Chuyên đề Đánh giá học sinh | Đại học Sư phạm Hà Nội 2

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
-------------------------
BỒI DƯỠNG NGHIỆP VỤ SƯ PHẠM CHUYÊN ĐỀ ĐÁNH GIÁ HỌC SINH
(Tài liệu bồi dưỡng Nghiệp vụ sư phạm dành cho người có bằng cử
nhân có nguyện vọng trở thành giáo viên Tiểu học) HÀ NỘI, 2021 MỤC LỤC
Chương 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ Ở TIỂU HỌC....1 .
1.1. Các khái niệm cơ bản..............................................................................................1
1.1.1. Đo lường trong giáo dục...................................................................................1 1.1.2.
Kiểm tra ............................................................................................................1 1.1.3. Đánh
giá ...........................................................................................................2 1.2. Mục đích của
kiểm tra, đánh giá trong giáo dục ....................................................2 1.3. Các loại hình đánh
giá trong giáo dục ....................................................................2 Chương 2 KIỂM TRA, .
ĐÁNH GIÁ THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN .................4 NĂNG LỰC HỌC SINH
TIỂU HỌC...............................................................................4 2.1. Khái niệm đánh giá theo
định hướng phát triển năng lực học sinh........................4
2.2. Đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh theo hướng phát triển phẩm
chất, năng lực .......................................................................................................5 2.3. Vai
trò của kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh
.......................................................................................................................................7
2.3.1. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh là một trong những hoạt động
quan trọng nhất của quá trình dạy học ..............................................................7 2.3.2.
Kiểm tra, đánh giá giáo dục là một bộ phận quan trọng của quản lí giáo dục .8 2.3.3.
Đổi mới kiểm tra, đánh giá là giải pháp đột phá đổi mới dạy học/giáo dục ở trường
tiểu học theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh................9
2.4. Các nguyên tắc kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học
sinh tiểu học .................................................................................................................10
2.5. Quy trình kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh tiểu
học.........................................................................................................................11 2.6.
Hình thức, phương pháp và công cụ đánh giá học sinh tiểu học..........................12
2.6.1. Hình thức đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh......12 2.6.2.
Phương pháp, công cụ đánh giá học sinh tiểu học .........................................16 2.7. Xử lý,
phản hồi kết quả kiểm tra đánh giá ở tiểu học...........................................26 THỰC HÀNH
ĐÁNH GIÁ MÔN HỌC Ở TIỂU HỌC.................................................26 TÀI LIỆU THAM
KHẢO...............................................................................................28
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BGDĐT: ĐGĐK: ĐGTX: GV:
Đánh giá thường xuyên Giáo viên
Bộ Giáo dục và Đào tạo Đánh giá định kì
HS: Học sinh NXB: Nhà xuất bản Chương 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ Ở TIỂU HỌC
1.1. Các khái niệm cơ bản
1.1.1. Đo lường trong giáo dục
Theo Hoàng Phê1“Thuật ngữ đo lường được định nghĩa là xác định độ lớn của một
đại lượng bằng cách so sánh với một đại lượng cùng loại được chọn làm đơn vị”. Theo Q.
Stodola và K. Stordahl: Đo lường trong giáo dục là phương tiện để thu thấp, phân tích dữ
liệu về đặc tính, hành vi con người một cách có hệ thống làm cơ sở cho những hành động thích hợp.
Trong tiếng Anh đo lường (Measurement) là một khái niệm chuyên dùng để chỉ sự so
sánh một vật hay hiện tượng với một thước đo hay một chuẩn mực, có khả năng trình bày
về mặt định lượng. Như vậy, đo lường hay lượng giá là xác định số lượng hay đưa một
giá trị bằng số hoặc thứ bậc theo một hệ thống qui tắc nào đó cho một hoạt động giáo dục
nhất định. Lượng giá là quá trình thu thập thông tin một cách định lượng về các đại lượng
đặc trưng như nhận thức, tư duy, kỹ năng và các phẩm chất nhân cách khác trong quá
trình giáo dục làm cơ sở cho những quyết định quản lí.
Trắc nghiệm (test) là một công cụ hay một hệ thống các công cụ dùng đo lường một
mẫu hành vi (behavior) để trả lời cho câu hỏi: kết quả học tập của một cá nhân so với
những cá nhân khác, hay so với nhiệm vụ học tập cụ thể được qui định từ trước là như thế nào.
