Chương 2 - Các Lý Thuyết Quản Trị Cơ Bản - LH
Chương 2 - Các Lý Thuyết Quản Trị Cơ Bản - LH
Môn: Quản trị học (QTHH) 87 tài liệu
Trường: Trường Đại học Kinh Tế - Tài Chính Thành phố Hồ Chí Minh 644 tài liệu
Tác giả:
Preview text:
CHƯƠNG II: CÁC LÝ THUYẾT QUẢN TRỊ Mục tiêu của chương:
Học xong chương này người học có thể:
1. Mô tả các trường phái của tư tưởng quản trị và sự phát triển của chúng
2. Sự đóng góp của những tư tưởng quản trị đối với công việc của nhà quản trị
3. Phân tích những hạn chế của từng trường phái lý thuyết quản trị
4. Mô tả hai cách tiếp cận hiện đại trên nền tảng tổng hợp các trường phái quản trị I.
Bối cảnh lịch sử
Thực tế cho thấy rằng một trong những cách học tốt nhất là nghiền ngẫm các bài
học của quá khứ, song cũng không ít người cho rằng lịch sử không liên quan gì đến các
vấn đề mà các nhà quản trị đang phải đối phó ngày nay. Thực ra các nhà quản trị vẫn
dùng những kinh nghiệm và lý thuyết quản trị đã hình thành trong lịch sử vào nghề nghiệp của mình.
Lý thuyết quản trị là một hệ thống những tư tưởng, quan niệm: đúc kết, giải thích về
các hoạt động quản trị được thực hành trong thế giới thực tại. Lý thuyết quản trị cũng dựa
vào thực tế và được nghiên cứu có hệ thống qua các thời đại, nhất là từ thế kỷ 19. Kết
quả là chúng ta có được một di sản về quản trị đồ sộ và phong phú mà các nhà quản trị
ngày nay đang thừa hưởng.
Có thể nói rằng quản trị cùng tuổi với văn minh nhân loại. Năm ngàn năm trước
công nguyên người Sumerian (vùng Iraq hiện nay) đã hoàn thiện một hệ thống phức tạp
những quy trình thương mại với hệ thống cân đong. Người Ai Cập thành lập nhà nước
8000 năm trước công nguyên và những kim tự tháp là dấu tích về trình độ kế hoạch, tổ
chức và kiểm soát một công trình phức tạp. Người Trung Hoa cũng có những định chế
chính quyền chặt chẽ, thể hiện một trình độ tổ chức cao. Ở Châu Âu, kỹ thuật và phương
pháp quản trị bắt đầu được áp dụng trong kinh doanh từ thế kỷ 16, khi hoạt động thương
mại đã phát triển mạnh. Trước đó, lý thuyết quản trị chưa phát triển trong kinh doanh vì
công việc sản xuất kinh doanh chỉ giới hạn trong phạm vi gia đình.
Đến thế kỷ 18, cuộc cách mạng công nghiệp đã chuyển sản xuất từ phạm vi gia đình
sang nhà máy. Quy mô và độ phức tạp gia tăng, việc nghiên cứu quản trị bắt đầu trở nên
cấp bách, song cũng chỉ tập trung vào kỹ thuật sản xuất hơn nội dung của hoạt động quản
trị. Đến thế kỷ 19, những mối quan tâm của những người trực tiếp quản trị các cơ sở
sản xuất kinh doanh và của cả những nhà khoa học đến các hoạt động quản trị mới thật
sự sôi nổi. Tuy vẫn tập trung nhiều vào khía cạnh kỹ thuật của sản xuất nhưng đồng thời
cũng có chú ý đến khía cạnh lao động trong quản trị, như Robert Owen đã tìm cách cải
thiện điều kiện làm việc và điều kiện sống của công nhân. Xét về phương diện quản trị,
việc làm của Owen đã đặt nền móng cho các công trình nghiên cứu quản trị nhất là các
nghiên cứu về mối quan hệ giữa điều kiện lao động với kết quả của doanh nghiệp. Từ 1
cuối thế kỷ 19, những nỗ lực nghiên cứu và đưa ra những lý thuyết quản trị đã được tiến
hành rộng khắp. Và chính Frederick W. Taylor ở đầu thế kỷ 20 với tư tưởng quản trị
khoa học của mình đã là người đặt nền móng cho quản trị hiện đại và từ đó đến nay
các lý thuyết quản trị đã được phát triển nhanh chóng, góp phần tích cực cho sự phát triển
kỳ diệu của xã hội loài người trong thế kỷ 20.
II. Trường phái quản trị cổ điển (Các lý thuyết cổ điển về quản trị)
Lý thuyết cổ điển về quản trị là thuật ngữ được dùng để chỉ những quan điểm về tổ
chức và quản trị được đưa ra ở Châu Âu và Hoa kỳ vào những năm cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20.
II.1. Lý thuyết quản trị khoa học
Có rất nhiều tác giả về dòng lý thuyết này, trong đó Frededrich W.Taylor, Frank,
Lillian Gilbrech đã có những đóng góp quan trọng cho thuyết quản trị bằng phương pháp khoa học.
II.1.1. Frededric W.Taylor (1856 - 1915):
❖ Giới thiệu về tác giả:
- Taylor là đại biểu ưu tú nhất của trường phái này (được coi là che đẻ của thuyết quản
tị bằng phương pháp khoa học) và được gọi là cha đẻ của phương pháp quản trị khoa học.
Tên gọi của lý thuyết này xuất phát từ nhan đề trong tác phầm của Taylor “Các nguyên tắc
quản trị một cách khoa học” (Principles of scientific management) xuất bản lần đầu ở Mỹ vào năm 1911.
- Taylor làm việc phần lớn thời gian tại nhà máy thép Midvale & Bethlehem ở
Pennsylvania. Là một kỹ sư cơ khí theo đạo Quaker và Puritan, ông luôn cảm thấy lo lắng vi
năng suất kém của công nhân. Trong thời gian làm nhiệm vụ của nhà quản trị ở các xí
nghiệp, nhất là trong các xí nghiệp luyện kim, ông đã tìm ra và chỉ trích mãnh liệt các nhược
điểm trong cách quản lý cũ, theo ông các nhược điểm chính là:
+ Thuê mướn công nhân trên cơ sở ai đến trước mướn trước, không lưu ý đến khả
năng và nghề nghiệp của công nhân.
+ Công tác huấn luyện nhân viên hầu như không có hệ thống tổ chứ học việc
+ Công việc làm theo thói quen, không có tiêu chuẩn và phương pháp. Công nhân tự
mình định đoạt tốc độ làm việc.
+ Hầu hết các công việc và trách nhiệm đều được giao cho người công nhân.
+ Nhà quản trị làm việc bên cạnh người thợ, quên mất chức năng chính là lập kế hoạch
và tổ chức công việc. Tính chuyên nghiệp của nhà quản trị không được thừa nhận.
❖ Khái niệm: là một hệ thống lý thuyết quản trị tập trung nghiên cứu về các
mối quan hệ giữa cá nhân người công nhân với mày móc trong các nhà máy.
❖ Đặc điểm/nguyên tắc: Taylor nêu ra 4 nguyên tắc quản trị khoa học: 2
- Phát triển một phương pháp khoa học cho từng phần công việc của mỗi cá nhân thay
cho những phương pháp dựa trên kinh nghiệm cũ kỹ.
- Lựa chọn, đào tạo, huấn luyện, phát triển đội ngũ công nhân một cách khoa học
(Trước đây, những người công nhân lựa chọn công việc của họ và tự đào tạo theo cách tốt nhất mà họ có thể).
