Câu hỏi và giải bài tập môn Triết học - Triết học Mác - Lênin | Đại học Tôn Đức Thắng

Câu hỏi và giải bài tập môn Triết học - Triết học Mác - Lênin | Đại học Tôn Đức Thắng được sưu tầm và soạn thảo dưới dạng file PDF để gửi tới các bạn sinh viên cùng tham khảo, ôn tập đầy đủ kiến thức, chuẩn bị cho các buổi học thật tốt. Mời bạn đọc đón xem!

9 5 lượt tải Tải xuống
Chia sẻ Báo cáo tài liệu

Môn: Triết học Mác -Lênin (THML01)

Trường: Đại học Tôn Đức Thắng

Thông tin:

105 trang 1 tháng trước

Tác giả:

Profile Mai Nguyệt
HÛÚÁ Î Ë Å ÁNG DÊN ÖN THI MÖN TRIÏT HOC MAC - LÏNIN 3
http://ebooks.vdcmedia.com
MUÅ ÅC LUC
I - LÕCH SÛÃ TRIÏË ÅT HOC .............................................................................................................. 9
CÊU 1: Triïë â ë ì ã ã ët hoåc la gò? Vên àï cú ban cua triït hoåc.
Phûúng phaá ë á ã ëp nhêån thûác thï giúi cua triït hoåc........................... 10
CÊU 2: Nhûäng neá ã ãt cú ban cua triïë å í åt hoåc ÊËn Àö cö àai xung
quanh caá ë ì ã ã ë á â â åc vên àï: khúi nguyïn cua thï giúi, con ngûúi va nhên
thûác. ............................................................................................. 13
CÊU 3: Nhû a triïäng àùc àiïå í ãm cú ban cuã ët hoåc Trung Hoa cöí
àaå ì á ë ì ã ã ë á ë ì ãi vï cac vên àï: khúi nguyïn cua thï giúi, vên àï cú ban cuãa
triïë â át hoåc, con ngûúâi va nhêån thûc. .............................................. 16
CÊU 4: Phên tñch cuöå ë ä ãc àêu tranh giûa chu nghôa duy vêåt
vaâ ã ë í å å chu nghôa duy têm trong triït hoåc cö àai Hy Lap thöng qua
hai àûúâ ë ë â á ëng löi triït hoåc: Àïmöcrit va Platön. Nhûäng gia trõ triït
hoå íc nöi bêå ã ët cua Arixtöt. ............................................................... 20
CÊU 5: Cuöå ä å âc àêëu tranh giûa chuã nghòn duy vêt va chuã
nghôa duy têm tûâ thïë kyã ë ë ã á XVII àïn thï ky XVIII thöng qua cac
triïë í ë át gia tiïu biïu nhû Bïcún, Höpbú, Àïcactú, Xpinöda, Löccú,
Beáceli, Hium. ............................................................................... 22
CÊU 6: Trònh baây nhûäng tû tûúã ã á ång cú ban trong phep biïn
chûá â ãng duy têm cuãa Hïghen va chu nghôa duy vêå ãt nhên ban cuãa
Phoiúbùæ åc. Sû aã änh hûúã ãng cua nhûng hïå ë ë ë thöng triït hoåc trïn àöi
vúá å ë ái sû hònh thaânh triït hoåc Mac.................................................. 26
CÊU 7: Triïë á â â å ë ët hoåc Mac - Lïnin ra àúi la möt têt yïu lõch sûã
vaâ â á å á å ë la möåt bûúc ngoùt cach mang trong triït hoåc. ....................... 30
II- CHUÃ Å Å Á Ì NGHÔA DUY VÊT BIÏN CHÛNG VÏ THÏË Á GIÚI ...................................................... 34
CÊU 8: Phên tñch nöåi dung vaâ yá å ë nghôa àõnh nghôa vêt chêt
cuãa V.I.Lïnin. .............................................................................. 35
PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁC (Chuã biï n) 4
http://ebooks.vdcmedia.com
CÊU 9: Quan àiïí ám cuã ã å åa chu nghôa duy vêt biïn chûng vïì
nguöìn göë ã å äc vaâ ã ë ban chêt cua yá Á ã thûác. Y nghôa cua viïc nùæm vûng
vêë ì ân àï nay.................................................................................... 37
CÊU 10: Möë å ä å ëi quan hï biïå án chûng giûa vêt chêt vaâ yá thûác.
YÁ á å ã æ ë ì â nghôa phûúng phap luên cua viïåc nùm vûäng vên àï nay trong
nhêån thûá îc vaâ å å å hoat àöng thûc tiïn............................................... 40
CÊU 11: Trònh baâ ã ã á åy hai nguyïn lyá cú ban cua phep biïn
chûá å â á á ång duy vêt va y nghôa phûúng phap luên cuã ë ì áa vên àï ào. .... 42
CÊU 12: Nöåi dung vaâ yá å ë ë nghôa cuãa quy luêt thöng nhêt vaâ
àêë ã å ë åu tranh cua caác mùt àöi lêp..................................................... 45
CÊU 13: Phên tñch mêu thuêî â în bïn trong va mêu thuên
bïn ngoaâ î ã â Á å îi, mêu thuên cú ban va khöng cú baãn. Y nghôa thûc tiïn
cuã å æ ë ì âa viïc nùm vûäng vên àï nay.................................................... 48
CÊU 14: Phên tñch mêu thuêîn chuã ë â î yïu va mêu thuên
khöng chuã ë ë â ë yïu, mêu thuêîn àöi khaáng va mêu thuêîn khöng àöi
khaá å ë ì âng. YÁ nghôa cuãa viïc nùæm vûäng vên àï nay.......................... 50
CÊU 15: Nöå âi dung va yá å â nghôa cuãa quy luêt tû nhûäng thay
àöí ì å î ë í ì â åi vï lûúng dên àïn nhûäng thay àöi vï chêët va ngûúåc lai........ 52
CÊU 16: Nöå âi dung va yá ã å ã ã nghôa cua quy luêt phu àõnh cua
phuã àõnh....................................................................................... 55
CÊU 17: Möë å å á á â ái quan hï biïn chûng giûäa cai chung va cai
riïng, yá á å á nghôa phûúng phap luên cuãa no.................................... 58
CÊU 18: Möë å ä å âi quan hï biïå án chûng giûa nöi dung va hònh
thûá á á å ã ë ìc, y nghôa phûúng phap luên cua vên àï. ............................. 60
CÊU 19: Sûå ë å ä ã ë â å thöëng nhêt biïn chûáng giûa ban chêt va hiïn
tûúå á á ång, y nghôa phûúng phap luên............................................... 61
CÊU 20: Möë å å á ä ëi quan hï biïn chûng giûa nguyïn nhên vaâ kït
quaã á å ã, y nghôa phûúng phaáp luên cua noá. ..................................... 63
CÊU 21: Möë å å ä ë îi quan hï biïn chûáng giûa têt nhiïn vaâ ngêu
nhiïn, yá á å ë ì á nghôa phûúng phap luên cuãa vên àï ào. ...................... 65
HÛÚÁ Î Ë Å ÁNG DÊN ÖN THI MÖN TRIÏT HOC MAC - LÏNIN 5
http://ebooks.vdcmedia.com
CÊU 22: Möë å å ä ã â åi quan hï biïn chûáng giûa kha nùng va hiïn
thûå á á å ã ë ì âc, y nghôa phûúng phap luên cua vên àï nay....................... 67
CÊU 23: Con àûúâng biïå ã á ån chûáng cua qua trònh nhên thûác
chên lyá å å å á, nhên thûác hiïn thûc khach quan.................................. 69
CÊU 24 : Quan àiïí ã ã åm cua chu nghôa duy vêt biïån chûáng vïì
möë å á â å îi quan hïå biïn chûá äng giûa ly luêån va thûc tiïn..................... 72
CÊU 25: Chên lyá theo quan àiïí ã ã åm cua chu nghôa duy vêt
biïån chûáng.................................................................................... 74
III- CHU T BIÏÃ Å NGHÔA DUY VÊ Å Á Ì Ä ÅN CHÛNG VÏ XA HÖI......................................................... 77
CÊU 26: Saã ë ã å ë ã ã â ën xuêt cua caãi vêt chêt laâ cú sú cua àúi söng xaä
höå â â á ã ë ë á å ìi va vai tro cuãa phûúng thûc san xuêt àöi vúi sû tön taåi vaâ
phaá í ä åt triïn xa höi.......................................................................... 78
CÊU 27: Nöå å ìi dung quy luêt vï sû saå â å å phu húp cuãa quan hï ãn
xuêë á ë â å ã å å ã ë å åt vúi tñnh chêt va trònh àö cua lûc lûúng san xuêt. Sû vên
duå å ã áng quy luêt naây ú nûúc ta........................................................ 81
CÊU 28: Möë å á ä ã å ìi quan hï biïån chûng giûa cú sú ha têng vaâ
kiïë å ì ã å ì â ë å ìn truác thûúng têng; cú sú ha têng va kiïn truác thûúng têng úã
nûúá â á åc ta trong thúâi ky qua àö. ...................................................... 85
CÊU 29: Hònh thaá ë ãi kinh tï - xaä å å á í höi. Sû phat triïn cua caác
hònh thaá âi kinh tïë ä å - xa höi la möåt quaá ã å trònh lõch sû tû nhiïn. .... 89
CÊU 30: Giai cêëp laâ â ã ë ë gò? Vai tro cua àêu tranh giai cêp
trong xaä höå á ë ë ë ã å ëi co giai cêp. Tñnh têt yïu cua cuöc àêu tranh giai
cêë â á å â ãp trong thúi kyâ qua àö tû chuã nghôa tû baãn lïn chu nghôa xaä
höåi................................................................................................. 91
CÊU 31: Nguöìn göë â ã ë ã â á ëc va ban chêt cua nha nûúc. Tñnh têt
yïë â å í ã â á äu va àùc àiïm cua nha nûúc xa höåi chuã nghôa........................ 94
CÊU 32: Tiïën böå ä å ä í á xa höi; nhûng tiïu chuên khach quan vaâ
àöå ã å ë å ä ång lûåc cua sû tiïn bö xa höi..................................................... 97
CÊU 33: Ba t con ngûúã ën chê â ë å äi. Möi quan hï giûa caá nhên vaâ
têå í ä â ä åp thï; giûa caá nhên va xa höi................................................... 99
PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁC (Chuã biï n) 6
http://ebooks.vdcmedia.com
CÊU 34: Vai tro ng nhên dên va nh tu i vúâ ã ì á cua quên chu â ä vô nhên - la å ë àö á å ái sû phat
triïí ã ån cua xaä höi. ........................................................................................................103
CÊU 35: Möë å ä ì ä å â á ä åi quan hï giûa tön taåi xa höi va y thûác xa höi. ..............................106
HÛÚÁ Î Ë Å ÁNG DÊN ÖN THI MÖN TRIÏT HOC MAC - LÏNIN 7
http://ebooks.vdcmedia.com
LÚÂ ÂÂ Ë ÃI NHA XUÊT BAN
Àïí phuåc vuå å ã â å å á å á å viïc giang daåy va hoc têp cac bö mön Ly luên
chñnh trõ Ma c, cao àùá å â å åc Lïnin trong hï thöëng trûúng Àai ho èng vaâ
trung hoå å â ã å å â åc chuyïn nghiïp. Nha xuêët ban Àai hoc quöëc gia Ha Nöi
taá ã á ã ä â í ë á ëi ban, co sûa chûa va bö sung cuön Hûúng dêîn ön thi mön Triït
hoå ác Mac - Lïnin.
Saá ì ä á å ã å á å ách do Trung têm Böi dûúng can bö giang day ly luên Mac -
Lïnin va n Tû tûúâ ì tû tûúãng Hö Chñ Minh, Nhaâ ë ã xuêt ba ãng - Vùn hoaá
trûúá í á å â â ë ã ë ác àêy tö chûc biïn soan va Nha xuêt ban Chñnh trõ quöc gia tai
baãn.
Saá â á å ã á á å ãch àûúåc trònh bay dûúi dang hoi - àap vúi nöi dung àam
baão tñnh hïå á å í á ì ã thöëng, co trong àiïm, sat yïu cêu cua chûúng trònh böå
mön Triïët hoåc Maác — Lïnin.
Thaáng 3 nùm 2000
NHAÂ Ë Ã Å Ë Â Å XUÊT BAN ÀAI HOÅC QUÖC GIA HA NÖI
PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁC (Chuã biï n) 8
http://ebooks.vdcmedia.com
HÛÚÁ Î Ë Å ÁNG DÊN ÖN THI MÖN TRIÏT HOC MAC - LÏNIN 9
http://ebooks.vdcmedia.com
I - LÕCH SÛÃ Ë TRIÏT HOÅC
PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁC (Chuã biï n) 10
http://ebooks.vdcmedia.com
CÊU 1: Triï c. Phûúng phaë å â ë ì ã ã ë åt hoc la gò? Vên àï cú ban cua triït ho áp
nhêå á ë á ã ë ån thûc thï giúi cua triït hoc.
