Dàn ý phân tích bài thơ Chiều tối đầy đủ, chi tiết nhất
1. Sơ lược về tác phẩm chiều tối
Hoàn cảnh sáng tác của bài thơ:
"Bài thơ Chiều tối" xuất phát từ tập thơ "Nhật kí trong tù," một tập thơ được sáng tác trong thời gian tác giả
bị chính quyền của Tưởng Giới Thạch bắt giam trong khoảng 13 tháng.
Cảm hứng của bài thơ chủ yếu xuất phát từ cuộc di chuyển của Hồ Chí Minh từ nhà lao Tĩnh Tây sang nhà lao Thiên Bảo.
Bố cục của bài thơ:
Bài thơ được chia thành hai phần:
- Phần 1 (hai câu đầu): tạo ra một bức tranh về thiên nhiên.
- Phần 2 (hai câu cuối): vẽ nên bức tranh về cuộc sống con người.
Giá trị nội dung của bài thơ:
"Bài thơ Chiều tối" thể hiện tình yêu đối với thiên nhiên và sự yêu cuộc sống, đồng thời tôn vinh ý chí kiên
cường của nhà thơ chiến sĩ Hồ Chí Minh, ngay cả trong bối cảnh khắc nghiệt của tù đày.
Giá trị nghệ thuật của bài thơ:
Bài thơ "Chiều tối" thể hiện sự pha trộn giữa nghệ thuật cổ điển và hiện đại, tạo nên một tác phẩm thơ đậm
chất nghệ thuật và đầy sáng tạo.
2. Dàn ý phân tích bài thơ Chiều tối đầy đủ, chi tiết nhất a) Mở bài - Về Tác Giả:
+ Hồ Chí Minh không chỉ là một lãnh tụ vĩ đại mà còn được biết đến như một biểu tượng văn hóa quan trọng của dân tộc Việt Nam.
+ Đóng góp của Hồ Chí Minh không chỉ nằm trong lĩnh vực chính trị mà còn lan tỏa đến lĩnh vực văn học, để
lại một di sản văn học đáng kể cho đất nước. - Về Tác Phẩm:
+ Bài thơ được trích từ tập thơ "Nhật Ký trong tù" của Chủ tịch Hồ.
+ Tác phẩm này là một biểu hiện sâu sắc về tình yêu của Hồ Chí Minh đối với thiên nhiên và tấm lòng lớn
lao của ông đối với quê hương và nhân loại. b) Thân bài
* Hai câu đầu
Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ
Cô vân mạn mạn độ thiên không
- Bầu cảnh của chiều tối rạng ngời với sự tường minh và mộng mơ: Hình ảnh của những con chim đang mải
miết bay về rừng tìm nơi nghỉ ngơi, và những đám mây lơ lững bảng lảng trôi về phía cuối bầu trời.
- Một không gian mênh mông và vô tận, nhưng đồng thời lại thấm đẫm vẻ đẹp thơ mộng và tĩnh lặng.
- Sự tiết lộ một khoảnh khắc chiều tà bắt đầu đổ xuống, ánh nắng giữ lại chỉ ẩn hiện phía thấp của bầu trời.
- Tự nhiên vẫn luôn phản ánh tâm hồn của con người:
+ Những con chim vội vã, mang theo dấu vết của sự mệt mỏi và khó khăn sau những ngày tháng dài đầy rong ruổi.
+ Những đám mây lơ lùng trôi, cô đơn và lạc lối giữa không gian bao la của bầu trời rộng lớn.
- Bầu trời, như được đẩy cao hơn và xa hơn, giống như lòng người vượt qua mọi khó khăn và biến cảm xúc
thành vô tận. Đứng trước chớp nhoáng cuối ngày, trái tim con người đột nhiên cảm nhận sự cô đơn và
trống rỗng; cảm thấy mệt mỏi và bối rối. Trái với những con chim, sau những khoảnh khắc mệt mỏi, con
người lại phải đối mặt với sự gò bó và đau đớn của cuộc sống.
- Tuy nhiên, người đó không bao giờ tỏ ra bất mãn hay oán trái, thay vào đó, anh ấy tìm kiếm hòa bình và
hiểu biết trong thiên nhiên, để tạo ra những tác phẩm nghệ thuật độc đáo nhất trong bức tranh cuối ngày.