- Hợp tác chân thành với công nhân để đảm bảo tất cả các công việc được thực hiện
theo đúng các nguyên tắc khoa học đã được tìm ra (Lựa chọn và huấn luyện công nhân, phát
triển tinh thần hợp tác đồng đội, thay vì khích lệ những nỗ lực cá nhân riêng lẻ của họ)
- Phân chia công bằng công việc và trách nhiệm giữa quản trị và công nhân. Các nhà
quản trị thực hiện tất cả các công việc phù hợp với họ thay vì để công nhân làm hết (Trước
đây, hầu hết các công việc và trách nhiệm đều dồn lên đầu người công nhân).
⇨ Công tác quản trị tương ứng là:
- Nghiên cứu thời gian và các thao tác hợp lý nhất để thực hiện công việc
- Bằng cách mô tả công việc để chọn lựa công nhân, thiết lập hệ thống tiêu chuẩn và
hệ thống huấn luyện chính thức.
- Trả lương theo nguyên tắc khuyến khích theo sản lượng, bảo đảm an toàn lao động
bằng dụng cụ thích hợp.
- Thăng tiến trong công việc, chú trọng lập kế hoạch và tổ chức hoạt động.
⇨ Ví dụ trong nguyên tắc quản trị của Taylor: Các công nhân phải chuyển các thỏi gang
(mỗi thỏi nặng 42kg) lên toa xe lửa. Năng suất trung bình một ngày là 12,5 tấn. Tuy
nhiên, Taylor tin rằng nếu như phân tích một cách khoa học công việc này để xác
định cách tốt nhất để chuyển các thỏi gang này thì trọng lượng mà công nhân có thể
vận chuyển sẽ tăng lên từ 47 – 48 tấn một ngày. Sau khi kết hợp một cách khoa học
giữa các quy trình, kỹ thuật và công cụ sử dụng, Taylor đã thành công trong việc đạt
được mức năng suất đó.
⇨ Bằng cách nào? Câu trả lời là Taylor đã biết sử dụng đúng người đúng việc kết hợp
với việc sử dụng cộng cụ cần thiết, yêu cầu công nhân làm theo sự chỉ dẫn của ông
một cách chính xác, khuyến khích công nhân bằng biện pháp kinh tế quan trọng và
cần thiết đó là tăng tiền công hàng ngày.
⇨ Áp dụng cách làm tương tự cho các công việc khác, Taylor đã xác định được cách tốt
nhất để thực hiện từng công việc.
II.1.2. Charles Babbage (1792 - 1871):
Là một nhà toán học người Anh tìm cách tăng năng suất lao động. Cùng với Adam
Smith ông chủ trương chuyên môn hóa lao động, dùng toán học để tính toán cách sử
dụng nguyên vật liệu tối ưu nhất. Ông cho rằng, các nhà quản trị phải nghiên cứu thời
gian cần thiết để hoàn thành một công việc, từ đó ấn định tiêu chuẩn công việc, đưa ra
việc thưởng cho những công nhân vượt tiêu chuẩn. Ông cũng là người đầu tiên đề nghị
phương pháp chia lợi nhuận để duy trì quan hệ giữa công nhân và người quản lý.
II.1.3. Frank (1886 - 1924) và Lillian Gilbreth (1878 – 1972) 3
Sau khi nghe Taylor thuyết trình về phương pháp quản tị tại một hội thảo chuyên
ngành, Frank và Lillian đã từ bỏ công việc thầu khoán của mình vào năm 1912 để theo
học lớp quản trị bằng phương pháp khoa học. Frank và vợ ông là một nhà tâm lý học, đã
học dduwwocj cách loại bỏ những thao tác thừa. hai người cũng đã thí nghiệm với những
thiết kế và sử dụng những công cụ thích hợp để tối ưu hóa hiệu quả công việc.
Frank có lẽ nổi tiếng nhất trong những thí nghiệm của ông về lát gạch. Bằng cách
phân tích cần thận công việc lát gạch của những người công nhân, ông đã giảm số thao
tác thừa trong việc lít những viên gạch bên ngoài từ 18 xuống còn 5, và việc lát những
viên gạch bên trong từ 18 xuống còn 2. => bằng việc áp dụng các biện pháp kỹ thuật của
ông, công nhân lát gạch có thể thực hiện công việc với năng suất cao hơn và giảm thiểu
mệt mỏi sau 1 ngày làm việc.
Vợ chồng nhà Gilberth là một trong những nhà nghiên cứu đầu tiên sử dụng phim
hoạt hình để nghiên cứu thao tác của cơ thể. Họ đã phát minh ra một thiết bị gọi là máy
kiểm tra nhịp độ tí hon, có thể ghi lại những thao tác của cong nhân và thời gian cần thiết
để thực hiện các theo tác này. Từ đó những thao tác thừa mà mắt thường không nhìn thấy sẽ được loại bỏ
II.1.4. Henry Gantt (1861 - 1919)
Ông vốn là một kỹ sư chuyên về hệ thống kiểm soát trong các nhà máy. Ông phát
triển sơ đồ Gantt mô tả dòng công việc cần để hoàn thành một nhiệm vụ, vạch ra những
giai đoạn của công việc theo kế hoạch, ghi cả thời gian hoạch định và thời gian thực sự.
Ngày nay phương pháp Gantt là một công cụ quan trọng trong quản trị tác nghiệp. Gantt
cũng đưa ra một hệ thống chỉ tiêu công việc và hệ thống khen thưởng cho công nhân và
quản trị viên đạt và vượt chỉ tiêu. ⇨ Đánh giá
- Ưu điểm: trường phái quản trị khoa học có nhiều đóng góp giá trị cho sự phát triển
của tư tưởng quản trị
+ Họ phát triển kĩ năng quản trị qua phân công và chuyên môn hóa quá trình lao động
hình thành quy trình sx dây chuyền.
+ là những người đầu tiên nêu lên tầm quan trọng của việc tuyển chọn và huấn luyện
nhân viên, đầu tiền dùng đãi ngộ để tăng năng suất lao động.
+ Nhấn mạnh việc giảm giá thành để tăng hiệu quả, dùng những phương pháp có tính
hệ thống và hợp lý để giải quyết các vấn đề quản trị.
+ Coi quản trị như 1 đối tương nghiên cứu khoa học . - Nhược điểm :
+ Chỉ áp dụng được trong môi trường ổn định, khó áp dụng trong môi trường phức tạp nhiều thay đổi.
+ Quá đề cao bản chất kinh tế và duy lí của con người mà đánh giá thấp nhu cầu xã hội
và tự thể hiện của con người , do vậy vấn đề nhân bản ít được quan tâm.
+ Cố áp dụng những nguyên tắc quản trị phổ quát cho mọi hoàn cảnh mà không nhân
thấy tính đặc thù của môi trường, quá chú tâm đến vấn đề kỹ thuật.
+ Không có tính linh hoạt .
II.2. Lý thuyết quản trị hành chính 4
Trong khi trường phái quản trị khoa học chú trọng đến hợp lý hóa công việc và
những nhiệm vụ mà các công nhân phải làm thì trường phải quản trị hành chính lại phát
biểu những nguyên tắc quản trị chung cho cả một tổ chức. Các nhà lý luận quản trị hành
chính tổng hợp này phát triển các học thuyết chung hơn về những gì mà nhà quản trị làm
và những gì tạo nên một hoạt động quản trị hiệu quả.
