Bài giảng về Các loại trí nhớ | Đại học Sư phạm Hà Nội

lOMoARcPSD|36401091 2, Các lo i ạ trí nh . ớ
Trí nhớ gắắn liềền v i ớ ho t ạ đ n ộ g và toàn b ộ cu c ộ sốắng c a ủ con ngư i. ờ Do v y ậ , trí nh ớ c a ủ con ngư i
ờ rấắt phong phú và đa d n ạ g. Có nhiềều cắn c ứ đ ể phấn lo i ạ trí nhớ. Dựa vào tính tích c c ự n i ổ b t ậ nhấắt (gi ữ đ a ị v ịthốắng tr ) ị trong m t ộ ho t ạ đ n ộ g nào đó ta có: trí nh ớ v n ậ đ n ộ g, trí nh ớ xúc c m ả , trí nh ớ hình n ả h và trí nh ớ t ừ ngữ -logic. Dựa vào tính m c ụ đích c a ủ ho t ạ đ n ộ g ta có trí nh ớ khống ch ủ đ n ị h và trí nhớ có ch ủ đ n ị h. Dựa vào mức đ ộ kéo dài c a ủ s ự gi ữ gìn tài li u ệ đốắi v i ớ ho t ạ đ n ộ g ta có trí nhớ ngắắn h n ạ và trí nh ớ dài h n ạ . Dựa vào tính u ư thềắ, ch ủ đ o ạ c a
ủ giác quan nào đó trong trí nh ớ ta có trí
nhớ bắềng mắắt, trí nh ớ bắềng tai, trí nh ớ bắềng tay, trí nh ớ bắềng mũi... trí nhớ vận đ ng ộ trí nhớ xúc c m ả Dựa vào tính tích c c ự n i ổ b t ậ (gi a ữ đ a ị v t ị hốắng tr ) ị trong hành đ n ộ g trí nh ớ hình ảnh trí nh ớ t ừ ngữ- logic trí nh k ớ hống ch đ ủ n ị h D a ự vào tính m c ụ đích của hành đ n ộ g trí nh c ớ ó ch đ ủ n ị h. Các lo i ạ trí nhớ trí nhớ ngắắn h n ạ Dựa vào m c ứ đ k ộ éo dài của sự giữ gìn tài li u ệ đốắi v i ớ ho t ạ đ n ộ g trí nh ớ dài h n ạ trí nh ớ bắềng mắắt D a ự vào tính u ư thềắ, ch ủ trí nh ớ bắềng tai
của giác quan nào đó trong trí nhớ .....
Downloaded by H?ng Di?u (hangngahuong55@gmail.com) lOMoARcPSD|36401091 Tìm hi u
ể vềề: Trí nhớ v n ậ đ ng ộ , trí nh ớ xúc c m ả , trí nh ớ hình nh ả và trí nhớ từ ng ữ logic.  Trí nh ớ v n ậ đ n ộ g: Trí nhớ v n ậ đ n ộ g là trí nh ớ vềề nh n ữ g quá trình v n ậ đ n ộ g ít nhiềều mang tính chấắt t ổ h p ợ . Tùy thu c ộ vào lĩnh v c ự con ngư i ờ thư n ờ g xuyền ho t ạ đ n ộ g mà lo i ạ trí nh ớ v n ậ đ n ộ g này hay trí nh ớ v n ậ đ n ộ g kia phát tri n ể m n ạ h mẽẽ. Ví d ụ : khi ta điềều khi n ể và v n ậ hành máy móc, t p ậ đánh đàn ho c ặ t p ậ thể dục (nh ớ các đ n ộ g tác trong bài t p ậ th ể d c ụ phát tri n ể chung mà ta đã h c ọ ) Lo i ạ trí nh ớ này đ c ặ bi t ệ quan tr n ọ g đ ể hình thành kyẽ x o ả trong lao đ n ộ g
chấn tay. Nềắu khống có trí nh ớ v n ậ đ n
ộ g, chúng ta sẽẽ luốn luốn ph i ả h c ọ l i ạ (nh ư m i ớ g p ặ lấền đấều) nh n
ữ g thao tác chấn tay c a ủ mốẽi hành đ n ộ g. Tốắc đ ộ hình thành nhanh và m c ứ đ ộ bềền v n ữ g c a ủ nh n ữ g kyẽ x o ả lao đ n ộ g chấn tay
được xẽm là tiều chí để đánh giá trí nh ớ v n ậ đ n ộ g tốắt.
