Bài giảng Safety - Hàng không dân dụng | Học viện Hàng Không Việt Nam

HÞC VIÞN HÀNG KHÔNG VIÞT NAM AN TOÀN HÀNG KHÔNG MþC TIÊU:
Phác th¿o mßt vài v¿n 7ê9 do y¿u tô@ con ng±ßi ¿nh
h±ßng 7¿n t¿t c¿ các nhân viên hàng không
Th¿o lu¿n cách ti¿p c¿n tß chÿc vßi an toàn, tÿ các
tiêu chu¿n ICAO 7¿n các ch±¡ng trình an toàn và
hß thßng qu¿n ly@ an toàn MþC LþC 1 Y¾U TÔ/ CON NG¯ÞI 2 QU¾N LÝ AN TOÀN 1
PH¾N 1: Y¾U TÔ/ CON NG¯ÞI MþC TIÊU:
Phác th¿o các y¿u tô@ con ng±ßi ¿nh h±ßng
7¿n các chuyên gia hàng không Sß l±ÿng Slide: 17
Thßi gian hoàn thành: & phút
Theo b¿n, các tai n¿n hàng không do lßi sai cÿa con ng±ßi
chi¿m bao nhiêu % tßng sôH vÿ tai n¿n hàng không? "30-40% "50-60% "70-80% 3 Y¾U TÞ CON NG¯ÞI
KHÔNG M¾C LÞI SAI THÌ KHÔNG PH¾I CON NG¯ÞI
70-80% tai n¿n hàng không là do lßi sai cÿa con ng±ßi. Ph¿n ÿng >¿u tiên là >ß lßi cho con
ng±ßi m¿c dù >ißu này không ngHn ch¿n nhÿng tai n¿n t±¡ng tÿ x¿y ra trong t±¡ng lai.
Các nhân viên hàng không cho r¿ng an toàn là hißn nhiên 3 hß t¿n tâm và mußn làm tßt công
vißc. Sÿ th¿t là t¿t c¿ hß >ßu có chung mßt gißi h¿n 3 HÞ LÀ CON NG¯ÞI. Con ng±ßi có
nhÿng gißi h¿n vß thß ch¿t và tinh th¿n. 4
2 TRI¾T LÝ VÞ LÞI SAI " Y¿u tô/ con ng±ßi " Qu¿n ly/ an toàn
Lßi con ng±ßi gây ra tai n¿n vaT do
Lßi sai con ng±ßi là trißu chÿng
Vó c¿n nghiên cÿu và hißu thông
cÿa mßt v¿n Vß tißm ¿n lßn h¡n
qua khoa hßc vß Các y¿u tô/ con
và c¿n V±ÿc hißu d±ßi góc nhìn
ng±ßi (t¿p trung váo khía c¿nh tâm
tß chÿc và qu¿n lý mßt cách an
lý, sinh lý, công thái hßc) toàn
C¿ hai tri¿t lý Vßu Vúng và bß sung cho nhau 5
KHOA HÞC NGHIÊN CþU CÁC Y¾U TÔ/ CON NG¯ÞI
Nhÿng gißi h¿n cÿa con ng±ßi là Vißu tÿ nhiên
Khoa hßc nghiên cÿu nhÿng gißi h¿n cÿa con ng±ßi
" Liên quan m¿t thi¿t vßi kh¿ nJng thß ch¿t và tinh th¿n
" Các y¿u tß tác Rßng: ü Các nhißm vÿ
ü Môi tr±ßng khai thác ü Thi¿t bß
ü Lÿa chßn nhân sÿ và
ü Ph±¡ng pháp hu¿n luyßn 6
KHOA HÞC NGHIÊN CþU CÁC Y¾U TÔ/ CON NG¯ÞI
Nhÿng gißi h¿n cÿa con ng±ßi là Vißu tÿ nhiên
Vißc Vào t¿o hu¿n luyßn dißn ra nh± th¿ nào?