II.2.1. Max Weber (1864 - 1920) ❖ Tác giả:
+ Là một nhà xã hội học người Đức, có nhiều đóng góp vào lý thuyết quản trị thông
qua việc phát triển một tổ chức quan liêu bàn giấy là phương thức hợp lý tổ chức một
công ty phức tạp. Khái niệm quan liêu bàn giấy được định nghĩa là hệ thống chức vụ và
nhiệm vụ được xác định rõ ràng, phân công, phân nhiệm chính xác, các mục tiêu phân
biệt, hệ thống quyền hành có tôn ti trật tự.
+ Weber nhận thấy rằng tổ chức hành chính lý thưởng không tồn tại trọng thực
tế. .Thay vì thế, ông coi tổ chức này như một nền tảng nhằm lý thuyết hóa lao động và
cách thức làm việc trong nhóm đông người. Lý thuyết của ông đã trở thành cơ cấu kiểu
mẫu dành cho các tổ chức lớn ngày nay.
+ Theo mô tả Weber, tổ chức quan liêu cũng giống như việc quản trị bằng phương
pháp khoa học về mặt tư tưởng. Cả hai đều nhấn mạnh sự hợp lý, khả nặng dự đoán được,
tính khách quan, năng lực kỹ thuật và chủ nghĩa độc đoán.
❖ Thực chất những đặc tính về chủ nghĩa quan liệu của Weber:
- Phân công lao động với thẩm quyền và trách nhiệm được quy định rõ và được
hợp pháp hóa như nhiệm vụ chính thức.
- Các chức vụ được thiết lập theo hệ thống chỉ huy, mỗi chức vụ nằm dưới một chức vụ khác cao hơn.
- Nhân sự được tuyển dụng và thăng cấp theo khả năng qua thi cử, huấn luyện và kinh nghiệm.
- Các hành vi hành chính và các quyết định phải được lập thành văn bản.
- Quản trị phải tách rời sở hữu.
- Các nhà quản trị phải tuân thủ điều lệ và thủ tục. Luật lệ phải công bằng và
được áp dụng thống nhất cho mọi người.
II.2.2. Henry Fayol (1841 – 1925) ❖ Tác giả:
- Là một nhà quản trị hành chánh người Pháp với tác phẩm “Quản trị công nghiệp
và quản trị tổng quát (Administration industrielle et général) (1916)”. Khác với Taylor,
cho rằng năng suất lao động kém là do công nhân không biết cách làm việc, và không
được kích thích kinh tế đầy đủ, Fayol chỉ ra rằng năng suất lao động của con người làm
việc chung trong tập thể tùy thuộc vào sự sắp xếp tổ chức của nhà quản trị . Việc sắp xếp,
tổ chức đó được Fayol gọi là việc quản trị tổng quát và việc này cũng quan trọng như 5 5
việc khác trong cơ sở sản xuất kinh doanh: (1) sản xuất, (2) tiếp thị hay Marketing, (3) tài
chính, (4) quản lý tài sản và con người và (5) kế toán - thống kê.
- Fayol tiến hành nghiên cứu cùng thời điểm với Taylor. Nhưng trong khi Taylor
tập trung vào việc quản trị ở cấp thấp nhất trong tổ chức và sử dụng phương pháp khoa
học thì Fayol lại tập trung trực tiếp vào tất cả các hoạt động của tất cả các nhà quản trị.
Fayol viết ra từ kinh nghiệm bản thân với tư cách là người thực hành vì ông là giám đốc
điều hành của một công ty khai thác mỏ rất lớn ở Pháp.
❖ Khái niệm: là dự đoán và lập kế hoạch, tổ chức, điều khiển, phối hợp, kiểm tra
❖Nguyên tắc: Fayol mô tả hoạt động quản trị là những gì tách biệt hẳn với các
chức năng kế toán, tài hcinhs, sản xuất, phân phối và các chức năng đặc trưng khác. Ông
cho rằng hoạt động quản trị là một hoạt động chung đối với nổ lực của con người trong
kinh doanh, trong chính phủ và thậm chí trong gia đình. Để có thể làm tốt việc sắp xếp, tổ
chức xí nghiệp Fayol đã đề nghị các nhà quản trị nên theo 14 nguyên tắc quản trị:
1. Phải phân công lao động: chuyên môn hóa làm gia tăng sản lượng đầu ra thông qua
việc nâng cao hiệu suất của người lao động.
2. Phải xác định rõ mối quan hệ giữa quyền hành và trách nhiệm.: Các nhà quản trị phải
có khả năng đưa ra mệnh lệnh. Quyền hạn tạo cho họ quyền này. Tuy nhiên quyền hạn
phải đi đôi với trách nhiệm.
3. Phải duy trì kỷ luật trong xí nghiệp: Nhân viên phải tuân thủ và tôn trọng các quy tắc của tổ chức đề ra.
4. Thống nhất mệnh lệnh: Mỗi công nhân chỉ nhận lệnh từ một cấp chỉ huy trực tiếp duy nhất.
5. Thống nhất định hướng: Các nhà quản trị phải thống nhất ý kiến khi chỉ huy.
6. Quyền lợi chung luôn luôn phải được đặt trên quyền lợi riêng.
7. Trả lương: Quyền lợi kinh tế phải tương xứng với công việc.
8. Mức độ tập trung hóa: Quyền quyết định trong xí nghiệp phải tập trung về một mối.
9. Dây chuyền quyền lực: Xí nghiệp phải được tổ chức theo cấp bậc từ giám đốc xuống đến công nhân.
10. Trật tự: Sinh hoạt trong xí nghiệp phải có trật tự.
11. Công bằng: Sự đối xử trong xí nghiệp phải công bình.
12. Sự ổn định nhân sự: Công việc của mỗi người trong xí nghiệp phải ổn định.
13. Tự chủ và sáng tạo: Tôn trọng sáng kiến của mọi người.
14. Tinh thần đồng đội: Xí nghiệp phải xây dựng cho được tinh thần tập thể.
⇨ Đánh giá (Ưu nhược điểm): - Ưu điểm:
+ Trường phái hành chính chủ trương rằng năng suất lao động sẽ cao trong một tổ
chức được sắp đặt hợp lý. Nó đóng góp rất nhiều trong lý luận cũng như thực hành
quản trị, nhiều nguyeent ắc quản trị của tư tưởng này vẫn còn áp dụng ngày nay.
Các hình thức tổ chức, các nguyên tắc tổ chức, quyền lực và sự ủy quyền…đang 6
ứng dụng phổ biến hiện nay chính là sự đóng góp quan trọng của trường phái quản trị hành chính. - Nhược điểm:
+ Các tư tưởng được thiết lập trong một tổ chức ổn định, ít thay đổi.
+ Quan điểm quản trị cứng rắn, ít chú ý đến con người và xã hội nên dễ dẫn tới việc xa rời thực tế
⇨ Vấn đề quan trọng là phải viết cách vận dụng các nguyên tắc quản trị cho phù hợp
với các yêu cầu thực tế, chứ không phải là từ bỏ các nguyên tắc đó.
