Chứng minh quy luật thống nhất - Triết học Mác - Lênin | Đại học Tôn Đức Thắng

250
Câu hỏi: Chứng minh quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập
vạch ra nguồn gốc của sự vận động, phát triển? Vận dụng ý nghĩa phương
pháp luận của quy luật này bản thân em cần làm gì? Nêu một vài ví dụ cụ thể.
I.Vị trí và Các khái niệm
Lê Nin “Có thể định nghĩa vắn tắt phương pháp biện chứng là học thuyết về
sự thống nhất của các mặt đối lập. Như thế là nắm được hạt nhân của phép biện chứng” Vd: ( quang hợp )
Khái niệm mặt đối lập: là những mặt, những thuộc tính, những khuynh
hướng vận động trái ngược nhau nhưng đồng thời lại là điều kiện, tiêu đề tồn tại của nhau
Vd: Hạt nhân proton (+) và electron (-)
Lực hút và lực đẩy giữa các vật thể ( Hà 2)
Khái niệm thống nhất
- Sự thống nhất của các mặt là sự ràng buộc, phụ thuộc, nương tựa vào nhau,
đòi hỏi có nhau của các mặt đối lập, sự tồn tại của mặt này là điều kiện, tiền
đề cho sự tồn tại của mặt kia và ngược lại: Vd : Lực và Phản Lực
+ Thứ nhất: các mặt đối lập nương tựa vào nhau, đòi hỏi có nhau, mặt đối lập
này lấy mặt đối lập kia làm tiền đề. Chỉ là tương đối và tạm thời
+ Thứ hai: các mặt đối lập tác động ngang nhau, cân bằng nhau thể hiện sự
đấu tranh giữa cái mới đang hình thành với cái cũ chưa mất hẳn
+ Thứ ba: giữa các mặt đối lập có sự tương đồng
Khái niệm đấu tranh
- Đấu tranh của các mặt đối lập là sự tác động qua lại lẫn nhau theo xu hướng
bài trừ, phủ định nhau của các mặt đối lập. Sự đấu tranh của các mặt đối lập
có thể được biểu hiện ở sự ảnh hưởng lẫn nhau hoặc dùng bạo lực để thủ tiêu
lẫn nhau giữa các mặt đối lập
Vd: Nhân vật phản diện và chính diện T  om và Jery
 Cám và Tấm (Đạt)
Khái niệm Mâu Thuẫn
– Trong phép biện chứng duy vật: Mâu thuẫn là cái vốn có của mỗi sự vật hiện tượng
– Theo quan niệm siêu hình: Phủ định sự tồn tại của mâu thuẫn biện chứng
- Mâu thuẫn là khái niệm dùng để chỉ mối liên hệ thống nhất, đấu tranh và
chuyển hóa giữa các mặt đối lập (của mỗi sự vật hiện tượng, của sự vật hiện tượng với nhau)
Ví dụ : thiện và ác
Tính chất mâu thuẫn
- Tính khách quan: mâu thuẫn là cái vốn có của bản thân các sự vật, hiện
tượng, không phải đem từ bên ngoài vào.
•Ví dụ: thông minh và ngu dốt, dũng cảm và hèn nhát, trung thực và giả dối
- Tính phổ biến: mâu thuẫn tồn tại trong mọi lĩnh vực tự nhiên, xã hội và tư duy
•Ví dụ: mâu thuẫn cơ học: MT giữa lực và phản lực trong sự tương tác
giữa các vật thể; mâu thuẫn vật lý: MT giữa lực đẩy và lực hút giữa các hạt, các
phân tử, các vật thể; mâu thuẫn sinh học: MT giữa đồng hoá và dị hoá, di truyền và
biến dị, trong hoạt động sống của sinh vật.
- Tính đa dạng, phong phú: Mâu thuẫn có nhiều dạng, nhiều loại khác nhau, mỗi
loại mâu thuẫn có những tính chất, vai trò khác đối với sự vật.
•Ví dụ: mỗi cá nhân trong xã hội đều có thể có mâu thuẫn: MT giữa cá nhân đó với
tự nhiên bên ngoài, MT giữa cá nhân đó với các cá nhân khác trong gia đình và xã
hội trên phương diện tình cảm, nhận thức, kinh tế Phân loại
- Căn cứ vào quan hệ giữa các mặt đối lập đối với sự vật được xem xét, mâu
thuẫn được phân loại thành mâu thuẫn bên trong và mâu thuẫn bên ngoài.
