lOMoAR cPSD| 45469857 A.LỜI MỞ ĐẦU
Chủ nghĩa xã hôi không tưởng là những lí luận, những học thuyết
biểu hiện dưới dạng chưa chin muồi, chưa đầy đủ. Phản ánh dưới dạng
chưa chin muồi những ước mơ, nguyện vọng chủ quan của quần chúng
nhân dân về cuộc sống không áp bức, bóc lột, bất công; mong muốn có
được một xã hội công bằng, bình đẳng, tự do, hạnh phúc song không
thực hiện bằng con đường cách mạng mà bằng con đường giáo dục
khuyên nhủ. Đó là một ước mơ chính đáng của nhân loại cần lao và
những ước mở đó có chiều dài lịch sử cùng với sự hình thành và phát
triển của giai cấp và đấu tranh giai cấp. Chính từ những ước mơ khát
vọng những tư tưởng chủ nghĩa xã hội ấy đã thôi thúc bao thế hệ các nhà
tư tưởng, nhà cách mạng như Saint Simon đã cống hiến hy sinh cho lý
tưởng nhân đạo, cho sự tiến bộ của nhân loại.
Đầu thế kỉ XIX, từ tư tưởng của chủ nghĩa xã hội không tưởng của
Saint Simon không chỉ phản ánh nguyện vọng chủ quan thuần túy lý
tưởng mà còn là chân lý tìm tòi chân lý; mở ra con đường đi tới sự giải
phóng nhân loại. Chính nó đã trở thành một trong tiền đề lý luận cho sự
ra đời của chủ nghĩ xã họi khoa học để xây dựng thành công chủ nghĩ xã
hội đất nước. Vì vậy trong bài xemina này tôi sẽ trình bày: ”những quan
điểm Chủ nghĩa xã hội không tưởng của Saint Simon” B. NỘI DUNG
1. Chủ nghĩa xã hội không tưởng. lOMoAR cPSD| 45469857
- Chủ nghĩa xã hội là những quan điểm tư tưởng nói lên nguyện vọng
xóa bỏ chế độ xã hội bất công, người áp bức, bóc lột người và xây
dựng một chế độ xã hội mới tốt đẹp hơn không còn bất công, áp bức bóc lột.
- Chủ nghĩa xã hội không tưởng là khái niệm dùng để chỉ những học
thuyết, những quan điểm phản ánh khát vọng về việc giải phóng xã
hội khỏi tình trạng người áp bức, bóc lột người và xây dựng một xã
hội thực sự bình đẳng, ấm no, hạnh phúc. Nhưng do những hạn chế
lịch sử, những học thuyết, những quan điểm này không thể chỉ ra
được cách thức và lực lượng xã hội thực hiện những khát vọng đó. Vì
thế những học thuyết này là không tưởng.
- Điều kiện kinh tế - xã hội cho sự ra đời Chủ nghĩa xã hội không tưởng:
• Cơ sở kinh tế: Hình thành chế độ sở hữu tư nhân, dẫn đến phân chia
giai cấp, phân chia giàu nghèo.
• Cơ sở xã hội: Mâu thuẫn giai cấp và cuộc đấu tranh giai cấp, tình
trạng bất công, áp bức, bóc lột.
• Trình độ lý luận của toàn xã hội còn thấp, chịu ảnh hưởng nặng nề
của chủ nghĩa duy tâm và giáo lý tôn giáo. -
Các giai đoạn phát triển của chủ nghĩa xã hội không tưởng:
Thời kỳ sơ khai: Những mầm mống và khuynh hướng của tư tưởng
xã hội chủ nghĩa thời cổ đại. lOMoAR cPSD| 45469857
Chế độ chiếm hữu nô lệ là bước phát triển tất yếu của lịch sử. Giai
cấp quý tộc chủ nô và giai cấp nô lệ là hai giai cấp mang tính chất đối kháng quyết liệt.
Mâu thuẫn giữa các giai cấp và cuộc đấu tranh giai cấp làm nảy sinh
những mầm mống tư tưởng xã hội chủ nghĩa. Tư tưởng xã hội chủ nghĩa
thời cổ đại thể hiện trong dòng văn học chưa thành văn.
Qua những câu chuyện dân gian như thần thoại hay cổ tích, chủ nghĩa
xã hội không tưởng đã một mặt phản ánh sự bất bình của đông đảo quần
chúng nhân dân. Họ lên án các hành vi áp bức, bóc lột của giai cấp thống trị.
Ngoài ra, họ còn nêu lên ước mơ và khát vọng của những con người
đang bị bóc lột và đàn áp về một xã hội bình đẳng, công bằng, bác ái.
