh tế như các chính sách, bao gồm các công cụ của
Nhà nước nhằm điều chỉnh hộp đen kinh tế vĩ mô, hướng tới các mục tiêu đã định trước.
Các yếu tố đầu ra bao gồm: sản lượng, việc làm, giá cả, xuất nhập khẩu. Đó là các biến
do hoạt động của hộp đen kinh tế vĩ mô tạo ra.
Yếu tố trung tâm của hệ thống là hộp đen kinh tế vĩ mô, còn gọi là nền kinh tế vĩ mô
(Macroeconomy). Hoạt động của hộp đen như thế nào sẽ quyết định chất lượng của các
biến đầu ra. Hai lực lượng quyết định sự hoạt động của hộp đen kinh tế vĩ mô là tổng cung và tổng cầu.
Sơ đồ hệ thống kinh tế vĩ mô Các biến số kinh tế Hộp đen Kinh tế Đầu ra: Sản lượng, và các biến số phi vĩ mô: Tổng cung việc làm, giá cả, cán kinh tế và tổng cầu cân thương mại,… 15 ECO102_Bai1_v2.0018102208
Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô
TÓM LƯỢC CUỐI BÀI
Các nguồn lực trong xã hội đều là những nguồn lực khan hiếm. Kinh tế học là môn khoa học
nghiên cứu cách thức sử dụng các nguồn lực khan hiếm nhằm thỏa mãn các nhu cầu không có
giới hạn của con người một cách tốt nhất. Kinh tế học bao gồm hai bộ phận là Kinh tế học vi mô và Kinh tế học vĩ mô.
Kinh tế học vĩ mô nghiên cứu sự vận động và những mối quan hệ kinh tế chủ yếu của một đất
nước trên bình diện toàn bộ nền kinh tế quốc dân. Kinh tế học vĩ mô nghiên cứu sự lựa chọn của
mỗi quốc gia trước những vấn đề kinh tế xã hội cơ bản như: Tăng trưởng kinh tế, lạm phát, thất
nghiệp, cán cân thương mại, các chính sách kinh tế (chính sách tài khóa, chính sách tiền tệ, chính sách thu nhập,…).
Chi phí cơ hội của một lựa chọn thay thế được định nghĩa như chi phí do đã không lựa chọn cái
thay thế "tốt nhất kế tiếp". Trong kinh tế học, chi phí cơ hội là sự lựa chọn tốt nhất bị bỏ lỡ. Bất cứ
quyết định nào bao gồm trong số nhiều lựa chọn đều có chi phí cơ hội. Chi phí cơ hội là một trong
những điểm khác biệt mấu chốt giữa khái niệm chi phí kinh tế và chi phí kế toán.
Đường giới hạn khả năng sản xuất (PPF) là một tập hợp các phối hợp tối đa số lượng các sản
phẩm mà nền kinh tế có thể sản xuất được trong điều kiện nguồn lực khan hiếm. Các điểm nằm
trong đường giới hạn, là những điểm không hiệu quả vì ở đó xã hội bỏ phí các nguồn lực. Những
điểm nằm ngoài đường PPF là những điểm không thể đạt được. Để đạt được các điểm này, cần
phải tìm cách đẩy đường PPF ra ngoài bằng các biện pháp như: đổi mới công nghệ, thực hiện các
chính sách kinh tế vĩ mô,…
Thành tựu kinh tế vĩ mô của một đất nước thường được đánh giá theo 3 dấu hiệu chủ yếu: ổn
định, tăng trưởng và công bằng xã hội. Để có thể đạt được sự ổn định, tăng trưởng, công bằng,
các chính sách kinh tế vĩ mô phải hướng tới 5 mục tiêu: đạt mức sản lượng cao và tốc độ tăng
trưởng nhanh, tạo ra nhiều công ăn việc làm tốt và tỷ lệ thất nghiệp thấp, ổn định giá cả và kiềm
chế lạm phát, mở rộng hoạt động kinh tế đối ngoại, đảm bảo cân bằng cán cân thanh toán quốc tế
và ổn định tỷ giá hối đoái, phân phối công bằng trong thu nhập.
Các chính sách kinh tế vĩ mô chính thường bao gồm: Chính sách tài khóa, Chính sách tiền tệ,
Chính sách thu nhập, Chính sách kinh tế đối ngoại. 16 ECO102_Bai1_v2.0018102208
Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô
BÀI TẬP THỰC HÀNH CÂU HỎI ÔN TẬP
1. Phân tích sự thay đổi trạng thái cân bằng của nền kinh tế trong mô hình AS-AD khi có tiền
công của người lao động tăng lên.
2. Sử dụng đường giới hạn khả năng sản xuất để giải thích sự khan hiếm nguồn lực và quy luật
chi phí cơ hội ngày càng tăng dần. CÂU HỎI ĐÚNG/SAI
1. Kinh tế học vi mô nghiên cứu về hành vi của các tác nhân trong nền kinh tế trong khi kinh tế
học vĩ mô nghiên cứu các vấn đề về lạm phát, thất nghiệp, chu kỳ kinh tế, tăng trưởng kinh tế.