" ƒào t¿o vß y¿u tô/ con ng±ßi t¿p trung
vào d¿y các gißi h¿n cÿa tÿng nhóm
ng±ßi thông qua các chÿ Vß: phßi hÿp,
lãnh V¿o, nh¿n thÿc tính hußng vaT ra quy¿t Vßnh. 7
KHOA HÞC NGHIÊN CþU CÁC Y¾U TÔ/ CON NG¯ÞI
" Gißi h¿n cÿa con ng±ßi là tÿ nhiên vab có thß l±ßng tr±ßc R±ÿc
" Chúng không ph¿n ánh tình tr¿ng không nß lÿc hay không Ráp ÿng R±ÿc công vißc
" Th±ßng thì các y¿u tôh con ng±ßi không trÿc ti¿p gây ra tai n¿n
" Chúng gi¿m kh¿ nJng làm vißc cÿa nhân viên khi xÿ lý nhÿng phÿc t¿p gia tJng
" Hß thßng cho con ng±ßi làm vißc trong Ró ph¿i R±ÿc thi¿t k¿ Rß ch¿p nh¿n lßi sai,
thân thißn vßi ng±ßi dùng. 8
" Ai hißu các y¿u tôh con ng±ßi?
Lßi sai con ng±ßi D±ÿc
Y¿u tß con ng±ßi thÿc sÿ
t¿o ra bßi nhÿng ng±ßi gi¿m sau mßi n5m và
không chú tâm vào an
khuy¿n khích chúng ta
toàn. Chuyßn gì x¿y ra vßi
chia s¿ c¿m giác và ß mßt
hß v¿y? An toàn Dßi vßi tôi
mình. Mßt sß ng±ßi gßi Dó
r¿t quan trßng và tôi s¿ là
không bao giß m¿c lßi.
Y¿u tô] con ng±ßi là khoa
hßc nghiên cÿu gißi h¿n tÿ nhiên cÿa con ng±ßi.
Nhÿng gißi h¿n có thêa là mßt mßi, m¿t t¿p trung và
nhÿng h¿n ch¿ trong làm
vißc nhóm mà t¿t c¿ chúng ta Dßu g¿p ph¿i. 9 VJn hóa
" 3 khía c¿nh cÿa v,n hóa Truyßn thông
" Tß chÿc 3 mßi công ty nuôi d±ÿng v,n hóa cÿa riêng nó, th±@ s¿ trß thành nßn t¿ng Sÿc khße tinh th¿n
cho hành vi cÿa nhÿng con ng±ßi trong nó. Trong các công ty hàng không, v,n hóa & tr¿m c¿m
có thß d¿n N¿n sÿ tôn trßng và không tôn trßng an toàn và tránh rÿi ro. Mßt mßi
" Ngành công nghißp 3 công nghißp hàng không có mßt v,n hóa và kÿ vßng cao vß hình Nh¿n thÿc tình
t±ÿng mßt nhân viên hàng không thiZ s¿ nên nh± th¿ nào. Trong quá khÿ, ngành hàng hußng
không có v,n hóa Nß cao sÿ Náp ÿng, Núng giß vaZ là l)nh vÿc Náng tÿ hào. Nh¿n thÿc tình hußng
" C¿p qußc gia 3 dÿa ngußn gßc xu¿t thân, hß s¿ phát trißn các gia@ trß v,n hóa N±ÿc Ra quy¿t Rßnh
chia s¿ cÿa cßng Nßng. Vì th¿ gißi có nhißu chÿ ngh)a Na v,n hóa, Nißu này có thß gây
Qu¿n lý khßi l±ÿng
ra nhÿng thách thÿc cho các nhân viên hàng không, nhÿng ng±ßi làm vißc trong Nßi công vißc
nhóm có nhißu v,n hóa khác nhau. Nhÿng v,n hóa khác nhau này d¿n N¿n nhÿng sÿ
kÿ vßng, kh¿ n,ng làm vißc nhóm và vai trò nam nÿ khác nhau. 10 VJn hóa
" Trong công nghißp hàng không, nhißu chuyên gia sÿ dÿng các nhóm 7ß mß Truyßn thông
rßng kh¿ n_ng cÿa con ng±ßi. Ví dÿ, c¡ tr±ßng và c¡ phó làm vißc chung vßi Sÿc khße tinh th¿n
nhau t¿o ra kh¿ n_ng h¡n là 1 phi công, 7o@ là ly@ do t¿i sao các tàu bay th±ßng & tr¿m c¿m c¿n 2 phi công. Mßt mßi