Tuy nhiên, những khát vọng này lại rất mơ hồ, vụn vặt. Thậm chí họ còn
muốn trở về với thời đại hoàng kim nguyên thủy. •
Tư tưởng xã hội chủ nghĩa từ thế kỷ XV đến cuối thế kỷ
XVIII: Chủ nghĩa tư bản ra đời và phát triển ở một số nước. Sự
phân hóa giai cấp đã diễn ra rất mạnh mẽ và kèm theo đó là những
xung đột giai cấp cũng diễn ra quyết liệt.
Giai cấp tư sản cũng từng bước thiết lập địa vị thống trị của mình. Họ
đã dùng nhiều thủ đoạn áp bức, bóc lột tàn bạo đối với người lao động.
Tại bối cảnh lịch sử đó, đã xuất hiện các nhà xã hội chủ nghĩa không
tưởng. Thể hiện các tác phẩm văn học nhân đạo của mình, các nhà nhân lOMoAR cPSD| 45469857
đạo thời cận đại đã lên án và phê phán chế độ xã hội dựa trên chế độ tư hữu.
Họ đòi hỏi phải thay thế chế độ xã hội đó bằng một xã hội mới thực
sự công bằng, bác ái. Tại thời điểm này đã có rất nhiều đại biểu ưu tú
như Thomas Moore, Tommaso Campanella, … •
Chủ nghĩa xã hội không tưởng – phê phán đầu thế kỷ XIX:
Từ cuối thế kỷ XVIII đến đầu thế kỷ XIX, cuộc cách mạng công
nghiệp về cơ bản hoàn thành ở nước Anh. Sau đó tiếp diễn tại một số nước ở Tây Âu.
Đây là giai đoạn chủ nghĩa tư bản chiến thắng chế độ phong kiến.
Giai cấp tư sản đã bắt đầu bộc lộ một cách rõ ràng bản chất cố hữu của nó.
Chúng phản động và bóc lột áp bức nhân dân lao động vì quyền lợi
của giai cấp mình. Và đây là giai đoạn mà giai cấp vô sản hiện đại hình
thành và bắt đầu thức tỉnh về chính trị.
Trong thời kỳ này, những tư tưởng xã hội chủ nghĩa được thể hiện
như là một học thuyết. Chủ nghĩa xã hội không tưởng – phê phán đã tố
cáo, phê phán sâu sắc xã hội tư bản chủ nghĩa, phủ định nó.
Đồng thời chủ nghĩa xã hội không tưởng đã đề xuất con đường, biện
pháp và những dự đoán thiên tài về xã hội tương lai. Tại thời điểm này lOMoAR cPSD| 45469857
cũng đã xuất hiện rất nhiều các nhà xã hội tư tưởng vĩ đại mới như Henri
de Saint Simon, Charles Fourier, Robert Owen.
2. Claude Henri Saint Simon (1760 - 1825) - Giới thiệu:
Bá tước Henri de Saint Simon xuất thân trong một gia đình quý tộc,
có học vấn uyên bác và tư tưởng tiến bộ. Ngay từ thời thiếu, Saint
Simon đã ước mơ thực hiện những sự nghiệp lớn lao. Năm 15 tuổi,
Saint Simon nói với cha là không muốn theo các nghi lễ của giáo hội
vì không tin vào tôn giáo. Cha tức giận, bắt ông bỏ ngục. Ông đã vượt
ngục, trốn sang Mỹ. Năm 19 tuổi, ông tham gia đạo quân Pháp được
phái sang Mỹ, giúp nhân dân Mỹ chống thực dân Anh giành độc lập,
đã lập được nhiều chiến công.
Khi chiến tranh kết thúc, Saint Simon mới 23 tuổi, trở về Pháp,
được phong hàm đại tá và được cử chỉ huy pháo đài lớn Mêdơ ở biên
giới phía đông nước Pháp. Nhưng ông đã bỏ nghề quân sự, đi du lịch
khắp châu Âu. Khi cuộc cách mạng tư sản Pháp 1789 nổ ra, ông trở
về nước. Lúc đầu, ông có cảm tình với cách mạng, nhưng đến thời kỳ
"khủng bố" thì tỏ ra thất vọng. Ông có xu hướng xây dựng xã hội mới
bằng tri thức khoa học, nên mặc dù đã có 40 tuổi, ông vẫn xin vào
học trường Đại học Bách Khoa và say sưa với công tác nghiên cứu
khoa học. Ông viết sách tuyên truyền tư tưởng xã hội chủ nghĩa. ông
cho xuất bản các tác phẩm của mình. Những tác phẩm chính là: lOMoAR cPSD| 45469857
Những bức thư từ Genève (1803), Thư gửi một người Mỹ (1817), Về
tổ chức xã hội ở Châu Âu (1814), Quan điểm về sở hữu và pháp chế
(1818), Hệ thống công nghiệp (1821), Đạo Cơ đốc mới, cuộc đàm
thoại của người bảo thủ và người đổi mới (1825). -
Những Quan điểm tiến bộ:
• Các tác phẩm trên đã thể hiện học thuyết xã hội chủ nghĩa của Saint
Simon. Một trong những nội dung quan trọng trong học thuyết chính
trị của Saint Simon là lý luận về giai cấp và xung đột giai cấp, một
yếu tố mới mẻ mà trong lịch sử tư tưởng xã hội chủ nghĩa trước đó chưa hề có.