1. Khaá å ëi niïm triït hoåc
- Triïë å â å á ä å át hoc la möt trong nhûäng hònh thaái y thûác xa höi, xet
cho cuâng, àïìu bõ caá åc quan hï kinh tïë ã ä å â cua xa höi quy àõnh. Du úã xaä
höåi naâ ë â ì ë ë ëo, triït hoåc bao giú cuäng göm hai yïu tö: 1) Yïu tö nhên thûë å ác
- sûå í ë ì á á á ë hiïu biït vï thïë giúi xung quanh, trong ào co con ngûúâi; 2) Yïu
töë á á ì å á nhêån àõnh - àanh gia vï mùåt àao ly.
- Triïë å ä â ä å ët hoc àa ra àúi trong xa höi chiïm hûäu nö lïå ã (ú phûúng
Têy) vaâ â í ä å å ä å trong thúi kyâ chuyïn tûâ xa höi chiïë äm hûu nö lï sang xa höi
phong kiïë æ á å ån (phûúng Àöng), gùn liïìn vúi sû phên cöng lao àöng xaä
höå á å á ã åi - tach lao àöng trñ oc ra khoi lao àöng chên tay.
- Phu p úâ á å á í ë húåp vúi trònh àö phat triïn thê ã á å ì cac giai àoan àêu
tiïn cuã ã â â â á á â åa lõch sû loai ngûúi, triïët hoåc ra àúi vúi tñnh cach la möt
khoa hoå í å á á â ì åc töng húp cac tri thûc cuãa con ngûúi vï hiïn thûåc xung
quanh vaâ ã á å á í å î ban thên mònh. Sau ào, do sû phat triïn cuãa thûc tiïn xaä
höå â á ä á ä î á á ái va cuãa qua trònh tñch luy tri thûc, àa diïn ra qua trònh tach cac
khoa hoå ã ëc ra khoi triït hoå t hoåc thaâ á å å å ënh cac khoa hoc àöc lêp. Triï c vúái
tñnh caá â å á á ë å â å åch la khoa hoc, nïn no co àöi tûúng va nhiïm vu nhêå án thûc
riïng cuã åa mònh, noá â å ä la hï thöëng nhûng quan niïm, quan àiïím coá
tñnh chêë ít chónh thï vïì á ì á á å ë â thïë giúi, vï cac qua trònh vêt chêt va tinh
thêì â å ä ì å â ã ë ë án va möëi liïn hï giûa chuáng, vï nhên thûác va cai biïn thï giúi.
2. Vêë ì ãn àï cú ban cuã ë åa triït hoc
- Theo Ùngghen, vêë ì ã ã ë â ë ì ì ën àï cú ban cua triït hoåc la vên àï vï möi
quan hïå ã á á á ë á å cua tû duy vúi töìn taåi, cuãa y thûc àöi vúi vêt chêët. Viïåc
giaã ë ì ã ã ë â ã â í ë ái quyïët vên àï cú ban cua triït hoåc la cú sú va àiïm xuêt phat
àïí ã ë á ë ì á ã ë giai quyït cac vên àï khac cua triït hoåc.
- Vêë ì ã ë ì ån àï cú ban cuãa triït hoåc göm hai mùt:
+ Mùå á ë ã â ã ä å ë ât thû nhêt tra lúi cêu hoi: giûa vêt chêt va yá thûác caái
naâ á á á â á áo co trûúc, cai nao co sau, cai naâo quyïë á â á át àõnh cai nao? Noi cach
khaá å âc, giûäa vêt chêët va yá â â á á â thûác caái nao la tñnh thû nhêët, cai nao laâ
tñnh thû c nhau dê n hònh thaá á á ã â á hai. Co hai cach tra lúi kha î ën àï ânh
hai khuynh hûúáng triïë ë åt hoåc àöi lêp nhau:
HÛÚÁ Î Ë Å ÁNG DÊN ÖN THI MÖN TRIÏT HOC MAC - LÏNIN 11
http://ebooks.vdcmedia.com
* Nhûä íng quan àiïm triïë å ë á ët hoc cho vêåt chêt laâ tñnh thû nhêt, yá
thûá â á å â ã å ãc la tñnh thû hai hop thanh chu nghôa duy vêt. Trong lõch sû tû
tûúã ë ã ãng triït hoåc coá á ba hònh thûc cú baãn cua chu nghôa duy vêåt: 1)
Chuã å ë á â í å nghôa duy vêt chêt phac, ngêy thú thúi cö àai; 2) Chuã nghôa
duy vêå á á ë ã ãt may moc, siïu hònh thï ky XVII-XVIII; 3) Chu nghôa duy
vêå å át biïn chûng.
* Ngûú c cho yå å ä í ëc lai, nhûng quan àiïm triït hoå á thûá âc la tñnh thûá
nhêë å ë á å â ãt, vêt chêt laâ tñnh thû hai, hop thanh chu nghôa duy têm. Chuã
nghôa duy têm la n qua hai traå å åi àûúc thïí hiï âo lûu chñnh: chuã nghôa
duy têm khaá âch quan (Platön; Hïghen...) va chuã nghôa duy têm chuã
quan (Beccli, Hium...).
+ Mùå át thû hai traã lúâ ã á ã åi cêu hoi: con ngûúâi co kha nùng nhên
thûá ë ác àûúåc thï giúi hay khöng?
* Caá â ë å ç â ác nha triït hoåc duy vêt cho rùng, con ngûúi co khaã nùng
nhêån thûác thïë á å á ë å å giúi. Song, do mùt thû nhêt quy àõnh, nïn sû nhên
thûá á â å ã á ë á å ë â á âc ào la sû phan anh thï giúi vêt chêt vao oc con ngûúi.
* Möt söå ë â ë â å â nha triït hoåc duy têm cuäng thûa nhên con ngûúi coá
khaã å á ë á å á â å å å nùng nhên thûc thï giúi nhûng sûå nhên thûác ào la sû tû nhên
thûá ã ìc cua tinh thên, tû duy.
* Möt söå ë â á å nha triïët hoåc duy têm khac nhû Hium, Cantú lai
phuã ã á nhêån kha nùng nhêån thûc thïë á ã giúi cua con ngûúâi. Àêy laâ
nhûä â ë ã å ë í ëng ngûúi theo "bêt kha tri luên" (thuyït khöng thï biït).
Khuynh hûúá â â å â ã ång nay khöng thûa nhên vai tro cua nhên thûác khoa
hoå â ë ä åc trong àúi söng xa höi.
Àöë á á å ë ë å ë ì ã ã ëi vúi cac hï thöng triït hoc, vên àï cú ban cua triït hoåc
khöng chó àûúå í å á ë ãc thï hiïn trong caá åc quan niïm co tñnh chêt ban thïí
luêå â â å ín, ma con àûúc thï hiï höå å än trong caác quan niïm chñnh trõ - xa åi,
àaå á â á ë á í â ë á åo àûc va tön giao, têt nhiïn co thï la nhêt quan hoùc laâ khöng
nhêë át quan.
Cuöå ä â ãc àêëu tranh giûa chuã nghôa duy vêåt va chu nghôa duy
têm xuyïn suöë át lõch sûã phat triïín cuã ã ë âa tû tûúng triït hoåc va thïí
hiïå ã ën tñnh àang trong triït hoåc.
3. Phûúng phaá t hoåp nhêå á ë á ã ën thûc thï giúi cua triï c
PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁC (Chuã biï n) 12
http://ebooks.vdcmedia.com
Triïë á å ë ìt hoåc nghiïn cûu nhûäng quy luêt chung nhêt cuãa tön taåi
vaâ á å â å å ë á tû duy, giup cho viïåc nhên thûác va hoat àöng caãi taåo thï giúi.
Triïë á å â ã ã åt hoåc Mac dûa vao nhûä âng thanh qua cua caác khoa hoc cuå thïí,
nhûng noá ë á ã â å khöng lêy phûúng phap cua caác nganh khoa hoc cuå thïí
àïí â á ã á lam phûúng phap cua mònh. Phûúng phap nhêån thûác chung
nhêë ë ã ë â á å át, àuáng àùæn nhêt cua triït hoåc la phûúng phap biïn chûng duy
vêå á å å ë å á át. Phûúng phap biïn chûáng duy vêt àöi lêp vúi phûúng phap siïu
hònh.
Phûúng phaá å â ë å ëp biïn chûáng va siïu hònh xuêt hiïn rêt súám, tûâ
thúâ í å á å â åi cö àai. Phûúng phap biïn chûáng la phûúng phaáp nhên thûác sûå
vêå â å å å á å å å åt va hiïn tûúng trong sûå liïn hï, tac àöng qua lai, vên àöng vaâ
phaá í å á å å åt triïn. Ngûúåc lai, phûúng phap siïu hònh xem xeát sû vêt, hiïn
tûúå å á â å å â á í ång trong sû tach rúi, khöng vên àöng va khöng phat triïn. Cuöc
àêë á å á â áu tranh giûäa phûúng phap biïn chûng va phûúng phap siïu
hònh cuä ãng laâ ã möåt nöåi dung cú ban cua lõch sûã ë triït hoåc.
Phûúng phaá å á å ë å â â í åp biïn chûng duy vêt xuêt hiïn tûâ thúi ky cö àai
(biïå á å å å án chûng duy vêt thö sú, möc mac tûå phat). Chó àïë ën khi triït
hoåc Maác ra àúâ á â á å å ã âi, phûúng phap nay múi thûc sû trú thanh phûúng
phaá åp triïët hoåc khoa hoc. Phûúng phaáp naâ ây giuáp cho con ngûúi khaã
nùng nhêå á å á á á ì á ån thûc möt cach àung àùæn, khach quan vï giúi tû nhiïn,
xaä å â â á å å ã å höi va tû duy va giup con ngûúâi àat àûúc hiïåu qua trong hoat
àöå îng thûåc tiïn.
HÛÚÁ Î Ë Å ÁNG DÊN ÖN THI MÖN TRIÏT HOC MAC - LÏNIN 13
http://ebooks.vdcmedia.com
CÊU 2: Nhûä á ã ãng net cú ban cua triïë å Ë å í åt hoc Ên Àö cö àai xung quanh
caá ë ì ã ã ë á â â å ác vên àï: khúi nguyïn cua thï giúi, con ngûúi va nhên thûc.
1. Vêë ì ã ã ë án àï khúi nguyïn cua thï giúi
Theo caá ích phên chia truyïìn thöë Ë ång, triïët hoåc Ên Àö cö àaåi coá
9 hïå ë å å thöng thuöc hai loai:
- Chñnh thö ng Mimaë á ång co 6 hï thöë ânsaâ â â, Vedanta, Samkhuya,
Yoga, Nyaâ âya, Vaisesika.
Phaá ë â á â ái khöng chñnh thöng hay Ta giao (nastika) co
3 hïå ë å á á â thöng: Buddha (Phêt giao), Jaina giao, Lökayata.
(Tiïu chuêí ã ë ââ å â ã ån cua chñnh thöng la thûâa nhên va bao vï tñnh
àuá æ å ë ãng àùn tuyït àöi cua kinh Veâ â á å åda. Con taâ giao thò ngûúc lai).
Caá á ì â ë ë ì ãc trûúâng phai trïn àïu ñt nhiïìu ban àïn vên àï khúi
nguyïn cuã ë áa thï giúi.
Nhûäng trûúâ á á ë á çng phai co tñnh chêt duy têm tön giao cho rùng,
khúã ã ë â â å ë ãi nguyïn cua thï giúái la Braâhman - la thûåc tai duy nhêt cua vuä
truå â á â á å å á, la cai ma do ào, moi vêt sinh trûúãng, cai trong àoá å å, moi vêt
nhêå â å â ì î â áp vao khi bõ huyã diït. Brahman tön taåi vônh viïn, va co khi coân
àûúå â å ì å â â å åc coi la möt võ thên saáng tao. Con ngûúi la möt bö phêå ãn cua
Braâ â ë ì á á âhman, tûác la Atman; muön trúã vï vúi cai vônh hùçng, con ngûúi
phaãi tu luyï Atman trúå ã á å ín, phai thoat tuc àï ã ì vï vúái Braâhman.
Nhûä áng trûú giúâ á á ë å ç ëng phai co tñnh chêt duy vêt cho rùng, thï i
naâ ã â å å â â ë å ëy (kïí ca con ngûúi) àûúc tao thanh tû nhûäng yïu töë vêt chêt, tuyâ
theo quan niïå á ã á â á ë á â ám khac nhau cua caác phai ma cac yïu töë ào la: nûúc,
àêë å å â ì â át, khöng khñ,... hoùc trûâu tûúng hún la nguyïn tûã. Àöng thúi vúi
quan niï i ta coåm naâ ây, ngûú â ç ì ä ån cho rùng, linh hön cung àûúc sinh ra
tûâ ë å ë á ë å ë í á nhûäng yïu töë vêt chêt, no mêt ài khi vêt chêt (thï xac) bõ tiïu
huyã.
2. Vêë ìn àï con ngûúâi
Nhiïì âu trûúng phaái triïë Ë å í å çt hoåc Ên Àö cö àai cho rùng, con ngûúâi
göì ì âm hai phên: höìn va xaác. Phên xaì ác coá í ã å â ì thï bõ huy diït, con phên
höìn laâ ì â å å â tön taåi vônh viïîn, tuy theo "nghiïp" hay do tu luyïn, do lam
PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁC (Chuã biï n) 14
http://ebooks.vdcmedia.com
àiïì å â ì á ã ì á ä åu thiïn hay aác..., ma hön co thïí trú vï vúi coi "vônh hùçng" hoùc
di chuyïín sang thên xaá á ìc khac (luên höi).