- Điều này thể hiện tình yêu cháy bỏng của anh ấy đối với thiên nhiên, đồng thời là trái tim mãnh liệt của một chiến sĩ cách mạng.
- Trong tâm tưởng của người chiến sĩ, hình ảnh quê hương và đất nước luôn hiện diện, luôn là nguồn cảm hứng không nguôi.
- Ý chí vững vàng, nghị lực phi thường, sự ung dung và niềm tin vững vàng của Hồ Chủ tịch trước mọi khó
khăn và thách thức, được thể hiện qua biểu tượng của cánh chim tự do. Đánh giá, mở rộng:
- Hai dòng thơ này vừa kết hợp giữa sự cổ điển và hiện đại, bằng những hình ảnh thơ mà chúng ta thường
gặp, cùng với sự ứng dụng của bút pháp tượng trưng, tạo điểm nhấn, mà không cần phải mô tả trực tiếp về
cảnh chiều tối. Dù vậy, người đọc vẫn có thể cảm nhận và hình dung về không gian và tình cảm mà bài thơ muốn truyền tải.
- Mặc dù cánh chim đã trở thành một đề tài quen thuộc trong thơ cổ điển, nhưng cách Hồ Chủ tịch miêu tả
cánh chim lại độc đáo. Nếu như cánh chim trong thơ của Lý Bạch thường được ví như "điểu cao phi tận,"
vùi mình vào không gian bao la, thì cánh chim của Hồ Chủ tịch lại có sự sống, chúng không chỉ tồn tại trong
không gian mà còn thống trị nó, chi phối mọi sự vật và hiện tượng.
* Hai câu cuối:
Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc
Bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng
- Bức tranh sống động của cuộc sống người dân trong xóm núi hiện lên:
+ Khi bóng tối buông xuống, nó bao trùm cả không gian.
+ Một hình ảnh của một cô gái nông thôn từ vùng miền núi, sôi nổi và đầy nhiệt huyết, với những công việc
hàng ngày như thu hoạch ngô, thể hiện vẻ đẹp khỏe mạnh, trẻ trung và đầy sức sống.
+ Bức tranh lò than đỏ rực, ánh sáng nở rộ từ đó, đánh tan bóng tối và ấm áp không gian trống vắng, lạnh
lẽo, được thể hiện trong thi ca.
+ Những hình ảnh thân thuộc, mộc mạc, thể hiện chân thực cuộc sống hàng ngày tại miền núi. Từ đó, là
cách Bác thể hiện tình yêu và sự trân trọng không giới hạn đối với công nhân và nông dân.
- Những hình tượng trong thơ còn mang tính chất động lực:
+ Thời gian từ chiều tối cho đến tối đã hoàn toàn trôi qua.
+ Cánh chim vút bay, đám mây trôi để cuối cùng họ tập trung về tương lai và ánh sáng.
+ Trái tim con người trải qua hành trình từ cảm giác lạnh giá và cô đơn đến niềm ấm áp, niềm vui, sự phấn khích và sự hạnh phúc.
- Chữ "hồng" cuối cùng trong bài thơ gắn với sự xúc động mạnh mẽ, lan tỏa đến toàn bộ nội dung thơ: Ngọn
lửa màu hồng bùng lên, đánh bại bóng tối, đẩy lùi khoảnh khắc lạnh lẽo và buốt giá trong tâm hồn con
người. Ngọn lửa đó thổi bùng lên niềm khát khao, ý chí và quyết tâm của những chiến sĩ cách mạng trong
những thời khắc khó khăn tại những nơi đầy đau thương và hàn gắn.
- Hai câu thơ đã vẽ lên hình tượng của con người. Họ hiện lên mạnh mẽ, kiểm soát không gian và thời gian,
đẩy lùi sự cô đơn và trống trải của thiên nhiên. Đồng thời, ý thơ cũng thể hiện sự sống mãnh liệt và khao
khát lớn lao của con người. c) Kết bài:
- Tính cách nghệ thuật đặc trưng: Tác giả sử dụng từ vựng tiếng Hán; áp dụng bút pháp tượng trưng tinh tế,
thể hiện qua việc sử dụng "mây" để biểu thị "điểm trăng," hoặc thông qua việc kết hợp sự động đến với mô
tả tĩnh, sử dụng cảnh vật để gợi lên ý nghĩa về thời gian, và tập trung vào nhấn mạnh cảm xúc và suy tư
của con người. Điểm mạnh của bức tranh văn học này là sự kết hợp độc đáo giữa yếu tố cổ điển và hiện đại.
