Đạo đức Cách mạng trong Tư tưởng Hồ Chí Minh | Môn Tư tưởng Hồ Chí Minh - Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh

lOMoAR cPSD| 61601435
1. Đạo đức là gốc, là nền tảng tinh thần của xã hội, của người cách mạng
Hồ Chí Minh là một trong những nhà tư tưởng lãnh tụ cách mạng thế giới bàn nhiều về
vấn đề đạo đức, giáo dục, thực hành đạo đức.
Khi đánh giá vai trò của đạo đức trong đời sống, từ rất sớm, Hồ Chí Minh đã nêu rõ: “đạo
đức là nguồn nuôi dưỡng và phát triển con người.” Hồ Chí Minh nhiều lần khẳng định
đạo đức là gốc, là nền tảng, là sức mạnh, là tiêu chuẩn hàng đầu của người cách mạng.
Người coi đạo đức rất quan trọng như gốc của cây, như ngọn nguồn của sông, suối.
Theo Hồ Chí Minh đạo đức cách mạng là chỗ dựa giúp con người vững vàng trong mọi
thử thách."có đạo đức cách mạng thì khi gặp khó khăn, gian khổ, thất bại cũng không sợ
sệt, rụt rè, lùi bước…, khi gặp thuận lợi và thành công vẫn giữ vững tinh thần gian khổ, chất phát, khiêm tốn."
Trong tác phẩm Đạo đức cách mạng (1958), Hồ Chí Minh viết: “Người cách mạng phải
có đạo đức cách mạng làm nền tảng, mới hoàn thành được nhiệm vụ cách mạng vẻ vang”.
Người chỉ rõ cán bộ, đảng viên muốn cho dân tin, dân phục, thì cần nhớ rằng: “Trước
mặt quần chúng, không phải ta cứ viết lên trán chữ “cộng sản” mà ta được họ yêu mến.
Quần chúng chỉ quý mến những người có tư cách, đạo đức”.
Trong điều kiện Đảng cầm quyền, Người trăn trở với nguy cơ Đảng xa rời cuộc sống, xa
rời quần chúng, rơi vào thoái hóa, biến chất. Vì vậy Hồ Chí Minh yêu cầu Đảng phải “ là
đạo đức, là văn minh”, Người căn dặn: “Mỗi Đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần
đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư. Phải giữ gìn đảng ta
thật trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ trung thành của nhân dân”.
Quan niệm lấy đức làm gốc của Hồ Chí Minh không có nghĩa là tuyệt đối hoá mặt đức,
coi nhẹ mặt tài. Đức và tài phải là những phẩm chất thống nhất của con người. Người
cho rằng có tài mà không có đức là người vô dụng nhưng có đức mà không có tài thì làm
việc gì cũng khó. Như vậy, trong tư tưởng HCM, đức và tài, hồng và chuyên, phẩm chất
và năng lực phải thống nhất làm một. Trong đó, đạo đức là gốc, là nền tảng của người
Cách mạng, tài là thể hiện cụ thể của đức trong hiệu quả hành động.
2. Quan điểm của Hồ Chí Minh về những chuẩn mực đạo đức cách mạng:
Nghiên cứu di sản tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh, ta thấy Người có những lời dạy với
những phẩm chất đạo đức cụ thể cho từng đối tượng. Người nêu cái đúng, cái tốt, cái
hay, đồng thời cũng chỉ ra cái sai, cái xấu, cái dở để giáo dục đạo đức cho các tầng lớp
nhân dân. Qua đó, Hồ Chí Minh đã nêu bật những phẩm chất đạo đức cơ bản nhất của
con người Việt Nam trong thời đại mới. Đây cũng là những phẩm chất của nền đạo đức
mới, đạo đức cách mạng Việt Nam.
a. Trung thành với nước, hiếu với dân:
Đây là phẩm chất đạo đức bao trùm quan trọng nhất và chi phối các phẩm chất khác.
