Cảm nhận về bức tranh thiên nhiên trong bài thơ Bảo kính cảnh giới (12 Mẫu) | Văn mẫu lớp 10 Kết Nối Tri Thức
Cảm nhận bức tranh thiên nhiên trong Bảo kính cảnh giới (Cảnh ngày hè) gồm 12 bài văn mẫu siêu hay kèm theo 2 gợi ý cách viết chi tiết. Qua cảm nhận hình ảnh thiên nhiên trong bài thơ Bảo kính cảnh giới các bạn học sinh có thể lựa chọn cho mình một cách tiếp cận, một giọng điệu văn thích hợp, để sau đó nó trở thành kiến thức tâm đắc của chính mình.
Chủ đề: Văn mẫu 10
Môn: Ngữ Văn 10
Sách: Kết nối tri thức
Thông tin:
Tác giả:
Preview text:
Dàn ý bức tranh thiên nhiên trong Cảnh ngày hè Dàn ý số 1 I. Mở bài
- Giới thiệu về tác giả Nguyễn Trãi và bài thơ Cảnh ngày hè: Nguyễn Trãi là anh hùng
dân tộc cũng là tác giả xuất sắc của nhiều loại hình văn học cả chữ Hán và chữ Nôm.
Cảnh ngày hè là một trong những bài thơ tiêu biểu nhất của mảng thơ viết về thiên nhiên của ông.
- Giới thiệu khái quát về bức tranh thiên nhiên trong bài thơ: Là hình tượng trung tâm
của bài, đó là một bức tranh sinh động, tràn trề sức sống. II. Thân bài
1. Tâm thế ngắm cảnh của thi nhân
- Nhịp thơ 1-2-3, ngắt nhịp tự do, cách kể tự nhiên, thoải mái như lời nói hằng ngày.
- “Rồi”: rảnh rỗi, nhàn nhã
- “Hóng mát thuở ngày trường”: Hoạt động thư thái, nhàn tản, tao nhã trong ngày dài
→ Tâm thế an nhàn, thảnh thơi, thư thái. Với tâm thế ấy, bức tranh thiên nhiên hiện
lên hòa hợp với tâm hồn của con người
2. Bức tranh cảnh vật.
- Những sự vật quen thuộc của mùa hè: hòe, thạch lựu, hoa sen
→ Cảnh vật gần gũi, bình dị, thân thuộc của mùa hè làng quê
- Cách miêu tả cảnh vật:
+ Màu sắc: lục, đỏ, hồng - Gam màu nóng, nổi bật, rực rỡ + Hình khối:
Phun – Sự sinh sôi đẩy mạnh ra bên ngoài
Đùn đùn – Sức sống cuộn trào, ngồn ngộn
Tiễn – sự lưu luyến trước sự đổi thay của cảnh vật
+ Mùi hương: Hương thơm của hoa sen cuối mùa hạ, mùi hương đậm đà.
→ Bức tranh mùa hè cuối hạ nhưng không gợi cảm giác héo úa, tàn tạ.
→ Đó là bức tranh cảnh vật mùa hè rực rỡ, căng tràn nhựa sống, thấy được sự cựa
quậy sinh sôi trong lòng cảnh vật, sức sống căng tràn cuộn trào từ bên trong.
- So sánh với bức tranh mùa hè quen thuộc của đại thi hào Nguyễn Du:
“Dưới trăng quyên đã gọi hè/Đầu tường lửa lựu lập lòe đương bông”
→ Cùng miêu tả vẻ đẹp mùa hè rực rỡ với nhưng Nguyễn Trãi phát hiện ra vẻ đẹp sức
sống bên trong cảnh vật.
→ Phải là người yêu thiên nhiên, Nguyễn Trãi mới có được những phát hiện tinh tế như thế
3. Bức tranh cuộc sống
- Các hình ảnh: ngư phủ, cầm ve, lầu tịch dương
→ Là hình ảnh quen thuộc, mộc mạc bình dị của làng quê. - Âm thanh cuộc sống:
+ Lao xao chợ cá: Âm thanh của phiên chợ cá náo nhiệt, sôi động, không khí náo nức,
vui tươi của cuộc sống người dân làng chài
+ Dắng dỏi cầm ve: Âm thanh quen thuộc của mùa hè, âm thanh náo nhiệt, sôi động, rạo rực.
- Cách sử dụng từ ngữ, cú pháp
● Các từ láy tượng thanh “lao xao”, “dắng dỏi”: Mô tả chính xác, độc đáo âm thanh
● Phép đảo cấu trúc câu: Đặt vị ngữ lên trước, để những từ ngữ tượng thanh lên
đầu câu nhằm nhấn mạnh âm thanh.
→ Bức tranh cuộc sống làng quê tấp nập, sôi động, giàu sức sống.
→ Nguyễn Trãi yêu cuộc sống và quan tâm tới những người dân quê nên mới có thể
phát hiện được những âm thanh, hình ảnh ấy ♦Tổng kết: - Nội dung:
● Bức tranh thiên nhiên mùa hè với cảnh vật phong phú, đa dạng, màu sắc, rộn rã
âm thanh, căng tràn sức sống, bức tranh cuộc sống sung túc, nhộn nhịp
● Tâm hồn yêu thiên nhiên, tinh tế, nhạy cảm, tha thiết với cuộc sống của tác giả - Nghệ thuật:
● Kết hợp giữa từ Hán Việt và thuần Việt là cho bức tranh thiên nhiên vừa giản
dị, gần gũi, vừa trang trọng, cổ kính.
● Sử dụng các từ láy, từ tượng thanh, phép đảo cấu trúc câu
● Giọng điệu trữ tình sâu lắng, bút pháp tả sinh động. III. Kết bài
- Khái quát lại vẻ đẹp của bức tranh thiên nhiên cảnh ngày hè
- Thể hiện suy nghĩ của bản thân: Đây là một bức tranh đẹp, tinh tế, qua bức tranh đã
thể hiện tâm hồn tác giả. Xuân Diệu từng phát biểu “Lòng yêu thiên nhiên tạo vật là
một kích thước để đo một tâm hồn. Dàn ý số 2 1. Mở bài
- Nguyễn Trãi một nhà thơ, nhà văn tài năng kiệt xuất của dân tộc, ông đã có nhiều
đóng góp lớn cho nền văn học nước nhà.
- “Cảnh ngày hè” một bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp và tấm lòng yêu nước thương dân của tác giả. 2. Thân bài
- Bức tranh cảnh ngày hè nổi lên với bức tranh thiên nhiên ngày hè rực rỡ:
● Cây hòe có sức sống mãnh liệt giờ tán là xanh che phủ cả khoảng không gian.
● Sắc đỏ của cây thạch lựu tô đậm thêm cho khung cảnh ngày hè.
● Hương hoa sen tỏa ngát bay theo làn gió.
=> Cảnh vật ngày hè tươi tắn tràn đầy sức sống.
- Nghệ thuật ngôn từ được sử dụng:
● Từ láy “đùn đùn, lao xao, dắng dỏi”: gợi cảnh ngày hè xôn xao, náo nức, không khí rất nhộn nhịp.
● Động từ “rợp, đùn, tiễn”: khiến cho người đọc thấy được cảm giác sức sống
trỗi dậy của cảnh vật mùa hè.
- Nhà thơ đã cảm nhận cái tinh tế, thú vị của ngày hè qua thị giác và thính giác:
● Nhà thơ nhìn những tán lá xanh cây hòe, màu đỏ rực của thạch lựu, tiếng ve
kêu ran cả khoảng không gian và hình ảnh người dân làng chài mỗi sớm thức
dậy và bóng người kéo lưới buổi chiều ta.
● Ngày hè cảm nhận qua thính giác khi nhà thơ thấy được hương sen thoảng theo gió.
=> Tâm hồn nhà thơ Nguyễn Trãi được hòa vào thiên nhiên, nói lên được tác giả là
người rất yêu đời, yêu cuộc sống.
- Tình yêu nước thương dân của Nguyễn Trãi:
● Phong thái ung dung tự tại của nhà thơ khi về ở ẩn không muốn vướng bận đến chuyện quan trường.
● Những trong thâm tâm ông luôn nghĩ về dân, lo cho dân, lo cho nước, ông luôn
khao khát nhân dân được hưởng một cuộc sống thái bình, no đủ.
● Ca ngợi các đời vua ngự trị anh minh mang đến cuộc sống hạnh phúc, ấm no. 3. Kết bài
Nhấn mạnh lại tình yêu thiên nhiên của tác giả đồng ca ngợi đức tính tốt đẹp của bậc
thi nhân dù xin cáo quan về ở ẩn nhưng vẫn một lòng lo cho sự nghiệp chung đất nước.