Sự “khéo chấn khéo tay” hay “nh n
ữ g bàn tay vàng” là dấắu hi u ệ c a ủ trí nh ớ vận động tốắt. (tức là nh n ữ g ngư i ờ có trí nh ớ này tốắt, h ọ sẽẽ th c ự hi n ệ nh n ữ g cống vi c ệ
một cách nhanh chóng và chính xác nhấắt)  Trí nhớ xúc c m ả : Trí nh ớ xúc c m ả là trí nh ớ vềề nh n ữ g xúc c m ả , tình c m ả diềẽn ra trong ho t ạ động trư c ớ đấy.Nh n ữ g xúc c m ả , tình c m ả đư c ợ gi ữ l i ạ trong trí nh ớ sẽẽ b c ộ lộ (sốắng l i) ạ nh ư là tín hi u ệ đ c ặ bi t ệ ho c ặ thúc đ y ẩ con ngư i ờ ho t ạ đ n ộ g hoặc nhắắc nh ở h ọ nh n ữ g phư n ơ g th c ứ hành vi trư c ớ đấy đã gấy ra nh n ữ g xúc c m ả , tình c m ả đó. Ví dụ: Sự tái m t ặ đi hay đ ỏ m t ặ lền khi nh ớ đềắn m t ộ k ỷ nhi m ệ cũ là do ảnh hư n ở g c a ủ trí nh ớ này. Trí nh ớ xúc c m ả có vai trò đ c ặ bi t ệ quan tr n ọ g đ ể c m ả nh n ậ đư c ợ giá trị th m ẩ myẽ, đ o ạ đ c ứ trong hành vi, c ử ch , ỉ l i ờ nói và trong ngh ệ thu t ậ . (Nhờ có trí nh ớ này mà loài ngư i ờ chúng ta m i ớ hình thành tính ngư i, ờ loài v t ậ cũng có lo i ạ trí nh ớ này nh n ư g ở ngư i ờ đa d n ạ g h n
ơ , đó là tiềền đềề làm nền tình c m ả c a ủ con ngư i) ờ  Trí nhớ hình n ả h:
Downloaded by H?ng Di?u (hangngahuong55@gmail.com) lOMoARcPSD|36401091 Trí nh ớ hình n ả h là trí nh ớ vềề ấắn tư n ợ g c a ủ các s ự v t ậ hi n ệ tư n ợ g đã tác động vào giác quan c a ủ chúng ta trư c ớ đấy. Dựa vào các c ơ quan c m
ả giác tham gia vào các quá trình c a ủ trí nh ớ mà trí nhớ hình n ả h đư c ợ chia thành trí nh ớ nghẽ, trí nh ớ nhìn... (D a ự vào u ư thềắ, chủ đạo c a
ủ giác quan nào trong quá trình ghi nh , ớ nh n ậ l i, ạ và nh ớ l i) ạ . Vai trò c a ủ mốẽi lo i ạ trí nh ớ hình n
ả h cũng rấắt khác nhau đốắi v i ớ mốẽi ngư i. ờ Ví d :
ụ Người làm nghềề nấắu ắn thì trí nh
ớ mùi v ịrấắt quan tr n ọ g, ngư i ờ ngh ệ sĩ thì nh ớ nghẽ và nhìn l i ạ quan tr n ọ g h n ơ . thống thư n ờ g s ử d n ụ g nhiềều giác
quan sẽẽ giúp ghi nhớ thống tin dềẽ dàng h n ơ : h c ọ sinh ở trư n ờ g cấắp 1 khi h c ọ vềề tiềắng nư c ớ ngoài thì thư n ờ g đư c
ợ các giáo viền cho quan sát hình n ả h c a ủ t ừ và nghẽ ngư i ờ b n ả x
ứ phát ấm, quá trình ấắy thính giác và th ịgiác đềều đư c ợ s ử d n ụ g nền sẽẽ giúp h c ọ sinh tắng kh ả nắng ghi nh . ớ Đặc bi t ệ là ngư i ờ mù thì trí nh
ớ xúc khác, v ịgiác, kh u ứ giác rấắt quan tr n ọ g, nó “bù tr ”
ừ cho sự khiềắm th ịc a
ủ mình. Đó là điềều kì di u ệ c a ủ con ngư i. ờ Khi b n ạ mấắt đi m t ộ giác quan, hay đ n ơ gi n ả là giác quan đó t m ạ ng n ừ g ho t ạ đ n ộ g, não bộ sẽẽ “ra l n ệ h” cho nh n ữ g giác quan còn l i
