Phần 1. Tổng quan về nhà máy thủy điện Hòa Bình. 1.1. Giới thiệu chung.
Nhà máy được xây dựng trên sông Đà, tại thành phố Hoà
Bình, cách Thủ đô Hà Nội 76km về phía tây (cách thành phố
Hoà Bình 2km về phía Tây Bắc). Sông Đà là nhánh lớn nhất của
sông Hồng, bắt nguồn từ Vân Nam, Trung Quốc, có hạ lưu là
đồng bằng Bắc Bộ – một vùng cư dân đông đúc, nơi có thủ đô
Hà Nội và là vùng sản xuất lúa lớn nhất miền Bắc, cũng là nơi
tập trung các ngành công nghiệp của đất nước. Công cuộc
chống lũ bảo vệ đồng bằng Bắc Bộ là nhiệm vụ hàng đầu của
Nhà máy thuỷ điện Hoà Bình.
Nhà máy thuỷ điện Hoà Bình là một tổ hợp công nghiệp
khổng lồ với nhiều hạng mục quan trọng như đập đất đá, hầm
dẫn nước vào tua bin, hệ thống hầm giao thông, hầm gian máy,
vận hàng, trạm biến áp hệ thống kỹ thuật, hệ thống bảo vệ,
gian máy với 8 tổ máy có công suất lên đến 240 MW. Toàn bộ
công suất nhà máy đạt 1.920 MW. Trung bình mức sản xuất của
Nhà máy đạt 8,4 tỷ kw/h, năm nhiều nước có thể đạt triên 10 tỷ kw/h.
Ngày 6-1-1979, Nháy máy được khởi công xây dựng, đến
tháng 12-1988 khởi công tổ máy 1, đến tháng 4-1994 khởi công
tổ máy 8 và tháng 12-1994 khánh thành. Với đường dây 200KV
Hoà Bình – Đông Hới, Nhà máy thuỷ điện Hoà Binh đã cung cấp
điện cho các tỉnh miền Trung. Với đường dây 500 KV xuyên Việt,
Nhà máy thuỷ điện Hoà Bình đã hoàn thành toàn bộ công suất
thiết kế, góp phần cung cấp điện cho cả ba miền, phục vụ rất
hiệu quả cho sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.
Hnh 1.1- 1 Nhà máy th y đi ủ n Hòa Bnh ệ
1.2. Các nhiệm vụ chính của nhà máy thủy điện Hòa Bình.
1.2.1. Nhiệm vụ chống lũ.
Sông Đà là một trong ba phụ lưu chính của hệ thống sông
Hồng chiếm 55% lượng nước. Công trình thủy điện Hòa Bình
góp phần quan trọng vào việc phòng chống lũ lụt cho
vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng, trong đó có thủ đô Hà Nội.
1.2.2. Nhiệm vụ phát điện.
Nhà máy thủy điện Hòa Bình là nguồn cung cấp điện chủ
lực của toàn bộ hệ thống điện Việt Nam. Năm 1994, cùng với
việc khánh thành nhà máy và tiến hành xây dựng Đường dây
500 kV Bắc - Nam từ Hòa Bình tới trạm Phú Lâm (Thành phố Hồ
Chí Minh) hình thành một mạng lưới điện quốc gia. Công trình
này góp phần đắc lực trong việc cung cấp nguồn điện cho miền
Nam và miền Trung Việt Nam. Nhà máy cung cấp khoảng 27%
(Thời điểm trước năm 2010) nguồn điện của cả nước.
1.2.3. Nhiệm vụ cung cấp nước tưới tiêu.
Đập thủy điện Hòa Bình góp phần quan trọng vào việc
cung cấp nước tưới cho sản xuất nông nghiệp ở vùng hạ lưu
trong đó có đồng bằng sông Hồng, nhất là trong mùa khô. Điều
tiết mực nước sông đồng thời đẩy nước mặn ra xa các cửa sông.
1.2.4. Phục vụ giao thông vận tải.
Cải thiện việc đi lại bằng đường thủy ở cả thượng lưu và hạ
lưu. Năm 2004, công trình tượng đài chiến thắng Điện Biên
Phủ được vận chuyển chủ yếu bằng con đường này.