2. Mục tiêu hàng đầu của một nước đang phát triển nhằm thúc đấy nhanh sự phát triển kinh tế
là đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng kinh tế.
3. Sản lượng tiềm năng là mức sản lượng tối đa mà nền kinh tế có khả năng sản xuất được
trong điều kiện toàn dụng nhân công và không gây lạm phát.
4. Vấn đề khan hiếm có thể loại bỏ hoàn toàn nếu biết cách sử dụng nguồn lực hiệu quả.
5. Chi phí cơ hội là tổng giá trị của tất cả các phương án bị bỏ qua khi đưa ra sự lựa chọn kinh tế
6. Với cùng một quyết định nhưng chi phí cơ hội của người này có thể khác với những người khác.
7. Khi nền kinh tế hoạt động ở trên đường PPF thì nó không chịu tác động của quy luật chi phí cơ hội ngày càng tăng.
8. Với nguồn lực cố định và trình độ công nghệ hiện có, nền kinh tế không bao giờ đạt được
những phương án sản xuất nằm phía ngoài đường PPF.
9. Những điểm nằm trên đường PPF là những điểm có thể đạt tới và là điểm hiệu quả của nền kinh tế.
10. Đường PPF cho biết khi sản xuất một lượng nhất định hàng hóa này thì số lượng tối đa về
hàng hóa khác mà một nền kinh tế có thể sản xuất ra là bao nhiêu khi nó sử dụng hết nguồn
lực và với trình độ công nghệ hiện có.
11. Trong nền kinh tế chỉ huy, vấn đề Sản xuất cái gì? Sản xuất như thế nào? và Sản xuất cho
ai? do Chính phủ quyết định.
12. Quy luật chi phí cơ hội ngày càng tăng cho biết chi phí cơ hội của một quyết định có xu
hướng tăng theo thời gian.
13. Khi độ dốc của đường PPF tăng dần khi đi từ trên xuống dưới thì nguồn lực được sử dụng không hiệu quả.
14. Do nguồn lực khan hiếm nên đường giới hạn khả năng sản xuất luôn có độ dốc âm.
15. Trận sóng thần năm 2004 làm đường giới hạn khả năng sản xuất của Inđônêxia dịch chuyển vào bên trong.
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM
1. Quan niệm nào sau đây là KHÔNG đúng? 17 ECO102_Bai1_v2.0018102208
Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô
A. Kinh tế vĩ mô nghiên cứu tổng sản lượng hàng hóa - dịch vụ và tốc độ tăng trưởng của sản lượng thực tế.
B. Kinh tế vĩ mô nghiên cứu mức giá chung và lạm phát.
C. Kinh tế vĩ mô nghiên cứu tỷ lệ thất nghiệp và cán cân thanh toán.
D. Kinh tế vĩ mô nghiên cứu chi tiết hành vi của người tiêu dùng.
2. Đường giới hạn khả năng sản xuất là đường biểu thị:
A. lượng hàng hóa mà một hãng hay một xã hội có thể sản xuất ra.
B. sự đánh đổi giữa các hàng hóa.
C. lượng hàng hóa mà một hãng hay một xã hội có thể sản xuất ra và minh họa sự đánh đổi giữa các hàng hóa.
D. sự thay đổi của giá.
3. Mục tiêu ổn định giá cả, kiềm chế lạm phát sẽ KHÔNG thực hiện được bằng việc điều chỉnh nào? A. Chính sách tài khóa.
B. Chính sách tiền tệ. C. Chính sách thu nhập.
D. Tăng nhanh tổng cầu và giảm nhanh tổng cung.
4. Môn Kinh tế vĩ mô KHÔNG trả lời câu hỏi nào sau đây?
A. Tại sao thu nhập hiện tại lại cao hơn thu nhập năm 1950?
B. Tại sao doanh nghiệp sản xuất càng nhiều càng thua lỗ?
C. Tại sao một số quốc gia lại có tỉ lệ lạm phát cao?
D. Nguyên nhân nào gây ra suy thóai và đình trệ?
5. Sản lượng tiềm năng là mức sản lượng:
A. cao nhất của một quốc gia đạt được.
B. tối đa mà nền kinh tế có thể sản xuất được tương ứng với tỷ lệ thất nghiệp tự nhiên và không gây lạm phát.
C. tối đa mà nền kinh tế có thể đạt được tương ứng với tỷ lệ thất nghiệp và lạm phát đều bằng không.
D. tối đa mà nền kinh tế có thể sản xuất được tương ứng với tỷ lệ thất nghiệp tự nhiên và tỷ
lệ lạm phát thực tế.
BÀI TẬP VẬN DỤNG
Giả định một nền kinh tế chỉ có 4 lao động, sản xuất 2 loại hàng hóa là lương thực và quần áo.