So sánh trường phái Quản trị khoa học và Quản trị hành chính Tiêu Quản trị khoa học
Quản trị hành chính chí
là một hệ thống lý thuyết quản trị
là dự đoán và lập kế hoạch, tổ chức,
điều khiển, phối hợp và kiểm tra. Khái
tập trung nghiên cứu về các mối niệm
quan hệ giữa cá nhân người công
nhân với mày móc trong các nhà máy. Frededric W.Taylor (1856-1915) Max Weber (1864 - 1920)
Người Charles Babbage (1792 - 1871) Henry Fayol (1841-1925) sáng
Frank (1886 - 1924) và Lil ian lập Gilbreth (1878 – 1972) Henry Gantt (1861 - 1919) Đặc
Cải tạo các quan hệ quản lý. Quan
- Phân công lao động trong quá trình làm điểm
hệ quản lý giữa chủ và thợ luôn luôn việc một cách chặt chẽ
mâu thuẫn gay gắt và xảy ra xung
- Phải xác định rõ mối quan hệ quyền
đột. Nguyên nhân của mâu thuẫn hành và trách nhiệm.
giữa chủ và thợ gồm có: thái
- Phải xây dựng và áp dụng chế độ kỷ
độ hờ hững thiếu trách nhiệm
luật nghiêm ngặt trong quá trình làm
từ cả hai phía chủ và thợ – người việc
quản lý và bị quản lý; nguyên nhân
- Thống nhất trong các mệnh lệnh điều
mâu thuẫn về lợi ích giữa người khiển, chỉ huy
công nhân và ông chủ. Taylor đưa ra - Lãnh đạo tập trung
phương pháp giải quyết mâu thuẫn
- Lợi ích cá nhân phải gắn liền và phục
là: Thay đổi thái độ, tinh thần trách
vụ cho lợi ích của tập thể , lợi ích chung.
nhiệm của cả người chủ và người
- Xây dựng chế độ trả công một cách
thợ, đồng thời phải thỏa mãn về lợi
xứng đáng theo kết quả lao động ích cho cả hai bên. - Quản trị thống nhất
- Phân quyền và định rõ cơ cấu quản trị trong tổ chức - Trật tự
- Công bằng: tạo quan hệ bình đẳng trong 7 Tiêu Quản trị khoa học
Quản trị hành chính chí công việc
- Công việc của mỗi người phải được ổn định trong tổ chức
- Khuyến khích sự sáng tạo trong quá trình làm việc
- Khuyến khích phát triển các giá trị
chung trong quá trình làm việc của một tổ chức .
_Lợi ích : trường phái quản trị khoa _Lợi ích :trường phái này đóng góp
học có nhiều đóng góp giá trị cho sự nhiều trong lý luận và thực hành
phát triển của tư tưởng quản trị quản trị .
+ Họ phát triển kĩ năng quản trị qua _Hạn chế : quan điểm quản trị cứng
phân công và chuyên môn hóa quá nhắc, ít chú ý đến con người và xã
trình lao động hình thành quy trình hội nên dễ dẫn đến việc xa dời thực sx dây chuyền. tế.
+ Nhấn mạnh việc giảm giá thành để Đánh tang hiệu quả . giá
+ Coi quản trị như 1 đối tương nghiên cứu khoa học . _Hạn chế :
+ Chỉ áp dụng được trong môi trường ổn định
+ Quá đề cao bản chất kinh tế và
duy lí của con người mà đanh giá
thấp nhu cầu xã hội và tự thể hiện của con người .
+ Không có tính linh hoạt .
III. Lý thuyết quản trị hành vi
Lý thuyết quản trị hành vi còn được gọi là lý thuyết tâm lý xã hội trong quản trị,
còn gọi là lý thuyết tác phong, là những quan điểm quản trị nhấn mạnh đến vai trò của
yếu tố tâm lý, tình cảm, quan hệ xã hội của con người trong công việc.
Quan điểm hành vi tập trung giải quyết một cách hiệu quả vấn đề con người trong tổ chức.
Lý thuyết này cho rằng hiệu quả của quản trị cũng do năng suất lao động quyết định,
và năng suất lao động không chỉ do các yếu tố vật chất quyết định mà còn do sự thỏa mãn
các nhu cầu tâm lý xã hội của con người. 8
Lý thuyết này bắt đầu xuất hiện ở Mỹ trong thập niên 30, được phát triển mạnh bởi
các nhà tâm lý học trong thập niên 60, và hiện nay vẫn còn được nghiên cứu tại nhiều
nước phát triển nhằm tìm ra những hiểu biết đầy đủ về tâm lý phức tạp của con người,
một yếu tố quan trọng để quản trị.
Trường phái này có các tác giả sau:
3.1. Đóng góp của Fol ett:
Mary Parker Follet là người có tư tưởng xã hội (xã hội trong quản lý) sớm nhất.
Những ý kiến của Bà nhấn mạnh: về sự chấp nhận quyền hành; sự quan trọng của phối
hợp; sự hội nhập của các thành viên trong tổ chức là những giả thuyết khoa học hướng
dẫn cho những người sau này nghiên cứu. + Bà nhấn mạnh vào :
(1) Mối quan hệ giữa các nhân viên trong việc giải quyết vấn đề.
(2) Động lực của quản trị, hơn là những nguyên tắc cứng nhắc.
+ Đóng góp của Follett về những nghiên cứu tâm lý của cá nhân trong đời sống xã
hội đối với các vấn đề quản trị còn có những điểm đáng lưu ý:
1. Phương pháp giải quyết các mâu thuẫn trong một tổ chức - Theo Follet, “thống
nhất” đó chính là phương pháp tốt nhất và làm vững lòng nhất để chấm dứt mâu thuẫn.
2.Việc đề ra mệnh lệnh và chấp hành mệnh lệnh phải xuất phát từ mối quan hệ giữa
người ra lệnh và người thi hành lệnh.
3. Người quản trị phải hiểu được vị trí của mỗi cá nhân trong tổ chức, bản chất của
mối quan hệ làm việc tốt đẹp là người lao động làm việc với ai chứ không phải dưới
quyền ai và nhấn mạnh tầm quan trọng của kiểm tra chứ không phải bị kiểm tra.
3.2. Những đóng góp của Barnard:
1. Barnard nhìn nhận các tổ chức như là những hệ thống có tính xã hội, nó đòi hỏi
sự cộng tác của các nhân viên để họat động một cách hiệu quả. Tức là con người trong tổ
chức phải tương tác với nhau. Việc quản trị thành công còn phụ thuộc vào việc duy trì
các mối quan hệ tốt đẹp có liên hệ đến tổ chức.
2. Ông đề xuất lý thuyết chấp nhận quyền hành: nhân viên có thể tuân thủ mệnh
lệnh của cấp trên trên cơ sở tự nguyện và ý thức chọn lựa, khi mà nhân viên:
- Hiểu những đòi hỏi mà cấp trên yêu cầu.
- Tin tưởng rằng mệnh lệnh phù hợp với mục tiêu tổ chức.
- Có được lợi ích và phù hợp với năng lực của họ.
3.3. Elton Mayo và cuộc nghiên cứu nhà máy Hawthornes
Liên tục trong 5 năm, từ 1927 đến 1932 Mayo đã tiến hành nhiều cuộc nghiên cứu
khác nhau và đã ghi nhận được nhiều khám phá quan trọng.
+ Trong cuộc nghiên cứu đầu tiên, Mayo thấy ánh sáng nơi làm việc không gây ảnh
hưởng đến năng suất của công nhân.
+Cuộc nghiên cứu thứ hai, Mayo lại thấy các điều kiện làm việc không có hoặc có ít quan hệ với năng suất.
+Cuộc nghiên cứu thứ 3, Mayo thấy tiền lương và tiền thưởng không tạo ra tác
động nào đến năng suất lao động của tập thể. Trái lại những yếu tố có quan hệ đến năng
suất lao động lại là những yếu tố phi vật chất. Các nhà nghiên cứu kết luận rằng các 9
chuẩn mực xã hội hoặc tiêu chuẩn nhóm là những nhân tố quan trọng quyết định đến
hành vi làm việc của cá nhân.