ạ “tắng nắng suấắt”, khiềắn các giác quan này tr ở nền nh y ạ c m ả h n ơ . Nềắu đ ể ý b n
ạ sẽẽ thấắy mốẽi khi “th m ẩ ấm”, con người ta thư n ờ g có xu hư n ớ g nhắắm mắắt đ ể nghẽ và c m ả nh n ậ tốắt hơn. Hay khi b n ạ thức d y ậ vào n a ử đềm, gi a ữ m t
ộ khống gian bao trùm hoàn toàn trong
bóng tốắi, bạn sẽẽ nghẽ thấắy rấắt nhiềều nh n ữ g ấm thanh k ể c ả nh ỏ nh ư tiềắng x t ộ xoạt c a ủ nh n
ữ g tán cấy bền ngoài b ịgió th i ổ nh . ẹ  Trí nhớ t ừ ng ữ - logic: Trí nh ớ t ừ ng ữ - logic là trí nh ớ vềề nh n ữ g mốắi quan h , ệ liền h ệ mà n i ộ dung đư c ợ t o ạ nền b i ở ý nghĩa, t ư tư n ở g c a ủ con ngư i, ờ nó có c ơ s ở sinh lý là h ệ thốắng tín hi u ệ th ứ 2 (ngốn ng ) ữ . Do v y ậ , trí nh ớ t ừ ng ữ - logic là lo i ạ trí nhớ đ c ặ tr n ư g cho con ngư i. ờ Trí nh ớ này phát tri n ể trền c ơ s ở s ự phát tri n ể c a ủ trí nh ớ v n ậ đ n ộ g, trí nhớ xúc c m ả , trí nh ớ hình n ả h, ngày càng gi
ữ v ịtrí trung tấm và n ả h hư n ở g trở l i ạ các lo i ạ trí nh ớ này. Trí nh ớ t ừ ng ữ - logic gi ữ vai trò đ c ặ bi t ệ quan tr n ọ g trong ho t ạ đ n ộ g nhận th c ứ c a ủ h c ọ sinh. Tìm hi u ể :Trí nh ớ không ch ủ đ nh ị và trí nh ớ có ch ủ đ nh ị
Downloaded by H?ng Di?u (hangngahuong55@gmail.com) lOMoARcPSD|36401091 Trí nh ớ khống ch ủ đ n ị h Trí nhớ có ch ủ đ n ị h Khái ni m ệ Trí nh ớ khống ch ủ đ n ị h là lo i ạ Trí nhớ có ch ủ đ n ị h là lo i ạ trí trí nh ớ mà trong đó vi c ệ ghi nhớ mà trong đó s ự ghi nh , ớ gi ữ nhớ, gi ữ gìn, tái hi n ệ m t
ộ cái gì gìn và tái hi n ệ đốắi tư n ợ g thẽo đó đư c ợ th c ự hi n ệ m t ộ cách mục đích đ t ặ ra t ừ trư c ớ . tự nhiền, khống có m c ụ đích đặt ra t ừ trư c ớ . Ví d :
ụ Khi nghẽ thấềy cố gi n ả g bài Ví dụ: khi b n ạ nghẽ đư c ợ m t ộ trền l p ớ , b n ạ cốắ gắắng ghi nh ớ bài hát có nh p ị đi u ệ hay và những kiềắn th c ứ đó trong đấều(có bạn thích nó, b n ạ sẽẽ ghi nh ớ chủ đích) giai đi u
ệ ấắy dù khống có ý đ n ị h học thuộc Vai trò Trí nh ớ khống ch ủ đ n
ị h giữ vai Trí nhớ có ch ủ đ n ị h có sau trí trò quan tr n ọ g trong cu c
ộ sốắng nhớ khống ch ủ đ n ị h trong đ i ờ con ngư i, ờ nh ờ nó mà ta thu sốắng cá th ể nh n ư g ngày càng
được nhiềều kinh nghi m ệ sốắng
tham gia nhiềều vào quá trình tiềắp có giá tr
ị mà ít tốắn nắng lư n ợ g thu tri th c ứ thấền kinh.  Trong ho t ạ đ n ộ g cũng nh ư trong cu c
ộ sốắng hàng ngày, hai lo i ạ trí nh ớ này
