Cơ Sở Hạ Tầng và Kiến Trúc Thượng Tầng | Môn Triết học Mác - Lênin - Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh

lOMoAR cPSD| 61601779
CƠ SỞ HẠ TẦNG VÀ KIẾN TRÚC THƯỢNG TẦNG
- K/n csht ( 99/hđ) + bao gồm ( vở) - K/n kttt( 100/hđ)
* Mqh biện chứng giữa csht và kttt
- Vai trò quyết định của csht đối với ktt
+Thứ 1: Csht nào thì sinh ra ktt ấy, kttt là sự phản ánh csht:
. Giai cấp nào thống trị về kinh tế thì cũng thống trị về chính trị và toàn bộ đời sống tinh thần của xã hội.
. Giai cấp nào nắm trong tay quyền sở hữu về TLSX thì cũng chi phối toàn bộ ĐSXH
. Hệ tư tưởng của giai cấp thống trị là hệ tư tưởng thống trị trong xã hội.
. Mâu thuẫn trong lĩnh vực kinh tế làm nảy sinh mâu thuẫn trong lĩnh vực tư tưởng
. Sự phụ thuộc về kinh tế dẫn đến sự phụ thuộc về tinh thần.
VD: Trước đây, vào khoảng từ 2000-4000 năm tcn, trên thế giới có xuất hiện hình
thái kinh tế chiếm hữu nô lệ: quan hệ sản xuất chiếm hữu nô lệ,đất đai và các tư
liệu sản xuất khác hầu hết thuộc sở hữu tư nhân của các chủ nô, kể cả nô lệ, từ đó
hình thành nên kiểu nhà nước chủ nô. Cơ sở kinh tế xã hội (hay CSHT) của nhà nước
chủ nô là nhân tố quyết định bản chất, chức năng, bộ máy, hình thức nhà nước (hay
KTTT) cũng như quá trình tồn tại, phát triển của nhà nước chủ nô. Nô lệ có địa vị vô
cùng thấp kém, họ bị coi là tài sản thuộc sở hữu của chủ nô, chủ nô có quyền tuyệt
đối đối với nô lệ, khai thác bóc lột sức lao động, đánh đập, đem bán, tặng cho, bỏ đói hay giết chết.
+Thứ 2: Mỗi khi csht thay đổi sớm hay muộn kttt cũng biến đổi theo
. Mặc dù vậy, có những bộ phận của kttt tồn tại rất dai dẳng cho dù csht sinh ra nó
đã bị mất đi từ rất lâu. Vì:
. Các bộ phận ấy mang tính bảo thủ, đã ăn sâu vào tiềm thức của con người và được
trải nghiệm trong cuộc sống.
. Các bộ phận ấy gắn liền với lợi ích của giai cấp thống trị. VD: +) Thay đổi từ HT KT-
XH này sang HT-KT XH khác: Nhà nước phong kiến là nhà nước của giai cấp địa chủ
phong kiến, cơ sở hình thành của nhà nước là quan hệ sản xuất phong kiến mà đặc
trưng là chế độ chiếm hữu ruộng đất của giai cấp này. Các địa chủ phong kiến nắm
trong tay đủ mọi quyền lực, còn nông dân chỉ có quyền sở hữu nhỏ phụ thuộc vào
địa chủ và hầu như không có quyền gì. Khi nền kinh tế hàng hóa thị trường phát
triển (tức sự thay đổi trong CSHT), sự tập trung tư liệu sản xuất và xã hội hóa lao
động đòi hỏi con người phải có quyền tự do bình đẳng, hội họp kinh doanh và đảm lOMoAR cPSD| 61601779
bảo quyền sở hữu tài sản. Chế độ phong kiến hà khắc đã không còn phù hợp với
quan hệ sản xuất tư bản chủ nghĩa. Vì thế các cuộc cách mạng dân chủ tư sản liên
tiếp nổ ra dưới sự lãnh đạo của giai cấp tư sản, lật đổ nhà nước phong kiến, thiết
lập nhà nước tư sản, mở đường cho nền kinh tế tư bản chủ nghĩa phát triển.
+) Diễn ra ngay trong bản thân các HT KT-XH: Thời bao cấp, VN ta có
nền kinh tế nhà nước chỉ huy, tức là các thương nghiệp tư nhân bị loại bỏ.Tuy nhiên
dần dần cho tới hiện nay, VN đang phát triển kinh tế theo nền kt thị trường, có sự
tham gia của rất nhiều doanh nghiệp tư nhân. Các doanh nghiệp được tạo điều kiện
để phát triển. Sự thay đổi này diễn ra ngay trong hình thái KT-XH XHCN
+ Thứ 3 , sự biến đổi của csht và kttt diễn ra rất phức tạp thông qua các quá trình cải
tạo xã hội, các cuộc đấu tranh giai cấp mà đỉnh cao là cách mạng xã hội.
- Sự tác động trở lại của kttt đối với csht
+ Thứ nhất, kttt thực hiện chức năng duy trì, bảo vệ, củng cố csht đã sinh ra nó,
chống lại mọi nguy cơ làm suy yếu hoặc phá hoại chế độ kinh tế đó.
+ Thứ hai, mọi yếu tố của kttt đều có tác động trở lại đối với csht
. Trong đó nhà nước là bộ phận có sự tác động trực tiếp và mạnh mẽ nhất đối với csht
. Các bộ phận khác như triết học, đạo đức, tôn giáo, nghệ thuật,.. thì tác động một
cách gián tiếp phải thông qua vai trò của nhà nước.