Cảm nhận hình ảnh thiên nhiên trong bài thơ Bải kính cảnh giới - Mẫu 1
Tình yêu quê hương đất nước từ lâu đã khơi nguồn cảm hứng sáng tác cho bao nhà
văn, nhà thơ của nền văn học Việt Nam ta. Mỗi thời điểm, môi tác giả lại có những
cách thể hiện tình cảm khác nhau. Nhà thơ Nguyễn Trãi đã thể hiện vô cùng tinh tế
tình cảm của mình dành cho đất nước và bức tranh thiên nhiên xinh đẹp qua bài thơ “Cảnh ngày hè”.
Mở đầu bài thơ là hình ảnh nhàn rỗi của tác giả:
Rồi hóng mát thuở ngày trường
Câu thơ làm nổi bật tâm trạng thảnh thơi, an nhàn của tác giả. Ông không mảy may
vướng bận sự đời mà chỉ tập trung, dành hết tâm hồn mình cho thiên nhiên, tận hưởng
thiên nhiên với những tình cảm tha thiết nhất:
Hòe lục đùn đùn tán rợp giương
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương
Bức tranh thiên nhiên dưới ngòi bút của Nguyễn Trãi mang nhiều hình ảnh và những
nét nổi bật về màu sắc mang nét đặc trưng riêng của không gian mùa hè. Màu xanh
của lá hòe tạo thành một bóng mát khổng lồ gợi cho ta sự mát mẻ. Động từ "đùn đùn"
có sức bao quát cảnh vật rất lớn, vừa gợi được sức sống mãnh liệt của thiên nhiên, vừa
gợi cảm giác phóng khoáng, sinh sôi nảy nở của cây hòe vò mùa hè. Cây thạch lựu
đơm hoa kết quả đỏ rực được cảm nhận như chiếc máy phun ra một thức đỏ lạ lùng.
Hoa sen nở rộ tỏa hương khắp nơi như cảnh con người tiễn nhau đi xa. Thiên nhiên
mùa hè dưới cách cảm của Nguyễn Trãi trở nên có hồn, sinh động vô cùng đặc biệt,
không chỉ gợi hình mà còn gợi cả âm thanh; một bức tranh đủ sắc và hương vừa sang
trọng, gần gũi, tươi tắn, rực rỡ, thiên nhiên không những đẹp mà còn mang bao cảm xúc tinh tế.
Bên cạnh hình ảnh thiên nhiên là bức tranh về cuộc sống con người:
Lao xao chợ cá làng ngư phủ
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương
Tiếng "lao xao" âm vang từ chợ cá, làng chài vọng đến đó là tín hiệu của cuộc sống
nhộn nhịp đan xen vào cảm nhận của nhà thơ về thiên nhiên thanh bình. Đến đây,
Nguyễn Trãi đang chủ động hướng cảm nhận của mình đến cuộc sống của những
người dân làng chài để bản thân không tạo một khoảng cách quá xa với nhân dân.
Tiếng ve "dắng dỏi", âm thanh mảnh, dứt khoát, nhịp nhàng được so sánh với tiếng
đàn là một liên tưởng so sánh rất độc đáo của Nguyễn Trãi tạo nên một bức tranh tràn
đầy sức sống. Bức tranh thiên nhiên qua con mắt của Nguyễn Trãi là sự hòa phối hoàn
hảo giữa màu sắc âm thanh, giữa thiên nhiên và cuộc sống con người.
Khép lại bài thơ là ước vọng của tác giả:
Dẽ có Ngu Cầm đàn một tiếng
Dân giàu nước mạnh khắp đòi phương.
Mong muốn chân thành, một khát vọng cao đẹp của một triết nhân: mong có cây đàn
của vua Nghiêu Thuấn để gảy khúc Nam Phong để nhân dân có cuộc sống ấm no,
hạnh phúc hơn. Tác giả sử dụng điển tích nhằm ca ngợi cuộc sống thanh bình của
nhân dân. Tuy đã lánh mình tránh xa nơi "ồn ào" nhưng trong Nguyễn Trãi vẫn luôn
nung nấu hoài bão cống hiến cho xã tắc, cho giang sơn để dân giàu nước mạnh, ấm no
hạnh phúc. Đó không chỉ là suy nghĩ của một triết nhân mà còn là tấm lòng cao cả của
một con người giàu lòng yêu nước.
Qua bài thơ, ta phần nào cảm nhận được cảnh đẹp ngày hè của quê hương đất nước
bằng một tâm thế vô cùng ung dung, thư thái của nhà thơ. Bài thơ không chỉ đơn
thuần tả cảnh mà ẩn chứa bên trong đó một tấm lòng thương dân, lo cho dân, cho
nước. Với tấm lòng hết mình vì nhân dân, vì đất nước nhà thơ Nguyễn Trãi được
người đời kính trọng, là bậc tài nhân của đất nước Việt Nam.
Bức tranh thiên nhiên trong Bảo Kính Cảnh Giới - Mẫu 2
Từ xưa đến nay, thiên nhiên là đề tài quen thuộc trong sáng tác văn học. Đồng thời, là
nguồn cảm hứng cho biết bao thi sĩ văn nhân. Các tác giả tìm tới thiên nhiên để thông
qua đó, bộc lộ tình cảm và kí thác, gửi gắm tâm tư của bản thân về cuộc sống. Nhà thơ
Nguyễn Trãi cũng không ngoại lệ. Ông đã vẽ nên bức tranh thiên nhiên ngày hè hết
sức tươi tắn, rực rỡ trong thi phẩm "Bảo kính cảnh giới" (bài 43).
Sau bao tháng ngày bận bịu chốn quan trường, Nguyễn Trãi trở về với cuộc sống
thanh bình. Câu thơ mở đầu đã giúp chúng ta hiểu rõ hơn về hoàn cảnh sống của thi sĩ:
"Rồi hóng mát thuở ngày trường."
Trong giây phút rỗi rãi "rồi", nhà thơ nhàn nhã, thảnh thơi ngồi hóng mát một ngày
dài. Bằng tâm hồn nhạy cảm, quan sát tinh tế, nhân vật trữ tình đã phát hiện ra bức
tranh ngày hè vô cùng đẹp đẽ:
"Hòe lục đùn đùn tán rợp trương.
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ,
Hồng liên trì đã tịn mùi hương"
Nếu như các nhà thơ khác khi miêu tả thiên nhiên thường sử dụng hình ảnh quen
thuộc, mang tính ước lệ như "tùng, cúc, trúc, mai" thì Nguyễn Trãi lại hoàn toàn trái
ngược. Ông khắc họa thiên nhiên qua những cảnh sắc dung dị. Đó là cây hòe với màu
hoa vàng, lá xanh thẫm đang "đùn đùn", tỏa rộng và phủ kín mặt đất rộng lớn. Đó còn
là cây lựu có màu hoa như "phun thức đỏ" ở trước hiên nhà. Hay là bông sen hồng
trong ao đang tỏa ngát hương thơm. Có thể thấy, bức tranh thiên nhiên hiện lên thật
tươi tắn, rực rỡ. Mỗi cảnh vật đều mang một sắc màu khác nhau nhưng lại tạo nên sự hài hòa trong tổng thể.
Không chỉ đơn thuần gợi tả vẻ bề ngoài mà nhà thơ còn diễn tả sự vận động nhẹ nhàng,
âm thầm của sự vật. Trước hết là hình ảnh cây hòe với sức sống căng tràn. Động từ
"đùn đùn" gợi tả từng tán cây xanh thẫm không ngừng vươn mình tỏa bóng. Tán hòe
xòe rộng, vươn xa, chiếm lấy cả một không gian. Tiếp đến, thi sĩ khéo léo miêu tả hoa
lựu đang "phun thức đỏ". Ở mỗi nhành cây, hoa lựu thi nhau bung nở, mang đến thứ
màu đỏ rực. Dường như, lúc này đây, cây lựu đang ở độ tràn đầy sức sống nhất, những
bông hoa liên tiếp "phun" sắc. Cuối cùng, nhà thơ không quên khắc họa hình ảnh sen
hồng tỏa hương. Trong ao, sen đã nở và mang đến mùi hương thanh khiết, dịu nhẹ.
Như vậy, thi nhân đã cảm nhận, khám phá cảnh sắc thiên nhiên bằng một trái tim
nồng cháy tình yêu cùng tấm lòng nâng niu, trân trọng.
Bức tranh ngày hè càng thêm rộn ràng nhờ những âm thanh quen thuộc trong đời sống:
"Lao xao chợ cá làng ngư phủ;
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương."
Từ láy "lao xao" gợi ra bầu không khí nhộn nhịp, náo nhiệt của phiên chợ cá. Tiếng
người dân trao đổi, mua bán tấp nập, vang vọng trong đất trời rộng lớn. m thanh ấy
như chạm khẽ vào tâm hồn của thi nhân. Bản giao hưởng cuộc sống trở nên sống động
hơn nhờ tiếng ve kêu. Lắng nghe âm thanh râm ran của đàn ve dưới bóng chiều tà, thi
sĩ ngỡ đây là tiếng đàn huyền diệu. Việc sử dụng từ láy "dắng dỏi" kết hợp với biện
pháp đảo ngữ "dắng dỏi cầm ve" đã góp phần lột tả thanh âm trong trẻo, rộn rã của ngày hè.
