Câu tục ngữ nhất tự vi sư bán tự vi sư nói đến điều gì? Nghĩa là gì?
1. Nhất tự vi sư bán tự vi sư có nghĩa là gì?
Tục ngữ "Nhất tự vi sư bán tự vi sư" có gốc Hán, được đọc theo phiên âm Hán - Việt. Phân tích
câu tực ngữ, nhất = một, tự = chữ, vi = là/coi như là, bán = nửa, sư = thầy. Từ đó, "Nhất tự vi sư
bán tự vi sư" có nghĩa tiếng Việt là: Một chữ là thầy, nửa chữ cũng là thầy, mang hàm ý nhằm
nhắc nhở mỗi chúng ta về đạo thầy trò ở đời. Và đạo thầy trò ở đây cũng chính là truyền thống tôn
sư trọng đạo, biết ơn công lao dưỡng dục, dìu dắt với những người dạy mình, dù chỉ là điều nhỏ
nhặt nhất. Đó là đạo lý được lưu truyền từ đời này sang đời khác mà bất kỳ ai khi ngồi trên ghế
nhà trường cũng đều được dạy. Thầy cô luôn là người chúng ta phải tôn kính, và không bao giờ
được quên công ơn dạy dỗ. Tục ngữ “Nhất tự vi sư, bán tự vi sư” chứa đựng cả một quan niệm sâu
sắc của dân gian về sự học, và đó cũng chính về đạo thầy trò, cho thấy vai trò quan trọng của thầy
cô trong sự nghiệp giáo dục các thế hệ kế thừa và phát triển đất nước. Tục ngữ “Nhất tự vi sư, bán
tự vi sư” nói lên truyền thống tôn sư trọng đạo tốt đẹp của dân tộc ta.
2. Truyền thống Nhất tự vi sư, bán tự vi sư- đạo nghĩa thầy trò
Nhất tự vi sư bán tự vi sư - truyền thống tôn sư trọng đạo là truyền thống lâu đời của người Việt
Nam. Điều răn lớn nhất của câu này là: Làm người, trước sau như một phải luôn ghi lòng tạc dạ
công ơn những ai đã (nuôi) dạy mình nên người, luôn đề cao việc học lễ nghĩa, đạo nhân trước, rồi
mới đến học chữ và bổ sung kiến thức; bởi có ai nên người cũng xuất phát từ những điều đã được dạy, được học?
Bất kỳ ai, đã bước vào giảng đường thì đều cần phải học bắt đầu từ những kiến thức cơ bản nhất.
Chúng ta học rộng hiểu cao, đã đủ để thành nghề, thành tài, đạt được chức vị cao trong xã hội
không phải do bẩm sinh mà nhờ vào quá trình học tập rèn luyện của bản thân. Trong đó, không
thể không nhắc đến công lao của thầy cô. Những người đã cầm tay ta nắn nót từng nét chữ, đã dạy
từng phép tính cộng, trừ đơn giản nhất. Người thầy là người cao hơn một bậc về tri thức, về tư
cách, và cả về tầm nhìn thật là sâu rộng nữa. Lời dạy của thầy đều là khuôn thước của sự học hỏi.
Nếu như mà không có người thầy, chúng ta khó có cơ hội trau dồi, cũng như thật là khó có sự tiến
bộ mọi mặt để lớn lên “thành người” và “thành tài”. Vì thế, "Nhất tự vi sư, bán tự vi sư" chính là
lời dạy về đạo nghĩa biết ơn của người học trò đối với người đã dạy dỗ mình.
Người xưa cũng có câu “Tiên học lễ, hậu học văn” như một nhắc nhở chúng ta về thái độ ứng xử
“phải đạo” với những người thầy cô giáo. Kính trọng thầy cô là biểu hiện cao nhất của những
người học sinh trên con đường tiếp thu tri thức, kiến thức. Chính vì công lao to lớn của người thầy-
những người ươm mầm tri thức, giúp chúng ta thu nhâ ̣n mô ̣t hê ̣ thống kiến thức rất rô ̣ng về lẽ sống
cũng như chữ viết; trong kho tàng văn học sở hữu không ít những câu tục ngữ, thành ngữ về sự
biết ơn đối với thầy cô. Để bày tỏ tấm lòng biết ơn sâu sắc của học trò đối với thầy cô, ngày 20/11
hàng năm cũng chính là ngày đặc biệt để tôn vinh những “người đưa đòc thầm lặng” đã trau dồi
kiến thức làm hành trang vững bước cho biết bao thế hệ học trò “sang sông”. Chưa dừng lại, vào
ngày tết Nguyên đán chúng ta thường xuyên nghe câu “Mùng một tết cha, mùng hai tết mẹ, mùng
ba tết thầy” càng cho thấy vai trò to lớn, công ơn dạy dỗ của người thầy. Đây cũng là dịp để học
trò về thăm lại người thầy đã cất công dạy kiến thức, dưỡng tâm hồn cho mình năm xưa.
