Bản dịch sách Luật quốc tế: Tổng quan về công pháp và pháp luật quốc tế môn Luật quốc tế | Trường Đại học Luật Hà Nội

lOMoAR cPSD| 45734214
1. BẢN CHẤT VÀ SỰ PHÁT TRIỂN CỦA LUẬT QUỐC TẾ
Trong hành trình dài của nhân loại từ hang động đến máy tính, ý tưởng về luật pháp
luôn đóng vai trò trung tâm - ý tưởng về trật tự là cần thiết và sự hỗn loạn là kẻ thù
của một cuộc sống công bằng và ổn định. Mỗi xã hội, dù là lớn hay nhỏ, hùng mạnh
hay yếu ớt, đều xây dựng cho mình một khuôn khổ các nguyên tắc để phát triển.
Những gì được làm, những gì không được làm, những hành động được chấp nhận và
những hành động bị cấm đều được quy định rõ ràng trong ý thức chung của cộng
đồng. Tiến bộ, với những bước nhảy vọt khó lý giải, luôn luôn dựa trên tập thể khi đàn
ông và phụ nữ cùng nhau hướng tới những mục tiêu chung được chấp nhận, cho dù đó
là săn bắn động vật, trồng trọt hay đơn giản là kiếm tiền.
Luật pháp là yếu tố gắn kết các thành viên trong cộng đồng với nhau thông qua việc
tuân thủ các giá trị và tiêu chuẩn được thừa nhận. Luật pháp vừa mang tính cho phép,
cho phép các cá nhân thiết lập các quan hệ pháp lý của riêng mình với các quyền và
nghĩa vụ, như trong việc tạo ra hợp đồng, vừa mang tính cưỡng chế, trừng phạt những
người vi phạm các quy định của nó. Pháp luật bao gồm một loạt các quy tắc điều
chỉnh hành vi, và ở một mức độ nào đó, phản ánh các ý tưởng và mối quan tâm của xã hội nơi nó vận hành.
Cũng tương tự như vậy với cái được gọi là luật quốc tế, với một điểm khác biệt quan
trọng là chủ thể chính của luật quốc tế là các quốc gia dân tộc, không phải công dân cá
nhân. Có nhiều điểm khác biệt giữa luật pháp trong một quốc gia (luật quốc gia) và
luật pháp hoạt động bên ngoài và giữa các quốc gia, tổ chức quốc tế và trong một số trường hợp, cá nhân.
Bản thân Luật quốc tế được chia thành hai nhánh: luật xung đột (hoặc đôi khi được
gọi là tư pháp quốc tế) và công pháp quốc tế (thường chỉ được gọi là luật quốc tế).1
Luật xung đột giải quyết các trường hợp trong hệ thống pháp lý cụ thể, nơi các yếu tố
nước ngoài can thiệp, làm nảy sinh câu hỏi về việc áp dụng luật nước ngoài hoặc vai
trò của tòa án nước ngoài.2 Ví dụ, nếu hai người Anh ký hợp đồng bán hàng hóa đặt tại
Paris ở Pháp, thì tòa án Anh sẽ áp dụng luật Pháp liên quan đến tính hiệu lực của hợp
đồng đó. Ngược lại, công pháp quốc tế không chỉ đơn thuần là một phần phụ của một
trật tự pháp lý, mà là một hệ thống riêng biệt hoàn toàn,3 và đây chính là lĩnh vực sẽ
được xem xét trong cuốn sách này.
1 This term was fifirst used by J. Bentham: see Introduction to the Principles of Morals and Legislation, London, 1780.
2 See e.g. Cheshire, North and Fawcett, Private International Law (ed. J. Fawcett and J. M. Carruthers), 14th edn, Oxford, 2008.
3 See the Serbian Loans case, PCIJ, Series A, No. 14, pp. 41–2. lOMoAR cPSD| 45734214
Công pháp quốc tế điều chỉnh các mối quan hệ giữa các quốc gia dưới mọi hình thức,
từ chiến tranh đến vệ tinh, từ thương mại đến nhân quyền, đồng thời quy định hoạt
động của nhiều tổ chức quốc tế và khu vực. Công pháp quốc tế có thể mang tính phổ
quát hoặc tổng quát, trong đó các quy tắc được quy định ràng buộc tất cả các quốc gia
(hoặc hầu hết các quốc gia tùy thuộc vào bản chất của quy tắc), hoặc mang tính khu
vực, theo đó một nhóm các quốc gia có liên kết về mặt địa lý hoặc ý thức hệ có thể
công nhận các quy tắc đặc biệt chỉ áp dụng cho họ, ví dụ như, tục lệ tị nạn ngoại giao
phát triển mạnh mẽ nhất ở khu vực Mỹ Latinh.4 Các quy tắc của Công pháp quốc tế
cần được phân biệt với cái gọi là phép lịch sự quốc tế, hay những tập quán như chào
cờ các tàu chiến nước ngoài trên biển, những tập quán này chỉ được thực hiện chỉ
thông qua phép lịch sự và không được coi là ràng buộc pháp lý.5 Tương tự, cần tránh
nhầm lẫn giữa Công pháp quốc tế với đạo đức quốc tế. Mặc dù chúng có thể trùng hợp
ở một số điểm nhất định, nhưng Công pháp quốc tế là một lĩnh vực pháp lý cả về nội
dung và hình thức, trong khi khái niệm đạo đức quốc tế là một nhánh của ngành đạo
đức học. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là Công pháp quốc tế có thể tách rời
khỏi các giá trị của nó.
Trong chương này và chương tiếp theo, chúng ta sẽ đi sâu tìm hiểu các đặc điểm của
hệ thống pháp lý quốc tế, cùng với bối cảnh lịch sử và lý thuyết cần thiết để đánh giá
đúng vai trò của pháp luật trong luật quốc tế.
PHÁP LUẬT VÀ CHÍNH TRỊ TRONG CỘNG ĐỒNG THẾ GIỚI
Vấn đề đầu tiên cần đặt ra là tính chất pháp lý của luật quốc tế. Mỗi bên trong một
tranh chấp quốc tế chắc chắn sẽ viện dẫn lý lẽ pháp lý để biện minh cho hành động
của mình. Tuy nhiên, trong hệ thống quốc tế không có một tổ chức độc lập nào có khả
năng phán quyết và đưa ra quyết định cuối cùng về vấn đề này.
Hầu hết mọi người khi bắt đầu nghiên cứu Luật quốc tế đều đã học hoặc tiếp thu được
điều gì đó về các đặc điểm chính của luật pháp thông thường hoặc nội địa. Những dấu
hiệu nhận biết như vậy sẽ bao gồm sự tồn tại của một cơ quan được công nhận để lập
pháp hoặc tạo ra luật, một hệ thống tòa án có thẩm quyền bắt buộc để giải quyết tranh
chấp về các luật đó và một hệ thống thực thi các luật đó được chấp nhận. Không có cơ
quan lập pháp, cơ quan tư pháp và cơ quan hành pháp, dường như người ta không thể
nói về một trật tự pháp lý.6 Và Luật quốc tế không phù hợp với mô hình này. Luật
quốc tế không có cơ quan lập pháp. Đại hội đồng Liên Hợp Quốc gồm các đại biểu 4 See further below, p. 68.
5 North Sea Continental Shelf cases, ICJ Reports, 1969, p. 44; 41 ILR, p. 29. See also M. Akehurst, ‘Custom as a Source of
International Law’, 47 BYIL, 1974–5, p. 1.
6 See generally, R. Dias, Jurisprudence, 5th edn, London, 1985, and H. L. A. Hart, The Concept of Law, Oxford, 1961. lOMoAR cPSD| 45734214
của tất cả các quốc gia thành viên tồn tại, nhưng các nghị quyết của nó không có ràng
buộc về mặt pháp lý ngoại trừ một số cơ quan của Liên Hợp Quốc cho một số mục
đích nhất định.7 Không có hệ thống tòa án. Tòa án Công lý Quốc tế ở The Hague tồn
tại nhưng chỉ có thể giải quyết các vụ kiện khi cả hai bên đồng ý8 và không thể đảm
bảo việc tuân thủ các quyết định của mình. Trên hết không có thực thi hoặc cơ quan
quản lý. Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc, được cho là có vai trò như vậy theo một
nghĩa nào đó, đôi khi đã bị hạn chế hiệu quả bởi quyền phủ quyết của năm thành viên
thường trực (Mỹ; Liên Xô, nay là Liên bang Nga; Trung Quốc; Pháp; và Vương quốc
Anh).9 Vì vậy, nếu không có một tổ chức rõ ràng nào để thiết lập quy tắc, hoặc làm rõ
chúng hoặc thấy rằng những người vi phạm chúng bị trừng phạt, thì cái gọi là luật
pháp quốc tế có thể là luật như thế nào?
Tất nhiên, người ta sẽ nhận ra rằng cơ sở cho lập luận này là so sánh luật nội địa với
Luật quốc tế và giả định về sự tương tự giữa hệ thống quốc gia và trật tự quốc tế. Và
đây là cốt lõi của tất cả các cuộc thảo luận về bản chất của luật quốc tế.
Vào đầu thế kỷ XIX, nhà triết học người Anh John Austin đã xây dựng một lý thuyết
pháp luật dựa trên khái niệm một chủ quyền ban hành lệnh đi kèm với một sự trừng
phạt hoặc hình phạt. Vì luật pháp quốc tế không phù hợp với định nghĩa đó nên nó đã
bị xếp vào loại "đạo đức tích cực".10 Khái niệm này đã bị chỉ trích vì đơn giản hóa quá
mức và thậm chí gây nhầm lẫn về bản chất thực sự của pháp luật trong xã hội và vì
quá nhấn mạnh vai trò của sự trừng phạt trong hệ thống bằng cách liên kết nó với mọi
quy tắc.11 Đây không phải là nơi để tóm tắt toàn diện lý thuyết của Austin, nhưng ý
tưởng về sự cưỡng chế như một phần không thể thiếu của bất kỳ trật tự pháp lý nào là
một vấn đề quan trọng cần được xem xét trong bối cảnh luật quốc tế. VAI TRÒ CỦA SỨC MẠNH
Không có hệ thống trừng phạt thống nhất12 trong luật quốc tế như trong luật nội địa,
nhưng có những trường hợp sử dụng vũ lực được coi là chính đáng và hợp pháp.
