lOMoARcPSD|36232506 I.
SO SÁNH PHÁP LUẬT VÀ TẬP QUÁN 1. Khái niệm:
- Pháp luật là hệ thống các quy tắc xử sự có tính bắt buộc chung, do nhà nước
ban hành hoă ̣c thừa nhận nhằm điều chỉnh các mối quan hệ xã hội theo mục
tiêu, định hướng cụ thể.
- Tập quán là những quy tắc xử sự được hình thành một cách tự phát lâu ngày
thành thói quen trong đời sống xã hội hoặc giao lưu quốc tế, đang tồn tại và
được các chủ thể thừa nhận như là quy tắc xử sự chung.
2. Điểm giống nhau:
- Pháp luật và tập quán đều là những quy tắc xử sự chung hay quy phạm xã
hội để hướng dẫn cách xử sự cho mọi người trong xã hội cho nên chúng đều
có các đặc điếm của các quy phạm xã hội, đó là:
- Pháp luật và tập quán đều là những khuôn mẫu, chuẩn mực để hướng dẫn
cách xử sự cho mọi người trong xã hội, để bất kỳ ai khi ở vào điều kiện,
hoàn cảnh do chúng dự liệu thì đều phải xử sự theo những cách thức mà chúng đã nêu ra
- Căn cứ vào pháp luật, tập quán, các chủ thể sẽ biết mình được làm gì, không
được làm gì, phải làm gì và làm như thế nào khi ở vào một điều kiện, hoàn cảnh nhất định:
+ Pháp luật và tập quán đều là tiêu chuẩn để xác định giới hạn và đánh giá
hành vi của con người. Căn cứ vào các quy định của pháp luật, của tập quán, có
thể xác định được hành vi nào là hợp pháp, hành vi nào là hợp tập quán; hành vi
nào là trái pháp luật, hành vi nào là trái tập quán.
+ Pháp luật và tập quán đều được đặt ra không phải cho một chủ thể cụ thể hay
một tổ chức, cá nhân cụ thể mà là cho tất cả các chủ thể tham gia vào quan hệ
xã hội do chúng điều chỉnh.
+ Pháp luật và tập quán đều được thực hiện nhiều lần trong thực tế cuộc sống,
bởi vì chúng được ban hành không phải để điều chỉnh một quan hệ xã hội cụ
thể, một trường hợp cụ thể mà để điều chỉnh một quan hệ xã hội chung, tức là
mọi trường hợp, khi điều kiện hoặc hoàn cảnh do chúng dự kiến xảy ra.
- Cả pháp luật và tập quán đều tham gia điều chỉnh các quan hệ xã hội nhằm
thiết lập và giữ gìn trật tự xã hội. Chúng đều được đảm bảo thực hiện bằng
những biện pháp nhất định như dư luận xã hội, giáo dục cộng đồng hoặc cưỡng chế.
Downloaded by V?n V?n (thisailen20011@gmail.com) lOMoARcPSD|36232506
- Cuối cùng, chúng đều có tính quy phạm, tính xã hội, tính ý chí và đều có sự
thau đổi theo điều kiện và tình hình phát triển của xã hội. 3. Điểm khác nhau:
 Quá trình hình thành và phát triển:
- Tập quán hình thành trước pháp luật, chúng ra đời và tồn tại trong tất cả các
giai đoạn phát triến của lịch sử. Tập quán được coi như “luật dân gian” hay
“luật tự nhiên” và chúng tồn tại trong tất cả mọi giai đoạn, mọi tiến trình
phát triển của xã hội. Sự phát triển của tập quán gắn liền với sự phát triển
của đời sống xã hội, xã hội thay đổi thì tập quán cũng thay đổi theo. Chúng
được hình thành một cách tự phát trong một cộng đồng dân cư nhất định, là
thói quen ứng xử có tính chất lặp đi lặp lại hằng ngày; được bảo đảm thực
hiện bằng thói quen, bằng dư luận xã hội, bằng sức thuyết phục của chúng
và bằng các biện pháp cưỡng chế phi nhà nước, của cộng đồng. Vì thế, tập
quán thường thể hiện ý chí cửa một cộng đồng dân cư trong những địa phương nhất định.