Phần 2. Một số công trình chính của nhà máy
2.1. Hệ thống công trình thủy công 2.2. Đập đất đá
Hệ thống công trình thủy công đập đất đá có khối lượng 22 triệu m3, dài
743m, cao 128m, mặt đập rộng 15m, chiều rộng chân đập khoảng 900m. Tất cả
được đắp treenn hẻm sông có tầng Aluvi dày 70m, dưới lõi dạp bằng đất sét là
một màn chống thấm được tạo ra bằng khoan phun dày 30m
2.2.1. Công trình xả tràn chống lũ
- Công trình xả nước vận hành là đập bê tông cao 70m, rộng 106m có 2 tầng:
Tầng dưới có 12 cửa xả đấy có kích thước 6x10m. Tầng trên có 6 cửa xả mặt
kích thước 15x15m. Năng lực nước xả tối đa 35.400m3/s khi hồ chứa ở mức nước gia cường
- Toàn bộ hệ thống nước xả chảy trên mái dốc bê tông rộng 106m, dài 400m,
cao 70m. Phía cuối có 7 mũi phóng nước, có tác dụng làm giảm động năng của
dòng chảy, phóng ra xa đổ vào hố tiêu năng hạ lưu, chống xói mòn chân đập
Hình ảnh của đập đất đá và cửa xả lũ
2.3. Cửa nhận - thoát nước 2.3.1. Cửa nhận nước Cao 70m, dài 204m, rộng 27m
gồm 8 ống dẫn nước vào cho 8 tổ
máy, mỗi ống có đường kính 8m với
độ dốc là 45. Dưới các cửa nhận
nước đều có hệ thống lưới chắn rác
có tác dụng ngăn rác không cho vào
tua bin làm hư hỏng thiết bị. Ngoài
ra còn có 16 van sửa chữa sự cố
tương ứng cho 8 tổ máy. Các van
này được điều khiển bằng 4 bộ
truyền động thuỷ lực đặt tại cao độ Cửa nhận nước
119m, mỗi bộ cho 4 xi lanh của 4
cách phai sửa chữa sự cố tương ứng với 2 tổ máy Các thông số:
- Đường kính trong xi lanh 450mm
- Đường kính cần xi lanh thuỷ lực 220mm
- Lực nâng cách phai 300.103kg
- Lực giữ cách phai 250.103kg
- Áp lực làm việc của dầu trong xi lanh khi nâng 261kG/cm3
- Hành trình đầy đủ của píttông 11,5m
- Hành trình công tác của píttông 11,15m
- Tốc độ chuyển động của xi lanh: + Khi nâng 0,37m/phút + Khi hạ 2,23m/phút
- Thời gian nâng một cách phai: 30 phút .
- Thời gian hạ một cách phai: 5 phút .
- Loại dầu sử dụng T22 hoặc T30 . 
- Thể tích toàn bộ xi lanh 13m3
Cụm máy bơm tự diều khiển PHAIP-32/320-T3 có áp lực định mức là
320kG/cm3. Dùng động cơ điện điều khiển có công suất 22kW, với tốc độ quay
1470vòng/phút. Đặc tính kỹ thuật của các cửa van sửa chữa sự cố gồm chiều
cao 10m, chiều ngang 4m, tải trọng chính lên cửa van là 2303.103kg, lực nâng
tính toán 290.103kg, trọng lượng 1 cửa van là 92261kG. Nước được vào tour-
bin bằng 8 ống dẫn áp lực tới các tổ máy, và thoát ra bằng các ống dẫn áp lực nước ra. 2.3.2. Cửa thoát nước
Nước từ cửa nhận nước chảy vào các
đường ống theo từng tổ máy quay tua
bin và được thoát ra bằng 2 hệ thống:
- Máy 1, máy 2 thoát ra theo hai
đường tuy nén đổ ra hố móng hạ lưu
- 6 máy còn lại cứ hai máy thoát theo
một đường tuy nén dẫn nước ra hạ
lưu, mỗi tuy nén có đường kính 12m Cửa thoát nước 2.3.3. Hồ chứa nước
Hồ chứa nước của thủy điện Hòa Bình có dung tích 9.45 tỷ m3 trong đó
dung tích phòng lũ là 6 tỷ m3, dung tích để khai thác năng lượng là 5.65 tỷ m3.