Ngûúå å ë â á á çc laåi, möt sö trûúng phai co tñnh chêët duy vêåt cho rùng,
linh höì ã á ã â ã ån hay tû tûúng, y thûác cua con ngûúi àûúåc nay sinh tûâ vêt
chêë á ë í á î â å ët vaâ no liïn quan àïn thï xac cuãa möi con ngûúi. Vêt chêt sinh
ra yá thûá thûác cuäng nhû gaå ë â å á â Áo nêu thanh rûúu (phai Lökayata). Y c,
tû tûúã ä â ëng con ngûúâi se mêët ài khi ngûúi ta chït.
Do coá ä å á ì â nhûng quan niïm khac nhau vï con ngûúi, nïn trong
caá â á ë Ë å äc trûúng phai triït hoåc Ên Àö cung coá å á nhûäng quan niïm khac
nhau vïì yá å ë â â â nghôa cuãa cuöc söng va vai tro cuãa con ngûúi trong thïë
giúá ë Ë å í å í ã á âi. Nhûng nhòn chung, triït hoåc Ên Àö cö àai (kï ca cac trûúng
phaá å ì ì á åi duy vêt) àïu ñt nhiïu co quan niïm duy têm tön giaáo vïì
nhûä ìng vêën àï trïn.
3. Vïì å nhên thûác
Noá ë å á á ë ã á á åi àïn nhên thûc, trûúc hït phai noi àïën phep biïn luêån
cuã á â â á å â âa phai Nyaya, Vaisesika, phep biïn luêån nay con àûúåc goåi laâ
"nguä å ä å å í á å ì àoan luêån". Trong "ngu àoan luên", àï chûng minh möt àiïu
gò àoá laâ å ã ë ã á å chên thûc hay gia döi, phai qua 5 bûúc sau: luên àïì, nhên
àïì å á ë, vñ du, suy àoan, kït luêå å å ín. Thñ du cu thï nhû:
1. Àöì á ã ái co lûa chay.
2. Vò àöì ë ái böc khoi.
3. Têt caë ã ä á ë á ì ã á nhûng cai böc khoi àïu coá lûa chay, thñ
duå ë â bïp lo.
4. Àöi böì ë í á ã ác khoái thò khöng thï khöng co lûa chay.
5. Do ào, àöá ì á ãi co lûa chaáy.
Trong triïë å í å ä á á ä ì åt hoåc ÊËn Àö cö àai cung co nhûäng phai àa àï cêp
túá á å ë á â á å åi phep biïn chûáng, têt nhiïn ào múái la phep biïn chûáng möc maåc,
tûå á â ë á ã å ç phat. Nhûäng nha triït hoåc co tû tûúng biïn chûáng cho rùng, thïë
giúái coá á å å å ë í å å å sinh, co diït, vên àöng biïn àöi khöng ngûâng. Sû vên àöng
biïë í ë î â ã æn àöi êy diïn ra trong khöng gian va trong tûâng khoanh khùc
thúâ ë æ á ã å á åi gian hït sûác ngùn (satna - cua Phêt giao). Ho coâ çn cho rùng, sûå
vêå å á ân àöng ào la do nhûäng lûåc bïn trong cuã á áa no. Chñnh Mac vaâ
HÛÚÁ Î Ë Å ÁNG DÊN ÖN THI MÖN TRIÏT HOC MAC - LÏNIN 15
http://ebooks.vdcmedia.com
Ùngghen àaä á á àanh gia cao nhûäng tû tûúã å á âng biïn chûng nay trong tñn
àiïì å á âu Phêt giao sú ky.
Triïë Ë å í å á å â å á ät hoåc Ên Àö cö àai co sû pha tröån, hoa nhêp vúi nhûng tû
tûúã á ë á á á ë ìng co tñnh chêt duy linh tön giao, trong ào, co nhiïìu vên àï maâ
ngaâ á ì ã á î ãy nay chung ta cên phai xem xet; diïn giai nhû: luyïån yoga;
luên höìi,...
PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁC (Chuã biï n) 16
http://ebooks.vdcmedia.com
CÊU 3: Nhû a triïä å í ã ãng àùc àiïm cú ban cu ë å í åt hoc Trung Hoa cö àai vïì
caá ë ì ã ã ë á ë ì ã ã ë åc vên àï: khúi nguyïn cua thï giúi, vên àï cú ban cua triït hoc, con
ngûúâ â å ái va nhên thûc.
Trung Hoa laâ å á á ì á â á ã möt nûúc co nïn vùn minh lún va súm. Khoang
tûâ ë á â 1.700 nùm àïn 1.000 nùm trûúc cöng nguyïn, ngûúi Trung Hoa
àaä á ë á á å co bön phat minh lún: chïë tao ra la baâ ä å ë å ën, ky thuêt chï tao giêy,
chïë å ë á á ä tao thuöc sung, phûúng phap in chû.
Xaä å ë í å höi Trung Hoa thúâi kyâ triït hoåc cö àai ra àúâ ãi (khoang thïë
kyã á â â í â ä å VI trûúc cöng nguyïn) la thúâi ky àang chuyïn tû xa höi nö lïå
sang xaä å ä â â á höi phong kiïën. Àêy cung la thúâi ky co nhiïìu biïë ån àöng
sêu sùæ â å á å ã á ä ã ì ëc va röng lún, do vêy, ú ào, àa nay sinh nhiïu hoc thuyïå t
chñnh trõ — xaä å á á â â höi, triïët hoåc, tön giao phong phu va khöng ngûng
àêë á á á á á â áu tranh vúi nhau. Trong ào, co hai trûúâng phai lún va co aãnh
hûúã â áng lêu dai, ào laâ á í í ã á phai Khöng do Khöng Tû (551 - 479 trûúc
cöng nguyïn) saá â á ä ä ã ã ëng lêåp va phai Lao, do Lao Tû (khoang thï kyã VI-V
trûúá á åc cöng nguyïn) sang lêp.
Dûúá â å ë ë ì ã ã ëi àêy la möt sö vên àï chu yïëu cua triït hoåc Trung Hoa
cöí å àai:
1. Vêë ã ã ë á â ë ì ã ën àïì khúi nguyïn cua thï giúi va vên àï cú ban cuãa triït
hoåc
Trûúá ëc hït, triïët hoåc Trung Hoa noá t hoåi riïng vaâ ë triï c phûúng
Àöng noá â ë ë ì ì á ëi chung ñt ban àïn vên àï vï giúi tûå nhiïn, nhûng khi kiïn
giaã ë ì ä å â â å á ì å ëi nhûäng vên àï xa höi loai ngûúi, ñt nhiïìu ho co àï cêp àïn vêën
àïì ã ë á ë ì ã ë khúi nguyïn cuãa thï giúi, vên àï cú ban cuãa triït hoåc.
Laä ã ç ã ã ë á â å åo Tû cho rùng, khúi nguyïn cua thï giúi la "Àao". Àao" laâ
möå å ä å â á á ë át tïn goi khiïn cûúng, vò theo öng "Àao" la cai lún nhêt, cai
möng lung múâ aã å ä â á á á å å áo. Nhûng "Àao" cung la cai co trûúc van vêt, cai
maâ moå å å â å å â ã åi vêt àûúc sinh ra va àûúc nhêp vao sau khi bõ huy diït.
"Àaå â á â åo" cuäng la cai ma moi vêå â ã â ãt va ca con ngûúi phai tuên theo. Öng
cho rùç â å ã ë ë å ã âng: "Ngûúi theo quy luêt cua àêt, àêt theo quy luêt cua trúi,
trúâi theo quy luêåt cuã å â å å åa àao..." va "àao theo quy luêt cuãa tû nhiïn".
Vúá ä ã å á å á ái Lao Tû, "Àao" co tñnh duy vêt, song trong ào, coá chûa àûång
mêìm möë ëng duy têm. Do vêå â å ë â ëy, sau nay, möt sö nha triït hoåc kï tuåc
HÛÚÁ Î Ë Å ÁNG DÊN ÖN THI MÖN TRIÏT HOC MAC - LÏNIN 17
http://ebooks.vdcmedia.com
öng àaä ë â â å â khai thaác yïu töë duy têm nay va biïën "Àao" thanh caái coá
tñnh chêë å å ët nhû möt tinh thêìn tuyït àöi, ca con ngûúá âi ma âi khöng thïí
nhêån thûác àûúåc.
Vúá í ã å â ë ë ì ã íi Khöng Tû, tuy khöng trûc tiïëp ban àïn vên àï ban thï,
tûå å á ì â å â nhiïn, nhûng öng lai co quan niïåm vï "Trúi", "mïnh trúi". Sau
naâ å ë ë å ë á å á äy, möt sö ngûúâi kï tuc öng biïn cac quan niïm ào thaânh nhûng
thûå á á å â ì á ác thïí thêìn thanh, vúi ho "Trúâi" la võ thên co nhên cach, coá
quyïì ã å â ân thûúng phat..., va la keã á å ë á sang tao ra thï giúi.
Khaá á ä í åc vúi nhûng quan àiïm trïn, möt söë â nha triïë åt hoåc duy vêt
úã í å å ä â å Trung Hoa cö àai cho rùç ång van vêt do "ngu hanh" (kim, möc,
thuyã í æ å â å å ë á, hoaã, thö) tûúng sinh tûúng khùc tao thanh. Hoùc möt sö khac
cho rùç ã â å â ë å ång, do êm dûúng giao cam ma tao nïn trúi, àêt, van vêt vaâ
con ngûúâi.
Triïë í å ã ë ì ã ët hoåc Trung Hoa cö àai giai quyïët vên àï cú ban cuãa triït
hoå å å ã å â å ác thöng qua viïc luên giai caái pham tru: Têm - Vêt, Ly - Khñ,
Thêì á â ç á ì ân - Hònh. Cac nha duy têm cho rùng, Têm, Ly, Thên la coá
trûúá â á ã å â å â á â á å åc, la cai chu àöng; con Vêt, Khñ, Hònh la co sau, la cai lï thuöc.
Caá â å ä ã á åc nha duy vêt àa phan bac lai quan niïåm duy têm trïn vaâ cho
rùç á á á á ã á áng, cai tinh thêìn, cai têm ly, cai tû tûúng luön gùæn vúi cai thên
thïí â á í å va no mêët ài khi thên thï bõ huyã diït.
2. Vêë ìn àï con ngûúâi
Triïë ë át hoåc Trung Hoa rêt chu yá ë ì àïën vên àï con ngûúâ ìi, nhiïu
vêë ì â â á å ì å á ën àï "ngoai con ngûúi" co àûúc àï cêp túi, cuöi cuâ äng cung chó àïí
giaã ë ë ì ë å âi quyït vên àï con ngûúâi trong caác möi quan hï gia àònh va xaä
höåi.
Möå ë å á ë çt sö quan niïm co tñnh chêt duy vêåt cho rùng, con ngûúâi laâ
saã í ã å ån phêm cua sûå vên àöng, phaá í ã ë á åt triïn cua caác yïu töë co tñnh vêt
chêë å ä â ât nhû quan niïm "ngu hanh", "êm dûúng", hay coi con ngûúi laâ
möå å å ã å á í ã å å åt bö phên cua sû phat triïn cua caái goi laâ "Àao" hay "tû nhiïn".
Nhûng ngay trong nhûä å ì íng quan niïm trïn cuäng ñt nhiïu coá biïu
hiïå ã ë ë å ã ë ìn cua yïu töë duy têm, nhêt laâ trong viïc giai thñch vên àï "tñnh
ngûúâ âi". Trong caá å âc quan niïm nay, "tñnh ngûúi" àûúå í â äc hiïu la nhûng
phêí ëm chêt, nùng lûåc, yá á ã á thûc, tû tûúng,... Quan niïåm co tñnh duy
têm cho rùç â â á á é ã ã áng, tñnh ngûúi la cai co sùn (tñnh ban thiïån, tñnh ban ac,
PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁC (Chuã biï n) 18
http://ebooks.vdcmedia.com
tñnh ngûúâ â á ä â çi do trúi phu...,). Cung coá nha triïët hoåc cho rùng tñnh
ngûúâ å ëi khöng thiïn, khöng a n nhau (giöá ë ìc, vön dô gê ng nhau) vaâ do
"têå î å á å ç á áp, nhiïm" maâ thaânh thiïn hay ac. Ho cho rùng cai àang súå
khöng phaã â å â â åi la "mïnh trúâi", ma la "nhên hoa".
Vêë ì â â ä å á ân àï vai tro cuãa con ngûúi àa àûúc cac nha triïët hoåc Trung
Hoa cöí å ì å ì ì å å á àai àï cêp khaá nhiïu. Àiïu àùc biït lûu y úã â àêy la, trong
nhûä ë í æ ã â ë ä å â å ëng biïn àöi sêu sùc cua àúi söng xa höi àûúng thúi, möt sö nhaâ
triïë ä å â á ãt hoåc àa thêëy àûúc vai tro to lún cua con ngûúâ ãi, cua nhên dên.
Nhû quan niïåm: "dên laâ göëc, xaä æ â á â â tùc la quy, vua quan la thûúng",
hay "dên coá á å á å ì ä â sûc manh nhû nûúc, lêt thuyïn cung la dên...". Nhûng
do sûå á í å ã ä â ë phat triïn trò trï cua xa höåi Trung Hoa va do haån chï lõch sûã
cuã á â ë â ë ì ë ì áa chñnh cac nha triït hoåc ma cuöi cuâng hêu hït hoå àïu co quan
niïå ì ë è ë å ë ì âm vï tñnh chêt àùng cêp, àõnh mïnh trong vên àï con ngûúi.