1.1.2. Kiểm tra
Theo Từ điển tiếng Việt thuật ngữ kiểm tra được định nghĩa như sau: “Kiểm tra là
xem xét tình hình thực tế để đánh giá, nhận xét “2
Theo Tự điển Giáo dục học − NXB Từ điển Bách khoa 2001 thì thuật ngữ kiểm tra
được định nghĩa như sau: “Là bộ phận hợp thành của quá trình hoạt động dạy − học
nhằm nắm được thông tin về trạng thái và kết quả học tập của học sinh, về những nguyên
nhân cơ bản của thực trạng đó để tìm ra những biện pháp khắc phục những lỗ hổng, đồng
thời củng cố và tiếp tục nâng cao hiệu quả của hoạt động dạy − học”.
Như vậy trong lĩnh vực giáo dục, kiểm tra là một thuật ngữ chỉ sự đo lường, thu
thập thông tin để có được những phán đoán, xác định xem mỗi học sinh sau khi học đã
nắm được gì (kiến thức), làm được gì (kỹ năng) và bộc lộ thái độ ứng xử ra sao, qua đó
có được những thông tin phản hồi để hoàn thiện quá trình dạy − học.
1 Từ điển Tiếng Việt, NXB Khoa học xã hội, N. 1998
2Hoàng Phê - Từ điển Tiếng Việt. NXB khoa học xã hội, Hà Nội 1998. 1
Kiểm tra cung cấp thông tin làm cơ sở cho việc đánh giá, là phương tiện và hình
thức đánh giá. Do đó đánh giá có loại hình nào thì kiểm tra cũng có loại hình đó; nó có ý
nghĩa và mục tiêu như đánh giá. Việc kiểm tra chú ý nhiều đến việc xây dựng công cụ
đánh giá, ví dụ như câu hỏi, bài tập, đề kiểm tra. Các công cụ này được xây dựng trên
một căn cứ xác định, chẳng hạn như đường phát triển năng lực hoặc các rubric trình bày các tiêu chí đánh giá.
1.1.3. Đánh giá
Đối với một số giáo viên cũng như học sinh, “đánh giá” đơn giản có nghĩa là việc
cho học sinh làm bài kiểm tra và cho điểm. Cách hiểu này về đánh giá quá hẹp, và không chính xác.
Đánh giá học sinh tiểu học là quá trình thu thập, xử lý thông tin thông qua các
hoạt động như quan sát, theo dõi, trao đổi, kiểm tra, nhận xét quá trình học tập, rèn luyện
của học sinh. Bên cạnh đó, đánh giá còn bao gồm tư vấn, hướng dẫn, động viên học sinh
và sự diễn giải các thông tin định tính hoặc định lượng về kết quả học tập, rèn luyện, sự
hình thành và phát triển một số phẩm chất, năng lực của học sinh tiểu học.
1.2. Mục đích của kiểm tra, đánh giá trong giáo dục
Kiểm tra, đánh giá trong giáo dục có mục đích chung là cung cấp thông tin để ra các
quyết định về dạy học và giáo dục.
Ở cấp độ quản lí nhà nước, kiểm tra, đánh giá nhằm xây dựng chính sách và chiến
lược đầu tư, phát triển giáo dục, người sử dụng thông tin thường là phòng, sở, BộGiáo dục
và đào tạo, đánh giá thường mang tính tổng hợp, theo diện rộng và đảm bảo tính tiêu chuẩn hóa.
Ở cấp độ nhà trường, lớp học, kiểm tra, đánh giá phục vụ 3 mục đích: Hỗ trợhoạt
động dạy và học; Cho điểm cá nhân, xác định thành quả học tập của HS để phân loại,
chuyển lớp, cấp bằng; Hỗ trợ nhà trường đáp ứng đòi hỏi giải trình với xã hội.
Ở cấp độ chương trình đào tạo, kiểm tra, đánh giá nhằm điều chỉnh đối với chương
trình, phương pháp dạy học và phương pháp kiểm tra đánh giá… để mang lại hiệu quả giáo dục cao nhất.
1.3. Các loại hình đánh giá trong giáo dục
Có nhiều cách phân loại các loại hình đánh giá trong giáo dục dựa vào các đặc điểm
như: thời điểm, quy mô, vị trí của người đánh giá; đặc tính của câu hỏi; tính chất thường
xuyên hay thời điểm hoặc tính chất quy chiếu của mục tiêu đánh giá … .