+ Thứ ba, sự tác động của nhà nước đối với cơ sở hạ tầng bằng hệ thống luật pháp,
hệ thống chính sách về kinh tế, đồng thời tạo môi trường chính trị ổn định, chống
lại các thế lực muốn xoá bỏ chế độ kinh tế.
+ Thứ tư, sự tác động của kttt đối với csht có thể diễn ra theo hai xu hướng:
. Nếu kttt tác động cùng chiều với csht, phù hợp với các quy luật kinh tế khách quan
-> thúc đẩy sự phát triển của các quá trình ktxh
. Nếu kttt tác động ngược chiều với csht, không phù hợp với các quy luật kinh tế
khách quan -> Kìm hãm sự phát triển của các quá trình ktxh
. Nhưng sự kìm hãm ấy chỉ mang tính tạm thời, vì xét đến cùng, nhân tố kinh tế là
cái quyết định sự phát triển của xh.
VẬN DỤNG VAI TRÒ CỦA NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI CSHT Ở VN HIỆN NAY Về CSHT: -
Phát triển kinh tế, công nghiệp hoá – hiện đại hoá đất nước gắn với
phát triển kinh tế tri thức là nhiệm vụ trọng tâm.Tranh thủ các cơ hội thuận lợi do
bối cảnh quốc tế tạo ra và tiềm năng, lợi thế của nước ta để rút ngắn quá trình công
nghiệp hoá – hiện đại hoá đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa gắn với phát lOMoAR cPSD| 61601779
triển kinh tế tri thức, phát triển mạnh các ngành kinh tế và các sản phẩm kinh tế có
giá trị tăng cao dựa nhiều vào tri thức. Đẩy mạnh hơn nữa công nghiệp hoá – hiện
đại hoá nông nghiệp và nông thôn, giải quyết đồng bộ các vấn đề nông nghiệp, nông
thôn và nông dân. Đa dạng hoá các thành phần kinh tế, các kiểu QHSX gắn liền với
các hình thức sở hữu và bước đi thích hợp làm cho QHSX phù hợp với trình độ phát
triển của LLSX.Phát triển kinh tế nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế,
trong đó kinh tế Nhà nước giữ vai trò chủ đạo; kinh tế Nhà nước cùng với kinh tế
tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế
quốc dân.Nâng cao vai trò và hiệu lực quản lý của Nhà nước: Nhà nước làm tốt
các chức năng định hướng sự phát triển bằng các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch
và cơ chế; chính sách trên cơ sở tôn trọng các nguyên tắc của thị trường. Thực hiện
quản lý Nhà nước bằng hệ thống pháp luật, giảm tối đa sự can thiệp hành chính vào
hoạt động của thị trường và doanh nghiệp.Phát triển đồng bộ và quản lý có hiệu
quả sự vận hành các loại thị trường cơ bản theo cơ chế cạnh tranh lành mạnh -
Xác lập, củng cố và nâng cao địa vị làm chủ của người lao động trong nền sản
xuất xã hội, thực hiện công bằng ngày một tốt hơn. Thực hiện nhiều hình thức phân
phối, khuyến khích làm giàu hợp pháp đi đôi với xoá đói giảm nghèo.Giữ vững độc
lập, chủ quyền và bảo vệ lợi ích quốc gia, độc lập dân tộc, quan hệ kinh tế với nước ngoài. Về KTTT: -
Nâng cao bản lĩnh và trình độ trí tuệ của Đảng.Kiên định và vận dụng, phát
triển sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong hoạt động của
Đảng. Đảm bảo sự lãnh đạo toàn diện của Đảng cộng sản Việt Nam đối với Nhà
nước, coi xây dựng Đảng là nhiệm vụ then chốt Thường xuyên tổng kết thực tiễn,
bổ sung phát triển lý luận, tiếp tục
làm sáng tỏ những vấn đề về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ
nghĩa xã hội của nước ta.Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã
hội chủ Nghĩa. Xây dựng hệ thống chính trị XHCN vừa đảm bảo tính quốc tế, tính
giaicấp, tính dân tộc, tính nhân dân; trong đó quyền lực cao nhất thuộc về
nhân dân. Xây dựng hệ thống pháp luật đồng bộ phù hợp với sự phát triển kinh tế
xã hội để quản lý mọi mặt của xã hội văn minh hiện đại.Cải cách nền hành chính
quốc gia, hoàn thiện tổ chức và hoạt động của Nhà nước, phát huy dân chủ tăng
cường pháp chế XHCN. Phân định rõ chức năng, quyền hạn, trách nhiệm của Đảng,
chính quyền, các ban ngành, các tổ chức quần chúng từ trung ương đến địa
phương.Phát triển các lĩnh vực khoa học, giáo dục, công nghệ nhằm nâng cao
dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, phát triển văn hóa tiến bộ
mang đậm bản sắc dân tộc, giải quyết tốt vấn đề tiến bộ và công bằng xã hội
- Tăng cường củng cố sức mạnh của lực lượng vũ trang, nâng cao cảnh
giác cách mạng, sẵn sàng đập tan mọi âm mưu phá hoại nền kinh tế và lật đổ chế độ