⇨ Mayo kết luận rằng hành vi và tình cảm có mối liên hệ chặt chẽ với nhau, làm
việc nhóm ảnh hưởng đáng kể lên hành vi cá nhân, các tiêu chuẩn của nhóm tạo nên năng
suất của cá nhân và tiền là một yếu tố ảnh hưởng ít đến năng suất hơn so với tiêu chuẩn
nhóm, tình cảm của nhóm và sự an toàn.
⇨ Khuyến cáo các nhà quản trị nên xem xét người nhân viên trong các quan hệ cá
nhân để có thể thấy được những nhu cầu và cách thức để thỏa mãn các nhu cầu của nhân viên.
3.4. Doughlas Mc Gregor (1906-1964)
Mc. Gregor cho rằng các nhà quản trị trước đây đã tiến hành các cách thức quản trị
trên những giả thuyết sai lầm về tác phong và hành vi của con người. Những giả thiết đó
cho rằng, phần đông mọi người đều không thích làm việc, thích được chỉ huy hơn là tự
chịu trách nhiệm, và hầu hết mọi người làm việc vì lợi ích vật chất, và như vậy các nhà
quản trị đã xây dựng những bộ máy tổ chức với quyền hành tập trung đặt ra nhiều quy tắc
thủ tục, đồng thời với một hệ thống kiểm tra giám sát chặt chẽ.
Ông tin rằng quyết định quản trị được đưa ra dựa trên những giả định về bản chất
con người và những hành vi của con người. Ông đã đưa ra ý tưởng của mình trong cuốn
sách “Những khía cạnh con người trong doanh nghiệp”. Mc Gregor cho rằng chiến lược
quản trị chịu ảnh hưởng rất lớn bởi một quan điểm về bản chất con người, ông cho rằng
các nhà quản trị trước đây đã tiến hành cách thức quản trị trên những giả thuyết sai lầm
về tác phong con người. Gregor gọi là thuyết X.
Tuy nhiên, theo Mc Gregor, khi chúng ta luôn ở trong điều kiện khắc nghiệt như
thế, những chiến lược quản trị dựa trên thuyết này sẽ tạo nên những bất mãn và xung đột.
Ông cho rằng con người không chỉ cần tiền lương và sự an toàn mà công việc mang lại.
Mc Gregor cho rằng trong thực tế, tại nơi làm việc con người có thể ứng xử khác xa với
những gì nêu trong thuyết X. Ông đã hoàn chỉnh những nhận xét thấu đáo này và đặt tên cho chúng là thuyết Y. Thuyết X Thuyết Y
- Con người không thích làm việc, ít khát - Làm việc là 1 bản năng như vui chơi, giải vọng. trí.
- Tìm cách trốn việc, lảng tránh công việc. - Mỗi người đều8 tự điều khiển, kiểm soát
- Khi làm việc phải giám sát chặt chẽ. bản thân.
- Con người muốn bị điều khiển.
- Con người sẽ gắn bó với tổ chức nếu
được khen ngợi, thưởng xứng đáng, kịp thời.
- Con người có óc sáng tạo, khéo léo.
MC Gregor cho rằng, thay vì nhấn mạnh đến cơ chế kiểm tra thì nhà quản trị nên
quan tâm nhiều hơn đến sự phối hợp hoạt động.
Tư tưởng chính của nhóm tâm lý xã hội: 10
- Doanh nghiệp là một hệ thống xã hội.
- Khi động viên không chỉ bằng yếu tố vật chất mà còn phải quan tâm đến
những nhu cầu xã hội.
- Tập thể ảnh hưởng trên tác phong cá nhân
- Lãnh đạo không chỉ là quyền hành do tổ chức, mà còn do các yếu tố tâm lý xã
hội của tổ chức chi phối.
=> Đánh giá
Ưu điểm: Các lý thuyết thuộc trường phái Tâm lý xã hội/ hành vi đã đóng góp to
lớn vào sự nghiên cứu và thực hành quản trị:
- Nhận rõ sự ảnh hưởng của tác phong lãnh đạo của nhà quản trị.
- Vai trò của các tổ chức không chính thức đối với thái độ lao động và năng suất lao
động.-Sựảnhhưởngcủatậpthểđốivớitháiđộcánhân.
- Mối quan hệ giữa các đồng nghiệp, mối quan hệ nhân sự trong công việc.
- Giúp cho các nhà quản trị hiểu rõ hơn về sự động viên con người, quan tâm hơn
đối với nhân viên, đối với việc sử dụng quyền hành và thông đạt trong tổ chức. Hạn chế:
- Quá chú ý đến yếu tố xã hội của con người khiến trở thành thiên lệch. Khái niệm
“con người xã hội” chỉ có thể bổ sung cho khái niệm “con người thuần lý – kinh tế” chứ
không thể thay thế. Không phải bất cứ lúc nào, đối với bất cứ con người nào khi được
thỏa mãn đều cho năng suất lao động cao.
-Tâm lý xã hội cũng giẫm đạp lên con đường mòn của trường phái Cổ điển, xem
con người trong tổ chức với tư cách là phần tử của hệ thống (xí nghiệp, công ty) khép kín
(closed system). Bỏ qua mọi sự tác động các yếu tố bên ngoài như: chính trị, kinh tế, xã
hội, … Với hệ thống mở, quan hệ con người trong tổ chức không còn hoàn toàn phụ
thuộc vào tương quan nội bộ giữa các thành phần trong tổ chức, mà còn chịu sự chi phối
của các yếu tố bên ngoài, các yếu tố này thường nằm ngoài khả năng kiểm soát của nhà
quản trị. Trong xu hướng toàn cầu hóa kinh tế, các yếu tố bên ngoài tổ chức là thách thức
to lớn đối với mọi doanh nghiệp, nhất là những nước đang phát triển như ở nước ta hiện nay.
So sánh trường phái cổ điển và trường phái quản trị hành vi Giống nhau:
+ Đều cho rằng hiệu quả của quản trị là do năng suất lao động quyết định.
+ Ở một khía cạnh khác, một lần nữa Trường phái quản trị hành vi cũng giẫm đạp
lên con đường mòn của trường phái Cổ điển, xem con người trong tổ chức với tư cách là
phần tử của hệ thống (xí nghiệp, công ty) khép kín (closed system). Bỏ qua mọi sự tác
động các yếu tố bên ngoài như: chính trị, kinh tế, xã hội, … Với hệ thống mở, quan hệ
con người trong tổ chức không còn hoàn toàn phụ thuộc vào tương quan nội bộ giữa các
thành phần trong tổ chức, mà còn chịu sự chi phối của các yếu tố bên ngoài, các yếu tố
này thường nằm ngoài khả năng kiểm soát của nhà quản trị. 11 Khác nhau:
• Yếu tố quyết định năng suất lao động
+ Trường phái cổ điển cho rằng năng suất lao động do các yếu tố vật chất quyết
định: công nghệ, nguyên tắc, các tiêu chuẩn của công việc.
+ Trường phái quản trị hành vi cho rằng năng suất lao động do sự thỏa mãn nhu cầu
tâm lý xã hội của con người.
• Trọng tâm của hoạt động tổ chức:
+ Trường phái cổ điển: đề cao bản chất kinh tế và duy lý của con người mà đánh giá
thấp nhu cầu xã hội và tự thể hiện của con người.
+ Trường phái quản trị hành vi: đặt con người vào trọng tâm chú ý trong các hoạt động của tổ chức. IV.