" Thßnh tho¿ng, khi tôj bay không phßi hÿp 7±ÿc vßi nhau, v¿n 7ê9 có thß n¿y sinh. Nh¿n thÿc tình
lißu này có thß gây ra bßi chênh lßch th¿m quyßn (C¡ tr±ßng quá nghiêm kh¿c hußng
và C¡ phó l¿i quá nhút nhát), phßi hÿp kém (C¡ tr±ßng mußn kißm soát mßi thÿ Ra quy¿t Rßnh
cÿa chuy¿n bay còn C¡ phó 7±ÿc làm r¿t ít), ho¿c trao 7ßi thông tin kém (các
thành viên tôj bay không th¿o lu¿n nhÿng suy ngh) và hành 7ßng cÿa hß, khi¿n Qu¿n lý khßi l±ÿng công vißc
hß không thß hÿp tác và hoàn thành nhißm vÿ). 11 VJn hóa
" Trong quá khÿ, các nhân viên hàng không không thích/mißn c±ÿng th¿o lu¿n/chÿa trß các Truyßn thông
v¿n Nß sÿc khße tinh th¿n. oißu này làm tr¿m trßng h¡n v¿n NêZ vì sÿ th¿t là khi c¿p chÿng
nh¿n cho nhân viên hàng không, hß ph¿i tr¿i qua Nÿt kißm tra sÿc khße, hß s¿ nói dßi hay Sÿc khße tinh th¿n
che d¿u vài d¿u hißu sÿc khße tinh th¿n, tránh chÿa trß ho¿c tÿ chu¿n Noán và tÿ chÿa Nß & tr¿m c¿m
không bß m¿t chÿng nh¿n y t¿. Mßt mßi
" M¿c dù các chÿng bßnh nghiêm trßng vß tinh th¿n là hi¿m, mßt nghiên cÿu Nßi vßi các phi
công hàng không dân dÿng cho th¿y có 23.7% nhÿng ng±ßi có l±ÿng công vißc lßn có Nh¿n thÿc tình
d¿u hißu rßi lo¿n sÿc khße tinh th¿n (lo l¿ng và rßi lo¿n tâm tr¿ng). V¿n Nß sÿc khße tinh hußng
th¿n chß Nÿng thÿ hai sau các v¿n Nß vß tim m¿ch là lý do phß bi¿n nh¿t khi¿n chuyên gia
hàng không không N±ÿc chÿng nh¿n Nÿ sÿc khße. Ra quy¿t Rßnh
" oß gia t,ng an toàn, ngành hàng không ph¿i chú tâm hß trÿ nhÿng ng±ßi bß ¿nh h±ßng vß
sÿc khße tinh th¿n và lên phác Nß Nißu trß, theo dõi, N±a hß trß l¿i môi tr±ßng làm vißc khi Qu¿n lý khßi l±ÿng công vißc có thß. 12 VJn hóa
" Mßt mßi là v¿n Nß phÿc t¿p liên quan N¿n gi¿m kh¿ n,ng thß ch¿t và tinh th¿n và kh¿ n,ng ph¿n ÿng nhanh nh¿y Truyßn thông
" Mßt mßi liên quan N¿n nhißu y¿u tß: thèm ngÿ, thÿc nhißu giß liên tÿc, nhßp sinh hßc
" Ngu‚ là Nißu c¿n thi¿t vßi con ng±ßi. Con ng±ßi ngÿ ít h¡n dù chß 1 giß cing gi¿m sÿ Sÿc khße tinh th¿n
nhanh nh¿y ß ngày ti¿p theo. Sau nhißu Nêm ngÿ không Nÿ gi¿c, mßt ng±ßi s¿ tích liy Nß & tr¿m c¿m thèm ngu‚ Mßt mßi
thèm ngÿ này là rÿi ro vßi các nhân viên hàng không, nhÿng ng±ßi th±ßng không ngÿ Nÿ
gi¿c trong nhißu ngày vì ly@ do công vißc. Nh¿n thÿc tình
" Thÿc dài nhißu giß liên tÿc có thß gây ¿nh h±ßng tiêu cÿc lên hißu su¿t làm vißc. Thÿc hußng
liên tÿc 20-25 ti¿ng ¿nh h±ßng tiêu cÿc lên hißu su¿t công vißc t±¡ng N±ßng nßng Nß cßn Ra quy¿t Rßnh
trong máu 0.10% (N±ÿc xem là không an toàn Nßi vßi ng±ßi lái xe).