Từ khái niệm cũ "trung với vua, hiếu với cha mẹ" trong đạo đức truyền thống của xã hội
phong kiến phương Đông, Hồ Chí Minh đưa vào đó một nội dung mới, phản ánh đạo đức lOMoAR cPSD| 61601435
ngày nay cao rộng hơn là “Trung với nước hiếu với dân”. Đó là một cuộc cách mạng
trong quan niệm đạo đức.
“Trung với nước hiếu với dân, suốt đời phấn đấu hy sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc vì
chủ nghĩa xã hội, nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù
nào cũng đánh thắng”. Câu nói đó của Người vừa là lời kêu gọi hành động, vừa là định
hướng chính trị-đạo đức cho mỗi người Việt Nam không phải chỉ trong cuộc đấu tranh
cách mạng trước mắt, mà còn lâu dài về sau.
Theo Hồ Chí Minh, trung với nước, hiếu với dân là phải suốt đời đấu tranh cho cách
mạng, ra sức làm việc, giữ vững kỷ luật, thực hiện tốt đường lối, chính sách của Đảng.
Hồ Chí Minh dạy rằng, hiếu với dân thì phải hoà mình với quần chúng thành một khối, tin
quần chúng, hiểu quần chúng, lắng nghe ý kiến của quần chúng, làm cho dân tin, dân
phục, dân yêu. PPhải gần dân, thân dân, lấy trí tuệ ở dân, học hỏi dân, phải biết làm học
trò dân mới làm được thầy học của dân. Chỉ có thực hiện được như thế thì người cách
mạng mới được dân tin yêu, cách mạng mới đi đến thành công.
Cuốn sách Hồ Chí Minh - tấm gương sáng trung với nước, hiếu với dân tuyển chọn tám bài viết tâm
huyết của các tác giả: Trung với nước, hiếu với dân - một phẩm chất cơ bản trong tư tưởng đạo đức
Hồ Chí Minh; Phẩm chất đạo đức cách mạng trung với nước, hiếu với dân của Hồ Chí Minh; Phẩm
chất cần kiệm liêm chính, chí công vô tư trong tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh; Lòng nhân ái - nhân tố
cơ bản trong đạo đức Hồ Chí Minh; Hồ Chí Minh - Biểu tượng mẫu mực về sự khiêm tốn, giản dị; Hồ
Chí Minh - Tấm gương về tận trung với nước, tận hiếu với dân cho cán bộ, đảng viên trong thời kỳ hội
nhập; Học tập tư tưởng lấy dân làm gốc và đạo đức hết lòng phục vụ nhân dân của Hồ Chí Minh; Để
phẩm chất đạo đức “Suốt đời phấn đấu quên mình vì nước, vì dân” của Chủ tịch Hồ Chí Minh trở
thành hành động cách mạng của cán bộ, đảng viên trong điều kiện hiện nay.
b. Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư:
Cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư là nội dung cốt lõi của đạo đức cách mạng, là phẩm
chất đạo đức gắn liền với hoạt động hàng ngày của mỗi con người. Phẩm chất này gắn
bó chặt chẽ với phẩm chất “trung với nước, hiếu với dân. Theo Hồ Chí Minh thì:
Cần tức là siêng năng, chăm chỉ, cố gắng dẻo dai… Muốn cho chữ Cần có nhiều kết quả
hơn, thì phải có kế hoạch cho mọi công việc”
( tìm hình ảnh về chữ Cần, tìm ví dụ minh họa cho chữ Cần)
Kiệm tức là tiết kiệm sức lao động, tiết kiệm thì giờ, tiết kiệm tiền của của dân, của nước,
của bản thân mình; phải tiết kiệm từ cái to đến cái nhỏ, "không xa xỉ, không hoang phí,
không bừa bãi", không phô trương hình thức, không liên hoan, chè chén lu bù. Tiết kiệm
không phải là bủn xỉn.