Trong "Bảo kính cảnh giới" (bài 43), nhà thơ đã sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật
độc đáo. Hàng loạt động từ "đùn đùn", "phun" cùng từ láy "lao xao", "dắng dỏi" được
dùng để miêu tả cảnh sắc thiên nhiên. Bài thơ còn chạm tới trái tim người đọc bởi
ngôn từ giản dị, mộc mạc, đậm đà tính dân tộc; hình ảnh thơ gần gũi, thân thuộc.
Qua bài thơ, ta thấy Nguyễn Trãi là người có tâm hồn tinh tế trước thiên nhiên. Nhà
thơ đã thả hồn vào cảnh vật để khám phá, nắm bắt sức sống âm thầm nhưng mạnh mẽ
của thiên nhiên. Ông nâng niu vẻ đẹp mà đất trời ban tặng bằng một trái tim tràn đầy yêu thương.
"Bảo kính cảnh giới" (bài 43) là một tác phẩm tiêu biểu cho phong cách sáng tác của
Nguyễn Trãi về đề tài thiên nhiên. Theo thời gian, bức tranh ngày hè hòa hợp hình ảnh,
màu sắc và âm thanh vẫn luôn khắc sâu trong tâm trí bạn đọc.
Bức tranh thiên nhiên trong Cảnh ngày hè - Mẫu 3
Nguyễn Trãi là một nhà thơ kiệt xuất của dân tộc, danh nhân văn hóa thế giới. Ông để
lại cho đời sau nhiều tác phẩm có giá trị lớn. Nếu như “Bình Ngô đại cáo” của ông
mang đầy nhiệt huyết, lòng tự tôn dân tộc thì bài thơ “Cảnh ngày hè” là một bức tranh
về vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi.
Mở đầu bài thơ “Cảnh ngày hè” là sáu câu thơ miêu tả cảnh ngày hè:
“Rồi hóng mát thuở ngày trường
Hòe lục đùn đùn tán rợp giương
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương
Lao xao chợ cá làng Ngư phủ
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương”
Tác giả đã đón nhận cảnh ngày hè trong tư thế ung dung, thoải mái khi ở ẩn. Bức
tranh vào ngày hè được tác giả vẽ lên thật rực rỡ và tươi đẹp với nhiều màu sắc. Đó là
màu xanh của cây hòe, màu đỏ của hoa lựu, màu hồng của hoa sen, màu vàng lung
linh của ánh nắng chiều. Tất cả hòa quyện lại với nhau. Tạo nên cảnh vật đặc trưng
của mùa hè. Không chỉ cảm nhận bằng thị giác, tác giả còn cảm nhận cảnh vật bằng
thính giác và khứu giác. Ông thấy mùi hương của ao sen, thấy âm thanh “lao xao” của
làng chài, “dắng dỏi” của tiếng ve. Bức tranh cảnh ngày hè đã trở nên sinh động hơn,
đặc sắc hơn với âm thanh và mùi vị. Mặc dù khung cảnh mà tác giả miêu tả là cuối
ngày, khi mặt trời lặn nhưng mọi vật vẫn tràn đầy sức sống với những từ ngữ "đùn
đùn", "giương", "phun", "tiễn", "lao xao", "dắng dỏi". Những từ ngữ đó cũng góp
phần thể hiện những điều trong lòng tác giả - ước mong được cống hiến cho nhân dân,
cho đất nước. Nhiệt huyết đó như muốn phun ra, trào ra và lan tỏa đi khắp nơi. Trong
sáu câu thơ này, tác giả đã thay đổi, không đi theo tính quy phạm của văn học phong
kiến nữa. Ông miêu tả cảnh ngày hè với những sự vật vô cùng gần gũi với cuộc sống hằng ngày.
Hai câu cuối của bài thơ đã được tác giả gửi gắm trọn vẹn tâm tư và suy nghĩ:
“Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng
Dân giàu đủ khắp đòi phương”
Tuy tác giả đón nhận cảnh ngày hè với tư thế ung dung trong một ngày nhàn rỗi
nhưng ông vẫn luôn suy nghĩ, lo lắng cho nhân dân, cho đất nước. Cảm nhận cảnh
ngày hè nhưng tác giả vẫn quan tâm tới cuộc sống của nhân dân. Thế nên ông nghe
thấy âm thanh tấp nập, lao xao của làng chài. Ông quan tâm tới nhân dân, lo cho dân
cho nước. Chính vì vậy, ông ước mong mình có cây đàn của vua Ngu Thuấn. Với cây
đàn đó, Nguyễn Trãi có thể mang tới cuộc sống ấm no, hạnh phúc cho nhân dân và đất nước.
Bài thơ “Cảnh ngày hè” được viết theo thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật có chen
hai câu thơ lục ngôn. Tuy vậy, nhà thơ lại không tuân theo bố cục: đề - thực - luận -
kết của thể thơ Đường luật. Chính vì thế, bài thơ mang nét đặc sắc riêng của một nhà
thơ kiệt xuất của dân tộc Việt Nam. Không chỉ thế, bài thơ còn có hình ảnh hoa lựu
khiến ta liên tưởng tới hai câu thơ của Nguyễn Du:
“Đầu tường hoa lựu lập lòe đơm bông”
Câu thơ của Nguyễn Du mang đậm chất tạo hình nhưng câu thơ của Nguyễn Trãi lại
thể hiện được cá tính về nhiệt huyết của mình. Điều đó cho thấy rõ hơn tài năng của
Nguyễn Trãi về thơ văn.
Bài thơ "Cảnh ngày hè" đặc sắc về cả nội dung và nghệ thuật. Qua đó, ta thấy được vẻ
đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi. Ông là người yêu thiên nhiên, yêu quê hương đất nước.
Nhưng trên hết, ông là một người vừa có tài, vừa có tâm bởi ông luôn lo lắng cho
nhân dân, cho đất nước. Ông muốn cống hiến nhiệt huyết của mình để nhân dân hạnh
phúc, ấm no, đất nước giàu mạnh. Tư tưởng của Nguyễn Trãi như một bài học gửi
gắm cho thế hệ trẻ về lòng yêu nước, ước mong cống hiến cho đất nước.
Bức tranh thiên nhiên trong Cảnh ngày hè - Mẫu 4
Nguyễn Trãi là một danh nhân văn hóa lớn của dân tộc. Ông là người văn võ toàn tài,
có cái tâm trong sáng, luôn sống ngay thẳng với phẩm cách trung thực, cao thượng.
Nguyễn Trãi đã dành trọn cuộc đời mình để chiến đấu cho độc lập của dân tộc, cho sự
bình yên, no ấm của nhân dân.
Cảnh ngày hè (Bảo kính cảnh giới) là một tác phẩm tiêu biểu trong tập Quốc âm thi
tập - tập thơ Nôm đầu tiên trong lịch sử văn học viết Việt Nam. Bài thơ đã vẽ lên bức
tranh thiên nhiên ngày hè rực rỡ và tâm hồn chan chứa tình yêu thiên nhiên, đất nước của thi nhân.
Cảnh ngày hè là bài số 43 trong chùm thơ Bảo kính cảnh giới (Gương báu răn mình),
thuộc phần Vô đề trong Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi. Bài thơ được làm theo thể
thơ Đường luật thất ngôn xen lục ngôn. Những câu thơ trong Cảnh ngày hè có âm điệu
du dương như những niềm vui nho nhỏ được Nguyễn Trãi chắt chiu trong cuộc đời
vinh quang nhưng cũng đầy bi kịch của thi nhân. Bài thơ có thể chia thành hai phần:
phần một (sáu câu thơ đầu) tái hiện cảnh ngày hè - cảnh thiên nhiên và bức tranh cuộc
sống của con người; phần hai (hai câu thơ còn lại) thể hiện khát vọng cao đẹp và tầm
vóc tư tưởng của Nguyễn Trãi.
Được tổ chức theo kết cấu của một bài thơ thất ngôn bát cú nhưng bài thơ Cảnh ngày
hè lại được mở đầu bằng một câu thơ thất luật, ngắt nhịp 1/2/3 một cách tự do, tự
nhiên như lời nói thường ngày:
Rồi hóng mát thuở ngày trường
Câu thơ thất luật với kết cấu đặc biệt vang lên như một lời kể vui vẻ, thoải mái về
những giây phút rảnh rỗi hiếm hoi trong cuộc đời Nguyễn Trãi. Ông đã khởi đầu ngày
mới bằng một tâm thế thư thái, an nhàn, tự do thưởng thức vẻ đẹp của thiên nhiên. Có
lẽ đây là khoảng thời gian mà ông đã lui về ở ẩn, rũ sạch những xa hoa của chốn phồn
hoa đô hội để sống giữa thiên nhiên. Lời thơ giản dị mà gợi lên được sự thanh thản
trong tâm hồn thi nhân. Với tâm trạng ấy, bức tranh thiên nhiên ngày hè được tái hiện
bằng những nét rực rỡ, tươi tắn và đầy sức sống:
Hòe lục đùn đùn tán rợp giương.