Đánh giá trong giáo dục thường có một số loại hình chính như sau: - Đánh giá quá
trình và đánh giá tổng kết hoặc đánh giá thường xuyên, đánh giá định kì (xét theo tính
liên tục và thời điểm đánh giá).
- Đánh giá trên diện rộng, đánh giá dựa vào nhà trường và đánh giá trên lớp học
(xét theo quy mô/phạm vi đánh giá); 2
- Đánh giá cá nhân và đánh giá nhóm (xét theo đối tượng đánh giá); - Tự đánh giá
và đánh giá đồng đẳng (xét theo người tham gia đánh giá); - Đánh giá dựa theo
chuẩn và đánh giá dựa theo tiêu chí (xét theo chuẩn tương
đối của nhóm người cùng được đánh giá và chuẩn về mức độ thành thạo đáp ứng chuẩn mực như mong đợi);
- Đánh giá sơ khởi và đánh giá chuẩn đoán;
- Đánh giá chính thức và không chính thức;
- Đánh giá khách quan và đánh giá chủ quan. 3 Chương 2
KIỂM TRA, ĐÁNH GIÁ THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN
NĂNG LỰC HỌC SINH TIỂU HỌC
2.1. Khái niệm đánh giá theo định hướng phát triển năng lực học sinh Theo quan điểm
phát triển năng lực, việc đánh giá kết quả học tập không lấy việc kiểm tra khả năng tái
hiện kiến thức đã học làm trung tâm của việc đánh giá. Đánh giá kết quả học tập theo năng
lực cần chú trọng khả năng vận dụng sáng tạo tri thức trong những tình huống ứng dụng
khác nhau. Hay nói cách khác, đánh giá theo năng lực là đánh giá kiến thức, kĩ năng và
thái độ trong bối cảnh có ý nghĩa1.
Xét về bản chất thì không có mâu thuẫn giữa đánh giá năng lực và đánh giá kiến thức
kĩ năng, đánh giá năng lực được coi là bước phát triển cao hơn so với đánh giá kiến thức,
kĩ năng. Để chứng minh HS có năng lực ở một mức độ nào đó, phải tạo cơ hội cho HS
được giải quyết vấn đề trong tình huống mang tính thực tiễn. Khi đó HS vừa phải vận
dụng những kiến thức, kĩ năng đã được học ở nhà trường, vừa phải dùng những kinh
nghiệm của bản thân thu được từ những trải nghiệm bên ngoài nhà trường (gia đình, cộng đồng và xã hội).
Bảng 1. So sánh đánh giá năng lực với đánh giá kiến thức, kĩ năng1 Tiêu
Đánh giá năng lực
Đánh giá kiến thức, kĩ năng chí so sánh
1. Mục Đánh giá khả năng HS vận dụng các
Xác định việc đạt kiến thức, kĩ đích
kiến thức, kĩ năng đã học vào giải
năng theo mục tiêu của chương chủ
quyết vấn đề thực tiễn của cuộc sống trình giáo dục yếu
Đánh giá sự tiến bộ của HS so với
Đánh giá, xếp hạng giữa những chính mình HS với nhau
2. Bối Gắn với bối cảnh học tập và thực
Gắn với nội dung học tập được cảnh
tiễn cuộc sống của HS
học trong nhà trường (kiến thức,
kĩ năng, thái độ).
3. Nội - Kiến thức, kĩ năng, thái độ ở nhiều
- Kiến thức, kĩ năng, thái độ ở dung
môn học, hoạt động giáo dục và trải
1 môn học cụ thể.
nghiệm của bản thân HS.
- Quy chuẩn theo việc đạt hay
- Quy chuẩn theo mức độ phát
không đạt kiến thức, kĩ năng
triển năng lực. đã được học.
1 Nguyễn Công Khanh (chủ biên), Đào Thị Oanh (2019), Giáo trình Kiểm tra đánh giá trong giáo dục, NXB ĐHSP Hà Nội 4 4.
Nhiệm vụ, bài tập trong tình
Câu hỏi, bài tập, nhiệm vụ Công
huống, bối cảnh thực.
trong tình huống hàn lâm cụ
hoặc tình huống thực. 5.
Mọi thời điểm trong quá trình dạy
Thường diễn ra ở những thời Thời
học, chú trọng đánh giá trong quá
điểm nhất định trong quá trình điểm trình học.
dạy học, đặc biệt là trước và sau khi dạy học. 6.