" Cußi cùng, mßt mßi có thß gây ra hißu qu¿ t±¡ng tÿ nh± jet lag. Mßt ng±ßi bß jet lag là
nhÿng ng±ßi có lßch ngÿ và thÿc không phù hÿp vßi múi giß hißn t¿i. Jet lag hay xu¿t hißn Qu¿n lý khßi l±ÿng công vißc
ß phi hành Noàn, hß th±ßng ph¿i ß nhißu n±ßc có múi giß khác nhau trong vài ngày. 13 VJn hóa
" Nh¿n thÿc tình hußng liên quan N¿n hình ¿nh tinh th¿n cÿa mßt ng±ßi vß môi tr±ßng cÿa Truyßn thông
hß. 3 thành ph¿n cÿa nh¿n thÿc tình hußng: Sÿc khße tinh th¿n
" Nh¿n bi¿t môi tr±ßng liên quan (VD: tàu bay khác, núi Nßi,&) & tr¿m c¿m
" Hißu N±ÿc tình hußng (các y¿u tß môi tr±ßng có thß ¿nh h±ßng N¿n chuy¿n bay) Mßt mßi
" Dÿ Noán hành vi cÿa mßt ai No@ có thß ¿nh h±ßng chuy¿n bay Nh¿n thÿc tình
" Các lßi sai có thß N±ÿc t¿o ra ß c¿ 3 c¿p Nß 3 mßt phi công không nh¿n ra có tàu bay khác hußng
trong chuy¿n bay b¿ng m¿t, mßt kißm soát viên không l±u không hißu N±ÿc báo cáo vß tri, Ra quy¿t Rßnh
ho¿c mßt kÿ s± b¿o d±ÿng không thß dÿ Noán N±ÿc hành vi cÿa hß có thß ¿nh h±ßng
Qu¿n lý khßi l±ÿng
nh± th¿ nào N¿n chuy¿n bay. công vißc 14 VJn hóa
" Nhân viên hàng không th±ßng N±ÿc Nòi hßi ph¿i thÿc hißn lßnh phán xét judgement calls. Truyßn thông
Th±ßng các quy¿t Nßnh ph¿i N±ÿc N±a ra d±ßi áp lÿc và Nißu kißn không ch¿c ch¿n, vßi Sÿc khße tinh th¿n
các hành viên cÿa nhóm vaZ ß mÿc rÿi ro cao. & tr¿m c¿m
" Ra quy¿t Nßnh hàng không (ADM 3 Aeronautical decision making) là quá trình d¿y cho các Mßt mßi
nhân viên hàng không ch¿m l¿i và nh¿n Nßnh c¿n th¿n các thông tin. Hßc N±ÿc phân tích Nh¿n thÿc tình
các tín hißu, N±a ra gi¿ thuy¿t và sau Nó N±a ra hành Nßng thích hÿp. hußng
" Ra quy¿t Nßnh và nh¿n thÿc tình hußng là hai v¿n Nß Nan xen nhau, mßt ng±ßi chß có thß Ra quy¿t Rßnh
chßn N±ÿc hành vi thích hÿp n¿u hß nh¿n thÿc N¿y Nÿ tình hình môi tr±ßng.