+ Mâu thuẫn bên trong là sự qua lại giữa các mặt đối lập của cùng một sự vật.
+ Mâu thuẫn bên ngoài là mâu thuẫn diễn ra trong mối liên hệ giữa sự
vật đó với các sự vật khác.
- Căn cứ vào ý nghĩa của mâu thuẫn đối với sự tồn tại và phát triển của toàn bộ
sự vật, mâu thuẫn được phân loại thành mâu thuẫn cơ bản và mâu thuẫn không cơ bản.
+ Mâu thuẫn cơ bản là mâu thuẫn quy định bản chất của sự vật, quy định sự
phát triển ở tất cả các giai đoạn của sự vật, tồn tại trong suốt quá trình tồn tại của sự vật
+ Mâu thuẫn không cơ bản là mâu thuẫn đặc trưng cho một phương tiện nào đó
của sự vật, nó quy định sự vận động và phát triển của một mặt nào đó của sự vật.
- Căn cứ vào vai trò của mâu thuẫn đối với sự tồn tại và phát triển của sự vật
trong một giai đoạn nhất định, mâu thuẫn được phân loại thành mâu thuẫn chủ yếu và mâu thuẫn thứ yếu
+ Mâu thuẫn chủ yếu là mâu thuẫn nổi lên hàng đầu của một giai đoạn phát
triển nhất định của sự vật và chi phối các mâu thuẫn khác trong giai đoạn đó.
+ Mâu thuẫn thứ yếu là mâu thuẫn ra đời và tồn tại trong một giai đoạn phát
triển nào đó của sự vật nhưng nó không đóng vai trò chi phối mà bị mâu thuẫn chủ yếu chi phối
- Căn cứ vào các lợi ích đối lập tạo thành mâu thuẫn xã hội, mâu thuẫn trong xã
hội được phân loại thành mâu thuẫn đối kháng và mâu thuẫn không đối kháng
+ Mâu thuẫn đối kháng là mâu thuẫn giữa những giai cấp, những tập đoàn
người, những xu hướng xã hội có lợi ích cơ bản đối lập nhau.
+ Mâu thuẫn không đối kháng là mâu thuẫn giữa những lực lượng, khuynh
hướng xã hội thống nhất với nhau về lợi ích cơ bản, chỉ đối lập về lợi ích không cơ
bản, cục bộ, tạm thời. (Đào)
II. Nội Dung và Ví dụ Chứng Minh
- Bên trong bất kì mọi sự vật hiện tượng nào cũng có những cái mặt đối
lập và những cái mặt đối này sẽ vừa thống nhất vừa đấu tranh với nhau
và khi mâu thuẫn giữa các mặt đối lập này trở nên gay gắt và khi đủ điều
kiện thì chúng sẽ bài trừ và chuyển hóa lẫn nhau để mâu thuẫn được giải
quyết dẫn đến sự phát triển, mâu thuẫn cũ mất đi mâu thuẫn mới hình
thành và quá trình tác động chuyển hóa, tiếp diễn làm cho sự vật hiện
tượng luôn vận động và phát triển
Vd: Mua sắm: tồn tại mâu thuẫn giữa việc tôi ít tiền nhưng muốn mua
sắm nhiều nhưng lại không có tiền thì làm sao mà đi mua sắm nhiều
được ? Thì cái mâu thuẫn này lúc đầu chỉ tồn tại bình thường trong tôi
thôi nhưng mà dần già thì nó phát triển đến một lúc nào đó mà tôi không
mua sắm nhiều là tôi không hạnh phúc được. Nên là tôi quyết tâm học
tiếng anh, học thiết kế hay là học thêm cái gì đó để mà tôi làm thêm việc
và kiếm nhiều tiền hơn. Khi mà kiếm được nhiều tiền hơn thì cái mâu
thuẫn giữa việc tôi ít tiền và tôi muốn mua sắm nhiều đã đc giải quyết.
Tôi từ không hạnh phúc đã trở nên hạnh phúc hơn, cuộc sống của tôi sau
khi giải quyết mâu thuẫn đó đã phát triển nhiều hon trướcssss
Đồng hóa- dị hóa : trong cơ thể con người có 2 quá trình đồng hóa
và dị hóa tồn tại thống nhất phụ thuộc vào nhau nhưng mà đối lập nhau.
