Bài thơ Bạn đến chơi nhà Tải về
Bằng giọng điệu hóm hỉnh, bài thơ “Bạn đến chơi nhà” đã ca ngợi tình bạn chân thành, thắm thiết.
1. Đôi nét về tác giả Nguyễn Khuyến
- Nguyễn Khuyến (1835 - 1909): lúc nhỏ tên là Thắng.
- Quê ngoại ở làng Văn Khế, xã Hoàng Xá, huyện Ý Yên, tỉnh Hà Nam nay thuộc huyện Ý Yên,
tỉnh Nam Định. Quê nội của nhà thơ ở thôn Vị Hạ (làng Và), xã Yên Đổ, nay thuộc xã Trung
Lương, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam.
- Thuở nhỏ nhà nghèo nhưng vốn tính thông minh lại học giỏi nên khi đi thi đều đỗ đầu cả ba kì
thi: Hương, Hội, Đình. Do đó ông được gọi là Tam Nguyên Yên Đổ.
- Nhà thơ Nguyễn Khuyến được biết đến là một vị quan có phẩm chất trong sạch, mặc dù làm
quan nhưng ông nổi tiếng là người rất thanh liêm, chính trực Ông làm quan khoảng mười năm,
đến khi thực dân Pháp đánh chiếm Bắc Bộ liền cáo quan về ở ẩn.
- Nguyễn Khuyến là một nhà thơ lớn của dân tộc. Thơ ca của ông chủ yếu được sáng tác vào giai
đoạn sau ngày cáo quan về quê sống ở Yên Đổ.
2. Giới thiệu về Bạn đến chơi nhà 2.1 Hoàn cảnh sáng tác
Bài thơ được sáng tác khi nhà thơ cáo quan về quê sống ở ẩn ở Yên Đổ. Một hôm, người bạn tri
kỷ của ông đến thăm nhưng ông lại chẳng có gì để thiết đãi bạn. Nguyễn Khuyến đã làm bài thơ
“Bạn đến chơi nhà” để giãi bày nỗi lòng và khẳng định tình bạn tri kỷ. 2.2 Bố cục Gồm 3 phần:
 Phần 1. Câu đầu: giới thiệu việc bạn đến chơi nhà.
 Phần 2. 6 câu tiếp: hoàn cảnh của nhà thơ khi bạn đến thăm nhà.
 Phần 3. Câu cuối: tình cảm bạn bè thắm thiết. 2.3 Thể thơ
Bài thơ viết theo thể thất ngôn bát cú Đường luật. 2.4. Nội dung
Bài thơ “Bạn đến chơi nhà” đã ca ngợi tình bạn chân thành, thắm thiết. 2.5 Nghệ thuật
Thể thơ thất ngôn bát cú, ngôn ngữ và hình ảnh giản dị, giọng thơ chất phác hồn nhiên…
3. Dàn ý phân tích Bạn đến chơi nhà (1) Mở bài
- Giới thiệu về tác giả Nguyễn Khuyến (những nét tiêu biểu về cuộc đời, sự nghiệp sáng tác…)
- Giới thiệu về bài thơ “Bạn đến chơi nhà” (hoàn cảnh ra đời, khái quát giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật…) (2) Thân bài
a. Câu đầu: giới thiệu việc bạn đến chơi nhà
- Thời gian: “đã bấy lâu nay”, có nghĩa là rất lâu rồi bạn mới ghé thăm.
- Cách xưng hô: bác, đầy thân mật và gắn bó giữa những người bạn.
- Giọng điệu: cởi mở, chân thành thể hiện thái độ hiếu khách của nhân vật trữ tình.
- Hai vế câu: sóng đôi như một lời reo vui, một lời đón khách đầy cởi mở, chân tình.
=> Câu mở đầu giống như một lời mời đầy chân tình, tự nhiên.
b. 6 câu tiếp: hoàn cảnh của nhà thơ khi bạn đến thăm nhà
Nhà thơ đã tạo ra một hoàn cảnh đầy éo le khi bạn đến chơi nhà:
- Trẻ thời đi vắng - không có ai để sai đi mua đồ ăn tiếp đãi bạn.
- Chợ thời xa - gợi sự xa xôi, đi chợ rất mất thời gian cũng như không có người ở nhà tiếp bạn.
- Còn trong nhà thì không có gì:
 Ao sâu - khôn chài cá: khó mà bắt được cá để mời bạn.
 Cải chửa ra cây, cà mới nụ, bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa - tất cả rau quả, cây trái
trong nhà chưa thể ăn được.
 Miếng trầu - ngay cả thứ quan trọng nhất (Miếng trầu là đầu câu chuyện) cũng không có.
=> Qua những hình ảnh trên, nhà thơ muốn khắc họa một cuộc sống đạm bạc, thiếu thốn về vật chất.
- Nhưng sự thiếu thốn đó không khiến cho thi sĩ buồn khổ mà còn đầy lạc quan, yêu đời: Thể
hiện qua giọng điệu hài hước, hóm hỉnh.
c. Câu cuối: tình cảm bạn bè thắm thiết
- Bác đến chơi đây: Tuy thiếu thốn về vật chất nhưng người bạn vẫn trân trọng tình cảm, vậy là đã rất đáng quý rồi. - “Ta với ta”:
 Từ “ta” đầu tiên: nhân vật trữ tình - chủ nhà
 Từ “ta” thứ hai: người bạn - khách
 Từ “với” thể hiện mối quan hệ song hành, gắn bó dường như không còn khoảng cách.
=> Câu thơ khẳng định được tình cảm tri kỷ của hai người bạn cũng như tâm hồn thấu hiểu sâu
sắc, không màng đến của cải vật chất. (3). Kết bài
Khẳng định lại giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ “Bạn đến chơi nhà”.
4. Bạn đến chơi nhà
Đã bấy lâu nay, bác tới nhà
Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa.
Ao sâu nước cả, khôn chài cá,
Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà.
Cải chửa ra cây, cà mới nụ,
Bầu vừa rụng rốn, mướp đương hoa.
Đầu trò tiếp khách, trầu không có,
Bác đến chơi đây ta với ta!
( Hợp tuyển thơ văn Việt Nam, tập IV, NXB Văn hóa, Hà Nội, 1963)