Chương 1: Những vấn đề chung về lịch sử văn minh thế giới| Đại học Sư Phạm Hà Nội

lOMoAR cPSD| 40367505
Lịch sử văn minh thế giới
Chương 1: Những vấn đề chung về lịch sử văn minh thế giới 1.1.
Các khái niệm cơ bản
- Văn hóa là sản phẩm do con ng tạo ra có tử thuở bình mình của xã hội loài người. ( dùng
văn hóa để định nghĩa văn minh )
- Có nhiều định nghĩa khác nhau về văn hóa của các nhà nghiên cứu xuất phát từ các tiếp cận khác nhau.
- Ở Phương Đông văn hóa xuất hiện rất sớm.
- Lưu Hướng thời Tây Hán có lẽ là ng sử dụng từ văn hóa sớm nhất với ý nghĩa như 1 phương
thức giáo hóa con ng – văn trị giáo hóa, đối lập với vũ lực ( phàm dấy việc rõ là vì ko phục
tùng, dùng văn hóa mà ko sửa đổi, sau đó thêm chém giết )
- Ở Phương Tây, từ văn hóa có chùng gốc Latinh là chữ “ Cultura” có nghĩa là trồng trọt ở 2
khía cạnh: + Trồng trọt thích ứng với tự nhiên, khai thác tự nhiên.
+ Giáo dục, đào tạo cá thể hay cộng đồng để họ ko còn là con vật tự nhiên và
những phẩm chất tốt đẹp.
- TK 17 – 18 văn hóa được dùng với ý nghĩa “canh tác tinh thần” bên cạnh nghĩa gốc là quản
lí, canh tác nông nghiệp.
Văn hóa là tổng thế những giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo ra trong quá
trình lịch sử loài người. 1.2. Văn minh
- Văn minh là 1 từ Hán – Việt. ( “văn” – là vẻ đẹp “minh” – là sáng )
- Chỉ tia sáng của đạo đức, được biểu hiện ở chính trị, pháp luật, văn hóa và nghệ thuật.
- Chữ văn minh tiếng Pháp là civilisation , Tiếng Anh là “civilization” bắt nguồn từ gốc
Latinh “civitas” có nghĩa là đô thị, thành phố, hoạt động làm thoát khỏi trạng thái nguyên thủy”
- Văn minh trong tiếng Đức dùng để chỉ các xã hội đạt tới giai đoạn tổ chức đô thị và chữ viết. lOMoAR cPSD| 40367505
- Còn có rất nhiều cách để hiểu về văn minh: có ng cho văn hóa và văn minh là 1; có ng là
cho rằng văn hóa và văn minh là khách nhau.
Văn minh là trạng thái tiến bộ cả về 2 mặt: vật chất và tinh thần của xã hội loài người, tức là
trạng thái phát triển cao của nền văn hóa. Trái với văn minh là – dã man.
Phân biệt văn hóa và văn minh: Giống nhau Khác nhau
- Đều là những giá trị vật chất - Văn hóa là
toàn bộ những giá trị vật chất và và tinh thần
do con người sáng tinh thần do con người
sáng tạo từ khi loài tạo ra trong quá trình
lịch sử người ra đời cho đến nay ( văn hóa
xuất của xã hội loài người. hiện trước văn minh )
- Văn minh là giá trị vật chất, tinh thần do con
ng sáng tạo ra trong giai đoạn phát triển cao
của xã hội ( khi nông nghiệp ra đời )
- Văn hóa mang tính chất dân tộc, văn minh mang tính quốc tế.
- Văn hóa có bề dày lịch sử, văn minh là lát cát đông đầy.
Chương 2: Văn minh Phương Đông thời cổ - trung đại 1.1.
Văn minh Ai Cập và Lưỡng Hà thời cổ đại
1.1.1. Cơ sở hình thành
- Văn hóa và văn minh là sản phẩm do con ng tác động vào tự nhiên vá xã hội tạo ra trong quá trình lịch sử.
- Con ng và môi trường sống của con ng trong đó có điều kiện tự nhiên là cơ sở để xây dựng
văn minh ( văn minh ko thể tồn tại nếu ko có sự tác động của con người ) lOMoAR cPSD| 40367505
- Điều kiện tự nhiên là cơ sở quan trọng để hình thành văn minh, nhất là trong buổi đầu lịch
sử, khi trình độ của con ng hạn chế và sự phụ thuộc vào tự nhiên cong lớn.