Năng lực HS phụ thuộc vào độ khó
Năng lực HS phụ thuộc vào số Kết
của nhiệm vụ hoặc bài tập đã hoàn
lượng câu hỏi, bài tập, niệm vụ đã quả
thành Thực hiện được nhiệm vụ hoàn thành
càng khó, phức tạp thì năng lực
Đạt càng nhiều đơn vị kiến thức, càng cao.
kĩ năng thì năng lực càng cao.
Như vậy, có thể thấy đặc trưng của kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển
năng lực là hướng đến việc giúp học sinh vận dụng kiến thức vào thực tiễn theo tinh thần
kết nối tri thức với cuộc sống trong bối cảnh cụ thể, với mục tiêu giúp học sinh hình thành
và phát triển năng lực cá nhân.
2.2. Đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh theo hướng phát
triển phẩm chất, năng lực
Trong những năm trước đây, kiểm tra, đánh giá được xem là nguồn cung cấp các
chỉ số về việc học tập, và nó tuân theo trình tự: giáo viên thực hiện giảng dạy, kiểm tra
kiến thức của học sinh, tiến hành đánh giá về học sinh, dựa trên các kết quả kiểm tra, từ đó
làm cơ sở cho các hoạt động dạy học tiếp theo. Tuy nhiên, tiến bộ của khoa học giáo dục
đã cung cấp đầy đủ hơn những vấn đề bản chất của hoạt động dạy học nên đánh giá trong
nhà trường không chỉ dừng ở việc thu thập và phân tích dữ liệu về kết quả học tập của học
sinh mà còn thực hiện các chức năng, nhiệm vụ cao hơn với mục đích cuối cùng là sự tiến
bộ không ngừng của học sinh về phẩm chất và năng lực.
Dưới đây là một số quan điểm đổi mới kiểm tra, đánh giá trong dạy học vì sự tiến
bộ của học sinh theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực.
a) Đánh giá kết quả học tập (Assessment OF Learning)
Với mục đích đánh giá giá kết quả học tập là đánh giá nhằm công bố và kết quả là những
nhận định định tính hay định lượng (điểm số) về việc học sinh có kết quả học tập như thế
nào. Thông tin này thường góp phần để đưa ra những quyết định then chốt có ảnh hưởng
đến tương lai của học sinh. Bản chất của hoạt động này là đánh giá tổng kết, hoạt động
này được diễn ra tại thời điểm cuối hoặc gần cuối một giai đoạn học tập, và có thể được sử
dụng để cung cấp thông tin cho hoạt động dạy và học tiếp theo.
Tác dụng của hoạt động này được cơ sở giáo dục dựa trên những tiêu chí đã được
thiết lập, để đưa ra những đánh giá thể hiện chất lượng học tập của học sinh và 5
để phản hồi thông tin về thành tích học tập đến học sinh, cha mẹ học sinh và những đối
tượng khác. Từ kết quả đánh giá này, chỉ ra bức tranh thực trạng về giáo dục, đảm bảo
tính thông suốt trong thực hiện đạt các mục tiêu và chính sách giáo dục. Đánh giá này
được tiến hành trên cơ sở của mục tiêu giáo dục, sẽ chỉ ra độ sai lệch giữa hiện trạng thực
tế và mục tiêu đề ra trước đó, làm cho khoảng cách này ngày một ngắn hơn. Hay nói các
khác đánh giá kết quả học tập sẽ chỉ ra việc đạt hay chưa đạt các mục tiêu dạy học ở mức
độ nào; thực hiện chức năng phân loại, xếp hạng học tập và chỉ ra mức độ tiến bộ của từng học sinh.
b) Đánh giá vì học tập (Assessment FOR Learning)
Với mục đích đánh giá vì hoạt động học tập, đánh giá là quá trình tìm kiếm và lý
giải các thông tin để học sinh và giáo viên sử dụng nhằm xác định học sinh đang ở đâu trên
con đường học tập của mình và nhờ đó giáo viên và học sinh cần phải điều chỉnh hoạt
động dạy và hoạt động học như thế nào để học sinh đi đến đích một cách tốt nhất.
