Chức Năng Nhà Nước XHCN: Đặc Điểm và Phân Loại Chủ Yếu

x- Khái niệm chức năng của nhà nước:
Chức năng của nhà nước được hiểu là những công việc gắn liền với nhà nước mà
không một thực thể nào trong xã hội có thể làm thay nhà nước và chỉ có nhà nước
mới đủ khả năng để làm những công việc đó. Đây được xem là những công việc
mang tính cá biệt, thể hiện quyền lực cũng như trách nhiệm của nhà nước đối với
vấn đề an ninh, trật tự xã hội hay các vấn đề khác có liên quan. Hay quan trọng
hơn, chức năng nhà nước là khái niệm dùng để chỉ những hoạt động, phần việc
quan trọng của riêng nhà nước mà chỉ nhà nước mới có đủ khả năng, điều kiện để
thực hiện những hoạt động đó.
Mặc dù được diễn đạt theo nhiều cách khác nhau, song nhìn chung, có thể quan niệm:
Chức năng nhà nước là những mặt hoạt động cơ bản của nhà nước, phù hợp với
bản chất, mục đích, nhiệm vụ của nhà nước và được xác định bởi điều kiện kinh tế
xã hội của đất nước trong những giai đoạn phát triển của nó.
- Tùy theo chức năng tiếp cận mà nhà nước XHCN được chia thành những chức năng khác nhau:
1. Phạm vi tác động của quyền lực nhà nước: - Chức năng đối nội - Chức năng đối ngoại
2. Lĩnh vực tác động của quyền lực nhà nước: - Chính trị - Kinh tế - Văn hóa – Xã hội
3. Tính chất của quyền lực nhà nước:
- Chức năng giai cấp (trấn áp)
- Chức năng xã hội (tổ chức và xây dựng)
I. ​ Chức năng đối nội: * Khái niệm:
Đối nội hay cũng chính là các chính sách đối nội. Hiểu một cách đơn giản đối nội
chính là một trong những quy định được nhà nước đưa ra cụ thể ở trong pháp luật;
đối nội sẽ được biểu hiện cụ thể dưới dạng các chính sách, chủ trương, các quy
định trong văn bản pháp luật. * Chức năng cụ thể:
– Chức năng bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội:
-> chức năng tiên quyết của nhà nước xã hội chủ nghĩa
+ Có đủ sức mạnh, kịp thời đưa ra giải pháp chống thế lực thù địch.
+ Xây dựng các lực lượng an ninh, các cơ quan bảo vệ pháp luật.
+ Phát huy sức mạnh tổng hợp của hệ thống chính trị, tính tích cực cách mạng của
khối đại đoàn kết toàn dân, phối hợp với các lực lượng quốc phòng và an ninh.
– Chức năng bảo vệ quyền tự do, dân chủ của Nhân dân:
+ Việc thực hiện chức năng bảo vệ quyền tự do, dân chủ của Nhân dân này sẽ thể
hiện trực tiếp bản chất của nhà nước kiểu mới, đó là nhà nước của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân.
+ Nhà nước ta luôn tôn trọng và lắng nghe ý kiến của nhân dân, chịu sự giám sát
của nhân dân. Nhà nước ta cũng cần phải có cơ chế và biện pháp để thực hiện kiểm
soát, ngăn ngừa, trừng trị đối với các tệ quan liêu, tham nhũng, lộng quyền, vô
trách nhiệm, xâm phạm đến quyền dân chủ của toàn nhân dân.
– Chức năng bảo vệ trật tự pháp luật, tăng cường pháp chế xã hội chủ:
+ Đây là một chức năng rất quan trọng, có liên quan trực tiếp đến việc thực hiện
tất cả các chức năng khác của Nhà nước. Pháp luật chính là phương tiện có vai trò
to lớn để Nhà nước có thể tổ chức thực hiện có hiệu quả tất cả các chức năng của
mình, có ý nghĩa quyết định đối với việc nâng cao hiệu lực quản lý của Nhà nước.