3. Vêë ì å án àï nhên thûc
Triïë í å â ë ë ì å át hoåc Trung Hoa cö àai ñt ban àïn vên àï nhên thûác giúi
tûå â ë á å á ë ë â í nhiïn, va nïu co thò nhên thûc êy cuöi cung cuäng àï quay vïì
nhêå än thûác xa höå å ë ì å â åi (thñ du: vên àï "Àao" va nhên thûác "Àaå ã äo" cua Lao
Tûã â ì ë ã å á â,...). Khi ban nhiïu àïn kha nùng nhên thûc cuãa con ngûúi,
Khöí ã á å ä ë ã ång Tû cho rùçng thanh nhên khöng hoc cung biït, quên tû hoc
thò biïë â í å ä ë å ë â ët, con tiïu nhên hoc cung khöng biït. Möt sö nha triït hoåc
khaá ç â ã ã å á ëc thò cho rùng, du ke trñ hay ngu cuäng phai qua hoc múi biït.
Nhûng nhiïì ë ç ë ë â çu nhaâ triït hoåc cho rùng, caái hoåc, biït êy la nhùm àïí
laâ åm theo "danh", "phên" cuãa mònh.
Pheá â ë ì ä å å ëp biïå á än chûng cung la vên àï àa àûúc àùt ra trong triït
hoå í å íc Trung Hoa cö àai, thï hiï n giaå ën trong kiï ã ì å ì ëi vï "Àao", vï "Biïn
dõch". Trong àoá å å, ho thûâa nhên rùçng: Thïë á å giúi vêån àöng biïë ín àöi laâ
töì î á å â â ä î ën taåi vônh viïn, co tñnh quy luêt va nhú nhûng mêu thuên vön coá
cuã á å ë ã å å ë í á å åa no. Nhûng do han chï lõch sû, sûå vên àöng, biïn àöi ào lai àûúc
coi laâ å á á í möt chu trònh khep kñn, khöng coá phat triïn, khöng
coá å í á ì ë sû àöi múi vï chêt.
*
* *
HÛÚÁ Î Ë Å ÁNG DÊN ÖN THI MÖN TRIÏT HOC MAC - LÏNIN 19
http://ebooks.vdcmedia.com
Do nhûäng àiïì å ã å â å á åu kiïn lõch sû cu thïí ma Viït Nam co sû tiïëp
thuå â ã ë ä ã ë ã á â å va cai biïn nhûng tû tûúng triït hoåc cua Trung Hoa, ào la möt
têë ë å ã ë åt yïu lõch sûã. Do vêy, khi nghiïn cûáu tû tûúng triït hoåc Viït
Nam khöng thïí ë å ë å â ã ë ë khöng tñnh àïn sû tiïp thu va cai biïn êy.
PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁC (Chuã biï n) 20
http://ebooks.vdcmedia.com
CÊU 4: Phên tñch cuöå ë ä ã å âc àêu tranh giûa chu nghôa duy vêt va chuã
nghôa duy têm trong triï p thöng qua hai àûúë å í å åt hoc cö àai Hy La â ëng löi
triïë å â ä át hoc: Àïmöcrit va Platön. Nhûng gia trõ triïë å í å ãt hoc nöi bêt cua
Arixtöët.
1. Cuöå ë ä å â ãc àêu tranh giûa chuã nghôa duy vêt va chu nghôa duy
têm trong triïë í å åt hoåc cö àai Hy Lap
- Àïmöcrit (460-370 TCN) laâ å í ë æ ë ã àai biïu xuêt sùc nhêt cua chuã
nghôa duy vêå å í å ãt Hy Lap cö àai. Chu nghôa duy vêå ãt cua Àïmöcrit laâ
thïë á ã å å ë ã ã å ë giúi quan cua bö phên giai cêp chu nö dên chu tiïën bö. Triït
hoå ã â ã ác cua Platön (427-347 TCN) la chu nghôa duy têm khach quan,
thïë á ã å å ë ã á å ã å giúi quan cua bö phên giai cêp chu nö quy töc phan àöng.
- Vïì ë ì ã vên àï khúi nguyïn cuãa thïë giúái, Àïmöcrit coi nguyïn tûã
vaâ ã ë â ã ì ã ë á khoang tröng la cú sú àêu tiïn cua thï giúi, trong àoá, nguyïn tûã
laâ haå å ë å å ät vêt chêt khöng thïí phên chia àûúåc luön vên àöng. Nhûng
nguyïn tûã ì ë ì ë å å ì ë å àöng nhêt vï chêt lûúng, vö tên vï sö lûúng; khac nhau á
vïì á â å å ì ã ë å hònh thûác, kñch thûúc, võ trñ va trêt tû. Nhiïu nguyïn tû kït húp
thaâ í å í ä å ã ì ãnh vêåt thï, khi vêt thï phên ra lai trú vï nguyïn tû. Nguyïn tûã
laâ ì â ã á å ã ë tön taåi, vò tû caác nguyïn tû sinh ra cac sûå vêt; khoang tröng do
khöng sinh ra caá ã â í á åi gò ca, chó la khöng gian àï cac nguyïn tûã vên
àöå â ä ã ë ìng, kïët húåp va phên ra, cho nïn khoang tröng khöng tön taåi.
Ngûúå åc lai, Platön coi "yá â ì å â â niïåm" la tön tai chên thûåc va vônh cûãu, con
vêå ë ì åt chêt laâ khöng tön taåi. Trong quan hï vúá á å å ãi cac sû vêt cam tñnh,
"yá å â â â î ã niïm" vûâa la nguyïn nhên, vûa la hònh mêu, muåc àñch cua caán
sûå å ã vêt cam tñnh.
- Vïì ë ì ì å ë å vên àï linh hön, Àïmöcrit coi linh höìn àûúc cêu tao tûâ
möå å ã å ì ë ã ãt loai nguyïn tû àùc biïåt - hònh cêu, giöng nguyïn tû lûa. Linh
höì ë ã án khöng bêt tû. Trai la n laåi, Platön coi linh höì â ë ã ì bêt tû, linh hön
bõ giam ham trong thïä í á â á í å â í á á xac va co thï nhêp vao thï xac khac.
- Vïì ë ì ã á â ì vên àï nhêå án thûc, Àïmöcrit coi cam giac la nguön göëc
cuã á å ã á â â ëa nhêå án thûc. Song, tri thûc dûa trïn cam giac la tri thûác mú töi.
Coâ å á á á ån tri thûác dûa trïn ly tñnh cho chuáng ta tri thûc xac thûåc, àat
àïë í ë ì ã ë ã ë á â ã â ãn hiïu biït vï ban chêt cua thï giúi la nguyïn tû va khoang
tröë å ë ì ì ë ä ã áng. Àïmöcrit coân àùt ra vên àï vï möi quan hïå giûa cam giac vaâ
HÛÚÁ Î Ë Å ÁNG DÊN ÖN THI MÖN TRIÏT HOC MAC - LÏNIN 21
http://ebooks.vdcmedia.com
lyá å á å å å tñnh trong nhên thûc. Ngûúc lai, Platön coi nhên thûác vïì å å sû vêt
laâ á â ë á å ì á khöng xac thûåc, "mú töi", chó co nhên thûác vï nhûäng y niïåm laâ
xaá â å å å ã ã ì ëc thûåc va àat àûúc bùçng "sû höìi tûúng" cua linh hön bêt tûã
nhûäng gò maâ á ä ë ã ë á á å á á no àa thêy ú thï giúi y niïm trûúc ào.
- Vïì í å ë å ã quan àiïm chñnh trõ, Àïmöcrit uãng hö chï àö dên chu,
coâ å ì ë å á å ë å ë å ã ën Platön lai àï cao chï àö quy töc, chöng lai chï àö dên chu tiïn
böå.
2. Arixtöë ãt (384-322 TCN). - Triïë å ãt hoc cua öng phan aánh chïë
àöå ë ä å å â chiïm hûu nö lï Hy Lap thúi suy taân. Cöng lao lúán cuã ëa Arixtöt
laâ úã î ë å á ã chö: Öng àaä chöng lai chuã nghôa duy têm khach quan cua
Platön. Trong hoå å ëc thuyïë ì ì ät vï tön taåi, öng àa thûâa nhên vêåt chêt laâ
vônh viïî å á ën. Song öng lai taá âch rúi hònh thûc ra khoã åi vêt chêt, coi
hònh thû c, laác khöng coá å ë á tñnh vêt chêt, nhûng co tñnh tñch cûå â
nguyïn nhên sinh ra caá åc sûå vêå å å ët cu thïí. Coân vêt chêt laâ thuå àöng,
noá á ë â å å chó co thïí biïn thanh sûå vêt cu thïí nhúâ nguyïn nhên hònh thûác.
Bêå ä î ë ã ìc thang hònh thûác àa dên öng àïn tû tûúng duy têm vï hònh
thûá ë å å ã â ëc cao nhêt (àöng lûc àêìu tiïn) ú bïn ngoai thï giúái.
- Trong hoå ë ì ì ä ì åc thuyït vï linh hön, öng àa coi linh hön phuå thuöc
vaâ åo trang tha vaá íi cú thï â ë ã í khöng bêt tû. Khöng chó cú thï con ngûúâi,
maâ ã å å å ca thûc vêt, àöng vêå ä á ìt cung co linh hön.
- Trong hoå ë ì å ä á ëc thuyït vï nhên thûác, öng àa phï phan thuyït
"höì ã ã ì ì å ãi tûúng" cua linh hön vï thïë giúá ái y niïm cua Platön. Öng coi
caã á â ã å â ë åm giac la cú súã cua nhên thûác va öng chöng lai viïåc taá â åch rúi nhên
thûá ã á á á á á ác cam tñnh vúi nhêån thûc ly tñnh. Öng co nhiïìu àong gop vïì
lögic hoåc. Öng àaä á å ã ã á àûa ra cac quy luêt cú ban cua lögic hònh thûc.
Ngoaâ âi ra, öng con coá ä ã á á ì ë å å nhûng tû tûúng quy bau vï möi quan hï biïn
chûá ä â á ä å â îng giûa caái chung va cai riïng, giûa quy nap va diïn dõch, v.v..
PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁC (Chuã biï n) 22
http://ebooks.vdcmedia.com
CÊU 5: Cuöå ë ä ã å âc àêu tranh giûa chu nghòn duy vêt va chuã nghôa duy
têm tûâ ë ã ë ë ã á ë thï ky XVII àïn thï ky XVIII thöng qua cac triït gia tiïu
biïí ë á áu nhû Bïcún, Höpbú, Àïcactú, Xpinöda, Löccú, Beceli, Hium.
- Cuö chuå ë ä ã å âc àêu tranh giûa chu nghôa duy vêt va ã nghôa duy
têm thïë ã ã á ky XVII, XVIII phan anh hoaâ án caã ãnh lõch sû múi: thúâi kyâ
phûúng thû nghôa ra àúác sa n chuã ë ãn xuêt tû ba ã â â á íi va phat triïn trong
loâ äng xa höå ë î ë ë ëi phong kiïn; mêu thuên giai cêp, àêu tranh giai cêp
ngaâ ã æ â â ã á á åy caâng trú nïn gay gùt, la thúâi ky cua cac cuöåc cach mang tû
saã å å å å ä á á ãn; khoa hoc (àùc biït laâ cú hoc) àa phat triïín. Luc naây, chu nghôa
duy vêå â át la thïë giúi quan cuãa giai cêë ã ë ë å áp tû san, giai cêp tiïn bö, cach
maå å ä á áng àêëu tranh manh me vúi chuã nghôa duy têm, tön giao - thïë
giúá ã ë á å ë ë å ãi quan cua giai cêp quy töc phong kiïn, giai cêp laåc hêu, phan
àöång.
- Ngûúâ á á ë å ã åi co cöng lao to lún chöng lai chu nghôa kinh viïn, khöi
phuåc vaâ pha n truyïá ít triï ì ë å å án thöng duy vêt cöí àai trong thúâi kyâ múi
laâ Bïcún.
+ Bïcún àaä ã å â â å coi chu nghôa kinh viïn la vö ñch, chó la nhûäng lêp
luêån trû nöâu tûúång, khöng coá å å á ái dung. Khoa hoc múi (phûúng phap
luêå ã å å å å ä å ân cua khoa hoc tû nhiïn thûc nghiïm) se àem lai cho con ngûúi
sûá å å å á í å å ìc manh trong cuöc chinh phuc giúi tûå nhiïn. Àï àat àûúc àiïu
àoá, nhêå å ã å å å â ân thûác khoa hoc phai dûa trïn caác sû kiïn va tû àoá á khai
quaá â å á å å át thanh lyá luên. Phûúng phap quy nap dûa trïn quan sat phên
tñch, so saá å â á ã ë í ånh, thûåc nghiïm la phûúng phap chu yïu àï nhên thûác
chên lyá í á å á á ë ã. Song, àï co àûúc phûúng phap trûúc hït phai gaåt boã
nhûä ì î ã ã â å á ì î ãng "lêm lên" can trú con àûúng nhên thûc nhû: "lêm lên cua
chuã å ì î ã å ì î ã ång töc", "lêm lên cua hang àöng", "lêm lên cua núi cöng cöng"
vaâ ì î ã á "lêm lên cua raåp hat".