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ,
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương.
Bằng một cái nhìn trẻ trung, thi nhân đã lựa chọn những gam màu ấm và sáng để thể
hiện khung cảnh thiên nhiên tươi tắn của ngày hè. Lựu đỏ, sen hồng là những gam
màu nóng, khác hẳn với những sắc màu lạnh thường thấy của thơ ca trung đại. Dễ
nhận thấy trong tứ thơ một bức tranh thiên nhiên tràn đầy sức sống. Tất cả mọi vật
dường như đang trong tư thế trỗi dậy, muốn bộc lộ hết vẻ đẹp của mình. Cây hòe
trước thềm khoe sắc với tán lá màu lục, cứ sinh sồi, nảy nở, sum suê “đùn đùn” lên
mãi như muốn chiếm trọn không gian mà tỏa bóng; cây lựu bên hiên dồn hết sức của
nhựa mầm non búp, bật nở ra những bông hoa đỏ rực rỡ; sen trong ao đã “tiễn” mùi
hương - có nghĩa là đã ngát mùi hương - là sen đang ở độ đẹp nhất, lá xanh tươi, hoa
thì tỏa hương thơm ngát, góp vào cái sức sống sôi động và mạnh mẽ của vạn vật để
cùng phô diễn nhựa sông với cuộc đời.
Có thể nói, qua bốn câu thơ đầu, Nguyễn Trãi đã vẽ nên một bức tranh ngày hè đẹp,
tràn đầy sức sống và rực rỡ màu sắc. Cảnh thiên nhiên ở đây không tĩnh vắng như
những bức tranh thiên nhiên thường thấy trong thơ trung đại, trái lại rất sống động. Nó
khiến ta cảm nhận được sự cựa quậy, sinh sôi của sự sống trong từng đường nét, màu
sắc. Chính điều đó đã mang lại vẻ đẹp riêng, không thể trộn lẫn của bức tranh thiên
nhiên trong bài thơ này. Nó cũng thể hiện tâm trạng thư thái và tâm hồn nghệ sĩ đặc
biệt tinh tế, nhạy cảm trước thiên nhiên của Nguyễn Trãi. Ở hai câu thơ tiếp theo, bức
tranh ngày hè đã trở nên trọn vẹn khi xuất hiện cảnh sinh hoạt của con người:
Lao xao chợ cá làng ngư phủ,
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương.
Để miêu tả bức tranh sinh hoạt của con người, thi nhân đã chọn lựa địa điểm nhìn là
chợ. Trong văn học, chợ vốn là một không gian truyền thông biểu hiện nhịp điệu của
sự sống con người. Nguyễn Trãi đã sử dụng âm thanh “lao xao” của phiên chợ cá làng
chài để gợi về nhịp sống sôi động, no đủ của một miền quê trù phú. Từ láy tượng
thanh “lao xao” còn cho ta thấy được cả không khí náo nức, tươi vui của người dân
chài trong cuộc sống yên ả, thanh bình. Bức tranh cuộc sống con người còn được tái
hiện bằng hình ảnh “lầu tịch dương”. Hình ảnh một căn lầu vắng trong buổi chiều tà,
xét về cả thời gian và không gian đều gợi buồn. Vậy mà, chỉ cần thêm vào chi tiết
“Dắng dỏi cầm ve”, nhà thơ đã xóa đi hoàn toàn nỗi buồn ấy. Trong buổi chiều vắng,
tiếng ve ngân lên rộn rã như tiếng đàn đã trở thành lời ngợi ca cuộc sống no đủ, bình
yên. Nguyễn Trãi đã từng trải qua chiến tranh loạn lạc nên lại càng thấm thía ý nghĩa
của cuộc sống yên ấm, hòa bình trong hiện tại.
Qua đó, người đọc thấy được Nguyễn Trãi trân trọng cuộc sống đó biết bao! Nhưng
hình như ẩn sâu trong những âm thanh “lao xao” của phiên chợ cá từ xa vọng lại,
tiếng cầm ve ngân lên trong buổi chiều tà vẫn thấp thoáng một chút nỗi niềm bâng
khuâng trong tâm hồn nhạy cảm của thi nhân. Nỗi niềm ấy như có một chút gì khắc
khoải, như là sự mong mỏi, ngóng vọng vào một hành động cụ thể, thể hiện khát vọng
cao đẹp của Nguyễn Trãi:
Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng,
Dân giàu đủ khắp đòi phương.
Nguyễn Trãi ước mình có được cây đàn của vua Nghiêu Thuấn ngày trước để ca ngợi
cuộc sống hôm nay. Khát vọng ấy không chỉ giới hạn ở một miền quê, một vùng đất
mà nó hướng tới mọi con người, mọi miền quê trên thế gian này. Đó là khát vọng lớn
nhất trong cuộc đời Nguyễn Trãi: mong ước sao cho muôn dân khắp bốn phương trời
luôn được sống trong no đủ, thanh bình. Với niềm khao khát ấy, Cảnh ngày hè của
Nguyễn Trãi đã có một cái kết thật bất ngờ. Hóa ra, Nguyễn Trãi không thực sự nhàn
tâm để ngắm cảnh. Nỗi lo cho dân, cho nước vẫn luôn thường trực trong lòng thi
nhân, đúng như lời tự bạch của nhà thơ:
Bui một tấc lòng ưu ái cũ
Đêm ngày cuồn cuộn nước triều Đông
Như thế, tinh thần chủ đạo trong Cảnh ngày hè không hoàn toàn là niềm vui rạo rực
trước thiên nhiên, mà còn canh cánh một nỗi niềm thao thức muốn được khẳng định
mình, muốn được đem hết sức lực, tâm huyết của mình ra đế’ cống hiến cho dân, cho nước.
Bức tranh thiên nhiên trong Cảnh ngày hè - Mẫu 5
Nguyễn Trãi (1380 - 1442), vị anh hùng dân tộc, "tấm lòng sáng tựa sao Khuê" (lời
vua Lê Thánh Tông) dù trong bất kì hoàn cảnh nào cũng không nguôi tâm nguyện
hướng về dân về nước. Ngay cả khi bị nghi kỵ, phải lui về quê ngoại Côn Sơn, ông
vẫn bộc bạch nỗi lòng tha thiết cháy bỏng trong cuộc sống tưởng như chỉ biết vui vầy
cùng mây núi cỏ cây. Nỗi lòng ấy bộc lộ rõ nét trong chùm thơ 61 bài Bảo kính cảnh
giới. Đặc biệt, bài thơ số 43 chan chứa bao khát vọng hướng đến cuộc đời, nhân dân.
Bảo kính cảnh giới (Gương báu răn mình) lấy những bài học từ thiên nhiên vĩ đại để
nhà thơ soi chiếu lòng mình. Ta không chỉ gặp tấm lòng yêu thiên nhiên của một nghệ
sĩ lớn mà còn thấu hiểu tâm sự của người anh hùng luôn canh cánh bên lòng nỗi niềm
"ưu quốc ái dân". Suy ngẫm và cảm xúc của nhà thơ giúp chúng ta hình dung một nhân cách lớn.
Bài thơ bắt đầu bằng hoàn cảnh hưởng nhàn bất đắc dĩ:
“Rồi hóng mát thuở ngày trường”
Nhịp thơ thật lạ lùng như kéo dài cảm giác của một ngày "ăn không ngồi rồi": tạo
điểm nhấn ở một nhịp đầu tiên, sau đó là năm chữ nối thành một hơi thở như tiếng thở
dài. Rõ ràng nhà thơ nói về việc hóng mát mà không hề đem lại cảm nhận nhàn tản
thật sự. Hai chữ ngày trường lại hiện ra bao nỗi chán chường của một ngày dài vô vị.
Hưởng nhàn mà không hề thư thái! Có thể đó sẽ là khởi nguồn cho bao nỗi bực dọc
trút ra của con người bất đắc chí. Thế nhưng, tất cả tâm tư đã dồn nén lại khi nhà thơ
đối diện với một thiên nhiên mãnh liệt đầy sức sống:
“Hòe lục đùn đùn tán rợp giương.
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương”
Ba câu thơ đem lại một bức tranh thiên nhiên nhiều màu sắc, cùng những hình ảnh đặc
trưng của không gian mùa hè. Trước hết, đó là hòe buông sắc lục như một chiếc lọng
khổng lồ bao trùm lên cảnh vật, tạo cảm giác về một không gian xanh. Cái nhìn thiên
nhiên của Nguyễn Trãi luôn có sức bao quát, vừa gợi sức sống của không gian trong
động từ đùn đùn, vừa gợi cảm giác phóng khoáng trong một chữ rợp. Tầm nhìn trải từ
gần ra xa, theo quy luật đăng đối ở hai câu tả thực, khéo léo đan cài sắc đỏ của thạch
lựu trước hiên nhà cùng sắc hồng của ao sen. Câu trên tả sắc, câu dưới gợi hương.
