lOMoARcPSD|36232506
Những vấn đề lý luận cơ bản về nhà nước
Nguồn gốc của nhà nước:
❖ Chế độ công xã nguyên thủy
Cơ sở kinh tế công hữu về tư liệu sản xuất:
- Tư liệu sản xuất và sản phẩm thuộc sở hữu chung
- Trình độ phát triển của lực lượng sản xuất rất kém
- Phân chia đồng đều, ít nhưng đc chia đều Tổ chức xã hội thị tộc bào tộc bộ lạc
Tổ chức quyền lực Hội đồng thị tộc Hội đồng bào tộc Hội đồng bộ lạc
Quyền lực còn gắn liền với xã hội, chưa tách khỏi xã hội
Không phụ thuộc về cá nhân hay nhóm cá nhân mà hòa nhập vào cộng đồng
❖ Sự tan rã của thị tộc
3 lần phân công lao động xã hội
Chăn nuôi phát triển mạnh mẽ và tách ra khỏi trồng trọt -> ít của cải vật chất
Nghề thủ công tách khỏi nghề nông nghiệp -> nhiều của cái vật chất
Thương nghiệp hình thành và tách khỏi sản xuất
Tiền đề kt: chế độ tư hữu về + Tiền đề XH: phân chia, = Nhà nước
tư liệu sản xuất (do có của mâu thuẫn giai cấp cải vật chất dư thừa)
=> Quyền lực đã tách rời khỏi xã hội
Bản chất của nhà nước
❖ Bản chất giai cấp sâu sắc:
- Nhà nước ra đời trong xã hội có sự phân chia cấp.
- Nhà nước là bộ máy cưỡng chế nằm trong tay giai cấp thống trị -> duy trì sự thống trị giai cấp. ❖ Bản chất xã hội:
- Ngoài lợi ích của gia cấp thống trị, phải đảm bảo lợi ích cho các tầng lớp khác. Nhi -
ệm vụ nói chung: quản lí xã hội, giúp xã hội ổn định và n.
Đặc trưng của nhà nước
- Nhà nước thiết lập quyền lực công đặc biệt (thiết chế chính trị duy nhất của quyền lực công): thực hiện
thông qua bộ máy cơ quan cai trị.
- Nhà nước phân chia lãnh thổ thành các đơn vị hành chính, thực hiện quản lí dân cư theo lãnh thổ.
- Nhà nước có chủ quyền quốc gia. Chủ quyền là quyền tự quyết của nhà n ước về đối nội và đối ngoại.
- Nhà nước thực hiện quản lí xã hội bằng pháp luật.
- Nhà nước có quyền đặt ra các loại thuế và thực hiện các chính sách tài chính.
Chức năng của nhà nước
- Là những phương diện hoặc những mặt hoạt động chủ yếu của nhà nước nhằm thực hiện các nhiệm vụ cơ bản của nhà nước Kiểu nhà nước
- Là tổng thể những đặc điểm cơ bản của Nhà nước thể hiện bản chất giai cấp và xã hội của Nhà n ước, những
điều kiện phát sinh, tồn tại và phát triển của Nhà nước trong một hình thái kinh tế xã hội nhất định. ❖ Nhà nước chủ nô:
Đại cương về nhà nước 2 Page 1
Downloaded by V?n V?n (thisailen20011@gmail.com) lOMoARcPSD|36232506 ❖ Nhà nước chủ nô:
- Chế độ tư hữu (với đối tượng là tư liệu sản xuất và người nô lệ)
- Phương thức bóc lột: trực tiếp với nô lệ ❖ Nhà nước phong kiến:
- Chế độ tư hữu ( với đối tượng sở hữu là đất đai) Ph -
ương thức bóc lột: gián tiếp thông qua địa tô ❖ Nhà nước tư sản:
- Vẫn là chế độ tư hữu ( với đối tượng tư hữu không chỉ là đất đai mà là tư bản vốn (tiền)).
- Phương thức bóc lột: thông qua giá trị thặng dư.
❖ Nhà nước xã hội chủ nghĩa:
- Chế độ công hữu -> quan hệ bóc lột giai cấp sẽ không còn điều kiện phát triển.
- Lao động phải trở thành một nhu cầu sống chứ không chỉ là hình thức kiếm sống của mỗi ng ười. Hình thức nhà nước
- Là cách tổ chức quyền lực nhà nước và những phương pháp để thực hiện quyền lực nhà nước. • Hình thức chính thể
❖ Là cách thức tổ chức và trình tự để lập ra các cơ quan quyền lực tối cao của nhà nước và xác lập những mối
quan hệ cơ bản của nhà nước.
❖ Chính thể quan chủ: là hình thức chính thể trong đó quyền lực tối cao của một nhà nước tập trung toàn bộ
hoặc một phần vào tay 1 người đứng đầu nhà nước (nguyên thủ quốc gia). -> Hình thức nguyên tắc tập thể (cha truyền, con nối)
❖ Quân chủ tuyệt đối:
- Là hình thức chính thể quân chủ, trong đó nguyên thủ quốc gia (vua, hoàng đế) có quyền lực vô hạn.
- Tất cả quyền lực nằm trong tay nguyên thủ quốc gia.
