CHƯƠNG III CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ

GIÁO ÁN MÔN TRIẾT HỌC
Người trình bày: TS. Nguyễn Tiến Hùng
Trưởng phòng Chính trị và Công tác sinh viên
TS. NGUYỄN TIẾN HÙNG A. MỤC ĐÍCH, YÊU CẦU 1. Mục đích
- Giúp cho sinh viên hiểu các quy luật vận động,
phát triển của xã hội loài người từ thấp đến cao.
- Từ đó, việc định ra kế hoạch, hoạch định chính
sách phát triển bền vững phải phù hợp với thực
tiễn xã hội ở từng giai đoạn trên cơ sở nắm vững
lý luận hình thái kinh tế - xã hội. 2. Yêu cầu
Về nội dung: Nghiên cứu chuyên đề này, người học cần
nắm vững những kiến thức cơ bản sau:
- Vai trò của sản xuất vật chất và nội dung quy luật quan
hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất.
- Biện chứng của cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng.
- Tồn tại xã hội quyết định ý thức xã hội và tính độc lập
tương đối của ý thức xã hội.
- Lý luận hình thái kinh tế-xã hội.
- Vai trò của đấu tranh giai cấp và cách mạng xã hội
trong xã hội có đối kháng giai cấp.
- Quan điểm của chủ nghĩa duy vật lịch sử về con người
về vai trò sáng tạo lịch sử của quần chúng nhân dân.
Về phương pháp: Kết hợp giữa nghe giảng với đọc
Tài liệu hướng dẫn nghiên cứu và nâng cao khả năng
ứng dụng thực tiễn và đọc các tài liệu tham khảo khác.
B. THUẬT NGỮ CHỦ YẾU
Nghiên cứu chuyên đề này, người học cần nắm
vững những khái niệm cơ bản sau: sản xuất
vật chất; lực lượng sản xuất; quan hệ sản
xuất; phương thức sản xuất; cơ sở hạ tầng;
kiến trúc thượng tầng; hình thái kinh tế- xã hội. NỘI DUNG CHÍNH
I. HỌC THUYẾT HÌNH THÁI KINH TẾ XÃ – HỘI II. GIAI CẤP VÀ DÂN TỘC
III. NHÀ NƯỚC VÀ CÁCH MẠNG XÃ HỘI IV. Ý THỨC XÃ HỘI
V. TRIẾT HỌC VỀ CON NGƯỜI
I. HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI
1. SẢN XUẤT VẬT CHẤT LÀ CƠ SỞ CỦA SỰ TỒN TẠI VÀ PHÁT TRIỂN XÃ HỘI
2. BIỆN CHỨNG GIỮA LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT VÀ QUAN HỆ SẢN XUẤT
3. BIỆN CHỨNG GIỮA CƠ SỞ HẠ TẦNG VÀ KIẾN TRÚC THƯỢNG TẦNG
4. SỰ PHÁT TRIỂN CỦA CÁC HÌNH THÁI KT-XÃ LÀ MỘT QUÁ
TRÌNH LỊCH SỬ - TỰ NHIÊN TỰ NHIÊN VÀ XÃ HỘI
YẾU TỐ MÔI TRƯỜNG TỰ NHIÊN VÀ MÔI TRƯỜNG XÃ HỘI
TỰ NHIÊN VÀ XÃ HỘI CÂU HỎI
Dưới góc độ Triết học, thước đo trình độ phát triển kinh tế - xã hội của một quốc
gia nói riêng và một xã hội trong nấc thang phát triển được dựa vào các tiêu chí
nào? Trong các tiêu chí đó, tiêu chí nào đóng vai trò quyết định?
TRẢ LỜI: Thước đo trình độ phát triển KT-XH của một quốc gia nó riêng và một
xã hội trong nấc thang phát triển chính là: Trình độ phát triển của Lực lượng sản xuất
+ Người lao động: Tri thức, sức khỏe, kinh nghiệm, kỹ năng, sức sáng tạo (Tri thức
đóng vai trò quan trọng).
+ Tư liệu sản xuất (công cụ lao động đóng vai trò quan trọng) •
Dưới góc độ Triết học, bạn hiểu như thế nào về cụm từ: Kinh tế - xã hội?
Trả lời: Trong xã hội phân theo lĩnh vực có 6 lĩnh vực trọng tâm, cơ bản: •Kinh tế;
•Giáo dục và đào tạo khoa học và công nghệ
•Văn hóa xã hội;
•Quản lý tài nguyên và môi trường;
•Định hướng và chính sách phát triển vùng
•Kết hợp kinh tế xã hội với quốc phòng, an ninh.
=> Trong đó kinh tế là nền tảng của xã hội ( SXVC là nền tảng của sự tồn tại
và phát triển của xã hội).
Kinh tế - xã hội (KT-XH)
Kinh tế xã hội (KTXH)
Dưới góc độ Triết học nền kinh tế của Việt Nam là nền kinh tế nào?
Trả lời: Theo Điều 51 trong Hiến Pháp năm 2013 quy định:
Nền kinh tế Việt Nam là nền kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa với nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành
phần kinh tế; kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo.
Nền kinh tế mà Việt Nam hiện nay đang xây dựng có tuân thủ các quy luật khách
quan chung chi phối sự vận động và phát triển của xã hội loài người? TRẢ LỜI:
Đại hội XII của Đảng (tháng 1-2016) khẳng định: “Nền kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa Việt Nam là nền kinh tế vận hành đầy đủ, đồng bộ theo các quy luật
của kinh tế thị trường, đồng thời bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa phù hợp với từng
giai đoạn phát triển của đất nước. Đó là nền kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập quốc tế;
có sự quản lý của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa”
I. HỌC THUYẾT HÌNH THÁI KINH TẾ - XÃ HỘI
1. SẢN XUẤT VẬT CHẤT LÀ CƠ SỞ CỦA SỰ TỒN TẠI VÀ PHÁT TRIỂN XÃ HỘI
1.1. Khái niệm sản xuất vật chất và vai trò của nó
1.1.1. Khái niệm và đặc điểm của sản xuất vật chất 1.1.1.1. Khái niệm:
- Sản xuất vật chất là quá trình trong đó con người sử dụng
công cụ lao động tác động trực tiếp hoặc gián tiếp vào tự
nhiên,cải biến các dạng vật chất của giới tự nhiên để tạo
ra của cải xã hội nhằm thỏa mãn nhu cầu tồn tại và phát
triển của con người.
HÌNH ẢNH NÀY PHẢN ÁNH NỘI DUNG CƠ CẤU LĨNH VỰC NÀO CỦA XÃ HỘI
Dưới góc độ Triết học, tiêu chí nào là thước đo trình độ của
người lao động? Tiêu chí nào là tiêu chí cơ bản nhất? TRẢ LỜI Tri thức Sức khỏe Kinh ngiệm, kỹ năng và năng lực sáng tạo KHÁI NIỆM SẢN XUẤT VẬT CHẤT Sản xuất nông nghiệp