Điều kiện tự nhiên khác nhau vì thế mà sự phát triển văn minh khác nhau. a.
Điều kiện tự nhiên Ai Cập Lưỡng Hà
- Ở Đông Bắc Châu Phi, dọc theo hạ
“Ai Cập là tác phẩm của sông Nile”
lưu sông Nile => 1 dòng sông rất
quan trọng đối với ng Ai Cập. b. Dân cư
- Ai Cập là tặng phẩm của sông Nile.
- Vùng đất nằm giữa 2 con sông Tigris
- Đất đai màu mỡ, tạo thuận lợi cho
và Euphrates. ( thuộc Tây Á )
sản xuất nông nghiệp.
- 2 dòng sông này đóng vai trò quan
- Có nhiều loại đá chất lượng tốt ( đá trọng.
voi, bazan, hoa cương, đồng, vàng,
- Đất đai màu mơ, thuận lợi cho việc … )
phát triển nông nghiệp ( nằm giữa sa
- Có biên giới tự nhiên hiểm trở che mạc ko có gì ) chắn.
- Có nhiều đất sét chất lg cao, ít đá và
Giữ sa mạc rộng lớn lại có sông Nile ( dài kim lọai nhất TG )
- Ko có biên giới tự nhiên hiểm trở che
Nếu như ko có sông Nile thì Ai Cập chỉ là sa chắn.
mạc toàn đá => màu mỡ.
- Dân cư là nhân tố quan trọng để xây dựng văn minh, vì con ng là chủ thể sáng tạo văn hóa, văn minh.
- Nếu như ko có con ng thì điều kiện tự nhiên có thuận lợi tới mấy thì cũng ko xuất hiện văn hóa và văn minh. Ai Cập Lưỡng Hà
- Từ thời đồ đá con ng sinh sống ở - TNK 4 TCN ng Xume từ Trung Á di lưu vực sông Nile.
Đó là những thổ cư đến miền Nam Lưỡng Hà. dân Châu Phi. -
TNK 3 TCN ng Accat , Amorit thuộc lOMoAR cPSD| 40367505
- Có thể người Xê-mít từ Tây Á di cư tộc Xê-mít và nhiều tộc khác nhau đến
tới và đồng hóa với thổ dân ở đây.
Lưỡng Hà, đồng hòa với nhau.
1.2.1. Những thành tựu văn minh tiêu biểu
- Trong thời cổ đại, Ai Cập và Lưỡng Hà đã đạt được nhiều thành tựu văn minh tiêu biểu trên
nhiều lĩnh vực khác nhau:
+ Chữ viết; ( dân tộc đầu tiên phát minh ra chữ viết ) + Văn học; + Tôn giáo;
+ Kiến trúc, điêu khắc; + Khoa học tự nhiên; Chữ viết Ai Cập Lưỡng Hà
- Xuất hiện khi xã hội có giai cấp ra Văn học đời.
- Xuất hiện rất sớm, từ TNK 4 TCN do
- Là chữ tượng hình. Có khoảng 1000 ng Xume tạo ra.
chữ tượng hình trong đó có 24 chữ
- Chữ viết hình đinh, hình nêm, tiết hình cái. - Có khoảng 600 chữ.
- Viết trên đá, gỗ, đồ gôm,.. nhiều nhất
- Viết trên các phiên đất sét mềm, đem là trên Papyros. phơi hoặc nung.
- Là cơ sở để ng Phê ni-xi tạo ra vần
- Được ng Accat, Babylon, Atxiri sử chữ cái. dụng.
- Ng Hy Lạp cải biên chữ viết của ng
- 1857 giải mã thành công chữ Atxiri
Phê nixi tạo ra chữ viết Hy Lạp.
Ngành Atxiri học ra đời.
- 1822 giải mã thành công chữ Ai Cập cổ đại
Ngành Ai Cập học ra đời. lOMoAR cPSD| 40367505 Ai Cập Lưỡng Hà
- Gồm tục ngữ, thơ ca, trữ tình, giáo - Gồm cách ngôn; ca dao; truyện ngụ huấn, thần thoại. ngôn; sử thi.