quá trình đồng hóa thì tổng hợp các thành phần nhỏ đơn giản tạo nên các
phân tử lớn phức tạp để tích lũy năng lượng còn quá trình dị hóa là quá
trình phân giải các phân tử lớn phức tạp thành các phân tử nhỏ đơn giản
hơn để giải phóng năng lượng cho hoạt động sống thì từ đó cơ thể con
người mới từ từ từng ngày phát triển. Thì chúng ta thấy đó 2 cái quá
trình này nó đối lập nhau, một cái thì tổng hợp, một cái thì phân giải
nhưng mà chúng tồn tại thống nhất phụ thuộc vào nhau trong cơ thể con
người và chúng cũng đấu tranh với nhau từ đó dẫn đến sự phát triển của cơ thể người
--> Mọi đối tượng đều bao gồm những mặt, những khuynh hướng, lực
lượng…đối lập nhau tạo thành những mâu thuẩn trong chính nó; sự
thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập này là nguyên nhân, động
lực bên trong của sự vận động và phát triển, làm cho cái cũ mất đi và cái mới ra đời.
III. Ý Nghĩa và Liên Hệ Bản Thân Ý nghĩa
Thứ nhất: thừa nhận tính khách quan của mâu thuẫn trong sự vật hiện tượng từ đó
giải quyết mâu thuẫn phải tuân theo quy luật, điều kiện khách quan. Muốn phát
hiện mâu thuẫn cần tìm ra thể thống nhất của các mặt đối lập trong sự vật hiện
tượng; từ đó tìm ra phương hướng, giải pháp đúng cho hoạt động nhận thức và thực tiễn.
Thứ hai: phân tích mâu thuẫn cần bắt đầu từ việc xem xét quá trình phát sinh, phát
triển của từng lọa mâu thuẫn; xem xét vai trò, vị trí và mối quan hệ giữa các mâu
thuẫn và điều kiện chuyển hóa giữa chúng. Phải biết phân tích cụ thể một mâu
thuẫn cụ thể và đề ra được phương pháp giải quyết mâu thuẫn đó.
Thứ ba: phải nắm vững nguyên tắc giải quyết mâu thuẫn bằng đấu tranh giữa các
mặt đối lập, không điều hòa mâu thuẫn, cũng không nóng vội hay bảo thủ, bởi giải
quyết mâu thuẫn còn phụ thuộc vào điều kiện đã đủ và chín muồi hay chưa. Liên hệ bản thân
Vd: Là 1 sv năm nhất khi bước vào môi trường đh đầy mới mẻ thì em cũng gặp
nhiều khó khăn và mâu thuẫn. Bởi vì pp học tập và giảng dạy ở bậc ĐH và phổ
thông rất khác nhau. Đối vs cấp bậc phổ thông thì thầy cô là chủ yếu là giảng dạy
và đọc cho hs ghi chép ít có h thảo luận trong quá trình học tập. Ở ĐH thì thầy cô
giảng viên đóng vai trò hướng dẫn cho sv tìm kiếm tài liệu và nghiên cứu, gợi ý
cho sv thảo luận và làm việc nhóm
- Trong đó làm việc nhóm là 1 trong những pp học tập rèn luyện nhiều kĩ năng
cho bản thân nhưng cũng không tránh khỏi những mâu thuẩn khi làm việc cùng
nhau, có thể kể đến 1 số mâu thuẫn như:
+ Mâu thuẫn về thời gian, bởi vì mỗi sv đều sẽ có 1 kế hoạch riêng cho bản thân
như là làm thêm hay đi học thêm một kỹ năng nào đó do đó việc sắp xếp time
để có thể ngồi lại cùng nhau thảo luận làm bài cũng gặp nhiều khó khăn
+ Mâu thuẫn về ý thức học tập trong nhóm khi mà 1 số thành viên có thái độ
thụ động, ỷ lại chờ đợi thành quả từ các thành viên khác. Bản thân đùng đẩy
trách nhiệm hoặc không có chính kiến, trách nhiệm, khi thảo luận bài học thì
đồng tình qua loa cho xong việc
- Khi làm việc nhóm rất khó có thể tránh khỏi mâu thuẫn để giải quyết đc các
mâu thuẫn khi làm việc nhóm thì chúng ta cần phải xác định nguyên nhân dẫn
đến mâu thuẫn mà có những pp đúng đắn để giải quyết
- Đối với bản thân em, em cảm thấy mâu thuẫn trong cuộc sống hằng ngày là rất
bình thường vì nhờ có mâu thuẫn xảy ra thì em mới có thể nhận thấy đc bản
thân khiếm khuyết ở những phương diện nào từ đó khắc phục sửa chữa nâng
cao năng lực tư duy giải quyết vấn đề để từ đó pt bản thân 1 cách toàn diện hơn