+ Mục đích của chức năng đó chính là nhằm để có thể bảo đảm cho pháp luật
được thi hành một cách nghiêm chỉnh và có sự thống nhất với nhau , nhà nước ta
cũng cần phải thực hiện quản lý trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội bằng pháp luật.
– Chức năng tổ chức và quản lý kinh tế:
+ Tổ chức và quản lý nền kinh tế đất nước chính là chức năng hàng đầu và là cơ
bản nhất của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa nhằm mục đích để có thể từ đó
xây dựng mọi xã hội dựa trên cơ sở vật chất và kỹ thuật phát triển cao.
+ Nhà nước là người chủ sở hữu đối với các tư liệu sản xuất chủ yếu, nắm trong
tay các công cụ, phương tiện quản lý và thực hiện quản lý đối với việc sử dụng tài
sản quốc gia nên có đủ những điều kiện cơ bản để thực hiện việc tổ chức quản lý
sản xuất kinh doanh, phát triển kinh tế trong nước cũng như thực hiện hợp tác quốc tế.
– Chức năng tổ chức và quản lý văn hóa, khoa học, giáo dục:
+ Xã hội mới mà Nhân dân ta hiện đang xây dựng có nền văn hóa tiên tiến, đậm
đà bản sắc dân tộc; con người cũng từ đó mà sẽ được giải phóng khỏi sự áp bức,
bóc lột, bất công, có được một cuộc sống ấm no, hạnh phúc, có điều kiện để có thể phát triển toàn diện.
+ Muốn xây dựng được một xã hội như thế, Nhà nước ta sẽ cần phải tổ chức, quản
lý đối với sự nghiệp giáo dục đào tạo, văn hóa, phát triển khoa học và công nghệ.
Đây cũng chính là quốc sách hàng đầu để nhằm mục đích giúp phát huy nhân tố
con người, phát huy vai trò then chốt của khoa học và công nghệ.
II. Chức năng đối ngoại: * Khái niệm:
Chức năng đối ngoại của nhà nước được hiểu cơ bản chính là những mặt hoạt động
chủ yếu của nhà nước trong quan hệ của Nhà nước đối với các quốc gia, dân tộc khác. * Chức năng cụ thể:
- Chức năng tiến hành chiến tranh xâm lược.
- Chức năng phòng thủ, bảo vệ đất nước.
Chức năng bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa, củng cổ và xây dựng nền quốc phòng,
bảo vệ độc lập dân tộc, bảo vệ sự toàn vẹn chủ quyền quốc gia, đảm bảo hoà bình
ổn định cho sự phát triển đất nước
Về vấn đề đối ngoại thì nhà nước ta luôn đề cao cảnh giác đối với các thế lực thù
địch trong và ngoài nước. Luôn lợi dung sơ hở và những quan điểm sai lệch của
nhân dân để đã kích gây ra những cuộc bạo loạn ảnh hưởng đến niềm tin vào Đảng và Nhà nước.
VD: Tình hình biển đông trong vài năm gần đây đang gặp nhiều bất cập khi đường lưỡi
bò trên biển của nước ta bị Trung quốc ngang nhiên công bố và cho rằng đó là phần biển
của Trung Quốc. Nhiều ý kiến được đưa ra nhưng nhìn chung vẫn chưa thể hoàn toàn
khẳng định và bảo vệ chủ quyền đối với phần biển đông này. Chính vì vậy, nhà nước ta
hiện nay đang ra sức cung cấp những tài liệu chứng cứ để khẳng định phần diện tích này
trên biển thuộc về Việt Nam
- Chức năng thiết lập quan hệ ngoại giao, hợp tác quốc tế.
Công tác đối ngoại luôn được biết đến là lĩnh vực hoạt động phong phú và phức
tạp. Các hoạt động đó sẽ được tiến hành nhằm mục đích để các quốc gia có thể đạt
những mục đích chính trị, kinh tế, văn hoá, quốc phòng, an ninh hoặc kết hợp các mục đích khác nhau.
