CHƯƠNG 2
CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG
I • VẬT CHẤT VÀ Ý THỨC II • PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT III • LÝ LUẬN NHẬN THỨC 10/7/2021 Chương 2-CNDVBC 1 I. VẬT CHẤT VÀ Ý THỨC
1. Vật chất và các hình thức tồn tại của vật chất
2. Nguồn gốc, bản chất và kết cấu của ý thức
3. Mối quan hệ giữa vật chất và ý thức 10/7/2021 Chương 2-CNDVBC 2
1. Vật chất và các hình thức tồn tại của vật chất
Quan niệm của chủ nghĩa duy tâm và chủ nghĩa duy vật
a. trước Mác về phạm trù vật chất
Cuộc cách mạng trong khoa học tự nhiên cuối thế kỷ
b. XIX - đầu thế kỷ XX và sự phá sản của các quan
điểm duy vật siêu hình về vật chất
c. Quan niệm của triết học Mác - Lênin về vật chất
d. Các hình thức tồn tại của vật chất
e. Tính thống nhất vật chất của thế giới 10/7/2021 Chương 2-CNDVBC 3 3
1. Vật chất và các hình thức tồn tại của vật chất
a. Quan niệm của chủ nghĩa duy tâm và chủ
nghĩa duy vật trước Mác về phạm trù vật chất
Quan niệm của chủ nghĩa duy tâm:
Thừa nhận sự tồn tại của sự vật, hiện tượng vật chất nhưng phủ
định đặc tính tồn tại khách quan của chúng
Quan niệm của chủ nghĩa duy vật trước Mác về vật chất
– Phương Đông cổ đại
Quan niệm của CNDV thời cổ đại – Phương Tây cổ đại 10/7/2021 4
Quan niệm của CNDV thời cổ đại về vật chất Phương Đông cổ đại
Thuyết Âm - Dương cho rằng có hai lực lượng
âm - dương đối lập nhau nhưng lại gắn bó, cố kết
với nhau trong mọi vật, là khởi nguyên của mọi sự sinh thành, biến hóa.
Thuyết Ngũ Hành coi năm yếu tố: Kim,
Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ là những yếu tố
khởi nguyên cấu tạo nên mọi vật. 10/7/2021
Quan niệm của CNDV thời cổ đại về vật chất Phương Tây cổ đại Talét Anaximen Vật chất là nguyên tử Đêmôcrit 10/7/2021 Hêraclít Quan niệm của chủ
nghĩa duy vật thời cổ đại về vật chất Tích cực Hạn chế
Xuất phát từ chính thế giới vật
Đồng nhất vật chất với một dạng vật thể cụ
chất để giải thích thế giới thể
Là cơ sở để các nhà triết học duy
=> Lấy một vật chất cụ thể để giải thích
vật về sau phát triển quan điểm về
cho toàn bộ thế giới vật chất ấy thế giới vật chất
Những yếu tố khởi nguyên mà các nhà tư
=> Vật chất được coi là cơ sở đầu
tưởng nêu ra đều mới chỉ là các giả định,
tiên của mọi sự vật hiện tượng
còn mang tính chất trực quan cảm tính, trong thế giới khách quan
chưa được chứng minh về mặt khoa học. 10/7/2021 Chương 2-CNDVBC 7
Quan niệm về vật chất của CNDV thời cận đại Đồng nhất vật Không đưa ra Chứng minh sự chất với khối được sự khái tồn tại thực sự lượng; giải thích quát triết học của nguyên tử là sự vận động của trong quan phần tử nhỏ nhất thế giới vật chất niệm về thế của vật chất vĩ trên nền tảng cơ giới vật chất mô thông qua học; tách rời vật => Hạn chế thực nghiệm của chất khỏi vận phương pháp vật lý học cổ động, không gian luận siêu hình điển và thời gian 10/7/2021 Chương 2-CNDVBC 8
b. Cuộc cách mạng trong khoa học tự nhiên cuối thế kỷ XIX,
đầu thế kỷ XX , và sự phá sản của các quan điểm duy vật siêu hình về vật chất A.Anhxtanh: Kaufman chứng Thuyết tương minh khối đối hẹp và thuyết tương Tômxơn lượng biến đổi đối rộng phát theo vận tốc của điện tử Béc-cơ-ren hiện ra