- Tóm tắt giá trị nội dung: Bức tranh về thiên nhiên bao la, rộng lớn nhưng đồng thời trống trải và cô đơn.
Hình ảnh con người với sức sống mãnh liệt, sự ung dung, và sự tự do trong bối cảnh gông cùm và xiềng xích.
3. Mẫu bài văn phân tích bài thơ Chiều tối
Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ là một lãnh tụ cách mạng vĩ đại, đầy tình yêu sâu sắc đối với đất nước, mà
còn là một nhà văn, nhà thơ với những đóng góp quan trọng đối với văn học Việt Nam. Các tác phẩm của
Người có thể được tạo ra ngay cả khi Người sống trong tình cảnh khắc nghiệt của cuộc sống tù đày hoặc
trên những con đường chuyển nhà đầy khó khăn. Bài thơ "Chiều tối" là một ví dụ tiêu biểu cho tác phẩm
được sáng tạo trong bối cảnh như vậy.
Vào năm 1942, Bác Hồ đã sang Trung Quốc để tìm kiếm sự hỗ trợ quốc tế cho cuộc chiến tranh giành độc
lập của Việt Nam. Rất không may, Người bị chính quyền của Tưởng Giới Thạch bắt giữ và phải trải qua
những ngày tháng đầy khó khăn trong tù. Trong giai đoạn đó, Bác đã tạo ra tập thơ mang tên "Nhật Ký trong
tù," viết bằng chữ Hán và bao gồm tổng cộng 134 bài thơ. Trong số những bài thơ đặc biệt ấy, có một bài
thơ mang tên "Chiều tối," được viết trong lúc Bác di chuyển từ nhà lao Tĩnh Tây sang nhà lao Thiên Bảo.
Bài thơ này đặc biệt nổi bật với việc tả lại vẻ đẹp của thiên nhiên và cuộc sống lao động của những người
nông dân trên đất khách quê người.
Bắt đầu bài thơ, Hồ Chí Minh đã khắc họa một khung cảnh thiên nhiên với hình ảnh của các cánh chim và
những đám mây cô đơn trên bầu trời:
Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ
Cô vân mạn mạn độ thiên không
(Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ
Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không)
Bằng việc khéo léo áp dụng bút pháp tượng trưng và chấm phá, tác giả đã sáng tạo ra một hình ảnh mà
người đọc dễ dàng tưởng tượng: một con chim mệt mỏi sau một ngày dài bay bay tìm kiếm một nơi để nghỉ
ngơi. Đây là một chi tiết nhỏ trong bức tranh rộng lớn của chiều tà. Cánh chim, thông qua bút pháp tả cảnh,
trở thành nguồn cảm hứng cho người đọc để cảm nhận sự mệt mỏi của nó. Tác giả đã sử dụng hình ảnh
con chim nhỏ bé này để làm cho độ rộng và sự vô hạn của bầu trời trở nên rõ ràng. Trong bầu trời bao la
kia, có một con chim bé nhỏ đang mệt mỏi tìm kiếm nơi an nghỉ. Thông qua việc miêu tả tự nhiên và mô tả
động tác của con chim, tác giả đã thể hiện sự đối lập giữa sự tự do và xiềng xích. Sự đồng điệu giữa cánh
chim và người tù không chỉ xuất phát từ mệt mỏi và nhu cầu tìm nơi nghỉ ngơi, mà còn xuất phát từ tình yêu
bao la mà tác giả dành cho sự sống trong mọi hình thức của nó.