• Như Marx nhận xét, với tác phẩm cuối cùng, tác phẩm “Đạo Cơ Đốc
mới”, Saint Simon đã thể hiện một cách trực tiếp là người phát ngôn
của giai cấp cần lao và coi việc giải phóng giai cấp cần lao, xây dựng
một xã hội mới, lý tưởng là mục đích tối thượng cuối cùng của mình.
• Xã hội mới mà Saint Simon mơ ước xây dựng đó là xã hội đáp ứng
được những nhu cầu vật chất và tinh thần của mọi người. Theo ông:
Ông đã nhận thức rõ vị trí và tầm quan trọng của vấn đề sở hữu
nhưng chưa đi tới tư tưởng xóa bỏ chế độ tư hữu.
• Trong xã hội mới, tất cả mọi người đều phải làm việc, đều trở thành
những người lao động và mọi công việc được phối hợp một cách có
lợi trong khối "liên hiệp" thống nhất. Xã hội ấy trong khi tìm cách lOMoAR cPSD| 45469857
đảm bảo phúc lợi cho toàn thể nhân dân, trước hết phải cải thiện tình
hình của "giai cấp nghèo nhất và đông đảo nhất".
• Trong xã hội mới, con người được sống trong trạng thái "hòa bình
vĩnh cửu" và các dân tộc liên kết lại để bảo vệ hạnh phúc chung. Các
nhà khoa học, nhà nghệ thuật và nhà công nghiệp phải đóng vai trò
điều khiển và lãnh đạo. Chỉ có họ mới đảm bảo thỏa mãn những nhu
cầu vật chất và tinh thần cho mọi người.
• Saint Simon chủ trương đi tới xã hội mới bằng con đường hòa bình.
Ông khẳng định, các biện pháp hòa bình mới là những biện pháp duy
nhất có thể dùng nhằm mục đích xây dựng, sáng tạo, lập nên những thiết chế vững chắc.
• Saint Simon không chủ trương xóa bỏ chế độ tư hữu. Theo ông, vấn
đề đặt ra chỉ là cần xóa bỏ sự chênh lệch quá đáng về tài sản giữa mọi
người, cần phổ biến hóa chế độ tư hữu, để bảo đảm cho ai cũng có cơ
sở vật chất kinh tế, ai cũng có điều kiện lao động sản xuất và khắc
phục được tình trạng phân cực sâu sắc trong xã hội về giàu nghèo. - Những hạn chế:
• Những dự kiến về xã hội mới của Saint Simon còn mơ hồ, chưa chỉ ra
lực lượng xã hội thật sự sẽ thực hiện sự biến đổi xã hội tư bản chủ lOMoAR cPSD| 45469857
nghĩa thành xã hội xã hội chủ nghĩa, ông còn ảo tưởng vê lòng từ
thiện của giai cấp tư sản.
• Do điều kiện kinh tế - xã hội đương thời và do hạn chế tư duy của bản
thân nên Saint Simon chưa thể có quan niệm chính xác về nguồn gốc
và những đặc điểm kinh tế - xã hội của các giai cấp.
• Có thể nói rằng, mô hình xã hội tương lai của Saint Simon còn mang
tính không tưởng và mang sắc thái tôn giáo.
• Nhưng có thể nhận thấy nhận thấy ở là người có công lớn với những
tư tưởng bình đẳng xã hội và có nhiều dự kiến độc đáo, đặc biệt là
tấm long chân thành của ông vì sự nghiệp và mưu cầu hạnh phúc cho
nhân loại cần lao vì thế mà ông được lịch sử thừa nhận là một nhà xã
hội chủ nghĩa không tưởng có vị trí quan trọng vào đầu thế kỉ XIX. C.KẾT LUẬN
Học thuyết của Saint Simon có ý nghĩa tiến bộ, có giá trị là một trong
những tiền đề lý luận để sau này Karl Marx và Friedrich Engels tiếp thu
có phê phán, cùng với các tiền đề lý luận khác để xây dựng học thuyết
khoa học của mình. Nhưng tư tưởng về một nền kinh tế thống nhất có kế
hoạch trên quy mô một quốc gia và quy mô thế giới, lần đầu tiên do
Saint Simon nêu ra có giá trị lớn.
Marx và Engels đánh giá cao cống hiến của Saint Simon cho nhân loại.
Sau khi Saint Simon mất, những người kế tục gần gũi của ông đã truyền lOMoAR cPSD| 45469857
bá và phát triển một số điểm trong học thuyết của ông. Chủ nghĩa Saint
Simon xuất hiện ở Pháp và có ảnh hưởng nhất định tới phong trào công
nhân nửa đầu thế kỷ XIX.