+ Bïcún àaä àûa ra nhû t chêä íng quan àiïm duy vêå åt, coi vê ët laâ
töí å á å áng húp cac hat, coi giúi tûå nhiïn laâ töí ång húp caá å í åc vêt thï àa dang
vïì ë å å â â å á â chêt. Vên àöng cuäng àa daång va la thuöc tñnh khöng tach rúi
vêå ë ä ãt chêt... Nhûng tû tûúng duy vêå ã át cua Bïcún co yá á ë nghôa lún chöng
laå ã ái chu nghôa duy têm tön giao..
Song chuã å ã â nghôa duy vêt cua Bïcún la siïu hònh vaâ khöng
triïå í ë å ë á å ìt àï. Öng quaá nhên manh àïn phûúng phap quy nap, àï cao
| 1/105
| | Tải xuống

Có thể bạn quan tâm:

Preview text:

HÛÚÁNG D Î ÊN ÖN THI MÖN TRI Ë ÏT H Å OC MAÁC - LÏNIN 3 MUÅC LUÅC I - LÕCH SÛÃ TRIÏËT H Å
OC .............................................................................................................. 9
CÊU 1: Triïët hoåc l âa gò? Vêën à ìï cú baãn cuãa triïët hoåc.
Phûúng phaáp nhêån thûác thïë gi áúi cuãa triïët hoåc........................... 10
CÊU 2: Nhûäng neát cú baãn cuãa triïët hoåc ÊËn À åö c íö àaåi xung
quanh caác v ëên à ìï: khúãi nguyïn c ãua thïë gi áúi, con ngûúâi v âa nhêån
thûác. ............................................................................................. 13
CÊU 3: Nhûäng àùcå àiïím cú baãn cuãa triïët hoåc Trung Hoa cöí
àaåi v ìï c áac v ëên à ìï: khúãi nguyïn c ãua thïë gi áúi, v ëên à ìï cú baãn cuãa
triïët hoåc, con ngûúâi vaâ nhêån thûác. .............................................. 16
CÊU 4: Phên tñch cuöåc àêëu tranh giûäa chuã nghôa duy vêåt
vaâ chuã nghôa duy têm trong triïët hoåc c íö àaåi Hy L åap thöng qua
hai àûúâng l ëöi tri ëït hoåc: Àïmöcrit vaâ Platön. Nhûäng gi áa trõ tri ëït
hoåc n íöi bêåt c ãua Arixtöët. ............................................................... 20
CÊU 5: Cuöåc àêëu tranh gi äûa chuã nghòn duy v åêt vaâ chuã
nghôa duy têm tûâ thïë kyã XVII àïën thïë k ãy XVIII thöng qua caác
triïët gia tiïu biïíu nhû Bïcún, Höëpbú, Àïc áactú, Xpinöda, Löccú,
Beáceli, Hium. ............................................................................... 22
CÊU 6: Trònh baây nhûäng tû tûúãng cú baãn trong pheáp biïån
chûáng duy têm cuãa Hïghen vaâ chuã nghôa duy vêåt nhên baãn cuãa
Phoiúbùæc. Sûå aãnh hûúãng cuãa nhûäng hïå thöëng tri ëït hoåc trïn à ëöi
vúái s åû hònh thaânh tri ëït hoåc Maác.................................................. 26
CÊU 7: Triïët hoåc Maác - Lïnin ra àúâi laâ m åöt têët yïëu lõch sûã
vaâ l âa möåt bûúác ngoùåt caách m åang trong triïët hoåc. ....................... 30
II- CHUÃ NGHÔA DUY VÊÅT BI Å ÏN CHÛÁNG V Ì Ï THÏË GI Á
ÚI ...................................................... 34
CÊU 8: Phên tñch nöåi dung vaâ yá nghôa àõnh nghôa v åêt ch ëêt
cuãa V.I.Lïnin. .............................................................................. 35 http://ebooks.vdcmedia.com PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁ C (Chuã biï n) 4
CÊU 9: Quan àiïím cuãa chuã nghôa duy v åêt biïån ch áûng vïì
nguöìn göëc vaâ baãn ch ëêt c ãua yá thûác. YÁ nghôa c ãua viïåc nùæm v äûng
vêën à ìï naây.................................................................................... 37
CÊU 10: Möëi quan h åï biïån ch áûng gi äûa vêåt chêët vaâ yá thûác.
YÁ nghôa phûúng ph áap lu åên cuãa viïåc nùæm vûäng v ëên à ìï n âay trong
nhêån thûác vaâ hoaåt àöång th åûc ti îïn............................................... 40
CÊU 11: Trònh baây hai nguyïn lyá cú baãn c ãua pheáp biïån
chûáng duy vêåt vaâ yá nghôa phûúng phaáp lu åên cuãa vêën à ìï àoá. .... 42
CÊU 12: Nöåi dung vaâ yá nghôa cuãa quy luêåt thöëng nh ëêt vaâ
àêëu tranh cuãa caác mùåt àöëi lêåp..................................................... 45
CÊU 13: Phên tñch mêu thuêîn bïn trong v âa mêu thu îên
bïn ngoaâi, mêu thu îên cú baãn v âa khöng cú baãn. Á Y nghôa thûåc tiïîn
cuãa viïåc n æùm vûäng vêën à ìï n âay.................................................... 48
CÊU 14: Phên tñch mêu thuêîn chuã y ëïu vaâ mêu thuêîn
khöng chuã y ëïu, mêu thuêîn àöëi khaáng v âa mêu thuêîn khöng àöëi
khaáng. YÁ nghôa cuãa viïåc nùæm vûäng v ëên à ìï n âay.......................... 50
CÊU 15: Nöåi dung v âa yá nghôa cuãa quy luêåt tûâ nhûäng thay
àöíi v ìï lûúång dêîn à ëïn nhûäng thay àöíi vïì chêët vaâ ngûúåc l åai........ 52
CÊU 16: Nöåi dung vaâ yá nghôa cuãa quy lu åêt phuã àõnh c ãua
phuã àõnh....................................................................................... 55
CÊU 17: Möëi quan h åï biïån ch áûng giûäa caái chung v âa caái
riïng, yá nghôa phûúng phaáp lu åên cuãa noá.................................... 58
CÊU 18: Möëi quan h åï biïån ch áûng gi äûa nöåi dung v âa hònh
thûác, yá nghôa phûúng phaáp lu åên c ãua vêën à ìï. ............................. 60
CÊU 19: Sûå thöëng nh ëêt biïån chûáng gi äûa baãn chêët vaâ hiïån
tûúång, yá nghôa phûúng phaáp lu åên............................................... 61
CÊU 20: Möëi quan h åï biïån chûáng giûäa nguyïn nhên vaâ kïët
quaã, yá nghôa phûúng phaáp luêån cuãa noá. ..................................... 63
CÊU 21: Möëi quan h åï biïån chûáng gi äûa têët nhiïn vaâ ngêîu
nhiïn, yá nghôa phûúng phaáp lu åên cuãa vêën à ìï àoá. ...................... 65 http://ebooks.vdcmedia.com HÛÚÁNG D Î ÊN ÖN THI MÖN TRI Ë ÏT H Å OC MAÁC - LÏNIN 5
CÊU 22: Möëi quan h åï biïån chûáng gi äûa khaã nùng v âa hiïån
thûåc, yá nghôa phûúng phaáp lu åên c ãua vêën à ìï n âay. ...................... 67
CÊU 23: Con àûúâng biïån chûáng c ãua quaá trònh nhêån thûác
chên lyá, nh åên thûác hi åïn thûåc kh áach quan.................................. 69
CÊU 24 : Quan àiïím c ãua chuã nghôa duy v åêt biïån chûáng vïì
möëi quan hïå biïån chûáng gi äûa lyá luêån v âa thûåc ti îïn..................... 72
CÊU 25: Chên lyá theo quan àiïím c ãua chuã nghôa duy vêåt
biïån chûáng.................................................................................... 74 III- CHUÃ NGHÔA DUY VÊT Å BIÏÅN CHÛÁNG V Ì Ï XAÄ H Å
ÖI......................................................... 77
CÊU 26: Saãn xu ëêt cuãa caãi v åêt chêët laâ cú súã cuãa àúâi s ëöng xaä
höåi v âa vai tr âo cuãa phûúng thûác saãn xu ëêt àöëi v áúi s åû töìn taåi vaâ
phaát triïín x äa h åöi. ......................................................................... 78
CÊU 27: Nöåi dung quy lu åêt vïì sûå ph âu h åúp cuãa quan hï åsaãn
xuêët vúái tñnh ch ëêt vaâ trònh àöå c ãua lûåc lû åúng saãn xu ëêt. Sûå v åên
duång quy lu åêt naây úã nû áúc ta........................................................ 81
CÊU 28: Möëi quan h åï biïån chûáng gi äûa cú súã h åa têìng vaâ
kiïën truác thûúång têìng; cú súã haå têìng v âa kiïën truác thûúång têìng úã
nûúác ta trong thúâi kyâ quaá àöå. ...................................................... 85
CÊU 29: Hònh thaái kinh t ëï - xaä h åöi. S åû ph áat triïín cuãa caác
hònh thaái kinh tïë - xaä h åöi l âa möåt quaá trònh lõch sûã tûå nhiïn. .... 89
CÊU 30: Giai cêëp laâ gò? Vai tr âo cuãa àêëu tranh giai cêëp
trong xaä höåi c áo giai cêëp. Tñnh têët yïëu cuãa cuöåc àêëu tranh giai
cêëp trong thúâi kyâ quaá àöå tûâ chuã nghôa tû baãn lïn ch ãu nghôa xaä
höåi................................................................................................. 91
CÊU 31: Nguöìn göëc v âa baãn ch ëêt cuãa nhaâ nû áúc. Tñnh têët
yïëu v âa àùåc ài íïm cuãa nh âa nûúác x äa höåi chuã nghôa........................ 94
CÊU 32: Tiïën böå xaä h åöi; nhûäng tiïu chu íên kh áach quan vaâ
àöång lûåc c ãua sûå tiïën böå xaä h åöi. .................................................... 97 CÊU 33: Baãn ch të
ê con ngûúâi. Möëi quan hïå giûäa caá nhên vaâ
têåp thïí; giûäa caá nhên vaâ xaä h åöi................................................... 99 http://ebooks.vdcmedia.com PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁ C (Chuã biï n) 6
CÊU 34: Vai troâ c ãua quêìn chunág nhên dên vaâ vô nhên - lanäh tuå àöië vúái sûå phaát
triïín c ãua xaä höåi. ........................................................................................................ 103
CÊU 35: Möëi quan hïå giûäa töìn taåi xaä höåi vaâ yá thûác x äa höåi. .............................. 106 http://ebooks.vdcmedia.com HÛÚÁNG D Î ÊN ÖN THI MÖN TRI Ë ÏT H Å OC MAÁC - LÏNIN 7 LÚÂI NHAÂÂ XU Ë ÊT BAÃN
Àïí phuåc vuå viïåc gi ãang daåy vaâ h åoc t åêp c áac böå mön Lyá luêån
chñnh trõ Maác Lïnin trong h åï thöëng trû âúng Àaåi h cå o , cao àùèng vaâ
trung hoåc chuyïn nghi åïp. Nhaâ xuêët baãn À åai h åoc quöëc gia Haâ Nöåi
taái baãn, coá sûãa chûäa vaâ böí sung cu ëön Hû áúng dêîn ön thi mön Triïët hoåc M áac - Lïnin.
Saách do Trung têm Böìi dûúäng c áan böå gi ãang daåy l áy luêån M áac -
Lïnin vaâ tû tûúãng H ìö Chñ Minh, Nhaâ xuêët banã Tû tûúãng - Vùn hoaá
trûúác àêy töí chûác biïn soaån v âa Nh âa xu ëêt baãn Chñnh trõ quöëc gia taái baãn.
Saách àûúåc trònh b âay dûúái d åang h ãoi - àaáp vúái n åöi dung àaãm
baão tñnh hïå thöëng, c áo troång ài íïm, saát yïu c ìêu cuãa chûúng trònh böå
mön Triïët hoåc Maác — Lïnin. Thaáng 3 nùm 2000 NHAÂ XUÊËT B Ã AN ÀAÅI HOÅC QU Ë ÖC GIA H Â A NÖÅI http://ebooks.vdcmedia.com PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁ C (Chuã biï n) 8 http://ebooks.vdcmedia.com HÛÚÁNG D Î ÊN ÖN THI MÖN TRI Ë ÏT H Å OC MAÁC - LÏNIN 9
I - LÕCH SÛÃ TRIÏËT HOÅC http://ebooks.vdcmedia.com PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁ C (Chuã biï n) 10
CÊU 1: Triïët h åoc l âa gò? V ëên à ìï cú b ãan c ãua tri ëït h cå o . Phûúng phaáp
nhêån th áûc th ëï gi áúi c ãua tri ëït h åoc.
1. Khaái ni åïm tri ëït hoåc
- Triïët hoåc l âa m åöt trong nhûäng hònh thaái áy thûác x äa h åöi, x áet
cho cuâng, àïìu bõ caác quan h åï kinh tïë c ãua xaä h åöi quy àõnh. Duâ úã xaä
höåi naâo, triïët hoåc bao gi âú cuäng g ìöm hai yïëu töë: 1) Yïëu tö ënhêån thûác
- sûå hiïíu bi ëït vïì thïë gi áúi xung quanh, trong à áo c áo con ngûúâi; 2) Yïëu
töë nhêån àõnh - àaánh gi áa vïì mùåt àaåo lyá.