Bản chất của hoạt động này là đánh giá chẩn đoán và đánh giá quá trình. Đánh giá
chẩn đoán là hoạt động diễn ra trước hoạt động giảng dạy, để xác định mức độ sẵn sàng để
học những kiến thức và kỹ năng mới của học sinh, cũng như nắm được những thông tin về
sự hứng thú, thiên hướng học tập của học sinh; đánh giá quá trình là hoạt động diễn ra
thường xuyên và liên tục ngay trong quá trình dạy và học môn học để
đánh giá hoạt động học tập của học sinh đang diễn ra như thế nào. Tác dụng của hoạt động
đánh giá vì hoạt động học tập là: (i) giáo viên và học sinh sử dụng để xác định học sinh đã
thu được gì trong những yêu cầu cần đạt và biểu hiện cụ thể về các thành phần năng lực
của từng môn học, hoạt động giáo dục và một số biểu hiện phẩm chất, năng lực của học
sinh, nhờ đó giáo viên có thể lập kế hoạch cho hoạt động giảng dạy và tư vấn tới từng học
sinh để đề ra hoạt động học tập phù hợp, hiệu quả, nhanh chóng đạt chuẩn đầu ra. (ii) Giáo
viên sử dụng để theo dõi sự tiến bộ của học sinh trên lộ trình hướng tới đạt được mục tiêu
mong đợi, nhờ đó giáo viên có thể điều chỉnh hoạt động giảng dạy của mình và hoạt động
học của học sinh sao cho đáp ứng nhu cầu của học sinh đạt chuẩn đầu ra của môn học. c)
Đánh giá như hoạt động học tập (Assessment AS Learning)
Với mục đích hoạt động đánh giá được dùng như một phương tiện học tập là hoạt
động thông qua hệ thống câu hỏi bài tập môn học được xây dựng phù hợp với yêu cầu cần
đạt môn học/hoạt động giáo dục mà bản chất của nó là sử dụng trực tiếp như một phương
pháp để rèn luyện năng lực nhận thức và năng lực tư duy trong quá trình dạy học hoặc tự
chiếm lĩnh kiến thức − kỹ năng và phẩm chất của học sinh.
Tác dụng của hoạt động này là: học sinh sử dụng để cung cấp thông tin phản hồi
cho những học sinh khác (đánh giá đồng cấp), để theo dõi sự tiến bộ của chính học 6
sinh trên lộ trình đạt mục tiêu học tập (tự đánh giá), để điều chỉnh các xu hướng/cách tiếp
cận/phương pháp học tập của mình, để tự nhận định hoạt động học tập của mình, và để đặt
ra những mục tiêu học tập cá nhân.
Việc đổi mới công tác đánh giá kết quả học tập môn học của giáo viên được thể hiện
qua một số nội dung sau:
- Mục đích chủ yếu của việc đánh giá kết quả học tập là cung cấp thông tin chính
xác, kịp thời, có giá trị về mức độ đáp ứng yêu cầu cần đạt về phẩm chất, năng lực và
những tiến bộ của học sinh trong suốt quá trình học tập môn học/hoạt động giáo dục, qua
đó điều chỉnh, cải thiện kịp thời nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động dạy và học. Vì vậy,
cần chuyển từ chủ yếu sử dụng đánh giá kết quả học tập cuối môn học, lớp học nhằm mục
đích xếp loại học sinh sang sử dụng đa dạng các hình thức đánh giá, trong đó coi trọng
đánh giá thường xuyên nhằm mục đích phản hồi, điều chỉnh quá trình giảng dạy và học tập.
- Mới mục tiêu đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh, việc
đánh giá cần chuyển từ đánh giá chủ yếu đánh giá kiến thức, kỹ năng sang đánh giá phẩm
chất, năng lực. Tức là chuyển trọng tâm đánh giá từ chủ yếu ghi nhớ, hiểu kiến thức sang
đánh giá năng lực vận dụng, giải quyết những vấn đề của thực tiến cuộc sống. Ca n cứ
đánh giá, các tiêu chí đánh giá và hình thức đánh giá bảo đảm phù hợp với mục tiêu, yêu
cầu cần đạt về phẩm chất chủ yếu, na ng lực chung và năng lực đặc thù.
- Sử dụng đa dạng các phương pháp, hình thức đánh giá khác nhau bảo đảm đánh
giá toàn diện học sinh; chú trọng đánh giá bằng quan sát trong đánh giá theo tiến trình và
đánh giá theo sản phẩm. Với mỗi nhiệm vụ học tập, tiêu chí đánh giá được thiết kế đầy đủ,
dựa trên yêu cầu cần đạt và được công bố ngay từ đầu để định hướng cho học sinh trong
quá trình thực hiện nhiệm vụ học tập; công cụ đánh giá phải phản ánh được yêu cầu cần
đạt nêu trong mỗi chủ đề, mạch nội dung.