Thiên nhiên ấy cũng chứa chan bao cảm xúc, lúc dịu nhẹ lan tỏa lúc bừng bừng phun
trào. Để rồi cuối cùng đọng lại cảm giác man mác tiếc nhớ làn hương thanh thoát của
sen hồng lúc cuối hè. Phải là một người có tâm hồn tinh tế mới cùng một lúc diễn tả
được nhiều cảm giác trong chỉ vài ba câu thơ cô đọng. Giữa khung cảnh thiên nhiên
ấy, nhà thơ dường như cũng khôn nguôi bao nỗi niềm bực dọc, để lòng mình hòa cùng
thiên nhiên đầy sức sống.
Không chỉ nhìn bằng mắt mà Nguyễn Trãi còn trải lòng lắng nghe những thanh âm
muôn vẻ của thiên nhiên:
“Lao xao chợ cá làng ngư phủ,
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương”
Có một sự chuyển đổi cảm xúc trong cách lắng nghe những âm thanh của cuộc sống.
Giờ đây, những thanh âm lại được cảm nhận từ xa đến gần, từ lao xao đến dắng dỏi.
Thiên nhiên không hề tĩnh lặng u trầm trong thời điểm chiều buông mà trái lại rất sôi
động và gần gũi với tấm lòng thiết tha yêu sự sống của nhà thơ. Lao xao là âm thanh
gợi rõ cuộc sống thanh bình của những người dân chài, cảnh mua bán tấp nập mà
không quá ồn ào để khuấy động không gian hưởng nhàn của nhà thơ. Dường như
Nguyễn Trãi đã chủ động hướng lòng mình về với chợ cá, làng ngư phủ để thấy bản
thân không xa với đời thường. Âm vang cuộc sống thực ấy tạo thành mối dây liên hệ
giữa nhà thơ với nhân dân, mang lại niềm vui xôn xao trong một buổi chiều dễ tạo cho
nhà thơ nỗi buồn, cấu trúc đăng đối đã tạo nên sự hòa điệu giữa con người với thiên
nhiên trong sự cân xứng làng ngư phủ - bóng tịch dương mang đậm sắc thái trang
trọng cổ điển. Nghệ thuật tương phản tạo nên một cảm hứng hết sức mới mẻ trong thơ
Nguyễn Trãi khi ấn tượng ám ảnh nhà thơ không phải ánh tịch dương ảm đạm mà lại
là âm thanh dắng dỏi cầm ve. Sự liên tưởng bất ngờ và độc đáo này đã chứng tỏ rõ
phẩm chất nghệ sĩ của Nguyễn Trãi. Tiếng ve đặc trưng của mùa hè đến cùng Nguyễn
Trãi lại như một bản đàn mạnh mẽ, rạo rực hối hả nhịp sống căng tràn của thiên nhiên.
Bức tranh thiên nhiên sống động ấy đã hàm chứa một nội dung thông điệp thẩm mĩ
đánh động tâm tư của nhà thơ. Bản thân ông có muốn lánh đời thoát tục, ngắm ánh
tịch dương, giam mình trong lầu kín cũng không thể không nghe, không thấy bao vẻ
đẹp thiên nhiên tươi tắn rộn rã chung quanh. Thiên nhiên ấy xôn xao hay chính tấm
lòng của nhà thơ cũng đang náo nức muốn hòa cùng niềm vui sự sống? Cuộc sống của
ông không phải của ẩn sĩ lánh đời mà chính là phản chiếu của tâm hồn yêu đời thiết
tha, vẫn đón nhận thưởng thức được niềm vui cuộc sống thanh bình để quên đi nỗi riêng tư sầu muộn.
Bức tranh thiên nhiên trong Cảnh ngày hè - Mẫu 6
“Cảnh ngày hè” là một trong những bài thơ nổi tiếng của Nguyễn Trãi. Tác phẩm
được nhà thơ sáng tác khi đã cáo quan, lui về ở ẩn. Trong đó, bức tranh thiên nhiên
ngày hè được miêu tả thật sinh động:
Trước hết, Nguyễn Trãi là một nhà thơ có tình yêu thiên nhiên tha thiết. Bức tranh
thiên nhiên cảnh ngày hè được ông khắc họa thật sinh động. Câu thơ mở đầu đọc lên
nghe thật êm đềm gợi một cuộc sống yên bình, thư thái: “Rồi hóng mát thuở ngày
trường”. Từ “rồi” ở đây có nghĩa là rảnh rỗi, nhàn hạ. Rảnh rỗi trong suốt “ngày
trường” có nghĩa là ngày dài, để ngồi “hóng mát” - một hoạt động an nhàn, tĩnh tại,
thư thái. Từ đó ta thấy được tâm thế an nhàn, thảnh thơi của tác giả. Nguyễn Trãi đã
một đời bận rộn, tận tâm vì đất nước, chính lúc này là những giây phút rảnh rỗi hiếm hoi của cuộc đời.
Nhờ có vậy, ông được gần gũi với thiên nhiên hơn. Bức tranh cảnh ngày hè nổi lên với
bức tranh thiên nhiên ngày hè rực rỡ:
“Hoè lục đùn đùn tán rợp giương
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ,
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương”
Nguyễn Trãi cảm thấy say mê, thích thú trước vẻ đẹp của thiên nhiên ngày hè. Cây
hoa hòe có sức sống mãnh liệt giờ tán là xanh che phủ cả khoảng không gian. Cùng
với sắc đỏ của cây thạch lựu tô đậm thêm cho khung cảnh. Ao sen tỏa hương ngan
ngát bay theo làn gió. Cảnh thiên nhiên được nhà thơ cảm nhận qua màu sắc, hương
thơm. Phải là người có tấm lòng yêu thiên nhiên sâu sắc thì Nguyễn Trãi mới có
những phát hiện tinh tế, tuyệt vời đến vậy.
Nhà thơ còn cảm nhận bức tranh thiên nhiên qua những âm thanh:
“Lao xao chợ cá làng ngư phủ,
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương”
Việc sử dụng nhiều từ Hán Việt như “ngư phủ, cầm ve, tịch dương” kết hợp nhuần
nhuyễn với những từ thuần Việt như “lao xao”, dắng dỏi” tạo nên vẻ đẹp vừa mộc
mạc, bình dị, vừa trang trọng tao nhã. Cuộc sống của con người không chỉ được cảm
nhận bằng thị giác mà còn được cảm nhận bằng thính giác. Đó là âm thanh từ làng chợ
cá, của tiếng ve râm ran mỗi độ hè về. Những âm thanh đặc trưng của ngày hè nơi
làng quê khiến ngày hè trở nên vui vẻ, nhộn nhịp. Thế mới thấy được một tâm hồn
luôn tha thiết với cuộc sống làng quê của Nguyễn Trãi.
Bài thơ “Cảnh ngày hè” không chỉ đặc sắc về nội dung mà còn về nghệ thuật. Từ đó,
người đọc cảm nhận được tâm hồn yêu thiên nhiên tha thiết của Nguyễn Trãi.
Bức tranh thiên nhiên trong Bảo kính cảnh giới - Mẫu 7
Bài thơ “Cảnh ngày hè” của Nguyễn Trãi là bài số 43 trong số 61 bài thơ của mục Bảo
kính cảnh giới (thuộc phần Vô đề của tập thơ Quốc âm thi tập). Nổi bật lên trong bài
thơ là bức tranh thiên nhiên được nhà thơ khắc họa thật sinh động.
Câu thơ mở đầu đọc lên nghe thật êm đềm gợi một cuộc sống yên bình, thư thái: “Rồi
hóng mát thuở ngày trường”. Từ “rồi” ở đây có nghĩa là rảnh rỗi, nhàn hạ. Rảnh rỗi
trong suốt “ngày trường” có nghĩa là ngày dài, để ngồi “hóng mát” - một hoạt động an
nhàn, tĩnh tại, thư thái. Từ đó ta thấy được tâm thế an nhàn, thảnh thơi của tác giả.
Nguyễn Trãi đã một đời bận rộn, tận tâm vì đất nước, chính lúc này là những giây
phút rảnh rỗi hiếm hoi của cuộc đời.
Nhờ có vậy, ông được gần gũi với thiên nhiên hơn. Bức tranh cảnh ngày hè nổi lên với
bức tranh thiên nhiên ngày hè rực rỡ:
“Hoè lục đùn đùn tán rợp giương
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ,
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương”
Nguyễn Trãi cảm thấy say mê, thích thú trước vẻ đẹp của thiên nhiên ngày hè. Cây
hoa hòe có sức sống mãnh liệt giờ tán là xanh che phủ cả khoảng không gian. Cùng
với sắc đỏ của cây thạch lựu tô đậm thêm cho khung cảnh. Ao sen tỏa hương ngan
ngát bay theo làn gió. Tác giả đã sử dụng các động từ: “rợp, đùn, tiễn” khiến cho
người đọc thấy được cảm giác sức sống trỗi dậy của cảnh vật mùa hè. Bức tranh ngày
hè hiện lên tràn đầy màu sắc của sự tươi mới, sức sống căng tràn.