- Phổ biến: thời trung cổ, phong kiến. ❖ Quân chủ hạn chế:
- Là một hình thức chính thể, trong đó quyền lực tối cao của nhà nước được trao một phần cho người đứng
đầu nhà nước, còn một phần được trao cho cơ quan cao cấp khác.
- Vua/ nữ hoàng: mang tính chất tượng trưng, đại diện cho truyền thống, cho sự thống nhất của quốc gia. ❖ Chính thể cộng hòa:
- Là hình thức chính thể, trong đó quyền lực tối cao của nhà nước thuộc về một cơ quan được bầu ra, nắm
giữ quyền lực trong một thời gian nhất định. ❖ Cộng hòa quý tộc: C -
ơ quan đại diện do giới quý tộc bầu ra.
- Chỉ tồn tại ở kiểu nhà nước chủ nô và nhà nước phong kiến. ❖ Cộng hòa đại nghị:
- Nghị viện: có vai trò, vị trí rất lớn trongg cơ chế thực thi quyền lực nhà nước
- Nguyên thủy quốc gia (tổng thống): do nghị viện bầu ra, chịu trách nhiệm tr ước nghi viện
❖ Cộng hòa tồng thống:
- Tổng thống do nhân dân bầu ra; vừa là người đứng đầu quốc gia, vừa là người đứng đầu chính phủ.
- Nghị viện cũng do nhân dân bầu ra.
- Chính phủ không phải do nghị viện thành lập. Các thành viên chính phủ do tổng thống bổ nhiệm, chịu trách
nhiệm trước tổng thống.
❖ Cộng hòa lưỡng tính:
- Tổng thống cũng do dân bầu ra có quyền hạn rất lớn kể cả quyền giải tán Nghị viện , quyền thành lập chính
phủ, hoạch định chính sách quốc gia.
- Nghị viện do dân bầu ra.
- Chính phủ có Thủ tướng đứng đầu, đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Tổng thống, chịu trách nhiệm tr ước
Tổng thống và Nghị viện. • Hình thức cấu trúc
❖ Là sự cấu tạo nhà nước thành các đơn vị hành chính lãnh thổ và xác lập các mối quan hệ giữa đơn vị ấy với nhau. Nhà nước đơn nhất:
Đại cương về nhà nước 2 Page 2
Downloaded by V?n V?n (thisailen20011@gmail.com) lOMoARcPSD|36232506 ❖ Nhà nước đơn nhất:
- 1 chủ quyền chung thống nhất
- 1 hệ thống cơ quan nhà nước (từ trung ương -> địa phương)
- 1 hệ thống luật pháp thống nhất ❖ Nhà nước liên bang:
- Hình thành từ 2 hay nhiều nhà nước thành viên (hoặc nhiều bang) hợp lại.
- Hệ thống cơ quan quyền lực nhà nước và cơ quan quản lí nhà nước chung cho toàn liên bang thì mỗi nhà
nước thành viên còn có hệ thống cơ quan nhà nước thành viên còn có hệ thống cơ quan nhà nước và hệ
thống pháp luật riêng của mỗi nhà nước thành viên. Bộ máy nhà nước
❖ Là hệ thống các cơ quan nhà nước từ trung ương đến địa phương và cơ sở, tổ chức và hoạt động theo
những nguyên tắc thống nhất, tạo thành 1 cơ chế đồng bộ để thực hiện các chức năng và nhiệm vụ chung của Nhà nước.
❖ Đặc điểm của bộ máy nhà nước:
- Kết cấu thống nhất gồm nhiều thành phần gộp thành. Mỗi c ơ quan trong bộ máy nhà nước có địa vị pháp lý
riêng, vai trò cụ thể khác biệt.
- Mang tính quyền lực Nhà nước: có quyền nhân danh nhà nước và sử dụng quyền lực nhà nước khi làm nhiệm vụ.
- Được thành lập theo quy định pháp luật, môic loại cơ quan nhà nước có trật tự hình thành không giống nhau.
- Những người làm việc trong cơ quan nhà nước được tuyển dung, bổ nhiệm và hưởng lương từ ngân sách nhà xunước.
- Là chủ thể hoạt động phi lợi nhuận.
Đại cương về nhà nước 2 Page 3
Downloaded by V?n V?n (thisailen20011@gmail.com) lOMoARcPSD|36232506 Nhà nước CHXHCN Việt Nam Friday, October 28, 2022 7:28 AM
Bản chất của nhà nước CHXHCN Việt Nam
- Là nhà nước pháp quyền XHCN: đề cao giá trị của Hiến pháp, pháp luật trong tổ chức và quản lí xã hội.
- Là nhà nước của Nhân dan, do Nhân dân, vì Nhân dân.
- Là nhà nước thể hiện tính xã hội rộng lớn.
- Là nhà nước thống nhất các dân tộc cùng sinh sống trên đất nước Việt Nam.
- Thực hiện chính sách hòa bình, hữu nghị với các nước trên thế giới.
Chức năng của nhà nước CHXHCN Việt Nam
Các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước
Hệ thống các cơ quan nhà nước
Đại cương về nhà nước 2 Page 4
Downloaded by V?n V?n (thisailen20011@gmail.com)