Đặc trưng và tính tất yếu của Kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam môn Kinh tế chính trị | Học viện Ngân hàng

Trình bày tính tất yếu khách quan và những
đặc trưng của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam. 1.Khái niệm
Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là nền kinh tế
vận hành theo các quy luật của thị trường đồng thời góp phần
hướng tới từng bước xác lập một xã hội mà ở đó dân giàu,nước
mạnh,dân chủ,công bằng,văn minh;có sự điều tiết của nhà nước
do Đảng cộng sản Việt Nam lãnh đạo.
2.Tính tất yếu khách quan
*Phát triển kinh tế thị trường định hướng XHCN là phù hợp với
quy luật phát triển khách quan.
-Trước năm 1986: Kinh tế vận hành theo cơ chế tập trung
quan liêu bao cấp- nền kinh tế chỉ huy, Nhà nước can thiệp
vào toàn bộ hoạt động của nền kinh tế
-Từ năm 1986: đổi mới kinh tế, phát triển theo cơ chế thị
trường có sự điều tiết vĩ mô của nhà.
Việc chuyển từ nền kinh tế tập trung quan liêu bao cấp sang
nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một
xu hướng phát triển khách quan và tất yếu phù hợp với bối cảnh nước ta.
*Do tính ưu việt của kinh tế thị trường trong thúc đẩy phát triển
Việt Nam theo định hướng xã hội chủ nghĩa:
Kinh tế thì trường là một thành tựu phát triển văn minh của
nhân loại trong sản xuất và trao đổi sản phẩm phát triển kinh
tế thị trường có nhiều ưu việt như:
Là nền kinh tế năng động
Phân bố nguồn lực hiệu quả
Kinh tế thị trường là một trong những phương thức phân
bổ nguồn lực tối ưu và hiệu quả mà loài người ta đạt được
so với các mô hình kinh tế trước đó.
Động lực thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển nhanh và có hiệu quả cao
Kích thích tiến bộ kỹ thuật- công nghệ, nâng cao năng suất
lao động, chất lượng sản phẩm và hạ giá thành sản phẩm.
*Kinh tế thị trường phù hợp với nguyện vọng của nhân dân
mong muốn dân giàu,nước mạnh,xã hội công bằng,dân chủ,văn minh.
Phát triển kinh tế thị trường đẩy mạnh phân công lao động
xã hội, phát triển nhiều ngành nghề; tạo việc làm cho người lao động, tăng thu nhập.
Phân bổ các nguồn lực xã hội để phát triển kinh tế cho những vùng khó khăn
Tăng cường mở rộng hợp tác quốc tế.
Sự tồn tại của kinh tế thị trường ở nước ta tạo ra một động lực
quan trọng cho sự phát triển của lực lượng sản xuất, xây dựng cơ
sở vật chất kỹ thuật cho chủ nghĩa xã hội. Là bước đi quan trọng
và tất yếu cho sự phát triển từ sản xuất nhỏ lên sản xuất lớn, là
bước quá độ để đi lên chủ nghĩa xã hội.
3.Đặc trưng của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.
a)Mục tiêu phát triển KTTT
+ Để có thể phân biệt nền kinh tế thị trường của nước ta so với
nền kinh tế thị trường khác phải nói đến mục đích chính trị mục
tiêu kinh tế xã hội mà Đảng và nhân dân đã chọn. Mục tiêu của
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam là
nhằm thực hiện dân giàu,nước mạnh,dân chủ,công bằng,văn minh.
+ Làm cho dân giàu:giàu làm mức bình quân GDP đầu người
tăng nhanh trong một thời gian ngắn và khoảng cách giàu,nghèo
trong xã hội ngày càng được thu hẹp.
+ Làm cho nước mạnh: thể hiện ở mức đóng góp to lớn của nền
kinh tế thị trường cho ngân sách quốc gia;ở sự gia tăng ngành
kinh tế mũi nhọn;ở sự sử dụng tiết kiệm,có hiệu quả các nguồn
tài nguyên;bảo vệ môi trường sinh thái,bảo vệ các bí mật quốc
gia về tiềm lực kinh tế,khoa học,công nghệ và an ninh,quốc phòng.
+ Làm cho xã hội công bằng, văn minh: thể hiện ở việc xử lý
các quan hệ lợi ích ngay trong nội bộ nền kinh tế thị trường, ở
việc cung ứng các hàng hóa và dịch vụ có giá trị không chỉ về
kinh tế mà còn có giá trị cao về văn hóa, xã hội.
+ Kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
lấy lợi ích và phúc lợi toàn dân làm mục tiêu.Phát triển kinh tế
thị trường để phát triển lực lượng sản xuất,giải phóng mạnh mẽ
lực lượng sản xuất;xây dựng cơ sở vật chất cho chủ nghĩa xã hội
nâng cao đời sống nhân dân bằng việc đẩy mạnh xóa đói,giảm
nghèo, khuyến khích mọi người vươn lên làm giàu chính đáng.
b)Về quan hệ sở hữu và thành phần kinh tế:
- Quan hệ sở hữu là quan hệ giữa người với người trong quá
trình sản xuất và tái sản xuất xã hội trên cơ sở chiếm hữu nguồn
lực của quá trình sản xuất và kết quả lao động tương ứng của
quá trình sản xuất hay tái sản xuất ấy trong một điều kiện lịch sử
nhất định.Sở hữu hàm ý trong đó bao gồm có chủ thể sở hữu,đối
tượng sở hữu,lợi ích từ đối tượng sở hữu.
KTTT định hướng XHCN là nền kinh tế có nhiều hình thức sở
hữu,nhiều thành phần kinh tế,trong đó kinh tế nhà nước giữ vai
trò chủ đạo,kinh tế tư nhân là động lực quan trọng (chiếm hơn 40% GDP) -Quan hệ sở hữu gồm:
+Sở hữu tư nhân: -Sở hữu và cá thể,tiểu chủ
-Sở hữu và tư bản tư nhân +Sở hữu hỗn hợp
+Sở hữu công cộng: -Sở hữu nhà nước -Sở hữu tập thể
-Thành phần kinh tế gồm nhiều thành phần như:
+ Thành phần kinh tế nhà nước (sở hữu nhà nước):như doanh nghiệp nhà nước
+ Thành phần kinh tế tập thể (sở hữu tập thể):như hợp tác xã
+ Thành phần kinh tế tư nhân (sở hữu tư nhân):như công ty tư nhân,công ty TNHH,…
+Hình thức liên doanh liên kết nhà nước-tư nhân (sở hữu hỗn
hợp):như cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước
=>Kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo,kinh tế tư nhân là một
động lực quan trọng cho sự phát triển kinh tế.Kinh tế nhà
nước,kinh tế tập thể,kinh tế tư nhân là nòng cốt để phát triển một
nền kinh tế độc lập tự chủ.
=>Kinh tế tư nhân là động lực quan trọng nhất,dẫn dắt định hướng nền kinh tế TBCN.
VD: Trong lĩnh vực ngân hàng, có hệ thống ngân hàng nhà nước
(agribank, viettinbank...) tồn tại song song với ngân hàng tư
nhân (vp bank, techcombank, ACB...). các hệ thống này tồn tại
song song vừa hợp tác, vừa cạnh tranh với nhau, nhưng đều bình đẳng trước pháp luật.
c)Quan hệ quản lý nền kinh tế
+ Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa đại diện cho đa số
nhân dân trong xã hội và phải bảo vệ quyền lợi, lợi ích của nhân dân.
+ Quản lý nền kinh tế bằng pháp luật, bằng chiến lược, kế
hoạch, chính sách đồng thời sự dụng cơ chế thị trường, các hình
thức kinh tế và phương pháp quản lý kinh tế thị trường để kích
thích sản xuất, giải phóng sức sản xuất, phát huy tính tích cực và
khắc phục những tiêu cực, hạn chế do cơ chế thị trường mang
lại, bảo vệ lợi ích của nhân dân và xã hội.
Vd như sự can thiệp của nhà nước giúp điều tiết giá xăng dầu
thông qua thuế nhập khẩu,quỹ bình ổn xăng dầu để hạn chế tác
động tiêu cực khi bất ổn về giá. d )Quan hệ phân phối
-Mỗi chế độ xã hội lại có hình thức phân phối đặc trưng. Các
hình thức phân phối là một bộ phận của quan hệ sản xuất và do
quan hệ sở hữu quyết định. Nhưng ngược lại quan hệ phân phối
là hình thức thực hiện về mặt kinh tế của quan hệ sở hữu.
-Gồm các hình thức phân phối:
+Phân phối theo kết quả lao động ( làm nhiều hưởng nhiều,làm
ít hưởng ít,không làm không hưởng)
+Phân phối theo hiệu quả kinh tế,theo đóng góp vốn.
+Phân phối theo phúc lợi tập thể,phúc lợi xã hội (qũy xóa đói
giảm nghèo,quỹ đền ơn đáp nghĩa,quỹ hưu trí )
-Do trình độ của lực lượng sản xuất còn chưa đồng đều nên tồn
tại nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế,do đó tất
yếu cần có sự tồn tại đa dạng về quan hệ phân phối.
e) Quan hệ gắn tang trưởng kinh tế với công bằng xã hội
-Nền kinh tế luôn gắn tăng trưởng kinh tế với phát triển văn
hóa,giáo dục,xây dựng con người và thực hiện tiến bộ,công bằng xã hội.