- Triïët hoåc à äa ra à âúi trong x äa h åöi chi ëïm hûäu nö lïå (úã phûúng
Têy) vaâ trong thúâi kyâ chuyïín tûâ x äa h åöi chiïëm hûäu nö l åï sang xaä h åöi
phong kiïën (phûúng Àöng), gùæn liïìn v áúi sûå phên cöng lao àöång xaä
höåi - taách lao àöång trñ áoc ra kh ãoi lao àöång chên tay.
- Phuâ húåp vúái trònh àöå phaát triïín th pë
ê úã caác giai ào åan à ìêu
tiïn cuãa lõch sûã loaâi ngû âúi, triïët hoåc ra à âúi v áúi tñnh c áach l âa m åöt
khoa hoåc töíng h åúp c áac tri thûác cuãa con ngû âúi v ìï hiïån thûåc xung
quanh vaâ baãn thên mònh. Sau àoá, do sûå phaát triïín cuãa thûåc ti îïn xaä
höåi v âa cuãa quaá trònh tñch lu äy tri thûác, àaä diïîn ra quaá trònh t áach c áac
khoa hoåc ra kh ãoi tri ëït hoåc thaânh c áac khoa hoåc à åöc l åêp. Triïtë hoåc vúái
tñnh caách laâ khoa h åoc, nïn n áo coá àöëi tû åúng v âa nhi åïm vuå nhêån th áûc
riïng cuãa mònh, noá l âa h åï thöëng nhûäng quan ni åïm, quan àiïím coá
tñnh chêët chónh thïí vïì thïë gi áúi, vïì caác qu áa trònh vêåt chêët vaâ tinh
thêìn v âa möëi liïn hïå giûäa chuáng, v ìï nh åên thûác v âa c ãai bi ëïn th ëï giúái.
2. Vêën à ìï cú baãn cuãa triïët hoåc
- Theo Ùngghen, vêën à ìï cú baãn c ãua triïët hoåc laâ v ëên àïì v ìï möëi
quan hïå c ãua tû duy vúái töìn taåi, cuãa yá thûác àöëi v áúi v åêt chêët. Viïåc
giaãi quyïët vêën à ìï cú baãn cuãa triïët hoåc l âa cú s ãú v âa àiïím xu ëêt phaát
àïí gi ãai quy ëït caác v ëên à ìï kh áac cuãa triïët hoåc.
- Vêën à ìï cú baãn cuãa triïët hoåc g ìöm hai m åùt:
+ Mùåt thûá nh ëêt traã l âúi cêu hoãi: giûäa vêåt chêët vaâ yá thûác caái
naâo coá trûúác, c áai naâo coá sau, c áai naâo quyïët àõnh caái naâo? Noái caách
khaác, giûäa vêåt chêët vaâ yá thûác caái n âao laâ tñnh thûá nhêët, c áai n âao laâ
tñnh thûá hai. C áo hai c áach traã l âúi kh cá a nhau dêîn à në ï hònh thaânh
hai khuynh hûúáng triïët hoåc àöëi l åêp nhau: http://ebooks.vdcmedia.com HÛÚÁNG D Î ÊN ÖN THI MÖN TRI Ë ÏT H Å OC MAÁC - LÏNIN 11
* Nhûäng quan ài íïm triïët hoåc cho vêåt chêët laâ tñnh thûá nh ëêt, yá
thûác l âa tñnh thûá hai h åop thaânh ch ãu nghôa duy vêåt. Trong lõch sûã tû
tûúãng triïët hoåc coá ba hònh thûác cú baãn c ãua chuã nghôa duy vêåt: 1)
Chuã nghôa duy vêåt ch ëêt phaác, ngêy thú thúâi c íö àaåi; 2) Chuã nghôa
duy vêåt maáy m áoc, siïu hònh thïë kyã XVII-XVIII; 3) Chuã nghôa duy vêåt biïån ch áûng.
* Ngûúåc laåi, nhûäng quan àiïím tri ëït hoåc cho yá thûác l âa tñnh thûá
nhêët, vêåt chêët laâ tñnh thûá hai, h åop thaânh ch ãu nghôa duy têm. Chuã
nghôa duy têm laåi àûúåc thïí hi nå
ï qua hai traâo lûu chñnh: chuã nghôa
duy têm khaách quan (Platön; Hïghen...) vaâ chuã nghôa duy têm chuã quan (Beccli, Hium...).
+ Mùåt thûá hai traã lúâi cêu h ãoi: con ngûúâi coá kh ãa nùng nh åên
thûác àûúåc th ëï gi áúi hay khöng?
* Caác nhaâ tri ëït hoåc duy vêåt cho r çùng, con ngûúâi coá khaã nùng
nhêån thûác thïë giúái. Song, do mùåt thûá nhêët quy àõnh, nïn sûå nhêån
thûác à áo l âa sûå phaãn áanh th ëï gi áúi v åêt chêët vaâo oác con ngûúâi.
* Mötå söë nh âa triïët hoåc duy têm cuäng th âûa nhêån con ngûúâi coá
khaã nùng nhêån thûác th ëï giúái nhûng sûå nhêån thûác àoá laâ sûå tûå nhêån
thûác cuãa tinh th ìên, tû duy.
* Mötå söë nh âa triïët hoåc duy têm khaác nhû Hium, Cantú laåi
phuã nhêån kh ãa nùng nhêån thûác thïë gi áúi cuãa con ngûúâi. Àêy laâ
nhûäng ngûúâi theo "bêët khaã tri luêån" (thuyïët khöng thïí biïët).
Khuynh hûúáng naây khöng thûâa nhêån vai troâ c ãua nhêån thûác khoa
hoåc trong àúâi s ëöng x äa h åöi.
Àöëi v áúi caác h åï thöëng tri ëït hoåc, v ëên à ìï cú baãn cuãa triïët hoåc
khöng chó àûúåc thïí hi åïn trong caác quan ni åïm coá tñnh chêët baãn thïí
luêån, m âa c âon àû åúc thïí hiïån trong caác quan ni åïm chñnh trõ - xa ähöåi,
àaåo àûác v âa tön giaáo, têët nhiïn coá thïí l âa nhêët quaán ho åùc laâ khöng nhêët quaán.
Cuöåc àêëu tranh gi äûa chuã nghôa duy vêåt vaâ ch ãu nghôa duy
têm xuyïn suöët lõch sûã phaát triïín cuãa tû tûúãng tri ëït hoåc v âa thïí
hiïån tñnh àaãng trong triïët hoåc.
3. Phûúng phaáp nhêån thûác thïë gi áúi c ãua triïtë hoåc http://ebooks.vdcmedia.com PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁ C (Chuã biï n) 12
Triïët hoåc nghiïn cûáu nhûäng quy luêåt chung nh ëêt cuãa töìn taåi
vaâ tû duy, giuáp cho viïåc nh åên thûác vaâ hoaåt àöång caãi taåo thïë giúái.
Triïët hoåc Maác d åûa vaâo nhûäng th âanh quaã cuãa caác khoa h åoc cuå thïí,
nhûng noá khöng l ëêy phûúng ph áap c ãua caác ngaânh khoa hoåc cuå thïí
àïí l âam phûúng phaáp c ãua mònh. Phûúng phaáp nhêån thûác chung
nhêët, àuáng àùæn nhêët c ãua triïët hoåc laâ phûúng phaáp biïån chûáng duy
vêåt. Phûúng phaáp biïån chûáng duy v åêt àöëi l åêp vúái phûúng ph áap siïu hònh.
Phûúng phaáp biïån chûáng v âa siïu hònh xu ëêt hi åïn r ëêt súám, tûâ
thúâi c íö àaåi. Phûúng phaáp biïån chûáng l âa phûúng phaáp nh åên thûác sûå
vêåt vaâ hiïån tû åúng trong sûå liïn hïå, taác à åöng qua laåi, v åên à åöng vaâ
phaát triïín. Ngûúåc laåi, phûúng phaáp siïu hònh xem xeát sûå v åêt, hi åïn
tûúång trong s åû taách r âúi, khöng vêån à åöng v âa khöng phaát tri íïn. Cu åöc
àêëu tranh giûäa phûúng phaáp biïån chûáng vaâ phûúng phaáp siïu
hònh cuäng laâ möåt nöåi dung cú baãn c ãua lõch sûã triïët hoåc.
Phûúng phaáp biïån chûáng duy vêåt xuêët hiïån tûâ thúâi kyâ c íö àaåi
(biïån chûáng duy vêåt thö sú, möåc maåc tûå phaát). Chó àïën khi triïët
hoåc Maác ra àúâi, phûúng phaáp n âay múái thûåc sûå tr ãú thaânh phûúng
phaáp triïët hoåc khoa h åoc. Phûúng phaáp naây giuáp cho con ngûúâi khaã
nùng nhêån thûác möåt c áach àuáng àùæn, kh áach quan vïì giúái tûå nhiïn,
xaä h åöi v âa tû duy v âa gi áup con ngûúâi àaåt àûúåc hiïåu quaã trong hoaåt àöång thûåc ti îïn. http://ebooks.vdcmedia.com HÛÚÁNG D Î ÊN ÖN THI MÖN TRI Ë ÏT H Å OC MAÁC - LÏNIN 13
CÊU 2: Nhûäng n áet cú b ãan c ãua triïët h åoc Ë
Ên À åö c íö à åai xung quanh
caác v ëên à ìï: kh ãúi nguyïn c ãua th ëï gi áúi, con ngû âúi v âa nh åên th áûc.
1. Vêën à ìï kh ãúi nguyïn cuãa thïë gi áúi
Theo caách phên chia truyïìn thöëng, triïët hoåc Ë Ên Àöå c íö àaåi coá
9 hïå thöëng thu åöc hai lo åai:
- Chñnh thöëng c áo 6 hïå thöëng Mimaânsaâ, Vedaânta, Saâmkhuya, Yoga, Nyaâya, Vaiseâsika.
Phaái khöng chñnh th ëöng hay Taâ gi áao (naâstika) coá
3 hïå thöëng: Buddha (Phêåt giaáo), Jaina giaáo, Lökaâyata.
(Tiïu chuêín cuãa chñnh thöëng l ââa thûâa nhêån v âa baão v åï tñnh
àuáng àùæn tuyïåt àöëi cuãa kinh Veâda. Coân taâ gi áao thò ngûúåc l åai).
Caác trûúâng ph áai trïn àïìu ñt nhiïìu baân à ëïn vêën à ìï kh ãúi nguyïn cuãa thïë giúái.
Nhûäng trûúâng phaái c áo tñnh chêët duy têm tön giaáo cho rùçng,
khúãi nguyïn cuãa thïë giúái l âa Braâhman - l âa thûåc t åai duy nh ëêt c ãua vuä
truå, l âa caái m âa do àoá, moåi v åêt sinh trûúãng, caái trong àoá, moåi vêåt
nhêåp vaâo khi bõ huyã di åït. Br âahman töìn taåi vônh viïîn, vaâ c áo khi coân
àûúåc coi l âa m åöt võ thêìn saáng taåo. Con ngûúâi laâ m åöt böå phêån cuãa
Braâhman, tûác l âa Atman; mu ëön trúã v ìï v áúi caái vônh hùçng, con ngûúâi
phaãi tu luyïån, phaãi thoaát t åuc à í
ï Atman trúã vïì vúái Braâhman.
Nhûäng trûúâng phaái c áo tñnh chêët duy vêåt cho rùçng, thï ë gi áúi
naây (kïí caã con ngû âúi) àûúåc taåo thaânh t âû nhûäng y ëïu töë v åêt chêët, tuyâ
theo quan niïåm khaác nhau c ãua caác ph áai m âa caác y ëïu töë àoá l âa: nû áúc,
àêët, khöng khñ,... hoùåc trûâu tû åúng hún l âa nguyïn tûã. À ìöng thúâi vúái
quan niïåm naây, ngûúiâ ta coân cho rùçng, linh h ìön cuäng àû åúc sinh ra
tûâ nhûäng y ëïu töë vêåt ch ëêt, n áo m ëêt ài khi vêåt ch ëêt (thïí x áac) bõ tiïu huyã.
2. Vêën à ìï con ngûúâi
Nhiïìu trû âúng phaái triïët hoåc ÊËn À åö c íö àaåi cho r çùng, con ngûúâi
göìm hai ph ìên: höìn v âa xaác. Phêìn xaác coá thïí bõ huyã diïåt, c âon phêìn
höìn laâ töìn taåi vônh viïîn, tuyâ theo "nghiïåp" hay do tu luyïån, do l âam http://ebooks.vdcmedia.com PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁ C (Chuã biï n) 14
àiïìu thi åïn hay aác..., maâ höìn c áo thïí tr ãú v ìï v áúi c äoi "vônh hùçng" hoùåc
di chuyïín sang thên xaác kh áac (luên höìi).
Ngûúåc laåi, m åöt söë trû âúng phaái c áo tñnh chêët duy vêåt cho rùçng,
linh höìn hay tû tûúãng, yá thûác c ãua con ngû âúi àûúåc n ãay sinh tûâ v åêt
chêët vaâ noá liïn quan àïën th íï xaác cuãa möîi con ngû âúi. V åêt chêët sinh
ra yá thûác cuäng nhû gaåo nêëu th âanh rû åúu (phaái Lök âayata). Y Áthûác,
tû tûúãng con ngûúâi s äe mêët ài khi ngûúâi ta chïët.