Trong hệ thống Liên Hợp Quốc, Hội đồng Bảo an có thể áp đặt các biện pháp trừng
7 See article 17(1) of the United Nations Charter. See also D. Johnson, ‘The Effect of Resolutions of the General Assembly
of the United Nations’, 32 BYIL, 1955–6, p. 97 and below, chapter 21.
8 See article 36 of the Statute of the International Court of Justice and below, chapter 18.
9 See e.g. The Charter of the United Nations (ed. B. Simma et al.), 3rd edn, Oxford, 2012, chapter V and below, chapter 22.
10 See J. Austin, The Province of Jurisprudence Determined (ed. H. L. A. Hart), London, 1954, pp. 134–42.
11 See e.g. Hart, Concept of Law, chapter 10.
12 See e.g. W. M. Reisman, ‘Sanctions and Enforcement’, in The Future of the International Legal Order (ed. C. Black and
RA. Falk), New York, 1971, p. 273; J. Brierly, ‘Sanctions’, 17 Transactions of the Grotius Society, 1932, p. 68; Hart,
Concept of Law, pp. 211–21; A. D’Amato, ‘The Neo-Positivist Concept of International Law’, 59 AJIL, 1965, p. 321; G.
Fitzmaurice, ‘The Foundations of the Authority of International Law and the Problem of Enforcement’, 19 MLR, 1956, p. 1,
and The Effectiveness of International Decisions (ed. S. Schwebel), Leiden, 1971. lOMoAR cPSD| 45734214
phạt khi xác định có mối đe dọa hòa bình, phá vỡ hòa bình hoặc hành động xâm
lược.13 Các biện pháp trừng phạt này có thể là kinh tế, ví dụ như những biện pháp
được tuyên bố năm 1966 chống lại Rhodesia,14 hoặc quân sự như trong chiến tranh
Triều Tiên năm 1950,15 hoặc cả hai, như trong năm 1990 chống lại Iraq.16
Hành động cưỡng chế trong khuôn khổ Liên Hợp Quốc là hiếm vì đòi hỏi sự phối hợp
giữa năm thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an và điều này hiển nhiên cần một
vấn đề không được bất kỳ cường quốc nào coi là mối đe dọa đến lợi ích sống còn của họ.
Triều Tiên là một ngoại lệ và hành động chung chỉ có thể được thực hiện do sự vắng
mặt tình cờ của Liên Xô khỏi Hội đồng để phản đối việc cho đại diện Trung Hoa Dân quốc ngồi ghế.17
Bên cạnh các biện pháp trừng phạt mang tính thể chế như vậy, người ta có thể lưu ý
đến một loạt quyền được thực hiện hành động bạo lực được gọi là tự vệ.18 Thủ tục
dùng vũ lực để bảo vệ một số quyền nhất định này là đặc trưng của các hệ thống luật
pháp nguyên thủy có mối thù truyền kiếp, nhưng trong trật tự pháp luật nội địa, các
thủ tục và phương pháp như vậy nằm trong sự kiểm soát độc quyền của chính quyền
đã được thiết lập. Các quốc gia có thể sử dụng vũ lực để tự vệ nếu là đối tượng xâm
lược và có thể thực hiện các biện pháp đáp trả các hành vi bất hợp pháp của các quốc
gia khác. Trong những trường hợp như vậy, chính các quốc gia quyết định có thực
hiện hành động hay không và nếu có thì mức độ các biện pháp của họ là bao nhiêu, và
không có cơ quan tối cao nào để phán quyết về tính hợp pháp của họ hoặc ngược lại,
trừ khi có sự xem xét của Tòa án Công lý Quốc tế được cả hai bên chấp nhận, mặc dù
luật quốc tế đã đưa ra các quy tắc liên quan.19
Theo đó, những nhà nghiên cứu đặt yếu tố vũ lực lên hàng đầu trong các lý thuyết của
họ phải đối mặt với nhiều khó khăn trong việc mô tả bản chất, hoặc đúng hơn là bản
chất pháp lý của luật quốc tế, với sự thiếu hụt một khuôn khổ trừng phạt nhất quán,
13 Chapter VII of the United Nations Charter. See below, chapter 21.
14 Security Council resolution 221 (1966). Note also Security Council resolution 418 (1977) imposing a mandatory arms embargo on South Africa.
15 Security Council resolutions of 25 June, 27 June and 7 July 1950. See D. W. Bowett, United Nations Forces, London, 1964.
16 Security Council resolutions 661 and 678 (1990). See The Kuwait Crisis: Basic Documents (ed. E. Lauterpacht,
C. Greenwood, M. Weller and D. Bethlehem), Cambridge, 1991, pp. 88 and 98. See also below, chapter 21.
17 See E. Luard, A History of the United Nations, vol. I, The Years of Western Domination 1945–55, London, 1982, pp.
229–74, and below, chapter 21.
18 See D. W. Bowett, Self-Defence in International Law, Manchester, 1958, and I. Brownlie, International Law and the Use
of Force by States, Oxford, 1963.
19 See below, chapter 18. See also M. Barkin, Law Without Sanctions, New Haven, 1967. lOMoAR cPSD| 45734214
được công nhận và toàn diện. Nhìn thấy các biện pháp trừng phạt của luật quốc tế
trong quyền tự vệ và trả đũa của các quốc gia20 là hiểu sai vai trò của các biện pháp
trừng phạt trong một hệ thống vì chúng nằm trong quyền quyết định của các quốc gia
chứ không phải của chính hệ thống. Không thể quên rằng xu hướng hiện tại trong luật
quốc tế là hạn chế sử dụng vũ lực càng nhiều càng tốt, dẫn đến kết quả vô lý là càng
kiểm soát được vũ lực trong xã hội quốc tế thì luật pháp quốc tế càng trở nên ít hợp pháp.
Vì không thể khám phá bản chất của luật quốc tế bằng cách tham chiếu đến một định
nghĩa về luật dựa trên các biện pháp trừng phạt, nên cần phải xem xét bản chất của hệ
thống pháp luật quốc tế để tìm hiểu xem các quốc gia có thực sự cảm thấy có nghĩa vụ
phải tuân theo các quy tắc của luật quốc tế hay không, và nếu có thì tại sao. Thực tế,
nếu câu trả lời cho câu hỏi đầu tiên là phủ định, nghĩa là các quốc gia không cảm thấy
cần thiết phải hành động phù hợp với các quy tắc đó, thì không tồn tại bất kỳ hệ thống
luật quốc tế nào xứng đáng với tên gọi của nó. HỆ THỐNG QUỐC TẾ21
Chìa khóa để tìm kiếm nằm trong các thuộc tính độc đáo của hệ thống quốc tế theo
nghĩa là mạng lưới các mối quan hệ tồn tại chủ yếu, nếu không muốn nói là độc
quyền, giữa các quốc gia công nhận một số nguyên tắc và cách thức chung để thực
hiện mọi việc.22 Trong khi cấu trúc pháp lý trong tất cả các xã hội, ngoại trừ những xã
hội nguyên thủy nhất, là theo thứ bậc và thẩm quyền theo chiều dọc, thì hệ thống quốc
tế lại theo chiều ngang, bao gồm hơn 190 quốc gia độc lập, tất cả đều bình đẳng về lý
thuyết pháp lý (ở chỗ tất cả đều sở hữu các đặc điểm của chủ quyền) và không công
nhận bất kỳ ai có thẩm quyền đối với họ. Luật pháp cao hơn cá nhân đối với hệ thống
trong nước, nhưng luật quốc tế chỉ tồn tại giữa các quốc gia. Cá nhân chỉ có quyền lựa
chọn tuân thủ luật pháp hay không. Họ không tạo ra luật pháp. Điều đó được thực hiện
bởi các thể chế cụ thể. Mặt khác, trong luật quốc tế, chính các quốc gia tạo ra luật 20
See e.g. H. Kelsen, General Theory of Law and State, London, 1946, pp. 328 ff. 21
See L. Henkin, How Nations Behave, 2nd edn, New York, 1979, and Henkin, International Law: Politics and
Values, Dordrecht, 1995; M. A. Kaplan and N. Katzenbach, The Political Foundations of International Law, New York, 1961; C. W.
Jenks, The Common Law of Mankind, London, 1958; W. Friedmann, The Changing Structure of International Law, New
York, 1964; A. Sheikh, International Law and National Behaviour, New York, 1974; O. Schachter, International Law in
Theory and Practice, Dordrecht, 1991; T. M. Franck, The Power of Legitimacy Among Nations, Oxford, 1990; R. Higgins,
Problems and Process, Oxford, 1994; E. Tourme-Jouannet, What is a Fair Society? International Law Between Development
and Recognition, Oxford, 2013 and Oppenheim’s International Law (ed. R. Y. Jennings and A. D. Watts), 9th edn, London, 1992, vol. I, chapter 1. 22
As to the concept of ‘international community’, see e.g. G. Abi-Saab, ‘Whither the International Community?’, 9 EJIL,
1998, p. 248, B. Simma and A. L. Paulus, ‘The “International Community”: Facing the Challenge of Globalisation’, 9 EJIL,
1998, p. 266 and G. Gaja, ‘The Protection of General Interests in the International Community’, 364 HR, 2014, p. 13. See
also P. Weil, ‘Le Droit International en Quête de son Identité’, 237 HR, 1992 VI, p. 25. lOMoAR cPSD| 45734214
pháp và tuân thủ hoặc không tuân thủ luật pháp.20 Tất nhiên, điều này có tác động sâu
sắc đến các nguồn luật cũng như các phương tiện để thực thi các quy tắc pháp lý được chấp nhận.