- Kết hợp giữa đánh giá thường xuyên và đánh giá định kỳ; trong đó, đánh giá
thường xuyên phải được tiến hành trong suốt quá trình dạy học, liên tục và tích hợp vào
trong các hoạt động dạy học, đảm bảo mục tiêu đánh giá vì sự tiến bộ của học sinh;
khuyến khích tự đánh giá và đánh giá lẫn nhau giữa các học sinh.
2.3. Vai trò của kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh
2.3.1. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh là một trong những hoạt
động quan trọng nhất của quá trình dạy học
Dạy học là một hoạt động có tính mục đích, là chuỗi các thành tố cơ bản: xây dựng
mục tiêu, phân tích thiết kế nội dung, lựa chọn và sử dụng các phương pháp, hình thức
dạy học và kiểm tra đánh giá. Khi tiến hành quá trình dạy học, 7
người giáo viên phải xác định rõ mục tiêu chủ đề/bài học, nội dung, phương pháp cũng
như kỹ thuật tổ chức quá trình dạy học sao cho phù hợp với đối tượng học sinh và đạt
được những yêu cầu về phẩm chất, năng lực, nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy học.
Muốn đánh giá được quá trình dạy học có chất lượng và hiệu quả hay không, người giáo
viên phải thu thập các thông tin định tính và định
lượng, xử lý các thông tin đó và xác định xem mục tiêu của chương trình giáo dục, của
môn học, bài học có đạt được hay không và nếu đạt được thì ở mức độ nào. Như vậy, có
thể nói kiểm tra là một khâu quan trọng, một bộ phận không thể tách rời của quá trình dạy học.
Kiểm tra, đánh giá là định hướng tới đích cuối cùng để người dạy hướng dẫn người
học cùng vươn tới và cũng là để người học tuỳ theo năng lực của bản thân tìm cách riêng
cho mình hướng tới. Với nghĩa này, kiểm tra, đánh giá sẽ định hướng cách dạy của thầy
và cách học của trò sao cho hiệu quả nhất, nghĩa là cùng hướng tới việc đạt mục tiêu. Như
vậy, kiểm tra, đánh giá có thể coi là một động lực thúc đẩy đổi mới dạy học trong mỗi nhà
trường phổ thông. Các thông tin khai thác được từ kết quả kiểm tra, đánh giá sẽ rất hữu
ích cho việc điều chỉnh phương pháp dạy của thầy và phương pháp học của trò.
2.3.2. Kiểm tra, đánh giá giáo dục là một bộ phận quan trọng của quản lí giáo dục
Có thể nói rằng bất kì khâu nào của quản lí giáo dục cũng cần tới đánh giá. Không
có đánh giá thì hệ thống quản lí giáo dục sẽ trở thành một hệ thống một chiều, không có
cơ chế phản ánh trở lại, tức là chỉ có chiều đi mà không có chiều về. Đây là một cơ chế
quản lý không khoa học, không hoàn thiện.
Chỉ khi có kiểm tra, đánh giá, quản lí giáo dục mới nhận được phản hồi, mới kịp
thời phát hiện ra các vấn đề và giải quyết chúng. Giáo dục là một hệ thống quản lí hai
chiều nên có thể nói kiểm tra, đánh giá là một nhân tố đảm bảo cho quản lí giáo dục có
tính khoa học và hoàn thiện.
Xét trên tầm vĩ mô, kiểm tra, đánh giá trong giáo dục là một biện pháp quan trọng
nhằm đổi mới giáo dục. Nghị quyết số 29−NQ/TW yêu cầu: “Đổi mới căn bản, hình thức
và phương pháp thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục, đào tạo, bảo đảm trung thực,
khách quan”. Trong bối cảnh của Việt Nam, giáo dục nặng về ứng thì đổi mới công tác
kiểm tra, đánh giácó tác động trực tiếp hết sức mạnh mẽ đến việc dạy và học; có thể làm
thay đổi cả nhận thức, thói quen của thầy, trò, gia đình và xã hội. Việc chuyển từ thực
trạng chú trọng đo lường bằng điểm số kết quả tiếp thu kiến thức sang đánh giá toàn diện
phẩm chất và năng lực học sinh sẽ có tác động đến tất cả các yếu tố khác của chương trình
giáo dục (mục tiêu, nội dung, hình thức tổ chức và phương pháp giáo dục). 8
Xét ở tầm vi mô, kết quả kiểm tra đánh giá giúp các cán bộ quản lí nhà trường có
những điều chỉnh, thay đổi cần thiết trong việc xây dựng và tổ chức quá trình giáo dục
như: điều chỉnh kế hoạch giáo dục nhà trường; quản lý, chỉ đạo xây dựng và thực hiện nội
dung giáo dục; quản lý đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học và kiểm tra, đánh
giá; huy động các điều kiện đảm bảo chất lượng giáo dục; thực hiện trách nhiệm giải trình,
công khai chất lượng giáo dục;….