+ Một quốc gia muốn đạt được những kết quả và có thể sánh bước được với các
nước trên thế giới thì không thể mở rộng quan hệ ngoại giao với các nước xã hội
chủ nghĩa, đồng thời mở rộng quan hệ với các nước khác theo nguyên tắc bình
đẳng, đôi bên hoặc các bên cùng có lợi, cùng tồn tại hòa bình, không can thiệp vào
công việc nội bộ của nhau, luôn tôn trọng quyền bình đẳng và độc lập của quốc gia
khác, không được gây gỗ hay gây mất hòa khí. Bên cạnh đó , việc mở rộng và phát
triến quan hệ hữu nghị, hợp tác giữa các nước sẽ đóng góp tích cực vào cuộc đấu
tranh vì một thế giới hoà bình, ổn định và phát triển.
+ Các hoạt động đối ngoại thường thì sẽ do cơ quan Đảng, Nhà nước, hay cũng có
thể do tổ chức xã hội tiến hành hoặc cơ quan nhà nước và tổ chức xã hôi phối hợp cùng thực hiện.
-> Về mặt lý thuyết chúng ta có thể tạm tách bạch một cách tương đối chức năng
đối nội và đối ngoại để nhận thức, xem xét những lĩnh vực hoạt động cơ bản của
nhà nước xã hội chủ nghĩa, nhưng về bản chất hai chức năng này luôn hoà quyện,
ràng buộc, quy định lẫn nhau như là những phương tiện để đạt được những mục
tiêu chiến lược nhất định.
III. Chức năng chính trị
 Bảo vệ quyền lợi của công dân:
1.Cung cấp các chính sách bảo hiểm xã hội để bảo vệ người lao động trong
trường hợp thất nghiệp, bệnh tật, và hư hỏng.
2. Thực hiện các chính sách giáo dục miễn phí hoặc giảm giá để đảm bảo
mọi trẻ em và thanh niên đều có quyền tiếp cận với giáo dục.
 Bảo vệ an ninh và quốc phòng:
1. Xây dựng và duy trì lực lượng quân đội và lực lượng cảnh sát để bảo vệ
chủ quyền và an ninh quốc gia.
2. Thực hiện các biện pháp phòng thủ và đàm phán quốc tế để đảm bảo an ninh quốc gia
IV. Chức năng kinh tế:
 Xây dựng hạ tầng và cung cấp dịch vụ công:
1. Xây dựng và duy trì các hạ tầng vận tải như đường sắt, đường bộ để kết
nối các khu vực và thúc đẩy phát triển kinh tế.
2. Cung cấp dịch vụ y tế và giáo dục miễn phí hoặc giảm giá cho tất cả các công dân.
 Quản lý và điều tiết các ngành công nghiệp chiến lược:
1. Đặt ra các chính sách về quy hoạch đất đai và sử dụng tài nguyên để phát
triển các ngành công nghiệp quan trọng cho quốc gia như năng lượng tái
tạo và công nghệ thông tin.
2. Thúc đẩy nghiên cứu và phát triển trong các lĩnh vực chiến lược để nâng
cao sức cạnh tranh quốc gia.
 Quản lý kinh tế và phân phối tài nguyên:
1. Thiết lập các chính sách thuế và chính sách tài chính để phân phối tài
nguyên và thu nhập một cách công bằng.
2. Quản lý ngân sách quốc gia để đảm bảo sự phát triển kinh tế và xã hội bền vững.
 Điều tiết và hỗ trợ cho thị trường lao động:
1. Thực hiện chính sách lao động như thiết lập mức lương tối thiểu, bảo vệ
quyền lợi của người lao động và giám sát các điều kiện làm việc.
2. Cung cấp các chương trình đào tạo và tái đào tạo để nâng cao kỹ năng cho người lao động.
V. ​ Chức năng văn hóa xã hội:
- Chức năng tổ chức và quản lý văn hóa, khoa học, giáo dục
- Chức năng bảo vệ môi trường và tự nhiên
 Bảo vệ và phát triển văn hóa giáo dục:
1. Đầu tư vào các chương trình văn hóa và nghệ thuật để bảo vệ và phát
triển di sản văn hóa của quốc gia.
2. Thúc đẩy giáo dục và học vấn để nâng cao kiến thức và trình độ cho tất
cả các tầng lớp trong xã hội.