Qu¿n lý khßi l±ÿng " Có nhißu thiên lßch có thß ¿nh h±ßng tiêu cÿc N¿n quá trình ra quy¿t Ninh, ví dÿ v,n hóa công vißc
con ng±ßi và N¿c tính cá nhân ho¿c không khí tß chÿc n¡i hß làm vißc. 15 VJn hóa
" Kh¿ n,ng qu¿n lý khßi l±ÿng công vißc cÿa mßt nhân viên hàng không liên quan tßi sÿ
chu@ ý cÿa con ng±ßi. Con ng±ßi chß dành sÿ chu@ ý vào mßt sß vißc nh¿t Nßnh t¿i mßt thßi Truyßn thông Nißm.
" Thách thÿc là có nhißu chu kÿ khßi l±ÿng công vißc nhißu Ni theo sau các chu kÿ khßi Sÿc khße tinh
l±ÿng công vißc ít. Khßi l±ÿng công vißc quá n¿ng có thß khi¿n các nhân viên bß ngÿp và th¿n & tr¿m c¿m
gia t,ng kh¿ n,ng bß quên các thông tin quan trßng. Khßi l±ÿng công vißc quá ít cing là
v¿n NêZ vì nó Nòi hßi nß lÿc Nß chu@ ý vào nhißm vÿ, N¿c bißt là nhißm vÿ trong thßi gian dài Mßt mßi
nh±ng ít có các sÿ kißn x¿y ra.
" Nhìn vào màn hình soi chi¿u an ninh ß CHK Nòi hßi ph¿i duy trì sÿ chu@ ý vào dòng Nß v¿t Nh¿n thÿc tình
N±ÿc soi chi¿u và r¿t ít khi có v¿n Nß x¿y ra, Nißu Nó dß làm xao nhãng nhân viên an ninh. hußng
Nó N±ÿc gßi là suy gi¿m c¿nh giác (vigilance decrement). Ra quy¿t Rßnh
" Các nhân viên hàng không N±ÿc hu¿n luyßn Nß qu¿n lý khßi l±ÿng công vißc cÿa hß dÿa
trên thÿ tÿ các công vißc N±ÿc ±u tiên. oißu này Nòi hßi hß ph¿i xác Nßnh Nâu là ±u tiên
quan trßng nh¿t và t¿p trung vào nó. Các phi công N±ÿc hu¿n luyßn Nß ±u tiên theo thÿ Qu¿n lý khßi l±ÿng công vißc
t±#: bay, d¿n N±ßng, thông tin, và cußi cùng là qu¿n lý hß thßng. MþC LþC 1 Y¾U TÔ/ CON NG¯ÞI 2 QU¾N LÝ AN TOÀN 18 PH¾N 2: QU¾N LÝ AN TOÀN MþC TIÊU:
Th¿o lu¿n c‡ch ti¿p c¿n t$ß chÿc vßi an toˆn, tÿ
c‡c ti•u chu¿n ICAO *¿n c‡c ch±¡ng tr“nh an
toˆn vˆ hß thßng qu¿n ly/ an toˆn Sß l±ÿng Slide: 15 Thßi gian hoàn thành: phút QU¾N LÝ AN TOÀN CÁCH TI¾P C¾N TÞ CHþC
Lßch sÿ hàng không chßn cách ti¿p c¿n Ph¿n ÿng vßi an toàn.
Cách ti¿p c¿n hißn 7¿i tích hÿp vßi Hß thßng qu¿n ly@ an toàn (SMS), 7±a ra cách ti¿p c¿n
tß chÿc vßi an toàn, thông qua quá trình nh¿n dißn các nguy hißm (hazard) và qu¿n lý rÿi ro.