Đi đôi với việc sản xuất điện, về mùa khô nhà máy còn phải duy trì xả xuống hạ
lưu với lưu lượng dòng chảy không nhỏ hơn 680m3 để đảm bảo nguồn nước
tưới tiêu cho sản xuất nông nghiệp vùng hạ lưu sông Đà và sông Hồng, đồng
thời ngăn không cho nước mặn xâm nhập ở các cửa sông, tăng cường diện tích canh tác cho nhân dân
Hồ chứa nước Hòa Bình có mặt thoáng lớn nhất là 308 km2 khi mực nước hồ
dâng cao 120m. Chiều dài hồ 230km kéo dài tới biên giới Trung Quốc, rộng
trung bình khoang 1000m, độ sâu khoảng 50-60m. - Chiều cao lớn nhất: H 3
max = 117m (khi dung tích chứa >10 tỷ m )
- Mực nước dân bình thường: 115m
- Mực nước chết của hồ: 80m
- Mực nước nhỏ nhất của hồ: 75m
- Mực nước gia cường: 120m
- Mực nước cho phép dâng: 117m
Hình ảnh hồ Hòa Bình chụp từ vệ tinh
2.4. Khu vực gian máy (công trình ngầm)
Tổng diện tích công trình thủy điện Hòa Bình là 1.796.300 m2 Trong đó:
- Công trình chính: 1.700.000 m2
- Công trình phụ trợ: 96.300 m2
Công trình ngầm nằm sâu trong núi với diện tích: 77.426m2 với chiều dài
đường hầm các loại ~18km
Gian máy cách đỉnh núi: 190m với chiều dài 240m, rộng 19.5m cao
50.5m tiêu tốn 665.000m3 bê tông cốt thép
Có 8 tổ máy, mỗi tổ máy công suất 240MW, tổng công suất lắp đặt
1920MW. Các buồng thiết bị điện và phòng điều khiển trung tâm được nối với
gian máy, song song với gian máy là các gian biến áp một pha gồm 24 máy, mỗi
máy có dung lượng 105MVA được đấu lại với nhau bằng 8 khối theo 8 tổ máy
dùng để nâng điện áp từ 15.75kV lên 220kV. Sản lượng điện trung bình hàng năm là 8.16 tỷ kwh
Hình ảnh gian máy với 8 tổ máy 2.5. Đài tưởng niệm
Đài tưởng niệm được đặt cách phía hạ lưu cách công trình thủy điện Hòa Bình
khoảng 300m. Đài tưởng niệm được thiết kế thi công như một hình tháp, kết cấu
bên trong là biểu tượng của tuabin tổ máy, tiền sảnh có 6 cách vươn rộng, các
hạng mục chi tiết được bố cục hài hòa, mang đậm bản sắc của hai dân tộc, hai
nước Việt Nam – Liên Xô (trước đây), Việt nam – Nga (hiện nay)
Đài tượng niệm được xây
dựng để ghi nhớ công lao của tập
thể cán bộ công nhân viên người
Việt Nam cũng như các chuyên gia
Liên Xô cũ đã khắc phục mọi khó
khăn gian khổ của thời kì quá độ,
chống chọi với khí hậu khắc nghiệt
của vùng rừng núi Hòa Bình, quyết
tâm xây dựng thành công công trình
thủy điện Hòa Bình. Đây còn là nơi
vinh danh 168 CBCNVC (trong đó
có 11 chuyên gia Liên Xô) đã ngã
Đài tưởng niệm 168 CBCNVC
xuống vì công trình thủy điện Hòa
Bình, vì dòng điện ngày nay của tổ quốc.
2.6. Khu quần thể nhà bảo tàng và bức thư thế kỷ
Nhà bảo tàng là nơi lưu giữ nhiều hiện vật quan trọng trong các thời kỳ
xây dựng và khai thác hiệu quả công trình. Ở đây mọi người có thể thấy được
diễn biến các công việc trong quá trình xây dựng coog trình bằng các hình ảnh
hiện thực, các mô hình máy thiết bị thi công, máy công cụ sa bàn toàn ảnh công
trình, mô hình tổ máy thủy lực. Đặc biệt là hình ảnh các đồng chí lãnh đạo của
Đảng và Nhà nước trong quá trình chỉ đạo và thi công công trình cùng với
những cột mốc lịch sử của nhà máy
Đây còn là nơi lưu giữ bức thư thế kỷ gửi cho hậu thế mai sau được đặt
trong khối bê tông hình chóp cụt đại diện đặc trưng cho hàng vạn khối bê tông
có trọng lượng hàng chục tấn được những người thợ lao động đưa xuống lòng
sông để chế ngự con sông Đà
2.7. Tượng đài chủ tịch Hồ Chí Minh
Hnh 2.7- 2 Hnh nh t ả
ng đài Hồồ Chí Minh. ượ
Tượng đài được xây dựng trên đồi ông tượng trên độ cao 185.6m. Tượng
đài do tác giả, nhà điêu khắc Nguyễn Vũ An – giảng viên trường đại học Kiến
Trúc Hà Nội thiết kế. Phần sân đài do chánh kiến trúc sư người Nga SER REB
RIAN SKI thực hiện. Phần thiết kế chống sét do ngành hệ thống điện khoa Điện
trường ĐH Bách Khoa HN thiết kế.