Luật quốc tế, như sẽ được trình bày trong các chương tiếp theo, chủ yếu được hình
thành bởi các hiệp định quốc tế, tạo ra các quy tắc ràng buộc đối với các bên ký kết,
và các quy tắc tập quán, về cơ bản là các thông lệ của nhà nước được cộng đồng nói
chung công nhận và đặt ra các khuôn mẫu ứng xử phải tuân thủ.
Tuy nhiên, có thể lập luận rằng vì bản thân các quốc gia ký kết các hiệp ước và tham
gia vào hành động mà họ có thể coi là bắt buộc về mặt pháp lý hoặc không, luật quốc
tế dường như bao gồm một loạt các quy tắc mà các quốc gia có thể lựa chọn. Trái
ngược với tín ngưỡng phổ biến, các quốc gia tuân thủ luật quốc tế và các hành vi vi
phạm tương đối hiếm. Tuy nhiên, những hành vi vi phạm như vậy (như tấn công có vũ
trang và áp bức chủng tộc) được công khai rộng rãi và tấn công vào trọng tâm của hệ
thống, vào việc tạo ra, giữ gìn hòa bình và công lý quốc tế. Nhưng cũng giống như các
vụ giết người, cướp bóc và hiếp dâm xảy ra trong các trật tự pháp lý quốc gia mà
không phá hủy hệ thống, tương tự như vậy, các cuộc tấn công vào các quy tắc pháp lý
quốc tế chỉ ra những điểm yếu của hệ thống mà không làm giảm giá trị hoặc tính cần
thiết của chúng. Do đó, mặc dù thỉnh thoảng có vi phạm nghiêm trọng, phần lớn các
điều khoản của luật pháp quốc tế vẫn được tuân thủ.21
Trong đời sống quốc tế hàng ngày, có rất nhiều thỏa thuận và tập quán được tuân thủ.
Tuy nhiên, trong sự tương tác hỗn loạn của các vấn đề thế giới, người ta cảm thấy cần
một khuôn khổ quy định hoặc mạng lưới luật lệ nào đó để có thể chơi trò chơi này, và
luật quốc tế đáp ứng yêu cầu đó. Các quốc gia cảm thấy điều này là cần thiết vì nó
mang lại một yếu tố ổn định và dự đoán được tình hình.
Khi các quốc gia có liên quan đến bất đồng hoặc tranh chấp, việc viện dẫn đến các quy
tắc của luật quốc tế là rất hữu ích ngay cả khi có những cách giải thích mâu thuẫn vì ít
nhất cũng có một khuôn khổ tham chiếu chung và một quốc gia sẽ biết quốc gia kia sẽ
phát triển lập luận của mình như thế nào. Cả hai sẽ nói chung một ngôn ngữ và yếu tố
giao tiếp này rất quan trọng vì sự hiểu lầm xảy ra rất dễ dàng và thường dẫn đến hậu
quả bi thảm. Khi những bên đối địch tranh cãi về việc hiểu một quy tắc cụ thể và áp
dụng lập trường đối lập liên quan đến việc thực hiện quy tắc đó, thì ít nhất họ cũng có
cùng quan điểm và giao tiếp bằng cùng một cách diễn đạt. Đó là một điều gì đó. Nó
20 This leads Rosenne to refer to international law as a law of co-ordination, rather than, as in internal law, a law of
subordination, Practice and Methods of International Law, Dordrecht, 1984, p. 2.
21 See H. Morgenthau, Politics Among Nations, 5th edn, New York, 1973, pp. 290–1; Henkin, How Nations Behave, pp.
469; J. Brierly, The Outlook for International Law, Oxford, 1944, p. 5; and P. Jessup, A Modern Law of Nations, New York, 1948, pp. 6–8. lOMoAR cPSD| 45734214
không phải là tất cả, vì việc cho rằng luật quốc tế có thể làm được nhiều hơn những gì
nó có thể thực hiện là một sai lầm cũng như không chính xác. Nó có thể tạo nên một
quyển từ điển dễ hiểu và đề xuất các giải pháp khả thi được rút ra từ việc nghiên cứu
các nguyên tắc của nó. Điều nó không thể làm là giải quyết mọi vấn đề, dù nguy hiểm
hay phức tạp đến đâu, chỉ đơn giản bằng cách hiện diện ở đó. Luật quốc tế vẫn chưa
được phát triển, nếu có, đến giai đoạn cụ thể đó và người ta không nên phóng đại khả
năng của nó trong khi chỉ ra những đặc điểm tích cực của nó. Tuy nhiên, đó là cách để
các quốc gia cùng nhau tiến hành công việc kinh doanh trong một bối cảnh tương đối dễ chịu.
Nhưng điều gì có thể ngăn cản một quốc gia phớt lờ luật quốc tế khi tiến hành theo
chính sách đã chọn của mình? Ví dụ, một quy tắc pháp lý chống lại hành vi xâm lược
có thể tự nó thắng thế trước những cám dỗ chính trị không? Không có lực lượng cảnh
sát quốc tế nào để ngăn chặn hành động như vậy, nhưng có một loạt các cân nhắc khác
gắn chặt với bản chất của luật quốc tế có thể khiến một kẻ xâm lược tiềm năng phải kiềm chế.
Có yếu tố qua lại tại nơi làm việc và đó có thể là một vũ khí mạnh mẽ. Các quốc gia
thường không theo đuổi một hành động cụ thể nào có thể mang lại cho họ lợi ích ngắn
hạn, vì nó có thể phá vỡ mạng lưới khoan dung qua lại, rất có thể mang lại bất lợi lâu
dài. Ví dụ, các quốc gia ở khắp mọi nơi đều bảo vệ quyền miễn trừ của các nhà ngoại
giao nước ngoài vì nếu không làm như vậy sẽ đặt các quan chức của chính họ ở nước
ngoài rơi vào tình thế nguy hiểm.22 Điều này tạo ra động lực để các quốc gia hành
động hợp lý và điều chỉnh các yêu cầu với kỳ vọng rằng điều này cũng sẽ khuyến
khích các quốc gia khác hành động hợp lý và do đó tránh được các xung đột. Bởi vì
các quy tắc cuối cùng có thể được thay đổi bằng cách thay đổi mô hình hành vi của
các quốc gia và khiến một phong tục thay thế cho phong tục khác, hoặc bằng thỏa
thuận chung, một sự tham chiếu xác định nhất định đến đời sống chính trị được giữ
lại. Nhưng cần phải nêu rõ rằng một quốc gia, sau khi cân nhắc tất cả các phương án
khả thi, rất có thể cảm thấy rằng phương pháp duy nhất để bảo vệ các lợi ích sống còn
của mình sẽ liên quan đến việc vi phạm luật quốc tế và trách nhiệm sẽ phải được thực
hiện. Khi liên quan đến sự sống còn, luật quốc tế có thể đứng thứ hai.
Một yếu tố quan trọng khác là những lợi thế hoặc "phần thưởng" có thể xảy ra trong
một số tình huống nhất định khi tuân thủ luật quốc tế. Nó có thể khuyến khích các
quốc gia thân thiện hoặc trung lập đứng về phía một quốc gia tham gia xung đột thay
vì làm đối thủ của mình, và thậm chí đóng vai trò tích cực hơn so với bình thường.
22 See Case Concerning United States Diplomatic and Consular Staff in Tehran, ICJ Reports, 1980, p. 3; 61 ILR, p. 502. See
also the US Supreme Court decision in Boos v. Barry 99 L. Ed. 2d 333, 345–6 (1988); 121 ILR, p. 499. lOMoAR cPSD| 45734214
Theo nhiều cách, đó là một lời kêu gọi dư luận ủng hộ và tất cả các quốc gia đều sử dụng chiến thuật này.
Theo nhiều cách, nó phản ánh sự tôn trọng mà luật pháp được giữ gìn. Liên Xô đã sử
dụng đáng kể các lập luận pháp lý trong nỗ lực thiết lập trách nhiệm không đóng góp
của mình cho các hoạt động gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc,23 và người Mỹ cũng
biện minh cho các hoạt động của họ liên quan đến Cuba24 và Việt Nam25 bằng cách
tham chiếu đến luật quốc tế. Trong một số trường hợp, nó có thể có hiệu quả và mang
lại sự hỗ trợ đáng kể, trong nhiều trường hợp thì không; nhưng trong mọi trường hợp,
thực tế tất cả các quốc gia đều làm như vậy là một dấu hiệu mang tính xây dựng.