Do coá nhûäng quan niïåm khaác nhau vïì con ngûúâi, nïn trong
caác trû âúng ph áai tri ëït hoåc ÊËn À åö cuäng coá nhûäng quan ni åïm kh áac
nhau vïì yá nghôa cuãa cuöåc s ëöng v âa vai troâ cuãa con ngûúâi trong thïë
giúái. Nhûng nhòn chung, triïët hoåc Ë
Ên À åö cöí àaåi (k íï c ãa c áac trûúâng
phaái duy v åêt) àïìu ñt nhi ìïu c áo quan niïåm duy têm tön giaáo vïì
nhûäng vêën à ìï trïn. 3. Vïì nhêån thûác
Noái à ëïn nh åên thûác, trû áúc hïët phaãi noái àïën pheáp biïån luêån
cuãa phaái Nyaâya, Vaiseâsika, pheáp biïån luêån n âay c âon àûúåc goåi laâ
"nguä àoaån luêån". Trong "nguä àoaån lu åên", àïí chûáng minh m åöt àiïìu
gò àoá laâ chên thûåc hay giaã döëi, ph ãai qua 5 bûúác sau: luêån àïì, nhên
àïì, vñ duå, suy àoaán, k ëït luêån. Thñ d åu cuå thïí nhû:
1. Àöìi c áo l ãûa chaáy.
2. Vò àöìi böëc kh áoi.
3. Têtë caã nhûäng c áai böëc kh áoi àïìu coá l ãûa chaáy, thñ duå bïëp l âo.
4. Àöiì böëc khoái thò khöng thïí khöng coá l ãûa chaáy.
5. Do ào,á àöìi c áo l ãûa chaáy.
Trong triïët hoåc ÊËn À åö c íö àaåi cuäng coá nhûäng phaái à äa àïì c åêp
túái ph áep biïån chûáng, têët nhiïn àoá múái l âa pheáp biïån chûáng m åöc maåc,
tûå ph áat. Nhûäng nh âa tri ëït hoåc c áo tû tûúãng bi åïn chûáng cho r çùng, thïë
giúái coá sinh, c áo diïåt, vêån àöång bi ëïn à íöi khöng ngûâng. S åû v åên àöång
biïën à íöi ëêy di îïn ra trong khöng gian vaâ trong tûâng kho ãanh khùæc
thúâi gian h ëït sûác ngùæn (saátna - cuãa Phêåt giaáo). Hoå coân cho r çùng, sûå
vêån à åöng àoá l âa do nhûäng lûåc bïn trong cuãa noá. Chñnh Maác vaâ http://ebooks.vdcmedia.com HÛÚÁNG D Î ÊN ÖN THI MÖN TRI Ë ÏT H Å OC MAÁC - LÏNIN 15
Ùngghen àaä àaánh gi áa cao nhûäng tû tûúãng bi åïn ch áûng n âay trong tñn
àiïìu Ph åêt giaáo sú kyâ.
Triïët hoåc ÊËn À åö cöí àaåi c áo sûå pha tröån, ho âa nhêåp vúái nh äûng tû
tûúãng c áo tñnh ch ëêt duy linh tön giaáo, trong àoá, c áo nhiïìu v ëên à ìï maâ
ngaây nay chuáng ta cêìn phaãi xem x áet; diïîn gi ãai nhû: luyïån yoga; luên höìi,... http://ebooks.vdcmedia.com PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁ C (Chuã biï n) 16
CÊU 3: Nhûäng à åùc ài íïm cú b ãan c aã
u triïët h åoc Trung Hoa c íö à åai vïì
caác v ëên à ìï: kh ãúi nguyïn c ãua th ëï gi áúi, v ëên à ìï cú b ãan c ãua tri ëït h åoc, con
ngûúâi v âa nh åên th áûc.
Trung Hoa laâ m åöt nûúác c áo nïìn vùn minh l áún vaâ súám. Khoaãng
tûâ 1.700 nùm àïën 1.000 nùm trûúác cöng nguyïn, ngûúâi Trung Hoa
àaä c áo böën ph áat minh lúán: chïë taåo ra la baân, k äy thuêåt chïë taåo giêëy,
chïë taåo thu ëöc s áung, phûúng phaáp in chûä.
Xaä h åöi Trung Hoa thúâi kyâ triïët hoåc cöí àaåi ra àúâi (kho ãang thïë
kyã VI trû áúc cöng nguyïn) l âa thúâi k ây àang chuy íïn t âû x äa h åöi nö lïå
sang xaä h åöi phong kiïën. Àêy cuäng l âa thúâi kyâ c áo nhiïìu biïën à åöng
sêu sùæc v âa r åöng lúán, do vêåy, úã àoá, àaä n ãay sinh nhiïìu hoåc thuy ëït
chñnh trõ — xaä h åöi, triïët hoåc, tön giaáo phong phuá v âa khöng ngûâng
àêëu tranh v áúi nhau. Trong àoá, c áo hai trûúâng ph áai lúán v âa c áo aãnh
hûúãng lêu d âai, àoá laâ ph áai Kh íöng do Khöíng T ãû (551 - 479 trûúác
cöng nguyïn) saáng lêåp vaâ phaái L äao, do Laäo Tûã (khoaãng thïë kyã VI-V
trûúác cöng nguyïn) saáng l åêp.
Dûúái àêy l âa m åöt söë v ëên àïì chuã yïëu c ãua triïët hoåc Trung Hoa cöí àaåi:
1. Vêën àïì kh ãúi nguyïn cuãa thïë gi áúi vaâ v ëên à ìï cú baãn cuãa triïët hoåc
Trûúác h ëït, triïët hoåc Trung Hoa noái riïng vaâ tri të ï hoåc phûúng
Àöng noái chung ñt baân à ëïn v ëên à ìï vïì gi áúi tûå nhiïn, nhûng khi kiïën
giaãi nhûäng v ëên à ìï x äa höåi loaâi ngû âúi, ñt nhiïìu hoå c áo àïì cêåp àïën vêën
àïì kh ãúi nguyïn cuãa thïë gi áúi, v ëên à ìï cú baãn cuãa triïët hoåc.
Laäo Tûã cho rùçng, kh ãúi nguyïn c ãua thïë gi áúi l âa "Àaåo". Àaåo" laâ
möåt tïn goåi khiïn cûúäng, vò theo öng "Àaåo" laâ c áai lúán nh ëêt, caái
möng lung múâ aão. Nhûng "Àaåo" cuäng laâ caái c áo trûúác v åan v åêt, c áai
maâ moåi v åêt àûúåc sinh ra v âa àû åúc nhêåp vaâo sau khi bõ huyã di åït.
"Àaåo" cuäng l âa c áai maâ m åoi vêåt vaâ c ãa con ngûúâi ph ãai tuên theo. Öng
cho rùçng: "Ngûúâi theo quy luêåt cuãa àêët, àêët theo quy luêåt cuãa trúâi,
trúâi theo quy luêåt cuãa àaåo..." vaâ "àaåo theo quy luêåt cuãa tûå nhiïn".
Vúái L äao Tûã, "Àaåo" coá tñnh duy vêåt, song trong àoá, coá chûáa àûång
mêìm möëng duy têm. Do vêåy, sau naây, m åöt söë nh âa triïët hoåc k ëï tuåc http://ebooks.vdcmedia.com HÛÚÁNG D Î ÊN ÖN THI MÖN TRI Ë ÏT H Å OC MAÁC - LÏNIN 17
öng àaä khai thaác y ëïu töë duy têm naây v âa biïën "À åao" thaânh caái coá
tñnh chêët nhû m åöt tinh thêìn tuyïåt àöëi, caái m â a con ngûúâi khöng thïí nhêån thûác àûúåc.
Vúái Kh íöng Tûã, tuy khöng trûåc tiïëp baân à ëïn v ëên à ìï baãn th íï,
tûå nhiïn, nhûng öng l åai coá quan niïåm v ìï "Trúâi", "mïånh trúâi". Sau
naây, m åöt söë ngûúâi kïë tuåc öng biïën caác quan ni åïm àoá thaânh nhûäng
thûåc thïí thêìn thaánh, v áúi hoå "Trúâi" l âa võ th ìên coá nhên c áach, coá
quyïìn thû ãúng ph åat..., vaâ l âa keã saáng taåo ra thïë gi áúi.
Khaác vúái nhûäng quan àiïím trïn, möåt söë nh âa triïët hoåc duy v åêt
úã Trung Hoa cöí àaåi cho rùçng v åan v åêt do "nguä h âanh" (kim, möåc,
thuyã, hoaã, thöí) tûúng sinh tûúng khùæc t åao thaânh. Ho åùc möåt söë kh áac
cho rùçng, do êm dûúng giao caãm maâ taåo nïn trúâi, à ëêt, vaån v åêt vaâ con ngûúâi.
Triïët hoåc Trung Hoa cöí àaåi gi ãai quyïët vêën à ìï cú baãn cuãa triïët
hoåc thöng qua viïåc lu åên gi ãai caái ph åam truâ: Têm - Vêåt, L áy - Khñ,
Thêìn - Hònh. Caác nh âa duy têm cho rùçng, Têm, Lyá, Thêìn l âa coá
trûúác, l âa c áai ch ãu àöång; c âon V åêt, Khñ, Hònh l âa c áo sau, l âa c áai lïå thuöåc.
Caác nh âa duy v åêt àaä ph ãan baác l åai quan niïåm duy têm trïn vaâ cho
rùçng, c áai tinh thêìn, c áai têm lyá, c áai tû tûúãng luön gùæn v áúi c áai thên
thïí vaâ n áo mêët ài khi thên thïí bõ huyã diïåt.
2. Vêën à ìï con ngûúâi
Triïët hoåc Trung Hoa rêët chuá yá àïën v ëên àïì con ngûúâi, nhi ìïu
vêën à ìï "ngoaâi con ngû âúi" c áo àû åúc à ìï c åêp túái, cu ëöi cuâng c äung chó àïí
giaãi quyïët vêën à ìï con ngûúâi trong caác m ëöi quan h åï gia àònh vaâ xaä höåi.
Möåt söë quan niïåm coá tñnh chêët duy vêåt cho rùçng, con ngûúâi laâ
saãn ph íêm c ãua sûå v åên à åöng, phaát tri íïn c ãua caác y ëïu töë coá tñnh v åêt
chêët nhû quan niïåm "nguä h âanh", "êm dûúng", hay coi con ngûúâi laâ
möåt böå ph åên cuãa sûå ph áat triïín c ãua caái g åoi laâ "Àaåo" hay "tûå nhiïn".
Nhûng ngay trong nhûäng quan niïåm trïn cuäng ñt nhi ìïu coá biïíu
hiïån cuãa yïëu töë duy têm, nhêët laâ trong viïåc giaãi thñch v ëên àïì "tñnh
ngûúâi". Trong caác quan ni åïm n âay, "tñnh ngû âúi" àûúåc hi íïu l âa nhûäng
phêím chêët, nùng lûåc, yá thûác, tû tûúãng,... Quan niïåm c áo tñnh duy
têm cho rùçng, tñnh ngûúâi laâ c áai c áo sùén (tñnh baãn thiïån, tñnh baãn áac, http://ebooks.vdcmedia.com PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁ C (Chuã biï n) 18
tñnh ngûúâi do tr âúi ph áu...,). Cuäng coá nh âa triïët hoåc cho r çùng tñnh
ngûúâi khöng thi åïn, khöng aác, v ëön dô gênì nhau (gi ëöng nhau) vaâ do
"têåp, nhiïîm" maâ thaânh thi åïn hay aác. H åo cho rùçng c áai à áang súå
khöng phaãi l âa "mïånh trúâi", maâ l âa "nhên hoaå".
Vêën à ìï vai troâ cuãa con ngû âúi à äa àûúåc c áac nh âa triïët hoåc Trung
Hoa cöí à åai à ìï c åêp khaá nhiïìu. Ài ìïu àùåc bi åït lûu yá úã àêy l âa, trong
nhûäng biïën à íöi sêu s æùc cuãa àúâi s ëöng xaä h åöi àûúng thúâi, möåt söë nhaâ
triïët hoåc àaä thêëy àû åúc vai tr âo to lúán cuãa con ngûúâi, cuãa nhên dên.
Nhû quan niïåm: "dên laâ göëc, xaä tùæc laâ quyá, vua quan laâ thûúâng",
hay "dên coá sûác m åanh nhû nûúác, l åêt thuyïìn cuäng l âa dên...". Nhûng
do sûå phaát triïín trò trïå c ãua xaä höåi Trung Hoa vaâ do haån ch ëï lõch sûã
cuãa chñnh caác nh âa tri ëït hoåc m âa cuöëi cuâng hêìu h ëït hoå àïìu c áo quan
niïåm v ìï tñnh chêët àùèng c ëêp, àõnh m åïnh trong v ëên àïì con ngû âúi.