Không chỉ cảm nhận thiên nhiên xung quanh bằng thị giác. Nhà thơ còn cảm nhận bằng cả thính giác:
“Lao xao chợ cá làng ngư phủ,
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương”
Việc sử dụng nhiều từ Hán Việt như “ngư phủ, cầm ve, tịch dương” kết hợp nhuần
nhuyễn với những từ thuần Việt như “lao xao”, dắng dỏi” tạo nên vẻ đẹp vừa mộc
mạc, bình dị, vừa trang trọng tao nhã. Đó là âm thanh từ làng chợ cá, của tiếng ve râm
ran mỗi độ hè về. Thứ âm thanh của một cuộc sống yên bình.
Như vậy, qua phân tích trên, người đọc có thể cảm nhận được một bức tranh thiên
nhiên tràn đầy sức sống qua bài thơ “Cảnh ngày hè”.
Bức tranh thiên nhiên trong Bảo kính cảnh giới - Mẫu 8
Cảnh ngày hè là một trong số những tác phẩm nổi bật của tác gia Nguyễn Trãi, được
rút từ “Quốc âm thi tập”, một tập thơ Nôm xuất sắc của thời đại. Tác phẩm được viết
khi nhà thơ đang có cuộc sống ẩn dật, xa rời nhiếp chính. Trong đó, bức tranh thiên
nhiên cảnh ngày hè được tác giả miêu tả với những nét đặc sắc riêng biệt.
Sau khi cáo quan về ở ẩn, Nguyễn Trãi đã sống cuộc sống giản dị, gắn liền với thiên
nhiên nơi quê nhà. Trong cuộc sống an nhàn, thanh bình ấy, Nguyễn Trãi có dịp sống
và cảm nhận trọn vẹn vẻ đẹp của thiên nhiên. Tình yêu cuộc sống, tấm lòng tha thiết
với cuộc đời đã giúp ông phát hiện ra những vẻ đẹp rực rỡ của ngày hè, đồng thời qua
bức tranh ngày hè trong “Cảnh ngày hè”, ông còn kín đáo thể hiện những tâm sự, khát
vọng cao cả của bản thân về một khung cảnh quốc thái dân an, nhân dân được đời đời
ấm no. Lúc nhàn rỗi, việc hóng mát suốt ngày dài khiến con người có chút chán ngán,
nhưng đó là cái thanh thản, khoan thai trước thiên nhiên vạn vật, bỏ lại sau lưng bao
bon chen bộn bề trong cuộc sống. Ngay từ câu thơ thứ hai, tác giả đã miêu tả:
Hòe lục đùn đùn tán rợp giương.
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương
Cây hoa trước sân, lá xanh đùn đùn, tán rộng giương ra, cây lựu trước hiên nhà còn
liên tục trổ ra những bông hoa đỏ thắm, sen hồng ngoài ao vẫn nức hương thơm ngát.
Tác giả liên tiếp liệt kê cảnh sắc mùa hè, sử dụng những động từ mạnh như “đùn đùn,
rợp, giương, phun, tiên’, bộc lộ sức sống căng đầy, chất chứa trong từng tạo vật. Các
tính từ chỉ màu sắc như màu xanh của cây hòe, sắc đỏ rực rỡ của hoa thạch lựu, sắc
hồng dịu dàng của hồng liên đã tạo nên một bức tranh đầy màu sắc, một vẻ đẹp rực rỡ.
Những tính từ chỉ màu sắc “đỏ”, “hồng” cũng được sử dụng linh hoạt để tái hiện đầy
chân thực bức tranh nhiều màu sắc của ngày hè. Bức tranh cảnh ngày hè được mở ra
với sắc xanh của cây hòe như muốn dồn dập, tuôn ra mãnh liệt, tán lá như muốn tỏa
rộng ra mãi, một nguồn sống dồi dào bất tận. Cộng hưởng với sắc xanh ấy là sắc đỏ
của hoa lựu. Trong một câu thơ mà có đến hai từ gợi sắc đỏ:” đỏ” và “lựu:, bản thân từ
“lựu” cũng gợi ra cái đỏ mọng quyến rũ. Nắng hè rực cháy được tô đậm hơn bao giờ hết.
Nếu ở câu thơ trên, ta bắt gặp từ “đùn” và “giương” thì ở câu thứ ba, tác giả lựa chọn
từ “phun” để miêu tả, góp phần thể hiện sức sống căng tràn bên trong cảnh vật. Từ
“còn” diễn tả trạng thái tiếp diễn. Và cuối cùng, chi tiết làm nên nét đẹp hoàn hảo cho
bức tranh cảnh ngày hè là hình ảnh đóa sen hồng với hương thơm nức. “Tiễn” ở đây
nghĩa là đầy, là thừa. “Tiễn mùi hương” hay chính là “ngát mùi hương”. Nhà thơ đã
diễn tả được hương sen đặc trưng của ngày hè. Tác giả cảm nhận sắc hè qua cả hình
ảnh, màu sắc, hương vị. tất cả đều tỏa ra sức sống bất tận và vẻ đẹp rực rỡ.
Bức tranh thiên nhiên cảnh ngày hè được miêu tả với nét đẹp của sức sống, của tuổi
trẻ. Vạn vật dưới ánh nắng hè dường như tỏa sáng chói lòa hơn, mang trong mình một
dòng nhựa tiềm tàng, sẵn sàng khoe sắc thắm. Điểm đặc biệt ở đây là tác giả đã sử
dụng toàn bộ giác quan để miêu tả cảnh sắc mùa hè, cộng hưởng thêm lối dùng từ rất
chính xác và phong phú. Tất cả đã tạo nên một bức tranh có màu, có hồn, có hương vô
cùng sáng tạo và độc đáo.
Bức tranh thiên nhiên trong Bảo kính cảnh giới - Mẫu 9
Nguyễn Trãi, vị anh hùng tên tuổi lẫy lừng trong lịch sử chống giặc ngoại xâm của
dân tộc ta, là một con người tài năng kiệt xuất. Ông không chỉ để lại di sản phong phú
về các mặt chính trị, quân sự, ngoại giao mà còn khẳng định tài năng của mình qua sự
nghiệp văn chương đồ sộ. Có thể nói, ông là người khởi đầu cho nền thơ cổ điển bằng
tiếng Việt qua tập thơ Nôm "Quốc âm thi tập" nổi tiếng. Bài "Cảnh ngày hè" là một
bài trong số đó, nơi mà tác giả đã gửi gắm mọi tư tưởng, tình cảm yêu đời, yêu thiên
nhiên và ước vọng cao đẹp của mình:
"Rồi hóng mát thuở ngày trường,
Hòe lục đùn đùn tán rợp giương.
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ,
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương.
Lao xao chợ cá làng ngư phủ,
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương.
Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng,
Dân giàu đủ khắp đòi phương."
Bài thơ được sáng tác vào khoảng thời gian Nguyễn Trãi về ở ẩn ở Côn Sơn. Ông tạm
thời xa lánh chốn kinh đô tấp nập để về với thiên nhiên trong trẻo, an lành nơi dân dã;
để rồi ghi lại cảm xúc phấn chấn của mình trước cảnh vật mùa hè tưng bừng sức sống
và kín đáo gửi gắm khát vọng dân giàu, nước mạnh vào bài thơ
Mở đầu bài thơ là vẻ đẹp rực rỡ của bức tranh thiên nhiên ngày hè:
"Rồi hóng mát thuở ngày trường,
Hòe lục đùn đùn tán rợp giương.
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ,
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương"
Câu lục ngôn mở đầu giới thiệu hoàn cảnh sống và tâm trạng của nhà thơ lúc bấy giờ:
"Rồi hóng mát thuở ngày trường"
Về hình thức, đây là sự phá cách, cách tân táo bạo trong thơ thất ngôn bát cú Đường
luật: Phần đề có hai câu, nay chỉ còn một câu, lại là câu lục ngôn. Bên cạnh đó, nhịp
thơ 1/2/3 chậm rãi phản ánh tư thế ung dung, tự tại vốn có của tác giả. Chữ "Rỗi" tách
riêng thành một nhịp thể hiện sự nhàn nhã của ông, một người luôn luôn bận rộn với
việc nước, việc dân. Đây là lúc ông được sống ung dung, được thỏa ước nguyện hòa
mình với thiên nhiên mà ông hằng mơ ước. Tác giả ngồi "hóng mát" trong cảnh "ngày
trường". "Ngày trường" là ngày dài. Đây là cảm giác về thời gian của người sống
trong cảnh nhàn rỗi, thấy ngày dường như dài ra. Với con người bận rộn, luôn muốn
cống hiến như Nguyễn Trãi thì cảm giác ấy càng thể hiện rõ hơn hết. Ông rơi vào
hoàn cảnh phải "hóng mát" hết ngày này qua ngày khác trong khi đất nước đang gặp
khó khăn, rơi vào tâm trạng "bất đắc chí". Một nụ cười chua chát của Nguyễn Trãi
như hiện lên đằng sau câu thơ ấy... Việc đặt thanh bằng ở cuối câu là một sự cách tân
mới khiến câu thơ nghe như tiếng thở dài nhưng không giống lời than thở, đồng thời
thể hiện tâm hồn luôn rộng mở để đón nhận thiên nhiên và cuộc sống xung quanh của nhà thơ.