Truyền thống tôn sư trọng đạo là nét đẹp văn hóa của người Việt. Bấy nhiêu thôi đủ thấy được tình
nghĩa giữa thầy và trò luôn là tình cảm thiêng liêng cần phải trân quý. Do đó cần thể hiện lòng biết
ơn, tôn trọng với những người đã dành thời gian quan tâm và chỉ dạy mình. Trong thực tế cuộc
sống, câu “nhất tự vi sư, bán tự vi sư” càng làm chúng ta thấm thía hơn những bài học về sự đạo
thầy trò. “Người thầy” có thể chỉ là những người bình thường, giúp ta tháo “gỡ” những khúc mắc
trong lòng trong mô ̣t vài lần, là những người xung quanh dạy ta mô ̣t bài học, cách đố i nhân xử thế
cũng là những người chúng ta cần coi trọng như thầy cô trên trường vì trên con đường đi đến thành
công của chúng ta đều có dấu chân của những người có tấm lòng cao đẹp đó. Như vậy, để làm một
người thầy không chỉ phải có kiến thức chuyên môn sâu rộng mà còn phải có lương tâm, trách
nhiệm. Đã là người thầy thì thực sự phải chứa trong đầu cả một “biển” chữ để có thể vừa dạy chữ,
vừa giáo dục đạo đức cho học trò của mình. Bởi một người có trình độ hiểu biết cao thôi chưa đủ
mà còn phải có lối sống đạo lý, thuận theo lẽ phải.
Câu tục ngữ trên dường như cũng đã nói cho chúng ta biết được rằng từ sự quý trọng, ngưỡng mộ
thầy, luôn luôn phải lễ phép. Còn câu tục ngữ như cũng đã nhắn nhủ với người thầy rằng phải cố
gắng vươn đến những tầm tri thức lớn lao hơn. Người thầy phải tự học hỏi để làm giàu thêm vốn
hiểu biết của mình hơn nữa để có thể truyền đạt cho học trò của mình những bài học thật sâu sắc
và tiếp thu với khoa học của nhân loại.
Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực, sự phát triển của xã hội đã mang lại không ít tiêu cực tác
động vào ngành giáo dục. Một số “con sâu làm rầu nồi canh” đã tạo nên suy nghĩ trăn trở của học
trò lẫn phụ huynh về hình ảnh của người thầy bởi sự xuất hiện những trường hợp như: thầy giáo
xâm hại tình dục trò, cô thẳng tay tát vào mặt học sinh, mua điểm để lên lớp, … dẫn đến nhiều hệ
lụy xấu về biểu tượng nhà giáo. Sự gần gũi, thân thiết giữa thầy cô giáo và học sinh đã khiến cho
một bộ phận học sinh hình thành nên thói hỗn hào, hay thái độ vô lễ với chính những người thầy
cô đang giảng dạy mình. Sự thoải mái trong quá trình học tập giúp xóa bỏ khoảng cách thầy - trò
là điều tốt bởi giúp học sinh kích thích tư duy phản biện, sáng tạo và tính chủ động và đam mê trong
học tập. Các em cũng dễ dàng trao đổi với thầy cô về các bài học ngay tại trên lớp. Thậm chí, nếu
có thắc mắc vẫn có thể liên lạc để được thầy cô chỉ dạy. Tuy nhiên, mỗi học sinh nên nằm lòng
câu “Nhất tự vi sư, bán tự vi sư" bởi sự tự do trong học tập và trong mối quan hệ thầy - trò không
có nghĩa là gạt đi lễ nghĩa, dẫn đến cách hành xử không chuẩn mực.
Câu tục ngữ thật hàm ngôn và đầy ý tứ biết bao nhiêu. Như một cách nói về vấn đề tôn sự trọng
đạo của người học trò, đồng thời cũng chính là ý tứ để nói người thầy cũng hoàn thiện và làm
gương cho học sinh. Tục ngữ của cha ông ta thật là thâm thúy biết bao nhiêu.
3. Câu tục ngữ nhất tự vi sư bán tự vi sư nói đến?
A. Lòng trung thành của học trò đối với thầy giáo.
B. Lòng tôn trọng của học trò đối với thầy giáo.
C. Lòng tự trọng của học trò đối với thầy giáo.
D. Lòng vị tha của học trò đối với thầy giáo. Đáp án: B.
Giải thích: Vì "Nhất tự vi sư bán tự vi sư" nói nên ý nghĩa học trò phải có lòng tôn trọng với thầy
giáo. Vì thầy cô giáo là người chỉ bảo dạy dỗ bạn, là những người dạy ta biết chữ, dạy ta nên người;
họ đã hy sinh tuổi trẻ, thanh xuân vì sự nghiê ̣p xây dựng những tương lại của đất nước, họ là những
người đi đầu tạo ra những con người thành tài góp phần vào sự nghiê ̣p xây dựng và phát triển đất
nước phồ n vinh, văn minh; vì thế cần được tôn trọng và biết ơn. Những đáp án còn lại không đúng
vì trung thành, tự trọng, vi tha là không phù hợp với mối quan hệ với thầy giáo.