Tượng Bác cao 13.5m (tính từ dép cao su đến đỉnh đầu), bệ tượng
(phần sóng nước mây trời) cao 4.5m. Toàn bộ khối tượng cao 18m với
trọng lượng khoảng 400 tấn chất liệu làm bằng bê tông siêu cao – bê tông
Granit hồng do viện vật liệu xây dựng nghiên cứu và thực hiện theo yêu cầu công trình.
Tượng đài được khởi công và xây dựng vào ngày 08/1/1996 kết thúc phần
thi công nghệ thuật cũng đúng vào ngày 08/1/1997
Phần 3. Hồ chứa nước nhà máy thủy điện Hòa Bình. 3.1. Hồ Hòa Bình.
Hồ Hòa Bình hay hồ thủy điện Hòa Bình là công trình chứa
nước cung cấp cho nhà máy thủy điện Hòa Bình. Dự trữ nước vào mùa khô.
Hnh 3.1- 3 Hồồ ch a th ứ ủy đi n Hòa Bnh. ệ Hnh 3.1- 4 Ho t đ ạ ng du l ộ ch trên hồồ th ị y đi ủ n Hòa Bnh. ệ
Đây là hồ chứa nước nhân tạo lớn nhất Việt Nam, nằm
trên sông Đà, có chiều dài 230 km từ Hoà Bình đi Sơn La. Đập
chính của hồ nằm tại thành phố Hòa Bình, tỉnh Hòa Bình. Dung
tích của hồ vào khoảng 9,45 tỷ mét khối. Hồ có tất cả 12 cửa xả
đáy. Nếu mở tất cả 12 cửa xả đáy sẽ phải di dân toàn bộ thành
phố Hòa Bình và vùng hạ du. 3.2. Thông số hồ chứa. 
Thủy điện Hòa Bình có thiết kế và xây dựng mực nước dâng bình thường cao 117 m 
Mực nước gia cường với khoảng 120 m 
Mực nước chết là rơi vào khoảng 80m 
Các thông số về những chỉ số mức nước đều đo độ cao so với mực nước biển 
Diện tích hồ chứa với 208 km2; 
Dung tích toàn bộ hồ chứa là khoảng 9,45 tỷ mét khối nước
3.3. Quy trình vận hành hồ chứa thủy điện Hòa Bình.
Trong những năm gần đây, hòa cùng sự phát triển kinh tế
của cả nước, nhiều ngành kinh tế phát triển trên lòng hồ Hòa
Bình như du lịch, các khu nghỉ dưỡng, khai thác mặt nước nuôi
cá lồng, sản xuất gieo trồng vùng bán ngập, khai thác vận
chuyển giao thông theo đường thủy trên lòng hồ thủy điện Hòa
Bình. Hồ thủy điện Hòa Bình là hồ điều tiết theo mùa (điều tiết
năm), biên độ dao động mực nước trong năm rất lớn khoảng
37m (từ mực nước dâng bình thường 117m xuống mực nước
chết 80m). Các đơn vị chức năng và chuyên ngành đều nắm
được thông tin trên, tuy nhiên vẫn còn nhiều đơn vị, cá nhân
chưa nắm rõ được chu kỳ lên xuống mực nước của hồ Hòa Bình
theo từng thời kỳ trong năm. Nhằm phổ biến rộng rãi thông tin
giúp mọi người dân nắm bắt được Công trình thủy điện Hòa
Bình vận hành điều tiết như thế nào? chu kỳ dao động mực
nước hồ trong năm? Phòng Kỹ thuật và An toàn Công ty thủy
điện Hòa Bình đăng tải toàn bộ Quy trình vận hành liên hồ chứa
trên lưu vực sông Hồng được phê duyệt tại Quyết định số
740/QĐ-TTg ngày 17/6/2019 của Thủ tường Chính phủ.