Dường như, chỉ có vẻ đẹp hồn nhiên, vô tư của cảnh vật mới có thể tạm xua đi nỗi
phiền muộn vương vít trong tâm hồn tác giả. Ông mở lòng với thiên nhiên:
"Hòe lục đùn đùn tán rợp giương
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương"
Thiên nhiên dưới nét bút của Nguyễn Trãi đã vẽ nên một bức tranh quê tươi khỏe, hài
hòa và tràn đầy sức sống. Cây hòe với "tán rợp giương", xanh um, trong khi cây lựu
nở đầy những bông hoa "phun thức đỏ" và sen hồng thì "tiễn mùi hương". Sức sống
trong cây đang "đùn đùn" dâng lên cành, lên hoa, lên lá. Cây tỏa bóng rợp xuống mặt
sân, tỏa luôn bóng mát vào cả tâm hồn thi sĩ.. Với cách miêu tả từ gần đến xa bằng
nhiều giác quan, màu sắc sinh động, hài hòa, kết hợp với các động từ mạnh, từ láy,
bốn câu thơ đầu đã tái hiện được bức tranh thiên nhiên mùa hè sinh động, căng tràn
nhựa sống, đồng thời thể hiện được tình yêu thiên nhiên của nhà thơ
Nếu bốn câu thơ trên, Nguyễn Trãi chỉ miêu tả vẻ đẹp thiên nhiên của vùng quê thôn
dã thì ở hai câu thơ tiếp theo là vẻ đẹp thanh bình của bức tranh cuộc sống:
"Lao xao chợ cá làng ngư phủ,
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương"
Từ tượng thanh "lao xao" đặt trước hình ảnh "chợ cá" làm nổi bật không khí nhộn
nhịp của "làng ngư phủ", đó là tiếng trao qua đổi lại, ồn ã tiếng nói tiếng cười. Hay
tiếng ve kêu "dắng dỏi" như tiếng đàn bỗng vang lên trong "lầu tịch dương" báo hiệu
chấm dứt ngày hè ở vùng quê. Tất cả những âm thanh ấy hòa lẫn vào nhau tạo nên bức
tranh âm thanh sinh động, náo nhiệt, nó là hơi hướng của cuộc sống lao động cần cù,
chân chất. Cảnh vật, thiên nhiên vào cuối ngày thật yên vui, thanh bình, nhưng cuộc
sống thì không dừng lại...
Cỏ cây, hoa lá, con người đầy sức sống khơi dậy trong lòng nhà thơ cảm xúc nhẹ
nhàng, sâu lắng. Đó là tấm lòng ưu ái của ông đối với dân với nước, một tình yêu cuộc sống, yêu con người:
"Dẽ có ngu cầm đàn một tiếng
Dân giàu đủ khắp đòi phương"
"Ngu cầm", điển tích về cây đàn của thời vua Nghiêu, vua Thuấn, là thời đại thái bình
thịnh trị trong lịch sử Trung Hoa cổ, được tác giả mượn để nói lên ước muốn của ông:
"dễ có" được trong tay cây đàn ấy, đàn một tiếng để dân chúng đều được giàu có, no
đủ. Ẩn sau khát vọng ấy là sự trách móc nhẹ nhàng mà nghiêm khắc bọn quan thần
tham bạo ở triều đình đương thần không còn nghĩ đến dân, đến nước. Vậy mới thấy,
dù sống trong tâm trạng "bất đắc chí", Nguyễn Trãi vẫn cảm nhận được cuộc sống
thường ngày, gắn bó với thực tế, không nguôi ngoai nỗi niềm dân nước. Ông luôn
khát khao được đem tài trí để thực hành tư tưởng nhân nghĩa yêu nước thương dân.
Câu thơ sáu chữ ngắn gọn, súc tích, nhịp 3/3 đã tạo âm hưởng mạnh mẽ, thể hiện sự
dồn nén cảm xúc của cả bài thơ.
Việt hóa thơ Đường luật, sáng tạo thơ thất ngôn xen lục ngôn, vận dụng những hình
ảnh, màu sắc, đường nét, âm thanh vào cảnh vật thiên nhiên và cuộc sống con người,
bài thơ đã vẽ nên một bức tranh mùa hè vui tươi, đầy sức sống, qua đó nhà thơ gửi
gắm lòng yêu mến quê hương đất nước, hoài bão giúp nhân dân xây dựng đời sống ấm no, hạnh phúc.
"Cảnh ngày hè" không chỉ tiêu biểu cho "Quốc âm thi tập" của Nguyễn Trãi mà còn là
một trong những bông hoa chữ Nôm của nền văn học Việt Nam. Bằng cách sử dụng
nhiều biện pháp nghệ thuật độc đáo, bài thơ đã làm toát lên vẻ đẹp của thiên nhiên đất
nước cũng như vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi, thể hiện rõ tư tưởng yêu nước
thương dân và tinh thần sống có trách nhiệm với dân với nước.
Bức tranh thiên nhiên trong Bảo kính cảnh giới - Mẫu 10
Tình yêu quê hương đất nước từ lâu đã khơi nguồn cảm hứng sáng tác cho bao nhà
văn, nhà thơ của nền văn học Việt Nam ta. Mỗi thời điểm, môi tác giả lại có những
cách thể hiện tình cảm khác nhau. Nhà thơ Nguyễn Trãi đã thể hiện vô cùng tinh tế
tình cảm của mình dành cho đất nước và bức tranh thiên nhiên xinh đẹp qua bài thơ “Cảnh ngày hè”.
Mở đầu bài thơ là hình ảnh nhàn rỗi của tác giả:
Rồi hóng mát thuở ngày trường
Câu thơ làm nổi bật tâm trạng thảnh thơi, an nhàn của tác giả. Ông không mảy may
vướng bận sự đời mà chỉ tập trung, dành hết tâm hồn mình cho thiên nhiên, tận hưởng
thiên nhiên với những tình cảm tha thiết nhất:
Hòe lục đùn đùn tán rợp giương
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương
Bức tranh thiên nhiên dưới ngòi bút của Nguyễn Trãi mang nhiều hình ảnh và những
nét nổi bật về màu sắc mang nét đặc trưng riêng của không gian mùa hè. Màu xanh
của lá hòe tạo thành một bóng mát khổng lồ gợi cho ta sự mát mẻ. Động từ "đùn đùn"
có sức bao quát cảnh vật rất lớn, vừa gợi được sức sống mãnh liệt của thiên nhiên, vừa
gợi cảm giác phóng khoáng, sinh sôi nảy nở của cây hòe vò mùa hè. Cây thạch lựu
đơm hoa kết quả đỏ rực được cảm nhận như chiếc máy phun ra một thức đỏ lạ lùng.
Hoa sen nở rộ tỏa hương khắp nơi như cảnh con người tiễn nhau đi xa. Thiên nhiên
mùa hè dưới cách cảm của Nguyễn Trãi trở nên có hồn, sinh động vô cùng đặc biệt,
không chỉ gợi hình mà còn gợi cả âm thanh; một bức tranh đủ sắc và hương vừa sang
trọng, gần gũi, tươi tắn, rực rỡ, thiên nhiên không những đẹp mà còn mang bao cảm xúc tinh tế.
Bên cạnh hình ảnh thiên nhiên là bức tranh về cuộc sống con người:
Lao xao chợ cá làng ngư phủ
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương
Tiếng "lao xao" âm vang từ chợ cá, làng chài vọng đến đó là tín hiệu của cuộc sống
nhộn nhịp đan xen vào cảm nhận của nhà thơ về thiên nhiên thanh bình. Đến đây,
Nguyễn Trãi đang chủ động hướng cảm nhận của mình đến cuộc sống của những
người dân làng chài để bản thân không tạo một khoảng cách quá xa với nhân dân.
Tiếng ve "dắng dỏi", âm thanh mảnh, dứt khoát, nhịp nhàng được so sánh với tiếng
đàn là một liên tưởng so sánh rất độc đáo của Nguyễn Trãi tạo nên một bức tranh tràn
đầy sức sống. Bức tranh thiên nhiên qua con mắt của Nguyễn Trãi là sự hòa phối hoàn
hảo giữa màu sắc âm thanh, giữa thiên nhiên và cuộc sống con người.