3. Vêën à ìï nh åên th áûc
Triïët hoåc Trung Hoa cöí àaåi ñt baân à ëïn v ëên à ìï nh åên thûác gi áúi
tûå nhiïn, v âa n ëïu coá thò nh åên th áûc ëêy cu ëöi cuâng cuäng à íï quay vïì
nhêån thûác x äa höåi (thñ d åu: vêën à ìï "Àaåo" vaâ nhêån thûác "Àaåo" cuãa Laäo
Tûã,...). Khi baân nhi ìïu à ëïn khaã nùng nhêån thûác cuãa con ngû âúi,
Khöíng Tûã cho rùçng th áanh nhên khöng hoåc cuäng biïët, quên tûã h åoc
thò biïët, c âon tiïíu nhên h åoc cuäng khöng biïët. Möåt söë nh âa triïët hoåc
khaác thò cho rùçng, duâ k ãe trñ hay ngu cuäng ph ãai qua hoåc m áúi bi ëït.
Nhûng nhiïìu nhaâ tri ëït hoåc cho rùçng, caái hoåc, bi ëït êëy laâ nh çùm àïí
laâm theo "danh", "phêån" cuãa mònh.
Pheáp biïån ch áûng c äung l âa v ëên à ìï àaä àûúåc à åùt ra trong triïët
hoåc Trung Hoa cöí àaåi, th íï hiïån trong ki në
ï giaãi v ìï "Àaåo", vïì "Biïën
dõch". Trong àoá, hoå thûâa nhêån rùçng: Thïë giúái vêån à åöng biïën àöíi laâ
töìn taåi vônh vi îïn, c áo tñnh quy luêåt vaâ nh âú nhûäng mêu thu îên vöën coá
cuãa noá. Nhûng do haån ch ëï lõch sûã, sûå vêån à åöng, biïën à íöi à áo laåi àû åúc
coi laâ m åöt chu trònh kh áep kñn, khöng coá ph áat triïín, khöng
coá sûå àöíi m áúi v ìï chêët. * * * http://ebooks.vdcmedia.com HÛÚÁNG D Î ÊN ÖN THI MÖN TRI Ë ÏT H Å OC MAÁC - LÏNIN 19
Do nhûäng àiïìu ki åïn lõch s ãû c åu thïí m âa Vi åït Nam coá sûå tiïëp
thuå v âa c ãai bi ëïn nh äûng tû tûúãng tri ëït hoåc c ãua Trung Hoa, àoá laâ m åöt
têët yïëu lõch sûã. Do vêåy, khi nghiïn cûáu tû tû ãúng tri ëït hoåc Viïåt
Nam khöng thïí khöng tñnh àïën s åû tiïëp thuå vaâ c ãai bi ëïn ëêy. http://ebooks.vdcmedia.com PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁ C (Chuã biï n) 20
CÊU 4: Phên tñch cuöåc à ëêu tranh gi äûa ch ãu nghôa duy v åêt v âa chuã
nghôa duy têm trong triïët h åoc c íö à åai Hy L på
a thöng qua hai àûúâng löëi
triïët h åoc: Àïmöcrit v âa Platön. Nh äûng gi áa trõ triïët h åoc n íöi b åêt c ãua Arixtöët.
1. Cuöåc àêëu tranh giûäa chuã nghôa duy v åêt vaâ chuã nghôa duy
têm trong triïët hoåc c íö àaåi Hy Laåp
- Àïmöcrit (460-370 TCN) laâ àaåi bi íïu xu ëêt sùæc nh ëêt cuãa chuã
nghôa duy vêåt Hy L åap c íö àaåi. Ch ãu nghôa duy vêåt cuãa Àïmöcrit laâ
thïë gi áúi quan cuãa böå ph åên giai cêëp chuã nö dên chuã tiïën böå. Tri ëït
hoåc c ãua Platön (427-347 TCN) laâ chuã nghôa duy têm kh áach quan,
thïë gi áúi quan cuãa böå phêån giai c ëêp chuã nö quyá töåc ph ãan à åöng.
- Vïì v ëên à ìï kh ãúi nguyïn cuãa thïë giúái, Àïmöcrit coi nguyïn tûã
vaâ khoaãng tröëng laâ cú súã àêìu tiïn cuãa thïë giúái, trong àoá, nguyïn tûã
laâ haåt vêåt ch ëêt khöng thïí phên chia àûúåc luön vêån à åöng. Nhûäng
nguyïn tûã àöìng nh ëêt vïì chêët lû åúng, vö têån v ìï söë lûúång; khaác nhau
vïì hònh thûác, kñch thûúác, võ trñ vaâ trêåt tûå. Nhiïìu nguyïn tûã k ëït húåp
thaânh vêåt thïí, khi vêåt thïí phên r äa laåi tr ãú v ìï nguyïn tûã. Nguyïn tûã
laâ töìn taåi, vò tûâ caác nguyïn t ãû sinh ra c áac sûå v åêt; khoaãng tr ëöng do
khöng sinh ra caái gò caã, chó l âa khöng gian àïí c áac nguyïn tûã v åên
àöång, kïët húåp vaâ phên r äa, cho nïn khoaãng tröëng khöng töìn taåi.
Ngûúåc laåi, Platön coi "yá niïåm" l âa töìn taåi chên thûåc v âa vônh cûãu, c âon
vêåt ch ëêt laâ khöng töìn taåi. Trong quan hïå vúái c áac s åû vêåt c ãam tñnh,
"yá ni åïm" vûâa laâ nguyïn nhên, vûâa laâ hònh m îêu, muåc àñch cuãa caán sûå vêåt caãm tñnh.
- Vïì v ëên à ìï linh h ìön, Àïmöcrit coi linh höìn àû åúc c ëêu taåo tûâ
möåt loaåi nguyïn t ãû àùåc biïåt - hònh cêìu, giöëng nguyïn tûã lûãa. Linh
höìn khöng b ëêt tûã. Tr áai laåi, Platön coi linh hönì laâ bêët tûã, linh höìn bõ giam ham
ä trong thïí xaác v âa c áo thïí nh åêp vaâo thïí xaác kh áac.
- Vïì v ëên àïì nhêån thûác, Àïmöcrit coi c ãam giaác laâ ngu ìön göëc
cuãa nhêån thûác. Song, tri thûác d åûa trïn caãm giaác l âa tri thûác m âú töëi.
Coân tri thûác d åûa trïn lyá tñnh cho chuáng ta tri thûác x áac thûåc, à åat
àïën hi íïu biïët vïì baãn ch ëêt cuãa thïë gi áúi l âa nguyïn tûã v âa kho ãang
tröëng. Àïmöcrit coân à åùt ra vêën à ìï vïì m ëöi quan hïå giûäa caãm gi áac vaâ http://ebooks.vdcmedia.com HÛÚÁNG D Î ÊN ÖN THI MÖN TRI Ë ÏT H Å OC MAÁC - LÏNIN 21
lyá tñnh trong nhêån thûác. Ngû åúc laåi, Platön coi nh åên thûác vïì sûå vêåt
laâ khöng xaác thûåc, "múâ töëi", chó c áo nhêån thûác vïì nhûäng yá niïåm laâ
xaác thûåc vaâ àaåt àûúåc bùçng "sûå höìi tû ãúng" cuãa linh höìn bêët tûã
nhûäng gò maâ n áo àaä thêëy ãú thïë gi áúi áy ni åïm trûúác à áo.
- Vïì quan àiïím chñnh trõ, Àïmöcrit uãng h åö ch ëï àöå dên ch ãu,
coân Platön laåi à ìï cao chïë àöå quyá töåc, ch ëöng laåi chïë àöå dên chuã tiïën böå.
2. Arixtöët (384-322 TCN). - Triïët hoåc c ãua öng phaãn aánh chïë
àöå chi ëïm hûäu nö lïå Hy L åap thúâi suy taân. Cöng lao lúán cuãa Arixtöët
laâ úã chöî: Öng àaä chöëng laåi chuã nghôa duy têm khaách quan c ãua
Platön. Trong hoåc thuyïët vïì töìn taåi, öng àaä thûâa nhêån vêåt chêët laâ
vônh viïîn. Song öng l åai taách r âúi hònh thûác ra khoãi vêåt chêët, coi
hònh thûác khöng coá tñnh vêåt chêët, nhûng coá tñnh tñch cûåc, laâ
nguyïn nhên sinh ra caác sûå vêåt cuå thïí. Coân vêåt ch ëêt laâ thuå àöång,
noá chó c áo thïí biïën th âanh sûå v åêt c åu thïí nhúâ nguyïn nhên hònh thûác.
Bêåc thang hònh thûác à äa dêîn öng à ëïn tû tûúãng duy têm vïì hònh
thûác cao nh ëêt (àöång lûåc àêìu tiïn) úã bïn ngoaâi th ëï giúái.
- Trong hoåc thuy ëït vïì linh höìn, öng à äa coi linh höìn phuå thu åöc vaâo traång thaái cú th í
ï vaâ khöng bêët tûã. Khöng chó cú thïí con ngûúâi,
maâ c ãa thûåc v åêt, àöång vêåt cuäng c áo linh h ìön.
- Trong hoåc thuy ëït vïì nhêån thûác, öng àaä phï phaán thuy ëït
"höìi tû ãúng" cuãa linh höìn vïì thïë giúái áy niïåm cuãa Platön. Öng coi
caãm gi áac laâ cú súã cuãa nhêån thûác v âa öng chöëng l åai viïåc taách r âúi nhêån
thûác c ãam tñnh vúái nhêån thûác l áy tñnh. Öng coá nhiïìu à áong g áop vïì
lögic hoåc. Öng àaä àûa ra caác quy lu åêt cú baãn cuãa lögic hònh thûác.
Ngoaâi ra, öng c âon coá nhûäng tû tûúãng qu áy baáu vïì m ëöi quan h åï biïån
chûáng giûäa caái chung v âa caái riïng, gi äûa quy naåp vaâ diïîn dõch, v.v.. http://ebooks.vdcmedia.com PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁ C (Chuã biï n) 22
CÊU 5: Cuöåc à ëêu tranh gi äûa ch ãu nghòn duy v åêt v âa chuã nghôa duy
têm tûâ th ëï k ãy XVII à ëïn th ëï k ãy XVIII thöng qua c áac tri ëït gia tiïu
biïíu nhû Bïcún, H ëöpbú, Àïc áactú, Xpinöda, Löccú, B áeceli, Hium.
- Cuöåc à ëêu tranh giûäa chuã nghôa duy vêåt va âchuã nghôa duy
têm thïë k ãy XVII, XVIII phaãn áanh hoaân caãnh lõch sûã m áúi: thúâi kyâ
phûúng thûác saãn xu ëêt tû b nã a ch
uã nghôa ra àúâi v âa ph áat triïín trong
loâng x äa höåi phong kiïën; mêu thuêîn giai c ëêp, àêëu tranh giai c ëêp
ngaây caâng trúã nïn gay gùæt, l âa thúâi k ây cuãa caác cuöåc caách m åang tû
saãn; khoa h åoc (àùåc bi åït laâ cú hoåc) àaä phaát triïín. Luác naây, chuã nghôa
duy vêåt laâ thïë gi áúi quan cuãa giai cêëp tû saãn, giai cêëp tiïën böå, caách
maång àêëu tranh m åanh m äe v áúi chuã nghôa duy têm, tön giaáo - thïë
giúái quan cuãa giai cêëp quyá töåc phong kiïën, giai cêëp laåc h åêu, ph ãan àöång.
- Ngûúâi coá cöng lao to lúán ch ëöng l åai ch ãu nghôa kinh vi åïn, khöi phuåc vaâ phaát tri ní
ï truyïìn thöëng duy v åêt cöí àaåi trong thúâi kyâ m áúi laâ Bïcún.
+ Bïcún àaä coi chuã nghôa kinh viïån laâ vö ñch, chó laâ nhûäng l åêp
luêån trûâu tûúång, khöng coá nöåi dung. Khoa hoåc m áúi (phûúng phaáp
luêån c ãua khoa hoåc tûå nhiïn thûåc nghi åïm) seä àem l åai cho con ngû âúi
sûác m åanh trong cuöåc chinh ph åuc gi áúi tûå nhiïn. Àïí àaåt àûúåc ài ìïu
àoá, nhêån thûác khoa hoåc ph ãai d åûa trïn caác s åû kiïån vaâ tûâ àoá kh áai
quaát thaânh lyá luêån. Phûúng phaáp quy n åap dûåa trïn quan saát phên
tñch, so saánh, thûåc nghi åïm laâ phûúng ph áap chuã y ëïu à íï nh åên thûác
chên lyá. Song, àïí c áo àû åúc phûúng ph áap trû áúc h ëït phaãi gaåt boã
nhûäng "lêìm l îên" c ãan tr ãú con àûúâng nh åên th áûc nhû: "lêìm l îên c ãua
chuãng töåc", "lêìm l îên c ãua hang àöång", "lêìm lêîn c ãua núi cöng cöång"
vaâ "lêìm lêîn c ãua raåp h áat".
+ Bïcún àaä àûa ra nhûäng quan ài íïm duy vêåt, coi vêtå chêët laâ
töíng h åúp c áac h åat, coi giúái tûå nhiïn laâ töíng h åúp caác v åêt th íï àa daång
vïì chêët. Vêån à åöng cuäng àa daång v âa l âa thuöåc tñnh khöng taách rúâi
vêåt chêët... Nhûäng tû tûúãng duy vêåt c ãua Bïcún coá yá nghôa lúán ch ëöng
laåi ch ãu nghôa duy têm tön giaáo..
Song chuã nghôa duy v åêt c ãua Bïcún l âa siïu hònh vaâ khöng
triïåt àïí. Öng quaá nh ëên m åanh à ëïn phûúng phaáp quy n åap, àïì cao http://ebooks.vdcmedia.com