2.3.3. Đổi mới kiểm tra, đánh giá là giải pháp đột phá đổi mới dạy học/giáo dục ở
trường tiểu học theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh Đối với
trường tiểu học, đổi mới kiểm tra, đánh giá có thể coi là một khâu đột phá quan trọng của
quá trình dạy học, kiểm tra, đánh giá theo định hướng phát triển phẩm chất, năng lực học
sinh; xác định mức độ đạt được mục tiêu của quá trình dạy học và góp phần trực tiếp thúc
đẩy và hoàn thiện quá trình dạy học. Cụ thể: - Giúp giáo viên trường tiểu học điều chỉnh,
đổi mới hình thức tổ chức, phương pháp giáo dục trong quá trình dạy học, giáo dục; kịp
thời phát hiện những cố gắng, tiến bộ của từng học sinh nhằm động viên, khích lệ và phát
hiện những khó khăn chưa thể tự vượt qua của học sinh để hướng dẫn, giúp đỡ nhằm nâng
cao chất lượng, hiệu quả hoạt động học tập, rèn luyện của mỗi học sinh; góp phần thực
hiện mục tiêu giáo dục tiểu học.
- Giúp học sinh có khả năng tự nhận xét mình, tham gia nhận xét lẫn nhau; tự học,
tự điều chỉnh cách học; cách giao tiếp, hợp tác; nâng cao hứng thú học tập và rèn luyện để tiến bộ không ngừng.
- Giúp cha mẹ học sinh tham gia vào quá trình đánh giá thường xuyên và đánh gia
kết quả học tập, rèn luyện, quá trình hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực của con
em mình; tích cực hợp tác với nhà trường trong các hoạt động giáo dục học sinh.
- Cung cấp thông tin giúp tổ trưởng bộ môn, lãnh đạo nhà trường và cán bộ quản lý
giáo dục các cấp kịp thời chỉ đạo các hoạt động giáo dục, đổi mới phương pháp dạy học,
phương pháp đánh giá nhằm đạt hiệu quả giáo dục.
- Góp phần công khai chất lượng giáo dục; giúp các tổ chức xã hội và cộng đồng
nắm bắt thông tin chính xác, khách quan, phát huy nguồn lực xã hội tham gia đầu tư phát
triển nhà trường tiểu học nói riêng và sự nghiệp giáo dục nói chung.
- Đổi mới kiểm tra đánh giá theo định hướng phát triển phẩm chất và năng lực học
sinh tiểu học đúng thực tế, chính xác, khách quan sẽ giúp học sinh tiểu học tự tin, hăng
say, nâng cao năng lực sáng tạo trong học tập.
- Kiểm tra, đánh giá tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh: Hình thành nhu cầu, thói
quen tự kiểm tra, đánh giá, nâng cao tinh thần trách nhiệm trong học tập và ý chí vươn tới
những kết quả học tập ngày càng cao, đề phòng và khắc phục tư tưởng sai trái như “trung
bình chủ nghĩa”, tư tưởng đối phó với thi cử; nâng cao ý thức kỷ luật tự 9
giác, không có thái độ và hành động sai trái với thi cử.
- Góp phần củng cố cho học sinh tính kiên định, lòng tự tin vào sức lực khả năng
của mình, đề phòng và khắc phục được tính ỷ lại, tính tự kiêu tự mãn, chủ quan; phát huy
được tính độc lập sáng tạo, tránh được chủ nghĩa hình thức, máy móc trong kiểm tra.