Khả năng sản xuất được cho bởi bảng số liệu sau: Lao động Lương thực Lao động Quần áo Phương án 0 0 4 31 A 1 10 3 25 B 2 18 2 18 C 3 23 1 11 D 4 26 0 0 E 18 ECO102_Bai1_v2.0018102208
Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô
a) Vẽ đường giới hạn khả năng sản xuất (PPF).
b) Tính chi phí cơ hội tại các đoạn AB, BC, CD, DE và cho nhận xét.
c) Mô tả các điểm nằm trong, nằm trên và nằm ngoài đường PPF rồi cho nhận xét.
d) Nếu trong nền kinh tế nhiều tiến bộ khoa học - công nghệ được đưa vào sản xuất để tăng
năng suất lao động thì đường PPF bây giờ sẽ như thế nào? Giải thích câu trả lời của bạn. 19 ECO102_Bai1_v2.0018102208
Bài 1: Tổng quan về kinh tế học vĩ mô ĐÁP ÁN CÂU HỎI ĐÚNG/SAI
1. Đáp án đúng là: Đúng.
Vì: Theo khái niệm của Kinh tế vi mô và Kinh tế vĩ mô, Kinh tế học vĩ mô có sự khác biệt
với kinh tế học vi mô - một môn học chuyên nghiên cứu những vấn đề kinh tế cụ thể của nền
kinh tế (hay còn gọi là các tế bào trong nền kinh tế). Tuy nhiên, kinh tế học vi mô và kinh tế
học vĩ mô có mối quan hệ gắn bó mật thiết với nhau. Chúng ta sẽ không thể hiểu được các
hiện tượng kinh tế vĩ mô nếu không tính đến các quyết định kinh tế vi mô, vì những thay đổi
trong toàn bộ nền kinh tế phát sinh từ các quyết định của hàng triệu cá nhân. Chẳng hạn, một
nhà kinh tế có thể nghiên cứu ảnh hưởng của biện pháp cắt giảm thuế thu nhập đối với mức
sản xuất hàng hóa và dịch vụ của nền kinh tế. Để phân tích vấn đề này, anh ta phải xem xét
ảnh hưởng của biện pháp cắt giảm thuế đối với quyết định chi tiêu mua hàng hóa và dịch vụ của các hộ gia đình.
2. Đáp án đúng là: Đúng.
Vì: Do các nước đang phát triển là những nước nghèo, thu nhập thấp, thiếu vốn để đầu tư.
3. Đáp án đúng là: Đúng.
Vì: Theo khái niệm về sản lượng tiềm năng - Sản lượng tiềm năng là mức sản lượng tối đa
mà nền kinh tế có khả năng sản xuất được trong điều kiện toàn dụng nhân công và không gây lạm phát.
4. Đáp án đúng là: Đúng.
Vì: Khan hiếm là tình trạng hàng hóa, dịch vụ hoặc nguồn lực không đủ so với mong muốn
hay nhu cầu. Nguồn lực là khan hiếm vì số lượng nguồn lực được sử dụng để sản xuất ra
hàng hóa, dịch vụ là có hạn ngày một cạn kiệt. Chúng ta có thể thấy sự cạn kiệt tài nguyên
khoáng sản, đất đai, lâm sản, hải sản,... Trong khi đó, nhu cầu hàng hóa và dịch vụ là vô hạn,
ngày càng tăng, càng đa dạng và phong phú, nhất là nhu cầu về chất lượng ngày càng cao.
Chẳng hạn, nhu cầu về phương tiện đi lại của con người từ xe đạp đến xe máy, ô tô, máy
bay... Do vậy, vấn đề lựa chọn kinh tế tối ưu ngày càng phải đặt ra một cách nghiêm túc, gay
gắt và thực hiện một cách rất khó khăn. Con người phải đối mặt với sự khan hiếm nguồn lực
nên luôn phải lựa chọn tối ưu, biết cách sử dụng các nguồn lực có hiệu quả nhất
5. Đáp án đúng là: Đúng.
Vì: Chi phí cơ hội không phải là tổng giá trị các lựa chọn bị bỏ lỡ mà chỉ là giá trị của lựa
chọn tốt nhất có thể, bởi vì người ta không thể nào cùng một lúc sử dụng nhiều lựa chọn thay
thế được. Chi phí cơ hội là giá trị của phương án tốt nhất bị bỏ qua khi thực hiện sự lựa
chọn. Chi phí cơ hội luôn xuất hiện khi tình trạng khan hiếm nguồn lực xảy ra, vì khi đó
người ta sẽ buộc phải đánh đổi, nếu tiến hành hoạt động này thì phải bỏ qua hoạt động khác
6. Đáp án đúng là: Đúng.
Vì: Để sản xuất thêm một đơn vị hàng hóa này, xã hội sẽ phải từ bỏ ngày càng nhiều các đơn
vị của loại hàng hóa khác. Do sự chuyển hóa các nguồn lực khi chuyển từ sản xuất hàng hóa
này sang sản xuất hàng hóa khác là không hoàn toàn phù hợp. Có thể đó là nguồn lực tốt để 20 ECO102_Bai1_v2.0018102208