Lý thuyết quản trị bằng phương pháp định lượng
❖ Bối cảnh: Thế chiến II đặt ra nhiều vấn đề mới cho việc quản trị. Nước Anh đã
thành lập đội nghiên cứu hành quân gồm các nhà khoa học để tìm cách chống lại sự tấn
công của Đức. Kết thúc thế chiến II và từ thập niên 50, các kỹ thuật định lượng được các
nhà công nghiệp Mỹ quan tâm và áp dụng vào việc nghiên cứu, tạo điều kiện để nâng cao
tính chính xác của các quyết định quản trị. Những tác giả tiêu biểu của trường phái lý
thuyết này có thể kể đến Robert McNamara và Charles ‘Tex’ Thornton. Kết quả từ những
cố gắng này của họ đã làm nảy sinh một lý thuyết nữa về quản trị ra đời. Lý thuyết quản
trị mới này được gọi bằng nhiều tên khác nhau: lý thuyết hệ thống, lý thuyết định
lượng về quản trị, lý thuyết khoa học quản trị. Tất cả tên gọi này nhằm để biểu đạt ý
nghĩa về lý thuyết quản trị mới này được xây dựng trên nhận thức cơ bản rằng:
“Quản trị là quyết định” và muốn việc quản trị có hiệu quả, các quyết định phải đúng đắn.
Do sự bùng nổ của thông tin và cuộc cách mạng về thông tin, xã hội loài người có
những bước chuyển biến mang tính cách mạng mạnh mẽ trên từng nước và toàn cầu và
kéo theo nó là những thay đổi có tính cách mạng trong việc áp dụng những kỹ thuật công
nghệ cao vào các quá trình lao động. Cùng với những trào lưu này, trường phái quản trị
định lượng với cơ sở là lý thuyết quyết định, đã áp dụng có hiệu quả thống kê và sự phát
triển của mô hình toán kinh tế với sự trợ giúp của máy tính điện tử vào quá trình ra quyết định.
❖ Nội dung: Quan điểm cơ bản của lý thuyết định lượng trong quản trị khác biệt
rất xa so với quan điểm của hai nhóm lý thuyết trên. Cả hai lý thuyết khoa học và
hành vi đều cho rằng hiệu quả trong quản trị tuỳ thuộc vào năng suất của người
lao động, trong khi lý thuyết định lượng lại cho rằng nó tuỳ thuộc vào sự đúng đắn
trong các quyết định của nhà quản trị. Trường phái này dựa trên suy đoán là tất cả
các vấn đề đều có thể giải quyết được bằng các mô hình toán, và nó có các đặc tính sau:
1. Nhấn mạnh phương pháp khoa học trong khi giải quyết các vấn đề quản trị.
2. Áp dụng phương pháp tiếp cận hệ thống để giải quyết các vấn đề 12
3. Sử dụng các mô hình toán học.
4. Định lượng hóa các yếu tố có liên quan và áp dụng các phép tính toán học và xác suất thống kê.
5. Chú ý các yếu tố kinh tế - kỹ thuật trong quản trị hơn là các yếu tố tâm lý xã hội.
6. Sử dụng máy tính điện tử làm công cụ.
7. Tìm kiếm các quyết định tối ưu trong hệ thống khép kín.
Các lý thuyết gia cổ điển khi phân tích khảo sát các yếu tố biệt lập nhau và nghĩ
rằng khi tập hợp lại những phân tích này, họ có thể tìm thấy và hiểu được sự vật toàn cục.
Tuy nhiên điều đó chỉ đúng khi không có hoặc có rất ít sự tương tác giữa các yếu tố, do
đó có thể tách biệt chúng ra. Đồng thời những mối liên hệ giữa các yếu tố có tính chất
tuyến tính (có thể tái tạo cái toàn thể bằng cách cộng các yếu tố tạo thành).
Theo lý thuyết định lượng, hệ thống là phức hợp của các yếu tố:
Tạo thành một tổng thể.
Có mối quan hệ tương tác.
Tác động lẫn nhau để đạt mục tiêu.
Doanh nghiệp là một hệ thống mở có liên hệ với môi trường (khách hàng, nhà cung
cấp, đối thủ cạnh tranh . .). Nó có một mục tiêu đặc thù là tạo ra lợi nhuận. Hệ thống
doanh nghiệp bao gồm nhiều phân hệ có mối quan hệ tương tác với nhau như phân hệ
công nghệ, phân hệ nhân sự, phân hệ tài chính, phân hệ tổ chức, phân hệ quản trị, phân
hệ kiểm tra v.v. . Đối với doanh nghiệp, hệ thống yếu tố đầu vào như vật tư, nhân công
và vốn. Quá trình biến đổi sẽ làm cho những yếu tố đầu vào trở thành những sản phẩm
hay dịch vụ. Sự thành công của hệ thống doanh nghiệp phụ thuộc khá nhiều vào mối
quan hệ tác động qua lại với môi trường. Những sản phẩm/dịch vụ ở đầu ra được tiêu thụ
và doanh nghiệp sẽ có được những khoản thu nhập để bù đắp cho những chi phí của các
yếu tố đầu vào, nếu còn dư thừa để đầu tư cho phát triển và cải thiện đời sống nhân viên.
Nếu không đủ bù đắp chi phí, doanh nghiệp sẽ gặp nhiều khó khăn và có thể không tồn tại được.
Điểm mới của quan điểm hệ thống về quản trị : phân tích vấn đề theo 1 thể thống nhất
các đầu vào quá trình chuyển hóa, đầu ra, sự phản hồi và môi trường + Cấu trúc hệ thống Môi trường Quá trình Đầu vào Đầu chuyển hoá ra Phản hồi + Phân loại hệ thống:
1. Theo phương thức hình thành:
• Hệ thống tự nhiên là hệ thống do những vật chất tự nhiên cấu thành: ví dụ hệ
thống sinh vật, thực vật, hệ thống cơ thể con người 13
• Hệ thống nhân tạo là hệ thống do con người lập ra: ví dụ hệ thống sản xuất, kinh doanh, bán hàng…
2. Theo quan hệ của nó với môi trường:
Môi trường bên ngoài là thế giới khách quan tồn tại bên ngoài hệ thống
• Hệ thống khép kín không có tác dụng tương hỗ với thế giới bên ngoài( rất ít)
• Hệ thống mở quan hệ trao đổi thông tin, vật chất năng lượng với thế giới bên
ngoài.3. Theotrạngtháicóthểbiếnđổi
• Hệ thống tĩnh là hệ thống mà trạng thái của nó không thay đổi theo thời gian.
• Hệ thống động là hệ thống mà tham số trạng thái thay đổi theo thời gian
=> Đánh giá:
✓ Phương pháp tiếp cận hệ thống đã giúp các nhà quản trị có những cách nhìn toàn
diện đối với tổ chức mà họ đang lãnh đạo.
➢ Tư tuy hệ thống mở đòi hỏi các nhà quản trị phải quan tâm đến toàn bộ các yếu
tố bên trong cũng như bên ngoài của tổ chức bao gồm các nguồn lực mà tổ chức
có sẵn, sự phát triển của công nghệ và khuynh hướng công của tổ chức khi tiến
hành sản xuất ra một sản phẩm hay dịch vụ nào đó.
➢ Trường phái quản trị hệ thống còn giúp các nhà quản trị thấy rõ mối quan hệ
tương tác giữa các yếu tố thành phần trong tổ chức trên phương diện chúng là một
tập hợp đồng bộ có mối liên hệ hữu cơ với nhau.
❖ Đánh giá (ưu nhược điểm): - Ưu điểm:
+ Định lượng là sự nối dài của trường phái cổ điển (quản trị một cách khoa học).
+ Trường phái định lượng thâm nhập hầu hết trong mọi tổ chức hiện đại với
những kỹ thuật phức tạp. Ngày nay khoa học quản trị, quản trị tác nghiệp và quản
trị hệthốngthôngtinrấtquantrọngchocácnhàquảntrịcáctổchứclớnvàhiệnđại.