Nâng cao ý thức tập thể, tạo được dư luận lành mạnh, đấu tranh với những tư tưởng sai
trái trong kiểm tra, đánh giá, tăng cường được mối quan hệ thầy trò. 2.4. Các nguyên tắc
kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh tiểu học
Kết quả đánh giá phải cung cấp được những thông tin hữu ích, chính xác cho
những bên liên quan để họ có thể đưa ra các quyết định đúng đắn. Để đảm bảo được vai
trò này, quá trình đánh giá cũng cần phải tuân thủ các nguyên tắc chung đó là:
- Đảm bảo tính giá trị. Việc đánh giá phẩm chất, năng lực bắt đầu với những giá trị
giáo dục. Đánh giá không phải là sự kết thúc trong chính nó mà là một phương tiện để cải
thiện chất lượng và hiệu quả giáo dục. Có nghĩa là cần xác định các giá trị mang lại cho
các bên liên quan sau khi thực hiện quá trình đánh giá, ví dụ như cung cấp những thông
tin phản hồi để giúp mỗi cá nhân tự cải thiện một phẩm chất, năng lực nào đó.
- Đảm bảo tính toàn diện và linh hoạt. Việc đánh giá phẩm chất, năng lực hiệu quả
nhất khi phản ánh được sự hiểu biết đa chiều, tích hợp, về bản chất của các hành vi được
bộc lộ theo thời gian. Phẩm chất, năng lực là một tổ hợp, đòi hỏi không chỉ sự hiểu biết mà
là những gì có thể làm với những gì họ biết; nó bao gồm không chỉ có kiến thức, khả năng
mà còn là giá trị, thái độ và thói quen hành vi ảnh hưởng đến mọi hoạt động. Do vậy, đánh
giá cần phản ánh những hiểu biết bằng cách sử dụng đa dạng các phương pháp nhằm mục
đích mô tả một bức tranh hoàn chỉnh hơn và chính xác phẩm chất, năng lực của người được đánh giá.
- Đảm bảo tính công bằng và tin cậy: người đánh giá và người được đánh giá đều hiểu
chuẩn, tiêu chí, hành vi đánh giá như nhau; công cụ đánh giá không có sự thiên vị cho giới,
dân tộc, vùng miền, đối tượng,... cách phân tích, xử lý kết quả chuẩn hóa để không bị ảnh
hưởng bởi các mối quan hệ cá nhân. Kết quả đánh giá ổn định, chính xác, không bị phụ
thuộc vào người đánh giá, những nhiệm vụ ở các lĩnh vực khác nhau. Kết quả đánh giá
phải thống nhất khi được lặp đi lặp lại nhiều lần.
- Đánh giá cần quan tâm đến cả kết quả và những trải nghiệm của người học để có được
kết quả đó. Không thể phủ nhận tầm quan trọng của thông tin về kết quả học tập. Tuy
nhiên, để cải thiện kết quả, chúng ta cần phải biết về những trải nghiệm của đối tượng
đang được đánh giá để từ đó có thể xác định hiệu quả của hoạt động, lý giải được kết quả
mà người học đạt được. Đánh giá có thể giúp 10
chỉ ra những điều kiện để cá nhân đạt kết quả tốt hơn; phát huy khả năng tự cải thiện của
học sinh trong hoạt động đó.
- Đánh giá trong bối cảnh thực tiễn và vì sự phát triển của người được đánh giá.
Đánh giá tốt nhất khi hoạt động đó đang diễn ra, không đợi đến khi nó kết thúc. Đánh giá
là một quá trình mà độ tin cậy thể hiện qua sự tích lũy các thông tin minh chứng. Kết quả
đánh giá sẽ có giá trị hơn khi các hoạt động mà chúng ta đánh giá được liên kết lại theo trình tự thời gian.
Đối với học sinh tiểu học, việc đánh giá cần đảm bảo các nguyên tắc cụ thể như sau:
- Đánh giá học sinh thông qua đánh giá mức độ đạt được theo yêu cầu cần đạt và
biểu hiện cụ thể về các thành phần năng lực của từng môn học/hoạt động giáo dục và
những biểu hiện phẩm chất, năng lực của học sinh theo mục tiêu giáo dục tiểu học.
- Đánh giá thường xuyên bằng nhận xét, đánh giá định kì bằng điểm số kết hợp với
nhận xét; kết hợp đánh giá của giáo viên, học sinh, cha mẹ học sinh, trong đó đánh giá của
giáo viên là quan trọng nhất.
- Đánh giá sự tiến bộ và vì sự tiến bộ của học sinh; coi trọng việc động viên,