phát hiện được điện tử 1905, hiện tượng 1901 1916 phóng xạ 1897 Rơn-ghen phát hiện 1896 ra tia X 1895 10
b. Cuộc cách mạng trong khoa học tự nhiên cuối thế
kỷ XIX, đầu thế kỷ XX , và sự phá sản của các quan
điểm duy vật siêu hình về vật chất
 Các nhà khoa học, triết học duy vật tự phát hoài nghi
quan niệm về vật chất của Chủ nghĩa duy vật trước
 Chủ nghĩa duy tâm trong một số khoa học tấn công và
phủ nhận quan niệm về vật chất của chủ nghĩa duy vật
 Một số nhà khoa học tự nhiên trượt từ chủ nghĩa
duy vật máy móc, siêu hình sang chủ nghĩa tương
đối, rồi rơi vào chủ nghĩa duy tâm 10 10/7/2021 Chương 2-CNDVBC 10
c. Quan niệm của triết học Mác - Lênin về vật chất Quan niệm của Ph.Ăngghen Đặc tính chung, thống nhất của các dạng vật Hai ông khẳng định vật
chất đó là tính vật chất -
chất là một khái niệm chứ
tính tồn tại, độc lập không phải là vật thể không lệ thuộc vào ý thức 10/7/2021 Chương 2-CNDVBC 11 11
Định nghĩa vật chất của V.I.Lênin
 Phân biệt vật chất (phạm trù triết học) với các dạng cụ thể
của vật chất (vật thể)
 Thuộc tính cơ bản nhất, phổ biến nhất của mọi tồn tại VC
là tồn tại khách quan.
 VC (dưới dạng cụ thể của nó) là cái có thể gây cảm giác
ở con người khi nó trực tiếp hoặc gián tiếp tác động đến giác
quan của con người. 10/7/2021 Chương 2-CNDVBC 13
Khái niệm là hình thức của tư duy, phản ánh
những mặt, những đặc điểm, những thuộc tính cơ
bản của một lớp các sv, htg. Phân
Phạm trù là những khái niệm rộng nhất p/a biệt
những mặt, thuộc tính, mlh chung, cơ bản của các
sv, htg thuộc 1 lĩnh vực nhất định
Phạm trù triết học là khái niệm rộng nhất, p/a
những mặt, thuộc tính, những mối liên hệ phổ
biến của toàn bộ TG hiện thực. 10/7/2021 Chương 2-CNDVBC 14
 Thuộc tính cơ bản nhất, phổ biến nhất của mọi tồn tại VC
là tồn tại khách quan.
 VC (dưới dạng cụ thể của nó) là cái có thể gây cảm giác ở
con người khi nó trực tiếp hoặc gián tiếp tác động đến giác
quan của con người.
→ Con người hoàn toàn có thể nhận thức được T . G 10/7/2021 Chương 2-CNDVBC 15
Ý nghĩa định nghĩa vật chất của V.I.Lênin Giải quyết một cách
đúng đắn và triệt để cả hai mặt vấn đề cơ Triệt để khắc phục bản của triết học hạn chế của CNDV cũ, bác bỏ CNDT, bất Khắc phục được khả tri khủng hoảng, đem lại niềm tin trong khoa học tự nhiên
Tạo tiền đề xây dựng
Là cơ sở để xây dựng nền quan điểm duy vật tảng vững chắc cho sự
về xã hội, và lịch sử liên minh ngày càng chặt
chẽ giữa triết học duy vật 05 loài người 10/7/2021
biện chứng với khoa học
b) Các hình thức tồn tại của vật chất Hng vn năm Khong Cui TK XX 400 năm 10/7/2021 Chương 2-CNDVBC 17 Định nghĩa vận động:
Ph.Ăngghen viết: “vận động hiểu theo nghĩa chung nhất (…) bao
gồm tất cả mọi sự thay đổi và mọi quá trình diễn ra trong vũ trụ, kể
từ sự thay đổi vị trí đơn giản cho đến tư duy”. 10/7/2021 Chương 2-CNDVBC 18 Bản
VĐ là phương thức tồn tại của VC chất của VĐ là VĐ tự thân. vận động
VĐ của VC tồn tại vĩnh viễn, không
bao giờ mất đi, chỉ biến đổi từ hình
thức này sang hình thức khác. 10/7/2021 Chương 2-CNDVBC 19 Vận động cơ học Các Vận động lý học hình thức
Vận động hóa học VĐ của
Vận động sinh học VC Vận động xã hội 10/7/2021 Chương 2-CNDVBC 20