-Nền kinh tế đó luôn có sự gắn kết chặt chẽ chính sách kinh tế
với chính sách xã hội,phát triển kinh tế với nâng cao chất lượng
cuộc sống của nhân dân,mọi người đều có cơ hội và điều kiện
phát triển toàn diện.Đây cũng là một trong những mục tiêu của
nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa,thể hiện sự
khác biệt so với kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa về việc phân
cực giàu nghèo,phân hóa xã hội.
-Chính sách lao động việc làm
-Chính sách xóa đói giảm nghèo -Chính sách thu nhập
-Chính sách với người có công
=> Ngoài ra nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
là nền kinh tế độc lập,tự chủ đi đôi với chủ động hội nhập quốc
tế, kết hợp nội lực với ngoại lực thành nguồn lực tổng hợp để phát triển đất nước. 4)Liên hệ thực tế
-Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
là “nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần,vận hành theo cơ chế
thị trường có sự quản lý của Nhà nước,dưới sự lãnh đạo của
Đảng Cộng sản Việt Nam”.Từ Đại hội Đảng lần thứ VI đến Đại
hội Đảng lần thứ XII, thể chế KTTT định hướng XHCN ngày
càng được hoàn thiện và được chứng minh tính đúng đắn.
-Từ nước nghèo,thu nhập thấp,Việt Nam đã gia nhập nhóm nước
có thu nhập trung bình, hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế
giới,tuy nhiên, trước yêu cầu đổi mới của nền kinh tế, để đạt tốc
độ tăng trưởng nhanh,bền vững,Đảng và Nhà nước đang nghiên
cứu, xem xét những vấn đề đặt ra để hoàn thiện hơn thể chế
KTTT định hướng XHCN ở Việt Nam.
-Trong đó,vai trò kiến tạo của Nhà nước,vai trò của doanh
nghiệp nhà nước,vai trò của kinh tế tư nhân được nhìn nhận là
những trụ cột quan trọng để tạo nên sức mạnh kinh tế cho quốc
gia.Nhận diện và chấn chỉnh các biểu hiện lệch lạc trong quá
trình xây dựng KTTT định hướng XHCN ở Việt Nam là cần
thiết và không thể xem nhẹ.
-Đối với lĩnh vực về sở hữu, quyền tài sản và hoạt động đầu
tư,kinh doanh,sẽ sửa đổi, bổ sung Luật Đất đai,Luật Sở hữu trí
tuệ,Luật Hợp tác xã,Luật Quản lý,sử dụng vốn nhà nước đầu tư
vào sản xuất kinh doanh tại doanh nghiệp, Luật Tài nguyên
nước, Luật Khoáng sản,Luật Tài nguyên,môi trường biển và hải đảo.
-Đối với lĩnh vực pháp luật điều chỉnh một số loại thị trường
nhất định sẽ sửa đổi,bổ sung Luật Kinh doanh bảo hiểm,Luật
Đấu thầu,Luật Giao dịch điện tử và kinh tế số,Luật Bảo vệ
quyền lợi người tiêu dùng,Luật Bảo hiểm tiền gửi,Luật Kinh
doanh bất động sản Luật Viễn thông, Luật Điện lực,Luật Tiêu
chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật,Luật Chất lượng sản phẩm hàng
hóa,Luật Giá, Luật Năng lượng nguyên tử,Luật Công
chứng,Luật Kiểm toán độc lập,Luật Việc làm,Luật Công nghiệp
hỗ trợ,luật phát triển công nghiệp.
-Đối với lĩnh vực thuế,các luật sau đây sẽ dự kiến được nghiên
cứu để sửa đổi,bổ sung:Luật Thuế Thu nhập doanh nghiệp,Luật
Thuế tiêu thụ đặc biệt,Luật Thuế Giá trị gia tăng,Luật Thuế thu
nhập cá nhân;xây dựng và ban hành mới Luật Thuế tài
sản.Ngoài ra,một số đạo luật rất quan trọng liên quan trực tiếp
tới sự vận hành của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa cũng được tính toán để ban hành mới (như Luật Chính
phủ số,Luật Công nghiệp công nghệ số,Luật Quản lý quy hoạch
đô thị và nông thôn,phát triển đô thị v.v.) hoặc sửa đổi,bổ sung
(như Luật Phòng chống rửa tiền,Luật Xây dựng,Luật Bảo hiểm xã hội,.v.v.).