+ Các kỹ thuật của trường phái này đã đóng góp rất lớn trong việc nâng cao trình
độ hoạchđịnhvàkiểmtrahoạtđộng. - Nhược điểm:
+ Không chú trọng đến yếu tố con người trong tổ chức quản trị.
+ Các khái niệm và kỹ thuật quản trị của lý thuyết này khó hiểu, cần phải có những
chuyên gia giỏi, do đó việc phổ biến lý thuyết này còn rất hạn chế. \ V.
Trường phái quản trị hiện đại
V.1. Lý thuyết quản trị theo quá trình
Thực chất cách tiếp cận này đã được đề cập từ đầu thế kỷ 20 qua tư tưởng của
Henry Fayol, nhưng thực sự chỉ phát triển mạnh từ năm 1960 do công của Harold Koontz 14
và các đồng sự. Tư tưởng này cho rằng quản trị là một quá trình liên tục của các chức
năng quản trị đó là hoạch định, tổ chức, nhân sự, lãnh đạo và kiểm tra.
Các chức năng này được gọi là những chức năng chung của quản trị. Bất cứ trong
lãnh vực nào từ đơn giản đến phức tạp, dù trong lãnh vực sản xuất hay dịch vụ thì bản
chất của quản trị là không thay đổi, đó là việc thực hiện đầy đủ các chức năng quản trị,
thực chất đã dựa trên nền tảng tư tưởng của Henry Fayol vào những năm 1960. Từ khi
được Koontz phát triển thì phương pháp quản trị quá trình này đã trở thành một lĩnh vực
được chú ý nhất, và rất nhiều các nhà quản trị từ lý thuyết đến thực hành đều ưa chuộng. Hoạch định Tổ chức Nhân sự Lãnh đạo Kiểm soát Quản trị theo quá trình Đặc điểm
• Mục tiêu được đặt ra cho toàn bộ quá trình chứ không phải đặt ra cho từng bộ phận theo tên gọi
• Chú trọng vào kết quả, hiệu quả của toàn bộ quá trình chứ không phải kết quả của
từng công đoạn công việc của từng bộ phận hay cá nhân.
• Nhà quản trị đặt ra mục tiêu chung và dài hạn cho công ty. Các thành viên tự
quyết định các mục tiêu ngắn hạn và các phấn đấu để đạt mục tiêu đó.
• Ban lãnh đạo đóng vai trò hỗ trợ, thúc đẩy, phối hợp hơn là chỉ đạo, kiểm tra, thưởng, phạt.
• Đề cao tính tự giác của từng cá nhân. Quản lý trên cơ sở ủy quyền, phân quyền,
tạo điều kiện thuận lợi cho các cấp chủ động trong công viêc.
• Nhà quản trị không mạnh dạn ra quyết định một cách thiếu cân nhắc để rồi sau đó
sửa sai mà luôn ra quyết định dựa trên các cơ sở dữ liệu đã được phân tích kỹ.
• Mọi quá trình đều đặt mục tiêu là hướng vào khách hàng, làm thế nào để khách hàng hài lòng nhất.
V.2. Lý thuyết quản trị tình huống
Hoàn cảnh ra đời: vào nhưng năm 60 nhiều nhà lý thuyết và quản tri đã không hành
công khi cố gắng áp dụng những quan điểm quản trị cổ điển và hệ thống. Do đó một số
người cho rằng trong mỗi tình huống quản trị cụ thể phải có sự lựa chọn phương pháp
quản trị phù hợp. Từ đó xuất hiện lý thuyết theo tình huống.
Cơ sở lý luận: dựa trên quan niệm cho rằng tính hiệu quả của từng phong cách, kĩ
năng hay nguyên tắc quản trị sẽ không thay đổi theo từng trường hợp. • Các biến tình huống 15
+ Công nghệ: là phương pháp biến các yếu tố đầu vào thành các yếu tố đầu ra bao
gồm tri thức, kĩ thuật, thiết bị và các hoạt động thích hợp để biến nguyên liệu thô để
thành dịch vụ hay sản phẩm hoàn thành.
+ Môi trường bên ngoài: tác động rất mạnh mẽ tới tổ chức và sự thành công hay
thất bại của tổ chức. + Nhân sự
Cho rằng quản trị hữu hiệu là căn cứ vào tình huống cụ thể để vận dụng phối hợp
các lý thuyết đã có từ trước.
- Lý thuyết cổ điển và tâm lý xã hội đều chủ trương năng suất lao động là chìa khóa
để đạt hiệu quả quản trị.
- Nhóm định lượng, trái lại cho rằng việc ra quyết định đúng đắn là chìa khóa này.
Fiedler là tác giả đại diện cho phương pháp tình huống quản trị, còn gọi là phương
pháp theo điều kiện ngẫu nhiên, cho rằng cần phải kết hợp giữa các lý thuyết quản trị
trên đây với vận dụng thực tiễn cụ thể là các tình huống quản trị, còn gọi là điển
cứu quản trị (case studies).
Quản trị học như thể cuộc đời không thể dựa vào các nguyên tắc đơn giản. Một
người thích xe gắn máy không nhất thiết phải thích xe Honda Dream II. Các yếu tố như
tuổi tác, giới tính, tình trạng gia đình, mức thu nhập, tâm lý, và tầm quan trọng của tính
năng kỹ thuật xe là những ngẫu nhiên làm ảnh hưởng đến sở thích.
Phương pháp tình huống ngẫu nhiên muốn kết hợp vào thực tế bằng một cách hội
nhập những nguyên tắc quản trị vào trong khuôn khổ hoàn cảnh. Nó được xây dựng trên
luận đề “nếu có X thì tất có Y nhưng phụ thuộc vào điều kiện Z”, như vậy điều kiện Z là
những biến số ngẫu nhiên. Những cố gắng gần đây của phương pháp tình huống ngẫu
nhiên này là tìm cách cách ly biến số Z, thay bằng những yếu tố quyết định khác của
hoàn cảnh. Phương pháp tình huống ngẫu nhiên được cho là hợp lý theo trực giác, vì các
tổ chức khác biệt nhau về kích thước, mục tiêu, nhiệm vụ, nên khó có thể có những
nguyên lý chung áp dụng một cách khái quát. ⇨ Đánh giá
+ Ưu điểm: rất hữu hiệu vì nó dựa trên phương pháp tiếp cận tùy theo tình trạng theo
thực tế của tổ chức hay cá nhân mà lựa chọn phương pháp phù hợp nhẩt. Linh hoạt về
nguyên tắc luôn tuân thủ tính hiệu quả phù hợp với các nguyên lý và công cụ quản trị.
+ Nhược điểm: không có gì mới vì nó chỉ đơn thuần sử dụng một cách thích hợp các kĩ
năng quản trị của các trường phái quản trị khác
V.3. Lý thuyết quản trị Nhật Bản
Các nhà nghiên cứu Nhật Bản thuộc Viện nghiên cứu Nomura cho rằng “quản trị
sáng tạo” là phong cách quản trị của thế kỷ 21. Những đặc trưng chủ yếu của khảo hướng
quản trị sáng tạo bao gồm:
+ Chiến lược kinh doanh phải rõ ràng, biết được hướng đi của tương lai nhằm phân bổ
nguồn lực hợp lý & dự báo được môi trường bên ngoài. 16
+ Cơ cấu tổ chức theo mô hình mạng lưới , lấy mỗi thành viên là một đơn vị cơ sở, cho
phép các đơn vị thành viên tối đa hóa các quan hệ trao đổi trong tổ chức.