Một yếu tố khác đáng đề cập trong bối cảnh này là việc xây dựng liên tục các hoạt
động kinh doanh quốc tế theo các thuật ngữ pháp lý đặc trưng. Quan điểm và tranh
chấp, nói riêng, được đóng khung hợp pháp với các tham chiếu đến tiền lệ, các thỏa
thuận quốc tế và thậm chí cả ý kiến của các tác giả pháp lý. Các khiếu nại được theo
đuổi liên quan đến các quy tắc của luật quốc tế chứ không phải theo các thuật ngữ, ví
dụ về đạo đức hoặc luân lý.26 Điều này đã tạo ra một nhóm các viên chức trong các bộ
phận chính phủ, ngoài những người làm việc trong các tổ chức quốc tế, thông thạo
luật quốc tế và thực hiện các chức năng hàng ngày của chính phủ theo cách hướng đến
luật pháp. Trên thực tế, nhiều tác giả đã nhấn mạnh vai trò của các viên chức trong
việc thực thi pháp luật thực tế và ảnh hưởng của họ đối với quá trình pháp lý.27
Sau khi đi đến kết luận rằng các quốc gia tuân thủ luật quốc tế và thường chỉ vi phạm
nó trong một vấn đề được coi là quan trọng đối với lợi ích của họ, câu hỏi đặt ra là cơ
sở ý thức của nghĩa vụ này.28 Thế kỷ XIX, với triết lý hướng đến kinh doanh, nhấn
mạnh tầm quan trọng của hợp đồng, như là cơ sở pháp lý của một thỏa thuận được cả
hai (hoặc tất cả) bên tự do tham gia, và điều này ảnh hưởng đến lý thuyết đồng thuận
trong luật quốc tế.2930 Các quốc gia là những tác nhân độc lập và tự do, và do đó họ chỉ
có thể bị ràng buộc với sự đồng ý của chính mình. Không có cơ quan nào tồn tại có
23 See Certain Expenses of the United Nations, ICJ Reports, 1962, p. 151; 34 ILR, p. 281; and R. Higgins, United Nations
Peace-Keeping; Documents and Commentary, Oxford, 4 vols., 1969–81.
24 See e.g. A. Chayes, The Cuban Missile Crisis, Oxford, 1974, and Henkin, How Nations Behave, pp. 279–302.
25 See e.g. The Vietnam War and International Law (ed. R. A. Falk), Princeton, 4 vols., 1968–76; J. N. Moore, Law and the
Indo-China War, Charlottesville, 1972; and Henkin, How Nations Behave, pp. 303–12.
26 See Hart, Concept of Law, p. 223.
27 See e.g. M. S. McDougal, H. Lasswell and W. M. Reisman, ‘The World Constitutive Process of Authoritative Decision’,
in International Law Essays (ed. M. S. McDougal and W. M. Reisman), New York, 1981, p. 191.
28 See e.g. J. Brierly, The Basis of Obligation in International Law, Oxford, 1958.
29 See W. Friedmann, Legal Theory, 5th edn, London, 1967, pp. 573–6. See also the Lotus case, PCIJ, Series A, No. 10, p. 30 . lOMoAR cPSD| 45734214
thể về mặt lý thuyết hoặc thực tiễn áp đặt các quy tắc đối với các quốc gia khác nhau.
Cách tiếp cận này đã tìm thấy biểu hiện cực đoan của nó trong lý thuyết tự động giới
hạn hoặc tự giới hạn, tuyên bố rằng các quốc gia chỉ có thể có nghĩa vụ tuân thủ các
quy tắc pháp lý quốc tế nếu họ đã đồng ý trước đó.31
Tuy nhiên, lý thuyết này là không thỏa đáng khi giải thích vì sao luật quốc tế được coi
là ràng buộc hoặc thậm chí là một lời giải thích về hệ thống pháp luật quốc tế.32 Để
đưa ra một ví dụ, có khoảng 100 quốc gia đã ra đời từ sau khi kết thúc Chiến tranh
Thế giới thứ hai và không thể tưởng tượng rằng những quốc gia như vậy đã đồng ý
với tất cả các quy tắc của luật quốc tế được hình thành trước khi chúng được thành
lập. Có thể lập luận rằng bằng cách "chấp nhận độc lập", các quốc gia đồng ý với tất
cả các quy tắc hiện có, nhưng nếu xem xét theo quan điểm này thì sự đồng ý chỉ là
một sự hư cấu đơn thuần.33
Lý thuyết này cũng thất bại trong việc giải thích đầy đủ hệ thống luật quốc tế, bởi vì
nó không tính đến sự phát triển mạnh mẽ của các tổ chức quốc tế và mạng lưới các
quy tắc và quy định đã xuất hiện từ nó trong thế hệ trước đó.
Việc chấp nhận sự đồng ý làm cơ sở cho nghĩa vụ trong luật quốc tế34 đặt ra câu hỏi về
điều gì sẽ xảy ra khi sự đồng ý bị rút lại. Việc quốc gia làm trái với thỏa thuận của
mình đối với một quy tắc không làm cho quy tắc đó trở thành tùy chọn hoặc xóa bỏ
tính hợp pháp của nó. Nó chỉ khiến quốc gia đó vi phạm các nghĩa vụ của mình theo
luật quốc tế nếu như quốc gia đó tiếp tục hành động theo quyết định của mình. Thật
vậy, nguyên tắc này thể hiện các thỏa thuận có tính ràng buộc (pacta sunt servanda)
tức là phải thực hiện dựa trên luật hiệp ước chứ không đơn thuần chỉ dựa trên những ý
muốn độc lập của các quốc gia.35
Một cách tiếp cận hiện tại đối với vấn đề này là tham khảo học thuyết đồng thuận.36
Điều này phản ánh ảnh hưởng của đa số trong việc tạo ra các chuẩn mực mới của luật
31 E.g. G. Jellinek, Allgemeine Rechtslehre, Berlin, 1905.
32 See also Hart, Concept of Law, pp. 219–20. But see P. Weil, ‘Towards Relative Normativity in International Law?’, 77
AJIL, 1983, p. 413 and responses thereto, e.g. R. A. Falk, ‘To What Extent are International Law and International Lawyers
Ideologically Neutral?’, in Change and Stability in International Law-Making (ed. A. Cassese and J. Weiler), 1989, p. 137,
and A. Pellet, ‘The Normative Dilemma: Will and Consent in International Law-Making’, 12 Australian YIL, 1992, p. 22. 33 See further below, p. 62.
34 See e.g. J. S. Watson, ‘State Consent and the Sources of International Obligation’, PASIL, 1992, p. 108. 35 See below, chapter 3.
36 See e.g. A. D’Amato, ‘On Consensus’, 8 Canadian YIL, 1970, p. 104. Note also the ‘gentleman’s agreement on
consensus’ in the Third UN Conference on the Law of the Sea: see L. Sohn, ‘Voting Procedures in United Nations
Conference for the Codifification of International Law’, 69 AJIL, 1975, p. 318, and UN Doc. A/Conf.62/WP.2. lOMoAR cPSD| 45734214
quốc tế và sự chấp nhận của các quốc gia khác đối với các quy tắc mới như vậy. Nó cố
gắng tập trung vào sự thay đổi trọng tâm đang bắt đầu diễn ra từ sự tập trung độc
quyền vào quốc gia dân tộc sang việc xem xét các hình thức hợp tác quốc tế đang phát
triển, nơi các khái niệm như sự đồng thuận và sự trừng phạt không đủ để giải thích những gì đang xảy ra.
Tất nhiên, người ta không thể bỏ qua vai trò của sự đồng thuận trong luật quốc tế.
Nhận ra những hạn chế của nó không có nghĩa là bỏ qua tầm quan trọng của nó. Phần
lớn luật quốc tế được cấu thành bởi các quốc gia đồng ý rõ ràng với các tiêu chuẩn
quy phạm cụ thể, rõ ràng nhất là bằng cách tham gia vào các hiệp ước. Điều này
không thể bị coi nhẹ. Tuy nhiên, tốt hơn hết là xem xét sự đồng thuận không chỉ quan
trọng đối với các quy tắc cụ thể được chấp nhận cụ thể (tất nhiên không phải là tổng
thể của luật quốc tế) mà còn theo quan điểm tiếp cận của các quốc gia nói chung đối
với tổng thể các quy tắc, sự hiểu biết, mô hình hành vi và các cấu trúc nâng đỡ và cấu
thành hệ thống quốc tế.37 Theo nghĩa rộng, các quốc gia chấp nhận hoặc đồng ý với hệ
thống chung của luật quốc tế, vì trên thực tế, nếu không có điều đó, không có hệ thống
nào như vậy có thể hoạt động. Chính cách tiếp cận này có thể được mô tả là sự đồng
thuận hoặc khuôn khổ thiết yếu, trong đó nhu cầu về sự đồng thuận của từng quốc gia
được chuyển thành sự chấp thuận của cộng đồng.
Điều quan trọng cần lưu ý là trong khi các quốc gia thỉnh thoảng phản đối các quy tắc
cụ thể của luật quốc tế và tìm cách thay đổi chúng, không có quốc gia nào tìm cách
duy trì rằng họ được tự do phản đối toàn bộ hệ thống. Tất nhiên, mỗi quốc gia riêng lẻ
có quyền tìm cách ảnh hưởng bằng lời nói hoặc hành động đến sự phát triển của các
quy tắc cụ thể của luật quốc tế, nhưng việc tạo ra các quy tắc thông thường mới không
phụ thuộc vào sự đồng ý rõ ràng của từng quốc gia cụ thể.
CHỨC NĂNG CỦA CHÍNH TRỊ
Rõ ràng là không thể có sự tách biệt hoàn toàn giữa pháp luật và chính sách. Bất kể lý
thuyết pháp luật hay triết học chính trị nào được công bố, mối liên kết không thể tách
rời giữa pháp luật và chính trị phải được thừa nhận.