đan xẽn vào nhau, hốẽ tr ợ cho nhau trong vi c ệ ghi nh , ớ gi ữ gìn, tái hi n ệ tri thức; tình c m
ả và kyẽ nắng hành đ n ộ g. Tìm hi u ể : Trí nh ớ ngắắn h n ạ và trí nh ớ dài h n ạ  Trí nhớ ngắắn h n ạ : Trí nh ớ ngắắn h n ạ (hay còn g i ọ là trí nh ớ t c ứ th i) ờ là lo i ạ trí nh ớ mà s ự ghi nhớ (t o
ạ dấắu vềắt trền v ỏ não), gi ữ gìn (c n
ủ g cốắ dấắu vềắt trền v ỏ não) và tái hi n ệ diềẽn ra ngắắn ng i,
ủ chốắc lát. Lúc đó ngư i ờ ta thư n
ờ g nói “tối còn đang nhìn thấắy nó trư c
ớ mắắt tối”; “nó còn đang vang lền trong tai tối” (nh ư là ta đang còn tri giác v y
ậ ). Quá trình này còn ch a ư n ổ đ n ị h nh n
ư g có ý nghĩa rấắt l n ớ trong vi c ệ tiềắp thu kinh nghi m ệ . ( đo n ạ này tối khống hi u ể lắắm huhu) Ví dụ: Ch n ẳ g h n ạ , b n
ạ thấắy người bạn của mình đang bấắm sốắ đi n ệ tho i ạ để liền h ệ t i ớ m t ộ người khác. B n ạ có thể nh ớ đư c ợ sốắ đi n ệ tho i ạ này trong vài giấy. Thềắ nh n ư g, lát sau b n ạ nh n
ậ ra rắềng mình đã hoàn toàn quền dãy sốắ này.
Downloaded by H?ng Di?u (hangngahuong55@gmail.com) lOMoARcPSD|36401091 Đấy là một d n ạ g đ c ặ bi t ệ c a ủ s ự ghi nh , ớ c a ủ s ự tích lũy, tái hi n ệ thống tin và là cơ s ở c a ủ trí nh ớ dài h n ạ .  Trí nhớ dài h n ạ : Trí nh ớ dài h n ạ là lo i ạ trí nh ớ mà s ự ghi nh , ớ gi ữ gìn và tái hi n ệ thống tin
được kéo dài sau nhiềều lấền l p ặ l i ạ và do v y ậ thống tin đư c ợ gi ữ l i ạ lấu dài trong trí nh . ớ Lo i ạ trí nh ớ dài h n
ạ này rấắt cấền thiềắt trong vi c ệ tích lũy tri th c ứ . Ví d ụ : nhớ gi n ọ g nói c a ủ ngư i ờ quẽn, nh ớ các ho t ạ đ n ộ g đã t n ừ g tr i ả nghi m ệ , nh ớ mùi v … ị Đ ể trí nh ớ này có chấắt lư n
ợ g tốắt, cá nhấn cấền luy n ệ t p ậ đ ể c n ủ g cốắ, tái hi n ệ nhiềều lấền v i ớ nh n ữ g bi n ệ pháp, cách th c ứ khác nhau. Tấắt c ả các lo i ạ trí nh
ớ trền đấy đềều có môắi liền h , ệ quan h ệ qua l i ạ v i ớ nhau.B i
ở lẽẽ, các tiều chu n ẩ phấn lo i
ạ trền đấy đềều liền quan đềắn các m t ặ khác nhau trong ho t ạ đ ng ộ c a ủ con ngư i ờ .Các m t ặ này không bi u ể hi n ệ m t ộ cách riềng l ẻ mà thành m t ộ th
ể thôắng nhấắt.Và ngay các lo i ạ trí nh ớ trong m t ộ tiều chuẩn đ ể phấn lo i ạ cũng có liền h ệ qua l i ạ v i ớ nhau. Ví d ụ trí nh ớ ngắắn h n ạ là cơ sở c a ủ trí nh ớ dài h n ạ , trí nh ớ t ừ ng ữ - logic đư c
ợ hình thành trền c ơ s ở c a ủ trí nh ớ v n ậ đ ng ộ , trí nh ớ xúc c m ả , trí nh ớ hình nh ả và nh ả hư ng ở tr ở l i ạ các loại trí nh ớ này
Downloaded by H?ng Di?u (hangngahuong55@gmail.com)