- - Pháp luật chỉ ra đời và tồn tại trong những giai đoạn lịch sử nhất định, giai
đoạn có sự phân chia giai cấp, mâu thuẫn và đấu tranh giai cấp. Pháp luật
được hình thành bằng con đường nhà nước, do nhà nước đặt ra, hoặc do nhà
nước thừa nhận nên pháp luật luôn thể hiện ý chí của nhà nước. Pháp luật
được nhà nước bảo đảm thực hiện bằng nhiều biện pháp, từ tuyên truyền,
phổ biến, giáo dục, thuyết phục, động viên, khen thưởng, tổ chức thực hiện
cho đến áp dụng các biện pháp cưỡng chế
 Về chủ thể ban hành và tính bắt buộc chung (tính quy phạm phổ biến):
- Tập quán do một cộng đồng dân cư nhất định, là thói quen ứng xử có tính
chất lặp đi lặp lại hằng ngày; được bảo đảm thực hiện bằng thói quen, bằng
dư luận xã hội, bằng sức thuyết phục của chúng và bằng các biện pháp
cưỡng chế phi nhà nước, của cộng đồng. Vì thế, tập quán thường thể hiện ý
chí cửa một cộng đồng dân cư trong những địa phương nhất định.
- Pháp luật do nhà nước ban hành hoặc thừa nhận, nghĩa là nó chỉ được hình
thành bằng con đường nhà nước. Ngoài ra nhà nước còn thừa nhận một số
quy phạm phong tục tập quán đã tồn tại từ trước nhưng có lợi cho mình và
nâng nó lên thành pháp luật. Pháp luật có vai trò điều chỉnh hành vi của tất
cả các thành viên trong xã hội, không loại trừ ai. nó có giá trị bắt buộc phải
tôn trọng và thực hiện đối với mọi tổ chức và cá nhân có liên quan trong
phạm vi lãnh thổ quốc gia, nếu họ vi phạm pháp luật thì phải chịu trách
nhiệm pháp lí như nhau. Pháp luật có tác động bao trùm lên toàn xã hội, tới
Downloaded by V?n V?n (thisailen20011@gmail.com) lOMoARcPSD|36232506
mọi tổ chức và cá nhân có liên quan trong xã hội; đồng thời có tác động
thường xuyên, liên tục trên toàn lãnh thổ và trong nhiều lĩnh vực hoạt động của xã hội.
 Do đó, tính quy phạm của tập quán hẹp hơn pháp luật về không gian và
đối tượng tác động.
 Về biện pháp đảm bảo thực hiện:
- Tập quán không mang tính nhà nước mà mang tính xã hội nên quy tắc xử sự
này chỉ có thể tác động trong một phạm vi hẹp và được đảm bảo chấp hành
bằng thói quen, dư luận xã hội hoặc một số biện pháp cưỡng chế.
- Pháp luật được đảm bảo thực hiện bằng các biện pháp mang tính quyền lực
nhà nước như tuyên truyền, phổ biến, khuyến khích,… đặc biệt là biện pháp
cưỡng chế. Cưỡng chế nhà nước là sử dụng sức mạnh bạo lực của nhà nước
để buộc cá nhân, tổ chức trong xã hội phục tùng ý chí nhà nước.
 Pháp luật khác phong tục tập quán vì pháp luật mang tính nhà nước.
 Tính xác định chặt chẽ về mặt hình thức:
- Pháp luật có tính xác định về hình thức, tức là pháp luật thường được thể
hiện trong những hình thức nhất định, có thể là tập quán pháp, tiền lệ pháp
hoặc văn bản quy phạm pháp luật. Trong các văn bản quy phạm pháp luật,
các quy định của pháp luật thường rõ ràng, cụ thể, bảo đảm có thể được hiểu
và thực hiện thống nhất trong một phạm vi rộng.
- -Tập quán không có tính xác định về hình thức, bởi vì nó tồn tại dưới dạng
bất thành văn, được lưu truyền từ đời này sang đời khác bằng hình thức truyền miệng.
 Tính sáng tạo (tính định hướng):
- Tập quán thường không mang tính định hướng cho sự phát triển của xã hội.
Nó chỉ mang tính thực tế để điều chỉnh những mối quan hệ trong xã hội.
- Không chỉ điều chỉnh những mối quan hệ xã hội mà pháp luật còn mang tính
cương lĩnh, tính sáng tạo, vạch ra xu thế phát triển trong tương lai của xã hội.
 Pháp luật luôn giữ vai trò chi phối sự tồn tại và phát triển của các quy phạm khác.
 Tính hệ thống:
- Pháp luật có tính hệ thống, bởi vì pháp luật là một hệ thống các quy phạm để
điều chỉnh nhiều loại quan hệ xã hội phát sinh trong các lĩnh vực khác nhau
của đời sống như dân sự, kinh tế, lao động..., song các quy phạm đó không
tồn tại một cách biệt lập mà giữa chúng có mối liên hệ nội tại và thống nhất
với nhau để tạo nên một chỉnh thể là hệ thống pháp luật.
Downloaded by V?n V?n (thisailen20011@gmail.com) lOMoARcPSD|36232506
- Tập quán không có tính hệ thống vì tập quán thường thể hiện ý chí cửa một
cộng đồng dân cư trong những địa phương nhất định.
Downloaded by V?n V?n (thisailen20011@gmail.com)