Trong các xã hội phát triển, người ta phân biệt giữa việc xây dựng chính sách và
phương pháp thực thi chính sách. Ở Vương quốc Anh, Quốc hội lập pháp trong khi tòa
án xét xử và một sự phân chia tương tự được duy trì ở Hoa Kỳ giữa Quốc hội và hệ
thống tòa án. Mục đích của những sự phân chia như vậy, tất nhiên, là để ngăn chặn sự
tập trung quá nhiều quyền lực trong một nhánh của chính phủ. Tuy nhiên, chính nhánh
chính trị mới là bên lập pháp và trước hết là bên tạo ra hệ thống pháp luật. Ngay cả
37 See e.g. J. Charney, ‘Universal International Law’, 87 AJIL, 1993, p. 529. lOMoAR cPSD| 45734214
trong hệ thống tòa án, các thẩm phán vẫn có quyền tự do trong việc giải thích luật và
cuối cùng là đưa ra quyết định từ một số phương án thay thế.38 Tuy nhiên, không nên
cường điệu hóa quan điểm này vì một số yếu tố hoạt động để che giấu và làm giảm tác
động của chính trị đối với quá trình pháp lý. Đứng đầu trong số đó là yếu tố tâm lý của
truyền thống và sự phát triển của cái gọi là ' thói quen pháp luật' .39 Một bầu không khí
pháp lý đặc biệt đã được tạo ra, được củng cố bởi hệ thống chính trị và công nhận sự
tồn tại độc lập của các thể chế pháp luật và các phương pháp hoạt động được đặc
trưng là "công bằng" hoặc "hợp pháp". Ở hầu hết các quốc gia, sự can thiệp công khai
vào quá trình pháp lý sẽ được coi là một cuộc tấn công vào các nguyên tắc cơ bản và
bị phản đối kịch liệt. Việc sử dụng ngôn ngữ pháp lý và các thủ tục được chấp nhận
cùng với niềm tự hào của nghề luật củng cố hệ thống và nhấn mạnh mức độ khoảng
cách được duy trì giữa các cơ quan lập pháp - hành pháp và cấu trúc tư pháp.40
Tuy nhiên, khi nhìn vào bối cảnh pháp lý quốc tế, tình hình thay đổi. Các trọng tài của
trật tự thế giới, cuối cùng là các quốc gia, vừa tạo ra luật lệ (bỏ qua lĩnh vực thứ yếu,
nếu đang phát triển, của các tổ chức quốc tế) vừa giải thích và thực thi chúng.
Mặc dù có thể nhận thấy "thói quen pháp lý quốc tế" trong số các quan chức chính phủ
và quốc tế, nhưng cơ chế cần thiết để thực hiện điều này lại không tồn tại.
Chính trị gần gũi hơn nhiều với cốt lõi của hệ thống so với những gì được nhận thức
trong các trật tự pháp lý quốc gia, và quyền lực được chứng minh rõ ràng hơn nhiều.41
Sự tương tác giữa luật pháp và chính trị trong các vấn đề thế giới phức tạp hơn nhiều
và khó giải quyết hơn, và báo hiệu sự trở lại của cuộc thảo luận trước đây về lý do tại
sao các quốc gia tuân thủ các quy tắc quốc tế. Chính trị quyền lực nhấn mạnh sự cạnh
tranh, xung đột và tối thượng, lấy cuộc đấu tranh sinh tồn và ảnh hưởng là cốt lõi của
mình.42 Luật quốc tế hướng đến sự hòa hợp và điều chỉnh các tranh chấp. Nó cố gắng
tạo ra một khuôn khổ, dù là sơ khai, có thể hoạt động như một loại bộ giảm xóc làm rõ
và điều tiết các yêu sách và nỗ lực cân bằng lợi ích. Ngoài ra, nó đặt ra một loạt các
nguyên tắc tuyên bố cách các quốc gia nên hành xử. Cũng giống như bất kỳ cộng
đồng trong nước nào cũng phải có nền tảng về các ý tưởng và hy vọng để hướng tới,
38 See e.g. R. Dworkin, Taking Rights Seriously, London, 1977.
39 See e.g. K. Llewellyn, The Common Law Tradition, Boston, 1960, and generally D. Lloyd, Introduction to Jurisprudence, 4th edn, London, 1979.
40 See P. Stein and J. Shand, Legal Values in Western Society, Edinburgh, 1974.
41 See generally Henkin, How Nations Behave, and Schachter, International Law, pp. 5–9.
42 See G. Schwarzenberger, Power Politics, 3rd edn, London, 1964, and Schwarzenberger, International Law, 3rd edn, London,
1957, vol. I, and Morgenthau, Politics Among Nations. lOMoAR cPSD| 45734214
ngay cả khi có thể hoặc không bao giờ đạt được, vì vậy cộng đồng quốc tế cũng phải
ghi nhớ các giá trị tối thượng của mình.
Tuy nhiên, những giá trị tối thượng này theo nghĩa chính thức được giữ tách biệt khỏi
quá trình pháp lý. Như Tòa án Quốc tế đã lưu ý trong vụ án Tây Nam Phi,43 "Đây là
một tòa án luật pháp và chỉ có thể xem xét các nguyên tắc đạo đức trong chừng mực
chúng được thể hiện đầy đủ dưới hình thức pháp lý. Người ta nói rằng luật pháp tồn
tại để phục vụ nhu cầu xã hội; nhưng chính vì lý do đó, nó chỉ có thể làm như vậy
thông qua và trong giới hạn của kỷ luật riêng của mình. Nếu không, đó không phải là
một dịch vụ pháp lý sẽ được cung cấp."46
Luật pháp quốc tế không thể là nguồn giải pháp tức thời cho các vấn đề xung đột và
đối đầu vì bản chất yếu kém của nó về mặt cấu trúc và nội dung. Không nhận ra điều
này sẽ khuyến khích một cách tiếp cận không tưởng, khi đối mặt với thực tế, sẽ thất
bại.47 Mặt khác, thái độ hoài nghi với sự ám ảnh về sức mạnh tàn bạo cũng không
chính xác, nếu không muốn nói là đáng thất vọng hơn.
Đó là con đường trung gian, thừa nhận sức mạnh và điểm yếu của luật quốc tế và chỉ
ra những gì nó có thể đạt được và những gì nó không thể, điều này mang lại hy vọng
tốt nhất. Con người tìm kiếm trật tự, phúc lợi và công lý không chỉ trong quốc gia
mình đang sống mà còn trong hệ thống quốc tế mà họ đang sống. PHÁT TRIỂN LỊCH SỬ48 46
But see Higgins’ criticism that such a formulation may be question-begging with regard to the identity of such
‘limits of its own discipline’, Problems, p. 5. 47
Note, of course, the important distinction between the existence of an obligation under international law and the
question of the enforcement of that obligation. Problems with regard to enforcing a duty cannot affect the legal validity of
that duty: see e.g. Judge Weeramantry’s Separate Opinion in the Order of 13 September 1993, in the Bosnia case, ICJ
Reports, 1993, pp. 325, 374; 95 ILR, pp. 43, 92. 48
See in particular A. Nussbaum, A Concise History of the Law of Nations, rev. edn, New York, 1954; The Oxford
Handbook of the Theory of International Law (ed. A. Orford and F. Hoffmann), Oxford, 2016, Part I; Encyclopedia of
Public International Law (ed. R. Bernhardt), Amsterdam, 1984, vol. VII, pp. 127–273; J. W. Verzijl, International Law in
Historical Perspective, Leiden, 10 vols., 1968–79, and M. Koskenniemi, The Gentle Civilizer of Nations: The Rise and Fall
of International Law, 1870–1960, Cambridge, 2001. See also Oxford Handbook of the History of International Law (ed. B.
Fassbender, A. Peters, S. Peter and D. Högger), Oxford, 2012; Research Handbook on the Theory and History of
International Law (ed. A. Orakhelashvili), London, 2011; E. Jouannet, The Liberal-Welfarist Law of Nations: A History of
International Law, Cambridge, 2012; W. Grewe, The Epochs of International Law (trans. and rev. M. Byers), New York,
2000; A. Cassese, International Law in a Divided World, Oxford, 1986, and Cassese, International Law, 2nd edn, Oxford,
2005, chapter 2; H. Thierry, ‘L’Evolution du Droit International’, 222 HR, 1990 III, p. 9; P. Guggenheim, ‘Contribution à
l’Histoire des Sources du Droit des Gens’, 94 HR, 1958 II, p. 5; D. Gaurier, Histoire du Droit International Public, Rennes,
43 ICJ Reports, 1966, pp. 6, 34. lOMoAR cPSD| 45734214
2005; D. Korff, ‘Introduction à l’Histoire de Droit International Public’, 1 HR, 1923 I, p. 1; P. Le Fur, ‘Le Développement
Historique de Droit International’, 41 HR, 1932 III, p. 501; O. Yasuaki, ‘When Was the Law of International Society Born?
An Inquiry of the History of International Law from an Intercivilisational Perpective’, 2 Journal of the History of
International Law, 2000, p. 1; A. Kemmerer, ‘The Turning Aside: On International Law and its History’, in Progress in
International Organisation (ed. R. A. Miller and R. Bratspies), Leiden, 2008, p. 71; and E. Jouannet, Le droit international
libéral-providence. Une histoire du droit international, Bruylant, 2011 (translated by C. Sutcliffe as The Liberal-Welfarist
Law of Nations: A History of International Law, Cambridge, 2012). For a general bibliography, see P. Macalister-Smith and
J. Schwietzke, ‘Literature and Documentary Sources relating to the History of International Law’, 1 Journal of the History of
International Law, 1999, p. 136.
Nền tảng của luật quốc tế (hay luật quốc gia) theo cách hiểu ngày nay nằm vững chắc
trong sự phát triển của văn hóa phương Tây và tổ chức chính trị.
Sự phát triển các khái niệm về chủ quyền và quốc gia dân tộc độc lập của châu Âu yêu
cầu một phương pháp chấp nhận được để các mối quan hệ giữa các quốc gia có thể
được tiến hành theo các tiêu chuẩn hành vi chung được chấp nhận, và luật quốc tế đã
lấp đầy khoảng trống. Nhưng mặc dù luật quốc tế bén rễ và nở hoa với sự tinh tế của
châu Âu thời Phục hưng, hạt giống của loài cây lai đặc biệt này có nguồn gốc xa xưa
hơn nhiều. Chúng đã có từ rất lâu trong lịch sử.