Ngoài việc quan sát con chim mệt mỏi, Bác Hồ còn nhìn thấy hình ảnh những đám mây lững lờ trên không
trung bầu trời mênh mông, tạo nên một cảm giác cô đơn và lạc lõng. Hình tượng của những đám mây đã
xuất hiện trong nhiều tác phẩm thơ cổ điển. Trong thơ của Hồ Chí Minh, những đám mây này mang đến một
cảm giác cô đơn, không biết đi về đâu, như của một người lữ khách. Tuy nhiên, trong bản dịch, từ "cô" đã bị
bỏ đi, do đó, không thể hiện đầy đủ ý nghĩa của dòng thơ này. Mặc dù vậy, chỉ với sự mô tả này, tác giả đã
tạo ra một bức tranh chiều tối đầy ảm đạm và tĩnh lặng. Tính cổ điển trong hình tượng của cánh chim và
đám mây đã được Bác kế thừa để thể hiện ước mơ về tự do của người tù.
Trong hai dòng thơ đầu, mặc dù chỉ miêu tả về cảnh thiên nhiên, nhưng sâu bên trong đó là tư duy và tâm
hồn của thi nhân. Người đọc không thấy hình bóng của một người tù đang chịu khổ, mà thay vào đó, họ
cảm nhận được sự thanh thản và sự ung dung của một người thi nhân. Ngay cả khi bị xiềng xích, Người
vẫn bước đi một cách kiên cường, vẫn hướng tâm hồn về thiên nhiên và quan sát môi trường xung quanh.
Nếu không có tình yêu sâu sắc đối với thiên nhiên, nếu không có ý chí mạnh mẽ, thì con người sẽ không thể
vượt qua hoàn cảnh và không thể tự do về tinh thần. Mặc dù cơ thể có thể bị gông cùm, xiềng xích, nhà lao
có thể giam cầm, nhưng tâm hồn của người thi nhân thì không thể bị bó buộc.
Trong bức tranh thiên nhiên đó, hình ảnh của con người trở nên nổi bật. Đó chính là hình ảnh của một cô
gái miền núi đang làm việc chăm chỉ giữa cảnh rừng núi bao la, làm cho bức tranh trở nên sặc sỡ hơn:
Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc
Bao túc ma hoàn lô dĩ hồng
(Cô em xóm núi xay ngô tối
Xay hết lò than đã rực hồng)
Hình ảnh của con người và cuộc sống đã được thể hiện trong hai câu thơ này. Bài thơ đã chuyển từ việc
miêu tả thiên nhiên sang việc miêu tả cuộc sống con người. Sức sống trong những dòng thơ này phản ánh
từ hình ảnh một cô gái miền núi làm việc chăm chỉ giữa khung cảnh rừng núi bao la và ánh lửa sáng rực
của lò than. Hình ảnh của cô gái xay ngô trở thành trọng tâm của bức tranh, đẩy cảnh vật ra phía sau để tập
trung vào nhân vật chính. Hình ảnh này thể hiện vẻ đẹp đáng quý của người lao động và mang đến một tia
sáng của sự sống và niềm vui trong cuộc sống bình dị, dù có khó khăn nhưng vẫn tự do.
Màn đêm đã buông xuống, thời khắc gia đình sum họp, nhưng người tù vẫn chưa biết mình sẽ dừng chân ở
đâu. Tuy nhiên, người tù đã tạm thời quên đi sự cô đơn và nỗi buồn của mình để trải nghiệm niềm vui nhỏ
bé của cuộc sống hàng ngày của người lao động, trong một không gian bếp lửa rực hồng tại làng quê. Màn
đêm bao phủ, cảnh vật dần biến mất vào bên trong lò than, và từ "hồng" phát ra sự ấm áp. Từ "hồng" được
sử dụng để kết thúc bài thơ một cách tự nhiên và ý nghĩa. Ánh lửa hồng này mang lại sự sắc nét cho khung
cảnh và truyền tải ý chí và sức mạnh cho người tù, khiến họ có thể tiến bước trên con đường mà không biết
điểm dừng. Bài thơ đã thể hiện một góc nhìn lạc quan, yêu đời và tình yêu thương đối với nhân dân.
"Bài thơ Chiều tối" đã tạo nên một bức tranh về thiên nhiên và cuộc sống con người, đồng thời làm nổi bật
tâm hồn của Bác Hồ. Tâm hồn ấy luôn hướng về sự sống và ánh sáng, bất kể trong hoàn cảnh nào. Sự lạc
quan này kết hợp với lòng nhân ái và tình yêu thiên nhiên của Bác, tạo nên hình ảnh của một người chiến sĩ
vĩ đại của dân tộc Việt Nam.