- Các tác phẩm tiêu biểu: Truyện 2 - Các tác phẩm tiêu biểu: Khai thiên lập chị em; Nói
chuyện với linh hồn của địa/trường ca sáng thế; sử thi mình; Lời kể của Ipuxe; Lời tiên tri
Gingamet; Nạn hồng thủy… của Neephecti,.. Tôn giáo Ai Cập Lưỡng Hà
- Thờ đá thần; các thần tự nhiên; các - Thờ đa thần; các thần tự nhiên; các thần động
vật, thực vật; linh hồn ng thần động vật, thực vật; linh hồn ng chết; các con vật tưởng tượng. chết.
- Thiên thần Nut; Địa thần Ghep; -
Thần trời Anu; thần đất enlin; thần
Thủy thần Osiris/thần sông nước Ea; thần mặt trời Samat;… Nile/Diêm vương;…
Kiến trúc, điêu khắc Ai Cập Lưỡng Hà Kiến trúc: Kiến trúc:
- Gồm đền tháp, cung điện ( tiêu biểu
- Gồm đền tháp, thành, ( tiêu biểu là
nhất là các Kim tự tháp ).
Thành Babylon và Vườn treo Điêu khắc: Babylon).
- Tượng nhân sư; tượng bán thân Điêu khắc:
Hoàng hậu Nefectiti…
- Bia diều hâu; cột đá naramxin; bia luật hammurabi…
Chương 3: Trung hoa cổ đại
a. Điều kiện tự nhiên
- Lãnh thở rộng lớn, tài nguyên phong phú (tài nguyên đất -> là tư liệu sản xuất rất quan
trọng; tài nguyên khoáng sản,… => phát triển nền văn minh mạnh mẽ)
- Sông Hoàng Hà – là con sông dài thứ 2 Châu Á ( sau sông Trường Giang ), dài thứ 6 TG. lOMoAR cPSD| 40367505
- Sông Hoàng Hà chảy qua 9 tỉnh của CHND Trung Hoa, bắt nguồn từ núi Bayan Har thuộc
dãy núi Côn Lôn trên cao nguyên Thanh Tạng phía tây tỉnh Thanh Hải.
- Trường Giang là con sông dài nhất Châu Á, thứ 3 trên TG ( sau sông Nin, Amozon) -
Trường Giang dài lhoangr 6.358km, bắt nguồn từ phái tây TQ ( Thanh Hải ) b. Dân cư
- TQ là nơi phát hiện dấu tích của con ng từ khá sớm:
+ Ng vượn Nguyên mưu, cách ngày nay 1.7 triệu năm ( trình độ nền pt kinh tế của TQ pt hơn các
nước láng giềng ( 1 cách tự nhiên vì tài nguyên thiên nhiên phong phú )
c. Những thành tựu tiêu biểu
- Trong thời cổ - trung đại, TQ đã đạt đc những thành tựu văn minh rực rỡ trên nhiều lĩnh
vực (trình độ văn minh rất cao, đa dạng, phong phú, lĩnh vực nào cũng có: văn học, khoa
học kĩ thuật, điêu khắc, triết học => trở thành khuôn mẫu để các nước khác có thể noi
theo. Vì là 1 trung tâm văn minh lớn của nhân loại)
Tư tưởng Nho giáo ( TQ là nước tồn tại chế độ phong kiến lâu dài nhất )
- Những thành tựu văn minh của TQ lan tỏa, có ảnh hưởng tới nhiều quốc gia, khi vực (
trung tâm của văn minh Đông Á )
- Trung Quốc là 1 trung tâm văn minh lớn của TG thời cổ - trung đại. d. Sử học
- Việc ghi chép lịch sử ở TQ diễn ra từ sớm nhờ đó nước này có 1 kho tàng sử sách rất phong phú.
- Thời Thương trong các ming văn bằng Giáp cốt văn đã có chứa đựng 1 số tư liệu lịch sử.
- Thời Tây Chu trong cung đình đã có quan viên phụ trách việc chép sử.
- Thời Đường, thành lập sứ quán là cơ quan biên soạn lịch sử của nhà nước. Từ đó về sau,
các bộ sử của các triều đại đều do nhà nước biên soạn.
- Có nhiều tác phẩm sử học tiêu biểu: Xuân Thu do Khổng Tử biên doạn trên cơ sở quyển sử của nước