Nguồn gốc ban đầu
Trong khi hệ thống quốc tế hiện đại có thể được bắt nguồn từ khoảng 400 năm trước,
một số khái niệm cơ bản của luật quốc tế có thể được nhận ra trong các mối quan hệ
chính trị cách đây hàng ngàn năm.49 Ví dụ, vào khoảng năm 2100 trước Công nguyên,
một hiệp ước long trọng đã được ký kết giữa những người cai trị Lagash và Umma,
các thành bang nằm trong khu vực được các nhà sử học gọi là Lưỡng Hà. Hiệp ước
này được khắc trên một khối đá và liên quan đến việc thiết lập một ranh giới xác định
mà cả hai bên phải tôn trọng nếu không sẽ làm mất lòng một số vị thần Sumer.50 Ví dụ
lớn tiếp theo được biết đến về một hiệp ước quốc tế quan trọng, ràng buộc là hiệp ước
được ký kết hơn 1.000 năm sau đó giữa Rameses II của Ai Cập và vua Hittite để thiết
lập hòa bình vĩnh cửu và tình anh em.51 Các điểm khác được đề cập trong thỏa thuận
đó, có vẻ như được ký kết tại Kadesh, phía bắc Damascus, bao gồm việc tôn trọng
toàn vẹn lãnh thổ của nhau, chấm dứt tình trạng xâm lược và thiết lập một hình thức liên minh phòng thủ.
Kể từ đó, nhiều thỏa thuận giữa các cường quốc đối địch ở Trung Đông đã được ký
kết, thường nhằm mục đích thể hiện một trạng thái phục tùng giữa các bên dưới hình
thức nghi lễ hoặc cố gắng tạo ra một liên minh chính trị để kiềm chế ảnh hưởng của
một đế chế quá mạnh.52 49
See D. J. Bederman, International Law in Antiquity, Cambridge, 2001. 50
Nussbaum, Law of Nations, pp. 1–2. Note the discovery in the excavated city of Ebla, the capital of a civilisation at least
4,500 years old, of a copy of a political treaty between Ebla and the city of Abarsal: see Times Higher Education
Supplement, 19 May 1995, p. 20. See also R. Cohen, On Diplomacy in the Ancient Near East: The Amarna Letters,
Discussion Paper of the Centre for the Study of Diplomacy, University of Leicester, 1995; O. Butkevych, ‘History of Ancient
International Law: Challenges and Prospects’, 5 Journal of the History of International Law, 2003, p. 189; A. lOMoAR cPSD| 45734214
Altman, ‘Tracing the Earliest Recorded Concepts of International Law. The Early Dynastic Period in Southern
Mesopotamia’, 6 Journal of the History of International Law, 2004, p. 153, and ‘Tracing the Earliest Recorded Concepts of
International Law. (2) The Old Akkadian and Ur III Periods in Mesopotamia’, 7 Journal of the History of International Law, 2005, p. 115. 51
Nussbaum, Law of Nations, pp. 1–2. 52
Preiser emphasises that the era between the seventeenth and fififteenth centuries BC witnessed something of
a competing state system involving fifive independent (at various times) states: Bernhardt, Encyclopedia, vol. VII, pp. 133–4.
Vai trò của Israel cổ đại cũng cần được lưu ý. Một lập trường đạo đức phổ quát cùng
với các quy tắc liên quan đến chiến tranh đã được truyền lại cho các dân tộc và tôn
giáo khác, và đòi hỏi công lý cùng một hệ thống pháp luật công bằng dựa trên đạo đức
nghiêm ngặt đã thấm nhuần tư tưởng và hành vi của các thế hệ sau.53 Ví dụ, Nhà tiên
tri Isaiah tuyên bố rằng các thỏa thuận tuyên thệ, ngay cả khi được thực hiện với kẻ
thù, phải được thực hiện.54 Hòa bình và công lý xã hội là chìa khóa cho sự tồn tại của
con người, không phải quyền lực.
Sau nhiều lần bị lãng quên, giờ đây người ta quan tâm nhiều hơn đến các nền văn hóa
và tiêu chuẩn đã phát triển trước khi Chúa Jesus ra đời ở Viễn Đông, trong nền văn
minh Ấn Độ55 và Trung Quốc.56 Nhiều quy tắc của đạo Hindu thể hiện ý thức ngày
càng tăng về đạo đức và lòng hào phóng, và Đế chế Trung Hoa dành nhiều suy nghĩ
cho mối quan hệ hài hòa giữa các bộ phận cấu thành của nó. Các quy định kiểm soát
bạo lực và hành vi của các phe phái khác nhau đối với thường dân vô tội đã được đưa
ra và các giá trị đạo đức được thấm nhuần vào giáo dục của các tầng lớp thống trị.
Vào thời kỳ Trung Quốc thống trị, một hệ thống các quốc gia chư hầu khu vực đã hoạt
động và bị phân mảnh phần nào vào thời kỳ suy yếu, nhưng vẫn tồn tại về mặt văn
hóa trong nhiều thế kỷ.
Tuy nhiên, cách tiếp cận chủ đạo của các nền văn minh cổ đại bị hạn chế về mặt địa lý
và văn hóa. Không có khái niệm về một cộng đồng quốc tế gồm các quốc gia cùng tồn
tại trong một khuôn khổ xác định. Phạm vi cho bất kỳ ' luật quốc tế'' nào của các quốc
gia đều cực kỳ hạn chế và tất cả những gì người ta có thể chỉ ra là sự tồn tại của một
số lý tưởng nhất định, chẳng hạn như tính thiêng liêng của các hiệp ước, vẫn tiếp tục 53
See P. Weil, ‘Le Judaisme et le Développement du Droit International’, 151 HR, 1976, p. 253; S. Rosenne, ‘The
Inflfluence of Judaism on International Law’, Nederlands Tijdschrift voor Internationaal Recht, 1958, p. 119; and C. Leben,
‘Hebrew Sources in the Doctrine of the Law of Nature and Nations in Early Modern Europe’, 27 EJIL, 2016, p. 79. 54
See Nussbaum, Law of Nations, p. 3. 55
Ibid. See also C. H. Alexandrowicz, An Introduction to the History of the Law of Nations in the East Indies,
Leiden, 1967, and Alexandrowicz, ‘The Afro-Asian World and the Law of Nations (Historical Aspects)’, 123 HR,
1967, p. 117; L. Chatterjee, International Law and Inter-State Relations in Ancient India, 1958; Nagendra Singh, ‘The Distinguishing
Characteristics of the Concept of the Law of Nations as it Developed in Ancient India’, Liber Amicorum for Lord
Wilberforce (ed. A. Bos and I. Brownlie), Oxford, 1987, p. 91; R. P. Anand, International Law and the Developing lOMoAR cPSD| 45734214
Countries, The Hague, 1987; International Law and Practice in Ancient India (ed. H. S. Bhatia), New Delhi, 1977; Nagendra
Singh, India and International Law, New Delhi, 1969; and P. Bandyopadhyay, International Law and Custom in Ancient India, New Delhi, 1982. 56
Nussbaum, Law of Nations, p. 4; Liu Tchoan Pas, Le Droit des Gens et de la Chine Antique, Paris, 2 vols.,
1926; P. Gong, The Standard of ‘Civilisation’ in International Society, 1984, pp. 130–63; pp. 164–200 with regard to
Japan; pp. 201–37 with regard to Siam; I. C. Y. Hsu, China’s Entrance into the Family of Nations, Harvard, 1960; K.
Iriye, ‘The Principles of International Law in the Light of Confucian Doctrine’, 120 HR, 1967, p. 1; and Wang Tieya,
‘International Law in China’, 221 HR, 1990 II, p. 195. See also C. F. Amerasinghe, ‘South Asian Antecedents of
International Law’, in International Law: Theory and Practice (ed. K. Wellens), The Hague, 1998, p. 3; and E. Y.-J.
Lee, ‘Early Development of Modern International Law in East Asia – With Special Reference to China, Japan and
Korea’, 4 Journal of the History of International Law, 2002, p. 42.
cho đến ngày nay như những yếu tố quan trọng trong xã hội. Nhưng khái niệm về một
cộng đồng toàn cầu với lý tưởng về trật tự thế giới của nó thì không có bằng chứng.
Kỷ nguyên Hy Lạp cổ điển, từ khoảng thế kỷ thứ sáu trước Công nguyên trở đi trong
vài trăm năm, phải lưu ý rằng, đã có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với tư tưởng châu
Âu. Tư duy phê phán và hợp lý, sự chất vấn và phân tích không ngừng về con người
và tự nhiên, cũng như tình yêu tranh luận và tranh biện của họ đã được đế chế La Mã,
vốn tiếp thu toàn bộ văn hóa Hy Lạp, truyền bá khắp châu Âu và thế giới Địa Trung
Hải và thâm nhập vào ý thức phương Tây thông qua thời kỳ Phục hưng. Tuy nhiên,
nhận thức của người Hy Lạp chỉ giới hạn trong các thành bang và thuộc địa cạnh tranh
của riêng họ. Những người có nguồn gốc khác là những người man rợ không đáng được kết giao.
Giá trị của Hy Lạp trong nghiên cứu luật quốc tế một phần nằm ở các phân tích triết
học, khoa học và chính trị được truyền lại cho nhân loại và một phần ở trạng thái quan
hệ hấp dẫn được xây dựng trong thế giới Hy Lạp hóa.44 Nhiều hiệp ước liên kết các
thành bang với nhau trong một mạng lưới các hiệp hội thương mại và chính trị. Quyền
thường được trao cho công dân của các quốc gia trên lãnh thổ của nhau và các quy tắc
về sự thiêng liêng và bảo vệ các nhà ngoại giao được phát triển. Một số thực tiễn là
cần thiết trước khi tuyên chiến, và những tàn khốc của chiến tranh đã được giảm nhẹ
phần nào bằng việc thực hiện, ví dụ, các phong tục tôn giáo liên quan đến các thánh
địa. Nhưng không có một cách tiếp cận đạo đức tổng thể tương tự như những cách
tiếp cận xuất hiện từ tư tưởng Do Thái và Ấn Độ giáo, đặc biệt là đã phát triển. Không
có cảm giác về một cộng đồng thế giới có thể được bắt nguồn từ hệ tư tưởng Hy Lạp
bất chấp sự phát triển của các thuộc địa Hy Lạp trên toàn khu vực Địa Trung Hải.
Điều này được giao cho các nhà quản lý tài năng của Đế chế La Mã.45
44 Nussbaum, Law of Nations, pp. 5–9, and A. Lanni, ‘The Laws of War in Ancient Greece’, Harvard Law School Public
Law Research Paper No. 07-24, 2007. See also G. Ténékidès, ‘Droit International et Communautés Fédérales dans la Grèce
des Cités’, 90 HR, 1956, p. 469; S. L. Ager, Interstate Arbitrations in the Greek World, 337–90 BC, Berkeley, 1996; and
Bernhardt, Encyclopedia, vol. VII, pp. 154–6.
45 Bernhardt, Encyclopedia, vol. VII, pp. 136–9, and Nussbaum, Law of Nations, pp. 10–16. lOMoAR cPSD| 45734214
Người La Mã có một sự kính trọng sâu sắc đối với tổ chức và pháp luật.46 Pháp luật
gắn kết đế chế của họ lại với nhau và là một nguồn tham khảo quan trọng cho mọi cư
dân của lãnh thổ rộng lớn. Luật La Mã ban đầu (jus civile) chỉ áp dụng cho công dân
La Mã. Nó mang tính hình thức và cứng nhắc, phản ánh địa vị của một xã hội nhỏ bé,
thô sơ bám rễ trên đất đai.
Nó hoàn toàn không thể cung cấp một bối cảnh phù hợp cho một quốc gia đang mở
rộng và phát triển. Nhu cầu này được đáp ứng bằng việc tạo ra và tăng cường dần dần
jus gentium. Điều này cung cấp các quy tắc đơn giản hóa để điều chỉnh mối quan hệ
giữa người nước ngoài với nhau và giữa người nước ngoài với công dân. Công cụ
thông qua đó hệ thống cụ thể này phát triển là quan chức được gọi là Praetor
Peregrinus, người có chức năng giám sát tất cả các mối quan hệ pháp lý, bao gồm các
vấn đề hành chính và thương mại, trong đế chế.
Các quy tắc tiến bộ của jus gentium dần dần lấn át jus civile hẹp hòi cho đến khi hệ
thống sau này không còn tồn tại. Do đó, jus gentium trở thành luật chung của Đế chế
La Mã và được coi là có tính ứng dụng phổ quát.
Chính yếu tố bao quát tất cả này đã phân biệt rõ ràng trải nghiệm của người La Mã với
người Hy Lạp, mặc dù, tất nhiên, không có vấn đề gì về việc chấp nhận các quốc gia
khác trên cơ sở bình đẳng và jus gentium vẫn là một "luật quốc gia" đối với Đế chế La Mã.
Một trong những khái niệm của Hy Lạp có ảnh hưởng nhất được người La Mã tiếp thu
là ý tưởng về Luật Tự nhiên.47 Điều này được xây dựng bởi các nhà triết học Khắc kỷ
của thế kỷ thứ ba trước Công nguyên và lý thuyết của họ là nó tạo thành một tập hợp
các quy tắc có liên quan phổ quát. Những quy tắc như vậy là hợp lý và logic, và vì
những ý tưởng và nguyên tắc của 'luật tự nhiên' bắt nguồn từ trí thông minh của con
người, nên những quy tắc đó không thể bị hạn chế trong bất kỳ quốc gia hay nhóm
nào mà có liên quan đến toàn thế giới. Yếu tố phổ quát này là cơ bản đối với các học
thuyết hiện đại về luật quốc tế và việc nâng cao quyền lực suy luận logic của con
người lên đỉnh cao tối thượng của việc 'khám phá' luật là điềm báo cho các triết lý hợp
lý của phương Tây. Ngoài việc là một khái niệm cơ bản trong lý thuyết pháp luật, Luật
Tự nhiên còn rất quan trọng để hiểu luật quốc tế, cũng như là tiền thân không thể thiếu
cho mối quan tâm đương đại về nhân quyền.
46 See e.g. A. Jolowicz, Historical Introduction to Roman Law, 3rd edn, London, 1972. See also A. Watson, International
Law in Archaic Rome, Baltimore, 1993 and The Roman Foundations of the Law of Nations: Alberico Gentili and the Justice
of Empire (ed. B. Kingsbury and B. Straumann), Oxford, 2010; and R. Lesaffer, ‘Roman Law and the Intellectual History of
International Law’ in The Oxford Handbook of the Theory of International Law, chapter 2.
47 See e.g. Lloyd, Introduction to Jurisprudence, pp. 79–169. lOMoAR cPSD| 45734214
Một số nhà triết học La Mã đã kết hợp những ý tưởng về Luật Tự nhiên của Hy Lạp
vào các lý thuyết pháp lý của riêng họ, thường là như một dạng biện minh cuối cùng
cho jus gentium, được cho là đã thể hiện những nguyên tắc hợp lý chung cho tất cả các quốc gia văn minh.
Tuy nhiên, luật tự nhiên được cho là có sự tồn tại cao hơn jus gentium. Điều này dẫn
đến nhiều sự nhầm lẫn về mối quan hệ chính xác giữa hai ý tưởng và các luật sư La
Mã khác nhau đưa ra những kết luận khác nhau về bản sắc và đặc điểm của chúng.
Tuy nhiên, những yếu tố quan trọng cần lưu ý là các lý thuyết về tính phổ quát của
luật pháp và nguồn gốc hợp lý của các quy tắc pháp luật được đặt nền tảng, ít nhất là
về mặt lý thuyết, không phải trên sức mạnh vượt trội mà là trên lý trí vượt trội.
Các quy tắc cổ điển của luật La Mã được tập hợp trong Corpus Juris Civilis, một
tuyển tập tài liệu pháp lý do một loạt các nhà triết học Byzantine hoàn thành vào năm
534 sau Công nguyên.61 Một bộ sưu tập như vậy sẽ vô giá khi bóng tối của thời kỳ đầu
Trung cổ, sau sự sụp đổ của La Mã, bắt đầu dần dần tan biến. Bởi vì ở đây có một
khối lượng luật phát triển được lập sẵn và đang chờ chuyển giao đến một châu Âu đang thức tỉnh.
Tại giai đoạn này, cần phải đề cập đến sự phát triển của Hồi giáo.62 Cách tiếp cận của
nó đối với quan hệ quốc tế và pháp luật được dựa trên một trạng thái thù địch đối với
thế giới không theo đạo Hồi và khái niệm thống nhất, Dar al-Islam, giữa các quốc gia
Hồi giáo. Nhìn chung, các quy tắc nhân đạo về chiến tranh đã được phát triển và
"những người trong sách" (người Do Thái và người Cơ đốc) được đối xử tốt hơn so
với những người không theo đạo, mặc dù ở vị thế thấp hơn người Hồi giáo. Một khi
giai đoạn chinh phục kết thúc và quyền lực được củng cố, các chuẩn mực chi phối
hành vi với các quốc gia không theo đạo Hồi bắt đầu phát triển. Luật pháp liên quan
đến các nhà ngoại giao được xây dựng dựa trên khái niệm về hiếu khách và an toàn
(aman), trong khi các quy tắc điều chỉnh các thỏa thuận quốc tế phát triển từ khái
niệm tôn trọng những lời hứa đã đưa ra.63
Thời Trung Cổ và Phục Hưng
Thời Trung cổ được đặc trưng bởi quyền lực của Giáo hội được tổ chức chặt chẽ và
cấu trúc quyền lực toàn diện mà Giáo hội nắm giữ.64 Toàn bộ châu Âu theo một tôn
giáo duy nhất, và luật Giáo hội áp dụng cho tất cả, bất kể sự liên kết bộ lạc hay khu
vực. Trong phần lớn thời kỳ này, đã có những cuộc đấu tranh giữa các nhà cầm quyền
tôn giáo và những người cai trị Đế chế La Mã Thần thánh.
Những xung đột này cuối cùng đã được giải quyết theo hướng có lợi cho Giáo hoàng,
nhưng chiến thắng trước chủ nghĩa thế tục đã chứng minh là tương đối ngắn ngủi. Tôn lOMoAR cPSD| 45734214
61 See generally with regard to Byzantium, M. De Taube, ‘L’Apport de Byzance au Développement du Droit International
Occidental’, 67 HR, 1939, p. 233; and S. Verosta, ‘International Law in Europe and Western Asia between 100–650 AD’, 113 HR, 1964, p. 489.
62 See e.g. M. Al Ghunaimi, The Muslim Conception of International Law and the Western Approach, The Hague, 1968; A.
Draz, ‘Le Droit International Public et l’Islam’, 5 Revue Egyptienne de Droit International, p. 17; C. Stumpf, ‘Christian and
Islamic Traditions of Public International Law’, 7 Journal of the History of International Law, 2005, p. 69; H. Khadduri,
‘Islam and the Modern Law of Nations’, 50 AJIL, 1956, p. 358, and Khadduri, War and Peace in the Law of Islam, 2nd edn,
Baltimore, 1962; and S. Mahmassani, ‘The Principles of International Law in the Light of Islamic Doctrine’, 117 HR, 1966,
p. 205. See also ‘L’Asile et les Refugies dans la Tradition Musulmane’, Report of the
Sixty-Ninth Conference, International Law Association, London, 2000, p. 305; and Y. Ben Achour Yadh, ‘La
Civilisation Islamique et le Droit International’, RGDIP, 2006, p. 19.