( tìm hình ảnh về chữ Kiệm, tìm ví dụ minh họa cho chữ KiệmKiệm)
Liêm là. "Không tham địa vị. Không tham tiền tài. Không tham sung sướng. Không ham
người tâng bốc mình. Vì vậy mà quang minh chính đại, không bao giờ hủ hoá. Chỉ có
một thứ ham là ham học, ham làm, ham tiến bộ” (tương tự) lOMoAR cPSD| 61601435
Người kết luận: “Một dân tộc biết cần, kiệm, biết liêm, là một dân tộc giàu về vật chất, mạnh
về tinh thần, là một dân tộc văn minh tiến bộ”
CẦN, KIỆM, LIÊM, là gốc rễ của CHÍNH. Nhưng một cây cần có gốc rễ, lại cần có ngành,
lá, hoa, quả mới là hoàn toàn. Một người phải Cần, Kiệm, Liêm, nhưng còn phải CHÍNH
mới là người hoàn toàn
Chính nghĩa là không tà, nghĩa là thẳng thắn, đứng đắn. Điều gì không đứng đắn, không thẳng thắn tức là tà.
Chính được thể hiện rõ trong ba mối quan hệ: “ĐỐI VỚI MÌNH- chớ tự kêu, tự đại. ĐỐI
VỚI NGƯỜI… chớ nịnh hót người trên, chớ xem khinh người dưới. Thái độ phải chân
thành, phải khiêm tốn, phải thực hành chữ BÁC ÁI.ĐỐI VỚI VIỆC: phải để việc nước lên
trên, trước việc tư, việc nhà, việc thiện thì dù nhỏ mấy cũng làm, việc ác thì dù nhỏ mấy cũng tránh”.
Chí công vô tư: là hoàn toàn vì lợi ích chung, không vì tư lợi, là hết sức công bằng,
không chút thiên tư, thiên vị, công tâm, luôn đặt lợi ích của Đảng, của nhân dân, của dân tộc lên trên hết.
Các đức tính cần, kiệm, liêm, chính có mối quan hệ chặt chẽ biện chứng với nhau. Cần,
kiệm, liêm, chính càng cần thiết đối với cán bộ, đảng viên. Bởi vì, nếu cán bộ, đảng viên
mắc sai lầm, khuyết điểm thì sẽ ảnh hưởng đến nhiệm vụ chung của cách mạng, uy tín
của Đảng. Đó còn là cái cần để “làm việc, làm người, làm cán bộ, để phụng sự đoàn thể,
phụng sự giai cấp và nhân dân, phụng sự Tổ quốc và nhân loại”.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói lên được vị trí – vai trò cán bộ cách mạng đối với nhân dân hết
sức sâu sắc. Đó là không có “ông quan cách mạng”, chỉ có cán bộ cách mạng là “đầy tớ
của nhân dân”. Đảng và Nhà nước ta luôn đặt lợi ích toàn thể dân tộc Việt Nam lên hàng
đầu và khi Nhà nước ta là Nhà nước của dân, do dân và vì dân.
Cần kiệm liêm chính, chí công vô tư có quan hệ mật thiết với nhau. Hồ Chí Minh coi cần,
kiệm, liêm, chính là bốn đức tính cơ bản của con người, thiếu một đức thì không thành
người; cũng như trời có bốn mùa, đất có bốn hướng, thiếu một mùa thì không thành trời,
thiếu một hướng thì không thành đất.
c. Thương yêu con người, sống có tình có nghĩa:
Kế thừa truyền thống nhân nghĩa của dân tộc, kết hợp với chủ nghĩa nhân đạo cộng sản,
tiếp thu tinh thần nhân văn của nhân loại qua nhiều thế kỷ. Hồ Chí Minh đã xác định tình
yêu thương con người là một trong những phẩm chất đạo đức cao đẹp nhất. Theo Hồ
Chí Minh, người cách mạng là người giàu tình cảm, có tình cảm cách mạng mới đi làm
cách mạng. Tình yêu thương đó đã được Hồ Chí Minh thể hiện bằng ham muốn làm cho
đất nước được độc lập, dân được tự do, mọi người ai cũng có cơm ăn áo mặc, ai cũng
được học hành. Nếu không có tình yêu thương con người như vậy thì không thể nói đến
cách mạng, càng không thể nói đến chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản. lOMoAR cPSD| 61601435
Trong Di chúc, Người căn dặn Đảng: Phải có tình đồng chí thương yêu lẫn nhau, nhắc
nhở mỗi cán bộ, đảng viên luôn luôn chú ý đến phẩm chất yêu thương con người. Đây
chính là điều nhắc nhở cán bộ, đảng viên phải luôn luôn chú ý đến phẩm chất yêu thương con người. ( tìm ví dụ minh họa)
d. Tinh thần quốc tế trong sáng:
Chủ nghĩa quốc tế là một trong những phẩm chất quan trọng nhất của đạo đức cộng sản
chủ nghĩa, bắt nguồn từ bản chất của giai cấp công nhân nhằm vào mối quan hệ rộng
lớn vượt ra khỏi giới hạn quốc gia- dân tộc.