Khép lại bài thơ là ước vọng của tác giả:
Dẽ có Ngu Cầm đàn một tiếng
Dân giàu nước mạnh khắp đòi phương.
Mong muốn chân thành, một khát vọng cao đẹp của một triết nhân: mong có cây đàn
của vua Nghiêu Thuấn để gảy khúc Nam Phong để nhân dân có cuộc sống ấm no,
hạnh phúc hơn. Tác giả sử dụng điển tích nhằm ca ngợi cuộc sống thanh bình của
nhân dân. Tuy đã lánh mình tránh xa nơi "ồn ào" nhưng trong Nguyễn Trãi vẫn luôn
nung nấu hoài bão cống hiến cho xã tắc, cho giang sơn để dân giàu nước mạnh, ấm no
hạnh phúc. Đó không chỉ là suy nghĩ của một triết nhân mà còn là tấm lòng cao cả của
một con người giàu lòng yêu nước.
Qua bài thơ, ta phần nào cảm nhận được cảnh đẹp ngày hè của quê hương đất nước
bằng một tâm thế vô cùng ung dung, thư thái của nhà thơ. Bài thơ không chỉ đơn
thuần tả cảnh mà ẩn chứa bên trong đó một tấm lòng thương dân, lo cho dân, cho
nước. Với tấm lòng hết mình vì nhân dân, vì đất nước nhà thơ Nguyễn Trãi được
người đời kính trọng, là bậc tài nhân của đất nước Việt Nam.
Bức tranh thiên nhiên trong Bảo kính cảnh giới - Mẫu 11
“Cảnh ngày hè” là một trong số những bài thơ vô cùng độc đáo của Nguyễn Trãi viết
về khung cảnh vùng thôn quê khi ông rời bỏ chốn thị phi, tránh xa những tranh giành
xô bồ của cuộc sống để trở về với nơi mình sinh ra, cảm nhận sự yên bình thanh tịnh
qua những hình ảnh thân thuộc, xuyên suốt bài thơ là vẻ đẹp của bức tranh thiên nhiên
qua lăng kính của tác giả từ cảnh vật đến con người.
Mở đầu bài thơ là một cuộc sống an nhàn chốn thôn quê, nhưng bên cạnh sự an nhàn
đó là nhiều nỗi niềm mà ông cất giấu bên trong
Rồi hóng mát thuở ngày trường
Ngày hè của ông là một ngày dài ngồi hóng mát, chẳng khó để hình dung ra khung
cảnh giữa cái nắng oi ả của ngày hè với những cơn gió thoáng qua, nằm dưới bóng
mát của gốc cây để tận hưởng sự yên bình của vùng quê, chẳng cần đi đâu xa cũng có
thể cảm nhận được hết những nét đẹp đặc trưng đó, nhưng đối với ông thì hóng mát
chẳng mấy nhàn nhã, chẳng mấy thư thái, ẩn sâu bên trong đó là một bầu tâm sự, một
nỗi lo sâu nặng cho dân, cho nước, sự hối tiếc về bản thân khi không thể một mình
nuôi dưỡng ý tưởng trước một xã hội với những con người tham lam danh vọng quyền
quý. Với ông việc hóng mát khi đất nước còn nhiều điều dang dở chỉ là một cách giúp
ông quên đi phần nào nỗi lo âu ở trong lòng. Rồi bức tranh ngày hè trở nên rực rỡ hơn
bao giờ hết khi những hình ảnh được ông thể hiện ra
Hòe lục đùn đùn tán rợp giương
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương
Mỗi vùng nông thôn có một nét đẹp riêng, nét đẹp của quán nước, gốc đa, sân đình, ao
cá, cánh diều… Đối với tác giả, vùng quê hiện lên rất riêng biệt, đó là hình ảnh hòe
buông sắc lục bao trùm lên không gian, cảnh vật xung quanh tạo bởi một màu xanh
đặc trưng vốn có, chính màu xanh đó đã mở rộng không gian, tạo cảm giác thư thái
giữa những ngày hè, đan xen giữa vẻ đẹp đó là hình ảnh thạch lựu tô điểm thêm sắc đỏ
trước hiên nhà, cùng với đó là sắc hồng của những bông hoa sen còn ngát hương
thơm. Tất cả như hòa quyện vào với nhau để tôn lên vẻ đẹp vốn có đó, trước những vẻ
đẹp cũng là đôi chút sự tiếc nuối khi cơn gió thổi qua đem theo hương thơm nhè nhẹ
đi mất. Phải là một con người tinh tế mới có thể cảm nhận tỉ mỉ được những vẻ đẹp
đó, một vẻ đẹp giúp tác giả phần nào giảm bớt đi những âu lo tồn tại ở trong lòng.
Không chỉ dừng ở đó, tác giả còn cảm nhận thông qua những hoạt động, âm thanh diễn ra xung quanh mình
Lao xao chợ cá làng ngư phủ
Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương
Vùng quê nghèo thường có những khu chợ đông vui, tấp nập như những ngày tết, lễ,
hình ảnh những bà cụ ngồi bên những mớ rau, hay những đứa trẻ chạy theo mẹ trên
con đường làng chẳng còn mấy xa lạ với những khu chợ nơi đây, khu chợ mà đối với
tác giả đem lại âm thanh “Lao xao”, âm thanh đó cũng đồng nghĩa với sự ấm no hạnh
phúc, thái bình mà một vùng quê đang được thừa hưởng, không có chiến tranh, không
có loạn lạc, chỉ có tiếng cười nói xen lẫn những tiếng ve mỗi khi chiều tà buông
xuống, buổi chiều làm cho cái nắng trở nên nhẹ nhàng, đây cũng là lúc vùng thôn quê
trở nên đẹp nhất. Và vẻ đẹp đó khiến tác giả có một khao khát, khao khát không phải
cho bản thân mà cho nhân dân, cho những con người nơi đây
Dẽ có ngu cầm đàn một tiếng
Dân giàu đủ, khắp đòi phương
Ngay lúc này đây, trước những khung cảnh đó, tác giả chỉ muốn có khúc đàn Nam
Phong của vua Thuấn, một vị vua mà dưới thời của ông thái bình thịnh trị, dùng tiếng
đàn lồng vào cuộc sống êm đềm vẫn đang diễn ra đó để cầu mong cuộc sống đó mãi
mãi diễn ra như thế, và đối với ông đó cũng chính là mong muốn mà ông lo lắng suốt
cuộc đời của mình. Và bên cạnh sự thái bình an nhiên thì mong ước tiếp theo của ông
là dân giàu, dân giàu để lo được cho cuộc sống của bản thân, không phải lo nghĩ để
dùng tài năng cống hiến cho đất nước, dân giàu thì nước mới giàu, dân giàu thì nước
mới có thể phát triển hơn nữa.
Bức tranh thiên nhiên mà Nguyễn Trãi vẽ ra thật đẹp, một bức tranh hoàn hảo phác
họa vẻ đẹp vốn có mà thiên nhiên ban tặng cho quê hương ông, ẩn sâu bên trong đó là
một con người với tấm lòng nhân đạo luôn đặt nhân dân lên hàng đầu, lo lắng cho dân
cho nước dù đã ở tuổi xế chiều.
Bức tranh thiên nhiên trong Bảo kính cảnh giới - Mẫu 12
Bức tranh ngày hè qua bài thơ Cảnh ngày hè của Nguyễn Trãi:
“Hòe lục đùn đùn tán rợp giương
Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ
Hồng liên trì đã tiễn mùi hương”.
Chỉ vài nét bút phác họa mà bức tranh quê đã hiện lên tươi khỏe, hài hoà. Cây hòe lớn
lên nhanh, tán cây tỏa rộng che rợp mặt đất như một tấm trướng rộng căng ra giữa trời
với cành lá xanh tươi. Những cây thạch lựu còn phun thức đỏ, ao sen tỏa hương, màu
hồng của những cánh hoa điểm tô sắc thắm. Qua lăng kính của Nguyễn Trãi, sức sống
vẫn bừng bừng, tràn đầy, cuộc đời là một vườn hoa, một khu vườn thiên nhiên muôn
màu muôn vẻ. Cảnh vật như cổ tích có lẽ bởi nó được nhìn bằng con mắt của một thi
sĩ đa cảm, giàu lòng ham sống với đời...Đời người anh hùng cũng đã vơi nhưng giống
như hàng tùng bách dày dạn tuyết sương nên sức sống vẫn chảy mạnh trong huyết
quản. Thức đỏ (màu đỏ) của hoa lựu phải chăng là thức đỏ của tấm lòng sắt son với
dân với nước?! Mùi hương thơm ngát của sen có phải là lí tưởng chẳng bao giờ phai
nhạt của Nguyễn Trãi suốt đời phấn đấu vì đất nước thanh bình, vì nhân dân hạnh
phúc?! Rõ ràng ở đây, cảnh và người có những nét tương đồng và đều đẹp đẽ, hài hòa.