63 See Bernhardt, Encyclopedia, vol. VII, pp. 141–2, and Nussbaum, Law of Nations, pp. 51–4.
64 Nussbaum, Law of Nations, pp. 17–23, and Bernhardt, Encyclopedia, vol. VII, pp. 143–9.
giáo và một di sản chung bắt nguồn từ Đế chế La Mã là những ảnh hưởng thống nhất
mạnh mẽ, trong khi sự ganh đua chính trị và khu vực thì không. Nhưng trước khi một
hệ thống luật quốc tế được công nhận có thể được tạo ra, những thay đổi xã hội là điều cần thiết.
Đặc biệt quan trọng trong thời kỳ này là quyền lực của Đế chế La Mã Thần thánh và
tính chất siêu quốc gia của luật giáo hội.48 Tuy nhiên, luật thương mại và hàng hải phát
triển nhanh chóng. Luật pháp Anh thiết lập Luật Thương gia, một bộ quy tắc bao gồm
các thương nhân nước ngoài, và điều này được tuyên bố là có hiệu lực phổ quát.49
Khắp châu Âu, các tòa án thương mại được thành lập để giải quyết tranh chấp giữa
các thương nhân tại các hội chợ khác nhau, và mặc dù không thể nói rằng một Luật
Thương mại Lục địa đã ra đời, nhưng một mạng lưới các quy định và thực tiễn chung
đã len lỏi vào nền tảng thương mại của châu Âu và hình thành một luật thương mại quốc tế sơ khai.50
Tương tự, các phong tục hàng hải bắt đầu được chấp nhận trên toàn lục địa. Được xây
dựng trên Luật Biển Rhodes, một tác phẩm của Byzantine, nhiều quy tắc trong số đó
được ghi vào Rolls of Oleron vào thế kỷ XII và các sách giáo khoa hàng hải khác, một
48 Note in particular the inflfluence of the Church on the rules governing warfare and the binding nature of agreements:
see Nussbaum, Law of Nations, pp. 17–18, and Bernhardt, Encyclopedia, vol. VII, pp. 146–7. See also M. Keen, The Laws
of War in the Late Middle Ages, London, 1965.
49 See G. Holdsworth, A History of English Law, London, 1924, vol. 5, pp. 60–3. 50 Ibid., pp. 63–129. lOMoAR cPSD| 45734214
loạt các phong tục áp dụng chung liên quan đến biển đã thấm nhuần vào các cường
quốc hải quân của bờ biển Đại Tây Dương và Địa Trung Hải.51
Những bộ luật thương mại và hàng hải như vậy, mặc dù ở giai đoạn này chỉ là biểu
hiện của các hệ thống pháp luật quốc gia, nhưng là một trong những tiền thân của luật
quốc tế vì chúng được tạo ra và nuôi dưỡng trong bối cảnh tiếp xúc xuyên quốc gia và
phản ánh nhu cầu về các quy tắc bao trùm các tình huống quốc tế.
Những quy tắc như vậy, phát triển từ đầu thời kỳ Trung cổ, đã tạo thành hạt giống của
luật quốc tế, nhưng trước khi chúng có thể phát triển mạnh, tư tưởng châu Âu trước
tiên phải được phát triển bởi vụ nổ trí tuệ được gọi là Phục hưng.
Tổ hợp các ý tưởng này đã thay đổi bộ mặt của xã hội châu Âu và mở ra kỷ nguyên hiện
đại của tư tưởng khoa học, nhân văn và suy nghĩ cá nhân.52
Sự sụp đổ của Đế chế Byzantine tập trung ở Constantinople trước quân đội Thổ Nhĩ
Kỳ vào năm 1453 đã khiến nhiều học giả Hy Lạp tìm kiếm nơi ẩn náu ở Ý và làm
sống động đời sống văn hóa của Tây Âu. Sự ra đời của ngành in ấn trong thế kỷ XV
đã cung cấp phương tiện để truyền bá kiến thức, và sự suy yếu của chế độ phong kiến
sau sự tăng trưởng kinh tế và sự trỗi dậy của tầng lớp thương gia đã tạo nên bối cảnh
cho những thái độ tìm tòi mới đang hình thành.
Sự tự tin ngày càng tăng của châu Âu thể hiện ở việc liên tục ra nước ngoài tìm kiếm
sự giàu có và các mặt hàng xa xỉ. Đến cuối thế kỷ XV, người Ả Rập đã bị đuổi khỏi
bán đảo Iberia và châu Mỹ đã được tìm ra.
Sự trỗi dậy của các quốc gia dân tộc Anh, Pháp và Tây Ban Nha nói riêng đã đặc trưng
cho quá trình tạo ra các đơn vị độc lập hợp nhất về mặt lãnh thổ, cả về lý thuyết, học
thuyết và thực tế. Điều này dẫn đến mức độ tương tác cao hơn giữa các thực thể có
chủ quyền và do đó cần phải điều chỉnh các hoạt động như vậy theo cách được chấp
nhận chung. Việc theo đuổi quyền lực chính trị và quyền tối cao trở nên công khai và
được công nhận, như tác phẩm The Prince (1513) của Machiavelli đã chứng minh.
Các thành bang của Ý đã đấu tranh để giành quyền thống trị và Giáo hoàng cũng trở
thành một thế lực thế tục. Từ những cuộc đấu tranh sôi nổi này đã xuất hiện nhiều yếu
tố chủ chốt của đời sống quốc tế hiện đại: ngoại giao, tài năng chính trị, lý thuyết về
sự cân bằng quyền lực và ý tưởng về một cộng đồng các quốc gia.53
51 Nussbaum, Law of Nations, pp. 29–31. Note also the inflfluence of the Consolato del Mare, composed in Barcelona in the
mid-fourteenth century, and the Maritime Code of Wisby (c. 1407) followed by the Hanseatic League.
52 See e.g. Friedmann, Changing Structure, pp. 114–16.
53 See e.g. G. Mattingley, Renaissance Diplomacy, London, 1955. lOMoAR cPSD| 45734214
Những khái niệm như thế này có thể được hiểu ngay lập tức và người ta có thể xác
định được những động thái khác nhau để giành quyền tối cao về mặt chính trị. Liên
minh, phản bội, thao túng các thể chế nhà nước và động lực giành quyền lực không
phải là điều xa lạ với chúng ta. Chúng ta nhận ra nguồn gốc của xã hội mình.
Chính sự tiến hóa của khái niệm về một cộng đồng quốc tế gồm các quốc gia riêng
biệt, có chủ quyền, nếu cạnh tranh, đã đánh dấu sự khởi đầu của những gì được hiểu là
luật quốc tế. Thời kỳ Phục hưng đã để lại những điều kiện tiên quyết của tư duy độc
lập, phê phán và cách tiếp cận nhân văn, thế tục đối với cuộc sống cũng như khuôn
khổ chính trị cho tương lai. Nhưng chính yếu tố sau này là yếu tố sống còn đối với sự
phát triển sau này của luật quốc tế. Cuộc Cải cách và các cuộc chiến tranh tôn giáo ở
châu Âu sau đó đã nhấn mạnh điều này, cũng như sức mạnh ngày càng tăng của các
quốc gia. Theo nhiều cách, những cuộc chiến tranh này đánh dấu sự suy tàn của một
hệ thống lục địa được thành lập trên tôn giáo và sự ra đời của một hệ thống lục địa
được thành lập trên quyền tối cao của nhà nước.
Trên khắp các quốc gia, người ta cảm thấy cần phải có một quan niệm mới về mối
quan hệ giữa con người và nhà nước. Cuộc tìm kiếm này đã được thúc đẩy, như đã
được ám chỉ, bởi sự suy tàn của Giáo hội và sự trỗi dậy của cái mà người ta có thể gọi
là 'tư duy tự do'. Lý thuyết về luật quốc tế tự nhiên đã tham gia sâu sắc vào quá trình
đánh giá lại đời sống chính trị này và nó chịu ảnh hưởng rất lớn từ việc tái khám phá
các ý tưởng Hy Lạp-La Mã. Thời kỳ Phục hưng đã thúc đẩy sự tái sinh của các nghiên
cứu Hy Lạp và các ý tưởng về Luật tự nhiên, nói riêng, đã trở nên phổ biến.
Do đó, một hệ thống giá trị riêng biệt để làm nền tảng cho quan hệ quốc tế đã
được hình thành và luật pháp giữa các quốc gia được nhìn nhận như một phần của luật tự nhiên phổ quát.
Với sự trỗi dậy của nhà nước hiện đại và sự giải phóng trong quan hệ quốc tế,
học thuyết về chủ quyền đã xuất hiện. Lần đầu tiên nội dung này được phân tích một
cách có hệ thống là vào năm 1576 trong tác phẩm "Six Livres de la République" của
Jean Bodin, nhằm giải quyết vấn đề cơ cấu tổ chức quyền lực trong nhà nước hiện đại.
Bodin, đã thực hiện nghiên cứu ưu tiên dựa trên nhận thức của mình về chính trị châu
Âu hơn là dựa trên thảo luận mang tính lý thuyết về các nguyên tắc mang tính tuyệt đối.
Ông đã nhấn mạnh sự cần thiết phải có một người lãnh đạo có quyền lực tối cao trong
quốc gia có khả năng làm ra luật. Mặc dù người lãnh đạo ấy sẽ không thể bị ràng buộc
bởi chính những luật pháp do chính mình ban hành, nhưng ông ta phải tuân theo luật
của Chúa trời và của tự nhiên.54
54 See A. Gardot, ‘Jean Bodin – Sa Place Parmi les Fondateurs du Droit International’, 50 HR, 1934, p. 549. See
also, for a discussion of sovereignty and the treaty-making power in the late Middle Ages, T. Meron, ‘The
Authority to Make Treaties in the Late Middle Ages’, 89 AJIL, 1995, p. 1.