“Quan sơn muôn dặm một nhà
Bốn phương vô sản đều là anh em!” (tìm hình ảnh)
Trong suốt cuộc đời hoạt động cách mạng. Hồ Chí Minh đã dày công xây đắp tinh thần
đoàn kết hữu nghị giữa nhân dân Việt Nam và nhân dân thế giới, đã tạo ra một kiểu quan
hệ quốc tế mới: đối thoại thay cho đối đầu, nhằm kiến tạo một nền văn hóa hòa bình cho
nhân loại. Đó là di sản thời đại vô giá của Người về hòa bình, hữu nghị, hợp tác phát
triển giữa các dân tộc.
.3. Quan điểm của HCM về những nguyên tắc xây dựng đạo đức Cách mạng
a. Nói đi đôi với làm, phải nêu gương về đạo đức
Nói đi đôi với làm, Hồ Chí Minh coi đây là nguyên tắc quan trọng bậc nhất trong xây
dựng một nền đạo đức mới. Nguyên tắc cơ bản này là sự thống nhất giữa lý luận và thực
tiễn, đã trở thành phương pháp luận trong cuộc sống và là nền tảng triết lý hết sức bình
dị mà vô cùng sâu sắc của Người.
Hơn bất kì một lĩnh vực nào khác, trong rèn luyện đạo đức phải chú trọng “đạo làm
gương”. Hồ Chí Minh dạy: “muốn hướng dẫn nhân dân, mình phải làm mực thước cho
người ta bắt chước”; “hô hào dân tiết kiệm mình phải tiết kiệm trước đã”.
Cán bộ đảng viên phải đầu tầu gương mẫu “miệng nói tay làm”, phải nêu tấm gương đạo
đức cách mạng trước quần chúng; cán bộ, đảng viên đi trước, làng nước theo sau. Sống
theo phương châm “Mình vì mọi người, mọi người vì mình”. Cổ vũ “người tốt, việc tốt”,
các điển hình tiêu biểu.
Khi nói phải gắn với những công việc, nhiệm vụ cụ thể, không chung chung, đại khái dẫn
đến nói chung, ai nói cũng được, nghe thì hay, nhưng không biết thực hiện thế nào. Nói
đi đôi với làm yêu cầu phải đi sâu đi sát, kiểm tra đôn đốc kết quả của việc thực hiện
những công việc đã đề ra, không thể làm theo lối quan liêu, như cách "tỉnh gửi giấy xuống
huyện, huyện gửi giấy về xã…".
b. Xây đi đôi với chống
Xây tức là xây dựng các giá trị, các chuẩn mực đạo đức xã hội mới. Chống là chống các
biểu hiện, các hành vi vô đạo đức, suy thoái đạo đức. lOMoAR cPSD| 61601435
Việc xây dựng đạo đức cách mạng không phải dễ dàng, bởi ai lại không thích quyền lực,
ai thấy tiền, vàng bạc, nhà cao cửa rộng lại không ham, cho nên đấu tranh để thắng
những ham muốn của bản thân mình là cuộc đấu tranh gay go và phức tạp.
Nhưng nếu chúng ta kiên quyết thì sẽ thành công. Bác đã chỉ rõ những kẻ địch trước hết
là chống thói quen và truyền thống lạc hậu, và đặc biệt là chống chủ nghĩa cá nhân đang
ẩn chứa trong mỗi con người, khi có điều kiện tác động nó sẽ phát triển. Cho nên Bác
yêu cầu mỗi cán bộ, đảng viên “ trước hết phải đánh thắng lòng ta là kẻ thù trong mình”.
Và phải phê phán đấu tranh loại bỏ hàng trăm thứ bệnh do chủ nghĩa cá nhân gây ra vì
nó là vật cản nguy hiểm cho việc xây dựng đạo đức cách mạng. c. Phải tu dưỡng đạo đức suốt đời
Người cũng khẳng định đạo đức không phải là thứ có sẵn trong mỗi người mà đạo đức
là do con người tiếp thu được qua giáo dục và tạo thành nhờ bản thân tích cực tu dưỡng
bền bỉ rèn luyện trong môi trường sống và trong cuộc đấu tranh cách mạng. Người đưa
ra lời khuyên rất dễ hiểu: "Đạo đức cách mạng không phải trên trời sa xuống. Nó do đấu
tranh, rèn luyện bền bỉ hàng ngày mà phát triển, củng cố. Cũng như ngọc càng mài càng
sáng, vàng càng luyện càng trong".
Trên đây là ba nguyên tắc cơ bản rèn luyện đạo đức của cá nhân để trở thành người có
đạo đức cách mạng. Mỗi cán bộ, Đảng viên, mỗi người dân nếu thực tâm làm theo lời
Bác thì sẽ hoàn toàn thực hiện được. Vì những điều Bác dạy không phải chỉ có những vĩ
nhân hay lãnh tụ mới thực hiện được, mà mọi người đều thực hiện được bởi đó là những
điều rất bình dị trong cuộc sống mỗi người.
Câu 1: Theo Hồ Chí Minh, vai trò của đạo đức được xác định là: a.
Nền tảng của người cách mạng b. Chỗ dựa của người cách mạng
c. Vũ khí của người cách mạng d. Hành trang của người cách mạng
Câu 2: Để xây dựng những phẩm chất đạo đức tốt đẹp và chống lại những cái vô đạo
đức có kết quả, theo quan điểm của Hồ Chí Minh phải: a. Tạo thành phong trào quần chúng rộng rãi
b. Động viên từng cá nhân thực hiện
c. Bắt buộc từng cá nhân thực hiện
d. Chống chủ nghĩa cá nhân
Câu 3: Chọn cụm từ đúng để điền vào chỗ trống (...) trong nhận định sau của Chủ tịch
Hồ Chí Minh: “... là việc gì cũng chỉ lo cho lợi ích riêng của mình, không quan tâm đến
lợi ích chung của tập thể. "Miễn là mình béo, mặc thiên hạ gầy". Nó là mẹ đẻ ra tất cả
mọi tình hư nết xấu như: lười biếng, suy bì, kiêu căng, kèn cựa, nhút nhát, lãng phí, tham
ô, vv... Nó là kẻ thù hung ác của đạo đức cách mạng”. a. Chủ nghĩa cá nhân b. Tham ô, lãng phí c. Bệnh quan liêu d. Bệnh cận thị. lOMoAR cPSD| 61601435
Câu 4: Hồ Chí Minh đề cập đạo đức trong những quan hệ nào của mỗi người? a.
Đối với mình, đối với xã hội, đối với Đảng
b. Đối với người, đối với mình, đối với Đảng
c. Đối với mình, đối với người, đối với xã hội
d. Đối với mình, đối với người, đối với việc.
Câu 5: Chọn đáp án trả lời đúng nhất: Việc tu dưỡng đạo đức ở mỗi người phải được thực hiện trong:
a. Mọi hoạt động thực tiễn
b. Mọi mối quan hệ xã hội
c. Mọi hoạt động thực tiễn, mọi mối quan hệ xã hội
d. Trong đời tư và đời công.
Câu 6: Theo quan điểm của Hồ Chí Minh về những nguyên tắc xây dựng đạo đức
cách mạng, nguyên tắc nào là nguyên tắc quan trọng bậc nhất: a. Trung với nước, hiếu với dân
b. Tu dưỡng đạo đức suốt đời
c. Nói đi đôi với làm, nêu gương về đạo đức
d. Cả a,b,c đều không đúngđúng