+ Quản trị nguồn nhân lực, xem nguồn nhân lực là quan trọng nhất, các chính sách tuyển
dụng, đào tạo, phát triển và động viên nhân viên cần hết sức được chú trọng
+ Quản trị thông tin, phải chia sẽ những thông tin về khách hàng, về công ty cho các
thành viên. Tối kỵ “đói” thông tin trong các thành viên, bộ phân trong tổ chức.
- Lý thuyết Z (William Ouchi):
Lý thuyết Z được một giáo sư người Mỹ gốc Nhật Bản tên là William Ouchi xây
dựng trên cơ sở áp dụng cách quản lý của Nhật Bản trong các công ty Mỹ. Lý thuyết ra
đời năm 1978, chú trọng đến quan hệ xã hội và yếu tố con người trong tổ chức. Lý thuyết
Z có các đặc điểm sau: công việc dài hạn, quyết định thuận hợp, trách nhiệm cá nhân, xét
thăng thưởng chậm, kiểm soát kín đáo bằng các biện pháp công khai, quan tâm đến tập
thể và cả gia đình nhân viên. .
Ngoài ra, kỹ thuật quản trị của Nhật Bản còn chú trọng tới Kaizen (cải tiến) của
Masaaki Imai. Kaizen chú trọng đến quá trình cải tiến liên tục, tập trung vào 3 yếu tố
nhân sự: giới quản lý, tập thể và cá nhân. Đặc điểm của Kaizen trong quản lý bao hàm
khái niệm sản xuất vừa đúng lúc (JIT: Just-in-time) và công ty luôn ghi nhận các ý kiến
đóng góp của công nhân, khuyến khích công nhân khám phá và báo cáo mọi vấn đề phát
sinh trong quá trình làm việc để giới quản lý kịp thời giải quyết.
Tóm lại: Cả thuyết Z và Kaizen chính là chìa khóa của sự thành công về quản
lý của Nhật Bản ngày nay. 17 TÓM LƯỢC
Trong suốt quá trình phát triển của quản trị học, có nhiều trường phái khác nhau đã
hình thành và phát triển trong từng giai đoạn khác nhau. Các lý thuyết quản trị ra đời đều
hướng tới việc giải quyết các vấn đề do thực tiễn quản trị đặt ra, lý thuyết ra đời sau
không phủ định hoàn toàn lý thuyết ra đời trước mà kế thừa và bổ sung cho đầy đủ hơn.
Trong các tác giả thuộc nhóm lý thuyết cổ điển, Weber đề cao các nguyên tắc,
chính sách, tính hợp lý của tổ chức nhằm hướng đến việc xây dựng cơ cấu tổ chức hợp lý,
hiệu quả. Trong khi đó, Taylor và các cộng sự của ông tập trung sự chú ý vào năng suất
và hiệu quả của tổ chức khi đề cập đến khía cạnh hợp lý trong hành động của con người
và cho rằng mỗi công việc đều có một cách thức hợp lý nhất để hoàn thành chúng.
Henry Fayol lại đề cao tính phổ biến của các chức năng quản trị chủ yếu và phương
pháp áp dụng chúng trong tổ chức. Đồng thời, ông cũng đề cao sự phân công lao động,
thiết lập cơ cấu tổ chức, qui chế hoạt động rõ ràng.
Trường phái tâm lý xã hội chú trọng đến vấn đề con người trong tổ chức trên
phương diện con người tâm lý xã hội, đề cao bản chất tốt đẹp của con người và đòi hỏi
các nhà quản trị phải có chính sách đúng đắn đối với con người.
Các lý thuyết hệ thống, quản trị theo tình huống lần lượt ra đời sau thế chiến thứ
hai, tiếp cận khoa học quản trị dựa trên quan niệm tổ chức là một thành tố trong tổng thể
xã hội và trong tổ chức có mối liên hệ hữu cơ giữa các hệ thống cấp dưới và cấp trên của
nó. Bởi vậy, các nhà quản trị phải truyền thông trực tiếp mới hiệu quả.
Trường phái quản trị theo tình huống đề cao tính hợp lý, linh hoạt trong việc vận
dụng các lý thuyết quản trị. Các lý thuyết quản trị hiện đại là sự kế thừa các tư tưởng
quản trị truyền thống nhằm đáp ứng những thay đổi nhanh chóng của môi trường kinh
doanh và mức độ cạnh tranh ngày càng gay gắt trên thương trường.
Các lý thuyết quản trị tuy xuất hiện tuần tự theo thời gian nhưng chúng không thay
thế nhau mà bổ sung cho nhau. Sự quản trị có hiệu quả chỉ đạt được trên cơ sở của sự vận
dụng sáng tạo các lý thuyết quản trị vào những tình huống cụ thể trong mỗi tổ chức.
=> Tóm lại khoa học quản trị là một dòng chảy liên tục, mang tính kế thừa. Những lý
thuyết quản trị ra đời ở những giai đoạn sau sẽ kế thừa, bổ sung và hoàn thiện cho những
lý thuyết trước, từ đó làm cho bức tranh khoa học quản trị ngày càng sinh động và nhiều màu sắc. 18
Sự Phát Triển của Lý Thuyết Quản Trị Cổ Điển Hành vi Định Lượng Hiện Đại Quản Trị Khoa Học Quản Trị Hành Chính QTrị Quá Trình Qtrị Tình huống Qtri Nhật Bản 19
Document Outline
- I.Bối cảnh lịch sử
- 1
- II.Trường phái quản trị cổ điển (Các lý thuyết cổ điể
- II.1.Lý thuyết quản trị khoa học
- II.1.1.Frededric W.Taylor (1856 - 1915):
- 2
- II.1.2.Charles Babbage (1792 - 1871):
- 3
- II.1.4.Henry Gantt (1861 - 1919)
- ⇨Đánh giá
- II.1.4.Henry Gantt (1861 - 1919)
- 4
- II.2.1.Max Weber (1864 - 1920)
- II.2.2.Henry Fayol (1841 – 1925)
- 5
- ⇨Đánh giá (Ưu nhược điểm):
- 6
- 7
- III.Lý thuyết quản trị hành vi
- 8
- Trường phái này có các tác giả sau:
- 3.2.Những đóng góp của Barnard:
- 3.3.Elton Mayo và cuộc nghiên cứu nhà máy Hawthornes
- 9
- 3.4.Doughlas Mc Gregor (1906-1964)
- 10
- => Đánh giá
- So sánh trường phái cổ điển và trường phái quản tr
- 11
- Khác nhau:
- IV.Lý thuyết quản trị bằng phương pháp định lượng
- 12
- Theo lý thuyết định lượng, hệ thống là phức hợp củ
- Đầu vào
- 13
- => Đánh giá:
- ❖Đánh giá (ưu nhược điểm):
- V.Trường phái quản trị hiện đại
- 14
- V.2.Lý thuyết quản trị tình huống
- 15
- ⇨Đánh giá
- V.3.Lý thuyết quản trị Nhật Bản
- 16
- - Lý thuyết Z (William Ouchi):
- 17
- TÓM LƯỢC
- Hành viĐịnh Lượng
Tài liệu liên quan:
-
Chương 6: Tổ Chức và Quản Trị Học (QUAN TRI HOC)
9 5 -
Đề cương môn Quản trị học - trường đại học kinh tế- tài chính thành phố Hồ chí minh
26 13 -
Đề cương môn Quản trị học - trường đại học kinh tế- tài chính thành phố Hồ chí minh.
25 13 -
Đề cương môn Quản trị học - trường đại học kinh tế- tài chính thành phố Hồ chí minh
23 12