 Bảo vệ môi trường và tự nhiên :
1. Thực hiện các chính sách bảo vệ môi trường, giảm ô nhiễm và bảo vệ các
khu vực thiên nhiên quan trọng.
2. Đầu tư vào nghiên cứu và phát triển công nghệ sạch để giảm thiểu ảnh
hưởng của hoạt động kinh tế đến môi trường.
VI. ​ Chức năng giai cấp:
- Xuất phát từ bản chất của nhà nước xã hội chủ nghĩa, nên việc thực hiện các chức
năng của nhà nước cũng có sự khác biệt so với các nhà nước trước đó.
+ Đối với các nhà nước bóc lột, nhà nước của thiểu số thống trị đối với đa số nhân
dân lao động, nên việc thực hiện chức năng trấn áp đóng vai trò quyết định trong
việc duy trì địa vị của giai cấp nắm quyền chiếm hữu tư liệu sản xuất chủ yếu của xã hội.
+Còn trong nhà nước xã hội xã hội chủ nghĩa, mặc dù vẫn còn chức năng trấn áp,
nhưng đó là bộ máy do giai cấp công nhân và nhân dân lao động tổ chức ra để trấn
áp giai cấp bóc lột đã bị lật đổ và những phần tử chống đối để bảo vệ thành quả
cách mạng, giữ vững an ninh chính trị, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển kinh tế - xã hội.
VII. Chức năng xã hội:
- Mặc dù trong thời kỳ quá độ, sự trấn áp vẫn còn tồn tại như một tất yếu, nhưng
đó là sự thật trấn áp của đa số nhân dân lao động đối với thiếu số bóc lột. V.I.Lênin
khẳng định: “Bất cứ một nhà nước nào cũng đều có nghĩa là dùng bạo lực; nhưng
toàn bộ sự khác nhau là ở chỗ dùng bạo lực đối với những người bị bóc lột hay đối với kẻ đi bóc lột”
V.I. Lênin cho rằng, giai cấp vô sản sau khi giành được chính quyền, xác lập địa vị
thống trị cho đại đa số nhân dân lao động, thì vấn đề quan trọng không chỉ là trấn
áp lại sự phản kháng của giai cấp bóc lột, mà điều quan trọng hơn cả là chính
quyền mới tạo ra được năng suất sản xuất cao hơn chế độ xã hội cũ, nhờ đó mang
lại cuộc sống tốt đẹp hơn cho đại đa số các giai cấp, tầng lớp nhân dân lao động. Vì
vậy, vấn đề quản lý và xây dựng kinh tế là then chốt, quyết định. Nhà nước xã hội
chủ nghĩa “không phải chỉ là bạo lực đối với bọn bóc lột, và cũng không phải chủ
yếu là bạo lực. Cơ sở kinh tế của bạo lực cách mạng đó, cái bảo đảm sức sống và
thắng lợi của nó chính là việc giai cấp vô sản đưa ra được và thực hiện được kiểu
tổ chức lao động cao hơn so với chủ nghĩa tư bản.
-> Cải tạo xã hội cũ, xây dựng thành công xã hội mới là nội dung chủ yếu và mục
đích cuối cùng của nhà nước xã hội chủ nghĩa. Đó là một sự nghiệp vĩ đại, nhưng
đồng thời cũng là công việc cực kỳ khó khăn và phức tạp. Nó đòi hỏi nhà nước xã
hội chủ nghĩa phải là một bộ máy có đầy đủ sức mạnh để trấn áp kẻ thù và những
phần tử chống đối cách mạng, đồng thời nhà nước đó phải là một tổ chức có đủ
năng lực để quản lý và xây dựng xã hội xã hội chủ nghĩa, trong đó việc tổ chức
quản lý kinh tế là quan trọng, khó khăn và phức tạp nhất.
Document Outline

• I. ​Chức năng đối nội:
• II. Chức năng đối ngoại:
• III.Chức năng chính trị
• IV. Chức năng kinh tế:
• V. ​Chức năng văn hóa xã hội:
• VI. ​Chức năng giai cấp:
• VII. Chức năng xã hội: