Cặp phạm trù tất nhiên và ngẫu nhiên - Triết học Mác - Lênin | Đại học Tôn Đức Thắng

Cặp phạm trù tất nhiên và ngẫu nhiên
Theo quan điểm triết học của Mác-Lênin, con người chúng ta sinh ra và lớn
lên đã là một thể thống nhất giữa vật chất và ý thức. Vật chất không chỉ là cái
nội tại tạo ra một con người mà đó còn là mối liên hệ của con người với thế
giới vật chất. Còn ý thức lại là sự phản ánh thế giới khách quan vào bộ não
con người. Tuy nhiên, để phân tích được và hiểu rõ bản chất của vật chất, ý
thức cùng với mối quan hệ giữa chúng thì sẽ là thiếu sót nếu ta không sử
dụng phép biện chứng duy vật. Và một mảng của phép biện chứng duy vật
này chính là cặp phạm trù tất nhiên và ngẫu nhiên. Khi ta nghiên cứu về cặp
phạm trù này hẳn chúng ta sẽ chỉ thấy thắc mắc: Liệu mọi thứ bên ngoài này
đều là “tất nhiên” hay nó phải trải qua vô số cái “ngẫu nhiên” khác và “ngẫu
nhiên” khi tác động vào sự vật, hiện tượng có gây ảnh hưởng trở lại với “ngẫu nhiên”?. Phần I : Khái niệm 1, Tất nhiên
_ Tất nhiên (tất yếu) là một phạm trù dùng để chỉ cái do những nguyên nhân cơ bản, do
bản chất bên trong của kết cấu vật chất quyết định và trong những điều kiện nhất định thì
nó phải xảy ra như thế chứ không thể khác được.
VD: _Trong kinh tế học, ta nghiên cứu về cung và cầu của thị trường. Về mặt tất nhiên
khi cầu tăng thì giá cả sẽ tăng và ngược lại. Khi cung tăng thì giá cả sẽ giảm và ngược lại. 2, Ngẫu nhiên
_ Ngẫu nhiên lại là cái không do mối liên hệ bản chất, bên trong kết cấu vật chất, sự vật
quyết định mà lại do các nhân tố bên ngoài, do sự ngẫu hợp của nhiều hoàn cảnh bên
ngoài quyết định. Do đó nó có thể xuất hiện có thể không xuất hiện, có thể xuất hiện như
thế này hoặc có thể xuất hiện như thế khác.
VD: _ Với 1 đồng xu có 2 mặt, khi ta gieo nó thì theo cách ngẫu nhiên nó có thể cho ta mặt ngửa hoặc mặt úp.
Vd: Ví dụ: Hiện tượng đang đi đầu xu hướng của giới trẻ hiện nay: “kem bing chilling”:
bing chilling có nghĩa là gì? Khi dịch từ tiếng Trung sang tiếng Việt,
“bing chilling” có nghĩa là “cây kem”. Đây tưởng chừng như là một
từ ngữ rất quen thuộc, một món ăn vặt rất phổ biến trên thế giới; ( yếu tố tất nhiên)
Bing chilling” đã xuất hiện trên các nền tảng mạng xã hội từ năm 2021, khi
nam diễn viên người Mỹ John Cena vừa ăn kem vừa nói về bộ phim Fast and
Furious 9 bằng tiếng Trung Quốc. Câu nói nam diễn viên này nói trong clip,
tạm phiên âm là: “Zao shang hao zung wo, shenzai wai-oh bing chilling. Wo
han she huầy bing chilling”. Mặc dù phát âm tiếng Trung không chuẩn nhưng
sự đáng yêu, hài hước của nam diễn viên đã khiến nhiều người thích thú.
Đoạn clip này trở nên phổ biến, cụm từ “Bing chilling” được nhiều bạn trẻ biết
tới và những ngày gần đây cụm từ này lại nổi lên “làm mưa làm gió” trong giới
trẻ. (yếu tố ngẫu nhiên).
II. Mối quan hệ biện chứng giữa tất nhiên và ngẫu nhiên
1. Tất nhiên và ngẫu nhiên tồn tại một cách khách quan, ở bên ngoài
và độc lập với ý thức của con người.
– Dù con người có nhận thức được hay chưa, tất nhiên và ngẫu nhiên luôn tồn tại và
phát huy vai trò của nó đối với sự phát triển của sự vật, hiện tượng.
– Trong quá trình phát triển của sự vật, tất nhiên và ngẫu nhiên đều có vai trò quan trọng:
+ Cái tất nhiên có tác dụng chi phối sự phát triển của sự vật. + Cái ngẫu n có hiên
ảnh hưởng nhất định đến sự phát triển của sự vật, có thể làm cho
sự phát triển đó diễn ra nhanh hoặc chậm.
Sự phát triển diễn ra nhanh hay chậm phụ thuộc rất nhiều vào cái ngẫu nhiên, kể cả những cái rất nhỏ, ngẫu nhiên
2. Tất nhiên và ngẫu nhiên là hai mặt thống nhất và đối lập.
Tuy cả tất nhiên và ngẫu nhiên đều tồn tại, nhưng chúng không bao giờ tồn tại biệt lập
với nhau dưới dạng thuần túy, mà bao giờ cũng tồn tại trong sự thống nhất hữu cơ.
Sự thống nhất hữu cơ đó thể hiện ở chỗ:
+ Cái tất nhiên bao giờ cũng vạch đường đi cho mình thông qua vô số cái ngẫu nhiên.
+ Cái ngẫu nhiên là hình thức biểu hiện của cái tất nhiên, đồng thời bổ sung cho cái tất nhiên.
Tức là, cái tất nhiên bao giờ cũng là khuynh hướng của sự phát triển. Khuynh hướng
ấy mỗi khi tự bộc lộ mình thì bao giờ cũng bộc lộ ra dưới một hình thức ngẫu
nhiên nào đó so với chiều hướng chung.
Bản thân cái tất nhiên chỉ có thể được tạo nên từ những cái ngẫu nhiên. Còn tất cả
những gì ta thấy trong hiện thực và cho là ngẫu n thì hiên
đều không phải là ngẫu
nhiên thuần túy, mà là những ngẫu nhiên đã bao hàm cái tất nhiên, đã che giấu cái tất nhiên.
: VD: _Ngày 29 tháng 10 năm 2022, vụ giẫm đạp Hallowen tại Iteawon Hàn Quốc đã
làm chấn động toàn cầu khi có đến 156 người thiệt mạng và 172 người bị thương. Theo
yếu tố tất nhiên sau 2 năm đóng cửa vì dịch bệnh và sự coi trọng lễ Hallowen của người
dân Hàn Quốc thì đã có rất nhiều người ra đường, tập trung vui chơi tại con phố nổi tiếng
Iteawon (ước tính khoảng 100.000 người tham dự, gấp 10 lần so với bình thường). Theo
mặt ngẫu nhiên, vào buổi tối hôm đó có quá đông người di chuyển trong con hẻm nhỏ chỉ
rộng xấp xỉ 4m và sự đùa giỡn, xô đẩy vô tình đã gây ra sự cố ngã liên tục và chèn ép
dẫm đạp lên nhau (hay còn gọi là hiệu ứng Domino).
3. Tất nhiên và ngẫu nhiên có thể chuyển hóa cho nhau.
– Trong hiện thực, tất nhiên và ngẫu nhiên không phải tồn tại vĩnh viễn ở trạng thái cũ
mà thường xuyên thay đổi, và trong những điều kiện nhất định, chúng chuyển hóa lẫn
nhau. Tức là, tất nhiên biến thành và ngược lại. ngẫu nhiên Ví dụ:
+ Trong xã hội công xã nguyên thủy, việc trao đổi vật này (áo…) lấy một vật khác (gà…)
là ngẫu nhiên. Vì khi ấy sức sản xuất của công xã chỉ đủ riêng cho mình dùng.
+ Sau này, khi sự phân công lao động đã rộng rãi, năng lực sản xuất đã lớn, có nhiều
sản phẩm dư thừa. Khi đó, sự trao đổi sản phẩm tất yếu phải diễn ra để làm cho cuộc
sống của con người ngày càng đầy đủ hơn.
– Ranh giới giữa tất nhiên và ngẫu nhiên chỉ có tính tương đối. Thông qua những mặt
này, hay trong mối quan hệ này, thì biểu hiện là tất nhiên nhiên, nhưng qua những mặt
khác, mối quan hệ khác, thì lại là ngẫu nhiên; và ngược lại.
Ví dụ: Nếu xét ở khía cạnh cuối cùng có vỡ hay không, thì việc việc quả trứng bị vỡ
là tất nhiên. Nhưng xét ở khía cạnh nó vỡ khi bị rơi, bị đập ra hay khi gà con đạp vỡ, thì việc bị vỡ là . ngẫu nhiên
III. Ý nghĩa phương pháp luận
– Trong học tập, nghiên cứu, ta cần dựa vào cái tất nhiên chứ không thể dựa vào
cái ngẫu nhiên. Vì cái tất nhiên vạch ra khuynh hướng, chi phối sự phát triển của sự vật.
Nhiệm vụ của nhân thức là nhận thức cái tất nhiên.
– Nhưng cái ngẫu nhiên có ảnh hưởng đến sự phát triển của sự vật, nên không thể bỏ qua cái ngẫu nhiên.
Vì cái tất nhiên không bao giờ tồn tại thuần túy mà luôn biểu lộ thông qua cái ngẫu
nhiên, nên muốn nhận thức cái tất nhiên cần bắt đầu từ cái ngẫu nhiên. Ta chỉ có thể
vạch ra được cái tất nhiên bằng cách nghiên cứu qua nhiều cái . ngẫu nhiên
– Cái ngẫu nhiên cũng không tồn tại thuần túy mà bao giờ cũng là hình thức trong đó
ẩn nấp cái tất nhiên, nên trong nhận thức và hoạt động thực tiễn ta phải chú ý tìm ra
cái tất nhiên ẩn giấu đằng sau cái . ngẫu nhiên
– Trong những điều kiện nhất định, cái tất nhiên có thể biến thành cái ngẫu nhiên và
ngược lại, nên cần chú ý tạo ra những điều kiện cần thiết hoặc để ngăn trở, hoặc để sự
chuyển hóa đó diễn ra tùy theo yêu cầu của hoạt động thực tiễn.
– Cần có các phương án dự phòng cho trường hợp các sự biến ngẫu nhiên bất ngờ
xuất hiện để tránh bị động.
Ví dụ: một bạn sinh viên UFM-er học tập chăm chỉ, có phương pháp học tập tốt, năm
chắc kiến thức cơ bản, ứng dụng nhiều trong thực tế thì sẽ đạt được kq tốt đó là điều
tất nhiên.. Nhưng đến ngày thì ở nhà lại báo một tin buồn. Điều đó làm ảnh hường đến
tư tưởng của bạn ấy. kq kém đi (yếu tố ngẫu nhiên) IV: VẬN DỤNG:
VẬN DỤNG NỘI DUNG Ý NGHĨA PHƯƠNG PHÁP LUẬN CỦA CẶP PHẠM TRÙ “TẤT
NHIÊN VÀ NGẪU NHIÊN” ĐỂ NHẬN THỨC VÀ GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ THẮNG LỢI
CỦA CÁCH MẠNG THÁNG TÁM Ở VIỆT NAM
Xét về khái niệm phạm trù tất nhiên
Truyền thống yêu nước – Sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc
Đường lối lãnh đạo đúng đắn của Đảng và nhà nước
Xây dựng một Đảng Mác – Lênin có đường lối đúng đắn, trong sạch, vững mạnh và
bám rễ sâu trong quần chúng nhân dân.
Kết hợp đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang tiến từ khởi nghĩa từng phần đến Tổng khởi nghĩa
Như vậy, xuất phát từ truyền thống yêu nước lâu đời cùng sức mạnh đại đoàn kết dân tộc đã
được Chủ tịch Hồ Chí Minh xây dựng. Đồng thời Đảng đã có những quyết định lãnh đạo sáng
suốt và đúng đắn vào thời điểm quyết định, tạo nên sức mạnh nội tại làm tiền đề để đi đến
thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám, một thắng lợi mang tính tất yếu.
Xét về khái niệm phạm trù ngẫu nhiên
sự kiện chiến tranh thế giới lần thứ hai kết thúc là yếu tố mang tính khách quan ngẫu
nhiên, xuất phát từ bên ngoài chứ không phải từ nội bộ cách mạng Việt Nam. Yếu tố
này có thể xảy ra hoặc không xảy ra, nhưng cách mạng Việt Nam vẫn sẽ là con đường
tiên quyết. Do đó, đây là yếu tố “ngẫu nhiên”. VÍ D 2: Ụ
Nền kinh tế của đất nước đang trên đà phát triển và một trong những tiêu cực đã phát
sinh ra tình trạng thất nghiệp của sinh viên sau khi ra trường ngày càng tằn trong cơ
chế thị trường hiện nay.
- Một trong những yếu tố quyết định sự phát triển của đất nước là lực lượng lao
động, các sinh viên là lực lượng trẻ của đất nước vì họ rất năng động và có năng
lực trong công việc. Nhưng tình trạng thất nghiệp của sinh viên sau khi ra
trường hiện nay đã ảnh hưởng rất nhiều đến sự phát triển kinh tế, xã hội của đất
nước. Vậy nguyên nhân do đâu
- Một trong những nguyên nhân đó là
+ tình hình hoạt động sản xuấ, kinh doanh của các doanh nghiệp có nhiều khó
khăn, nhu cầu tuyển dụng lao động bị thu hẹp đặc biệt là sau Covid. Các cơ
quan, nhà nước có nhu cầu tuyển dụng ngày càng yêu cầu cao hơn về chất lượng.
+ Bên cạnh đó hiện nay có thêm nhiều cơ sở đào tạo, các trường đại học, cao
đẳng ra đời nên lượng sinh viên được đào tào ngày càng nhiều dẫn đến cung vượt cầu.
+ Việc đào tạo ồ ạt dẫn đến việc số lượng đông nhưng chất lượng thì chưa tương
xứng nên khó có thể tìm kiếm được một công việc thích hợp, khó tiếp cận thị
trường và kĩ năng mềm còn hạn chế. Việc thu hút đầu tư tốt thì sẽ xảy ra thiếu
lao động, còn không tốt sẽ dẫn đến dư thừa.
+ Quản lý giáo dục chưa hiệu quả, sinh viên chưa được rèn kỹ năng khởi
nghiệp, tự tạo việc làm cho mình và người khác. Trình độ ngoại ngữ thấp.
Đây là yếu tố tất nhiên
- Trong các năm gần đây các cuộc cách mạng công nghệ diễn ra nhanh chóng hơn
làm xu hướng của ngành nghề truyền thống không còn sử dụng lao động nữa mà
thay thế bằng máy móc, tự động làm thì sẽ làm cho việc cầu nguồn lao động giảm.
- Tình trạng thiếu việc làm đã làm cho các trung tâm giới thiệu việc làm “ma”
mọc lên để thu phí đã làm ảnh hưởng đến xã hội, nảy sinh vấn đề tiêu cực trong
xã hội. Từ đó không tìm ra công việc phù hợp cho bản thân
- Đại dịch covid xảy ra cũng đã làm cho hàng loạt doanh nghiệp phá sản kéo theo
nạn thất nghiệp tăng nhanh gây áp lực đến công tác bảo đảm an sinh xã hội, thu nhập, việc làm.
Đây là yếu tố ngẫu nhiên
Covid đã nhiều tác động đến đời sống con người
Nếu chúng ta không phát hiện, khoanh vùng và cách ly và thực hiện 5K nó sẽ bùng phát
mạnh và để lại hậu quả vô cùng khôn lường như đã tạo ra 3 cuộc khủng hoảng liên đới
với nhau: khủng hoảng về y tế, khủng hoảng và suy thoái nền kinh tế mạnh mẽ, khủng hoảng về xã hội.
-Các quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất lại là đa số các quốc gia có nền kinh tế lớn
nhất thế giới như Mỹ, Trung quốc, nhât, đức, anh, pháp,.. đã làm chi phối các chuỗi cung
ứng toán cầu, gây rối loạn kéo theo sự giảm ở cả cung và cầu trong lĩnh vực công nghiệp,
nông nghiệp, dịch vụ mang tính chất liên hoàn giữa lĩnh vực này kéo theo lĩnh vực khác,
giữa khâu này kéo theo khâu kia trong một chuỗi sản xuất kinh doanh, từ nền kinh tế
nước này tác động trực tiếp hoặc gián tiếp sang nền kinh tế nước khác.
- Làm đảo lộn hệ thống y tế dự phòng và bảo vệ sức khỏe cộng đồng của cả nước, hệ
thống khám và chữa bệnh quá tải. Cả xã hội phải gồng mình để đối phó với đại dịch, gây
nên tâm lý hoảng sợ, lo âu, kì thị trong xã hội. Yếu tố tất nhiên
- Tuy nhiên tác động của covid về lĩnh vực môi trường thì khác: Các quốc gia trên
thế giới đều đang thúc đẩy phát triển kinh tế nên đã không chú trọng đén bảo vệ
môi trường, còn tàn phá thiên nhiên, gây mất cân bằng sinh thái, vấn đề sản xuất
và tiêu dùng không bền vững, không hài hòa với thiên nhiên, làm ô nhiễm môi
trường nghiêm trọng. Nhưng khi đại dịch xảy ra, việc áp dụng cách ly xã hội, hạn
chế giao thông, sản xuấ đã làm không khí trên toàn cầu và ở mỗi quốc gia được cải
thiện đáng kể, trong lành hơn rất nhiều -
tác động tích cực của yếu tố ngẫu nhiên - LINK THAM KHẢO:
- https://covanphaply.vn/moi-quan-he-bien-chung-giua-tat-nhien-va-ngau-nhien/
- https://8910x.com/tat-nhien-va-ngau-nhien/
- https://luatduonggia.vn/y-nghia-phuong-phap-luan-cua-cap-pham-tru-tat-nhien-va-ngau-nhien/